S C*HOLIA SELECTA ES —XXXIX.1336239/FULLTEXT01.pdf · ab ipsoesseprofecta,quisubRegibusCap.I:1.no-minatisfloruit,Esaia; extremaverocapita,XLad LXVI,nihilquodipsiusfueritcontinere.

S C*H OLIA SELECTAi n

ES AI XIII —XXXIX.

QU iE

VENIA AMPL. ORD. PHILOS. UPSAL.

PRiESIDE

GUSTAVO KNÖSs. th. doct.

litt. oriental. prof. reis. et ord.

PRO GRADU PHILOSOPHICO

p. p. -

FREDERIC US OTTO SÖDERLUNDGESTRICIQ— HELS IN GUS

V. D. M. CONCIONATOR AD XENODOCHIOM UPS ALIENSE.

in audit. gust. die vi dec. mdcccxxvi.

h. a. m. s.

P. I.

UPS ALIiE,Excudebant regije academ^e typographi.

SCHOLIA SELECTA

IN

EsAI. XIII-XXXIX.

Credibile est, XII primis capitibus vetustissimam ab-'soivi collectionem oraculorum, semet ordine fere chro-nologico excipientium, quae quidem videntur non nisiab ipso esse profecta, qui sub Regibus Cap. I: 1. no-minatis floruit, Esaia; extrema vero capita, XL adLXVI, nihil quod ipsius fuerit continere. Quae mediasunt, a cap. XIII ad XXXIX, nobis jam sumimus con-sideranda, ntpote quae antiquiora minus antiquis mixtacomprehendere videntur, atque duas collectiones di-versas et successu demum temporis primae junctascomplecti. Scilicet capita XIII ad XXIII vix aliud ex-hibent, quam oracula in exteras gentes prolata, sia cap.XXII discesseris, quod Hierosolymam spectat. Hu-jusmodi vero oracula in unum colligere, moris fuis-se, ex Jer. XLVI—LI et Ezech. XXV— XXXII,tum ex iisdem in recensione Jeremiae Alexandrmatranspositis concludere licet. Praeterea hoc his ora-culis privum, quod omnia fere inscribantur col-lectorem prodere videtur, cui tituli isti debeantur. Nonvero prius collecta fuisse quam post exilium, hoc excap. XIII, XIV, XXI, ad istud tempus referendis con-

1 AD ESAI. XIII—XXXIX.

ficitur. Peculiarem vero hane esse collectionem, indepatet, quod capifci XIII, utpote hnjus collectianis pri-mo, quamvis non Esaiano, diserte praemittatur nomenEsaiae, cui plurima istius colleetionis debentur. Quaedeineeps sequuntur, cap. XXIV—XXXV, serie con-nexa complecfcuntur ipsius veteris Esaiae oracula tem¬pore Hiskiae edita, cap. XXVIII—XXXIII, quibusprae-mittuntur cap. XXIV —XXVII et subjunguntur cap,XXXIV, XXXV, seriora et ad tempus exilii referendaoracula. Quae quidem omnia videntur esse spicilegiaseu posteris demum temporibus detecta vaticinia prio-ribus jungenda. Ea vero ad oracula in exteras natio-nes edita quodammodo pertinentia iisderr» addere sua-sit praecipue tenor capitum XXIV — XXVII. Abso-lutae sie universae oraculorum Esaianorum collectionidemum subjuncta sunt historica, cap. XXXVI—XXXIX,ut omnia quae ad Esaiam pertinerent uno loco habe-rentur, quemadmodum etiam qui Jeremiae vaticiniacollegit; iisdem induetus rationibus ex historicis librismutuo sumsit caput LII. Tandem et probabiliter lon¬go post exilium intervallo his omnibus subjuncta fuis-se videntur extrema capita XL — LXVI, quae conti-nuatn una serie et uno tenore confectam et arete co-

haerentem exhibent propheticam orationem ad exulessub finem exilii a Propheta quodam seriori directam,qui fortasse etiam ex ratione jam ignota Esaias ap-pellatus fuerit.

AD ES AI. XIII: I, 2. 3

CAP. XIII.

1. effatam, enuniiatum, a rad. efFerre, pro-ferre. Piene rrirr» "»i1! nW>o enuntiatio verbi JehovaeZach, IX: i. XII: i. Redditur ab Aquila clgfAcc, a Sy¬ro jiajLo» ab Hieronymo onus, qnasi de minacibustantum oraculis adhiberetur; cui tamen opinioni repu-gnant Zach. XII: i. Malach. I: i. Rectius Sytiim.Theod. Ajjf/^ucs, oraculum, a recipiendo, hu^ßdvsiv, uthebr. nj^ doctrina, a notione recipiendi, discendi. Du-plicem vero significationem vocabuli, sevo dudum pro-phetico, ansam irrisoribus prsebuisse ex ambiguo Iu-dendi, patet ex Jeretn. XXIII: 33 sqq. conf. Ezech.XII: 10.

2. nn, quod alias una voce dicitur izp,Collis nudus, clivus arboribus carens, in campo situs,ubi signum erectum conspicitur e longinquo. Syr.fr, > LXX. c$os 7ré$tvov. Radix Syriaca est . 1limare, aequare, complanare, unde f.A, planities. —03 vexillam, conf. ad V: 26. —- onS eis, nempe hosti-bus (v. 3), qui secundum v. 17. sunt Medi. Prono¬men adhibetur, nondum allato ad quod refertur nomi.ne, ut cap. VIII: 21. Profecto fervori poetico etpro-phetico exprimendo aptius hoc, ac si mox nominatifuissent; nec ullum auditorum, Babylone liberationemexspectantium, latere potuit, quosnam indicatos vo-luerit sacer Vätes. — "p lö-on agitate rnanum, ad si¬gnum dandumj propr. tollite in altum, conf. X: 15. —

4 AD ESAI. XIII: 2, 3.

Nia cum accus, intrare, Ps. C: 4. — principes,hic malo sensu, tyranni, ut Job XXI: 28, ubi in pa-rallelismo respondet vocabulo tzniuu"). PariterEsai. XIV: 5. XXVIII: 14. XLIX: 7. Hic praeser-tim, cum sermo sit de alienis dominatoribus. — inpocovia sunt portse Babelis, prius intrandae, quam por.tas invadere possenfc procerum Babylonioruro, Conf.Jer. L: 2. LI: 12, 27.

3. vunp>o consecrati mei, electi, convocati. Part.Py Pass. a Pi. \u'7p consecrare, initiare, it. convo-care ad sacrum quid obeundum, ut ad bellum sacrum.Qui pro Jehova pugnarent, in hunc finem ab Ipso ini-tiati et consecrati sunt, vid. Jer. XXII: 7. Zeph.I: 7,ubi exstat vn^pn in Hiphil. — •»ön'j ad iram meam ex-sequendam. — ">piN3 est constructio vere he-braea: exsultantes superbiae meae, pro: superbi njeiexsultantes, vel süperbe, insolenter exsultantes j utvwnp irt mons sanctitatis mese, pro: mons meus sa-cer. Conf. Zeph. III: 11 ?|)n£N2 miVjj de Hierosolyma.Falso igitur Hieron. exsultantes in gloria mea. RectiusLXX: %utf>ovres ufj.cc xui vßql&vres. Preterea tSv, velabsolute posituro, de jactatione et insolenti exsulta-tione usurpatur Esaiae V: 14. XXII: 2. XXIII: 12.Ps. XCIV: 3. Eodem vero, quo hic LXX, vocabulode Persis utitur Croesus ap. Herodotum I: 8g. Usgcruf(ßuj/v iovrss vßgicruly quod quoque valet de Medis.Repraesentantur Semper exercitus hostiles ut instrumen¬ta Dei ad itnpios puniendos, cap. V: 26. VII: 17. IX:

AD ES AI. XIII: 3 , 4> 5« s

io. X: 5; in primis describitur Cyrus cum Medisut heros, cui victoriam concessit, quem gloria cumu-lavit Jehova, cap.'XLI. XLIV. XLV. XLVI. XLVIII.Quin etiam locustarum agmina Joel II: 11. Jehovaeexercitus vocantur.

4. hic, ut saepius, elliptice pro: sonat vox,vid. LH: 8. LXVI: 6. Jer. L: 28. Ps. XXIX: 3.Job XXXIX: 24. Vox strepitus in montibus sc. audi-tur. Montef vero hic sunt, qui ditionem Babylonicatnad euroaquilonem a Medica separarunt, e. c. Zagrus;praeterea omnis Media regio fuit montana, unde JLsrtJlarabice dicitur. — n'n-as) instar populi magni.Hac dictione egregie indicatur, initio non dignoscicaussam distincte nondum percepti murmuris, quodtarnen fremitum exercitus referre videtur. Attentiusiterum auscultantibus demum liquet, quod sit sonusiste re vera tumultus regnorum et populorum eongre-gatorum. Conf. Jer. L: 9. In exercitu Cyri praeterMedos erant quoque Persae (Es. XXI: 2), et secun-dum Xenophontem (Cyropaed. II. p. 23. ed. StephJArmenii.

5. Conf. XLVI: 11, ubi a terra longinqua Babe-lem venisse dicitur Cyrus. Geographiae vero ignarisut remotissima loca justo propiora, ita vel propiorterra incognita remotior videtur. — mp extre-mitat cceli, idem est ac nxp V: 26. Fingebantsibi Hebraei, secundum speciem, super orbem, disci

6 Ajp ESAi. XIII: 5, 6, 7, g-

formam habentem, expansum esse hemisphaerium cae-Ii, circum circa ad extrema horizontis fulti montibus,ideo dictis fnndamenta caeli, 2 Sam.XXII: 8- Hoc re-

spexisse videtur Alexandrinus: «V ccKga SepeXle tSégctvS. —* to instrumenta iraesuae, conf. Jer. L: 25.

6. Leguntur eadem fere verba Joel I: undefortasse mutuata sunt. — nim oS'» vid, II: 12. — "to

t :

Nto nu^ est Iusus verborum ex diversis ambobus,cognatis vero, verbi "nur significationibus, altera: po-tens esse, unde nur, altera: violenter agere, devasta-re, unde "iür. — 5 hic potest esse Caph veritaiis, I: 7,adeo ut simpliciter modo redderetur: Devastatio venitab Omnipotente. Si vero pro particula comparandihabetur, prodit sensus non minus aptus: Cito, necopinato, dies Jehovae ingruit, quemadmodum devasta-tiones ab Omnipotente venire solent, quasi cum ex-citantur subito tempestates, cooriunturque procellaeJehovse.

7. remitti dicuntur manus pavore perculso-rum, animum despondentium, 2 Sam. IV: 1. Jer. L:43. — fut. Niph. a liquescere, perire, quodde corde humano dicitur, cum trepidat, pertimescit,desperat, conf. XIX: 1, in primis Jos. VII: $. Ps.XXII: 15. Ezech. XXI: 12,

8- Subjectum verborum hujus versus, tonr,innN-», jtom, sunt Babylonii; neque opus est

AD ESAI. XIII: 8. 7

supplere eos ad vocem jnnhb. Dicunfc enim HebraeLnon tantum: terror apprehendit me (XXXIII: 14. Jer.XLlX: 24), verum etiam, eodem sensu: apprehendoterrorem vel horrorem, ut Job XVIII: ao. XXI: 6.Pariter hic, proprie: tormenta et dolores apprehen-dunt, h. e. tormentis et doloribus corripiuntur, oppri-muntur, mulieris instar partui ientis, quippe cujus tor-ininibus adsimilatur trepidatio summa, ut XXI: 3. Ps.XLVIII: 7. Jer. XLIX: 24. L: 43. Eadem apud A-rabes occurrit verborum constructio, ut Corani IV:

cc 3 5

73 ed. Hink, (69 ed. Maracc.): capitemetum vestrum, h. e. adhibete cautionem necessariam,circumspecti estote, o fideles, in sacra cum infidelibuspugna. — attoniti alter alterumintuentur. Constructio praegnans, conf. Gen. XL1II:33.— «b. Facies ardens internam prod-it in pectore flammam, qua designatur angör inten-sissimus, ut Ps. XXXIX: 4. conf. Ps. X: 2 pV-p ar-det h. e. angitur. — Ex parallelismo loci nostri pos¬set fortasse illustrari eidem simillimus Joel II; 6. (Nah.H: 11) "mND I2t3p> etod"5?^ omnes facies colligunt ar-dorem, h. e. ardent. iiinö tunc derivandum esset abarab. j\li aestuavit, deinde: ebuliivit cocturå, undehebr. "»iis olla; quod quidem praeferendum videturalterae ejusdem loci interpretation! Gesenianse in Le-xico II: 909, ubi derivatur a Pi. ins ornavit,adeo ut sit decus, nitor faciei, idem quod in, et sen¬sus loci: omnes facies retrahunt nitorem, h. e. pal-

B AD ES AI. XIII: 9, 10.

lescunt, ut Joel II; 10. IV: 15 steliae dicuntur splen-dorem retrahere.

9. crudelis, terribilis, funestus, ut hicipsedies, ita Jer. XXX. 14. hostes dicuntur. —- prornrn> cet. —. Abit demum constructio a Gerun-dio in Verbum finitum, ut X: 2. XLIX: 5. LVIII: 5.—• Peccata Babelis erant insolentia (v. 11. XIV: 11.sqq. XLVII: 7. 8J} crudelis dominatio, tyrannis (XIV:17)? idolorum cultus (Jer. L; 38); vexatio populi Dei(Es. XLVII: 6J.

10. Dies judicii simili modo depingitur XXIV: 4.Joel II: 10. III; 4. a o. 21 (IV: 15, 16). Arnos VIII • 9.Matth. XXIV: 29. —redditur a LXX. in Sing**€LqIw. Chald. giganter, quod falso reddidit lat.interpres: planeter. Symm. et Hier, steiler- PariterSaad. Syr. ?A A 1. potestates ((tvvccfxeis rS 8goc*vä). Sing, bioä occurrit inter alia signa Job IX: 9.XXXVIII: 31. Arnos V: 8- Definituris, quodnam si¬gnum per biöS (stultum), de quo Job XXXVIII: 31.

- dicitur: num soluer vinctila tS Kesil? intelligatur, consu-lenda est erudita disputatio Michaelis in Supplementisp. 1319« sqq. Veteres Versiones fere omnes voluntesse Orionem Graecorum, Gigantem astrologiae orienta?Iis. Stultum igitur, h. e. impium quendam forte siblfmxerunt caelo adligatum, vineulisque ibi constrictum,conf. Prov. VII: 22. Fertur vero Nimrod, conditorBabylonis, a Persis fuisse in caelum translatus, idem-que esse signum, cui Graeci nomen Orionis dederint.