Revista Mesuesi Tetor 2

7/25/2019 Revista Mesuesi Tetor 2

1/44

REPUBLIKA E SHQIPERISE

MINISTRIA E ARSIMIT

DHE SPORTIT

TETOR 2014 Nr.2

MSUES PR SHQIPRINKAPITULL I RI

PR REFORMN N ARSIM

SI T APLIKOJM ON-LINEN PORTALIN MSUES PR

SHQIPRIN

ARSIMI GJITHPRFSHIRSPRPARSI E REFORMS N

ARSIMIN PARAUNIVERSITAR

HAPJA E VITIT T RI AKADEMIKFJALA PRSHNDETSE E

MINISTRES S ARSIMIT

DHE SPORTIT


2/44

2

MSUESI sht revist e

prmuajshme kombtare arsimore.Botim i Ministris s Arsimit dhe

Sportit.

Adresa e redaksis:Rruga e Durrsit Nr. 23 - Tiran.

Prgatiti pr shtyp:Vjollca Spaho

[email protected]: +355 69 53 76 532

Design & Print:Adel CO sh.p.k.

Rr. Muhamet Gjollesha, Nr. 17Tiran - Albania

Nr. i llogaris rrjedhse i MAS:Raieisen Bank

pr revistn MSUESI

711 3006

REPUBLIKA E SHQIPERISE

MINISTRIA E ARSIMIT

DHE SPORTIT

www.arsimi.gov.al

Ministria e Arsimit dhe Sportit

BOTIM I PRMUAJSHM I MAS TETOR 2014 Nr.2

Fadil KepiSpecialist pr sigurimet shoqrore

Beatrie GjermeniShkolla Sevasti Qerjazi / Kor

PROJEKTE NXITSE DHE INOVATOREPR MSUESIT

EDUKIMI N FMIJRIN E HERSHMEPR FMIJT ROM

KUSHTET PR PENSIONT MSUESVE E PEDAGOGVE

faqe 13

faqe 17

faqe 40

faqe 26

MODEL DITARISIPAS TE MSUARIT ME KOMPETENCA

Ornela KolekaMAS

Dr. Besnik RamaMAS


3/44

3Nr. 2 - TETOR 2014

Nga auditori i Universitetit tMjeksis, Ministrja e Arsimit dheSportit, Lindita Nikolla, uroi t gjithstudentt pr vitin e ri akademik,2014-2015.

Nuk ka m bukur se sa ndetyrn time si Ministre eArsimit dhe Sportit, ti uroj gjithInstitucioneve t Arsimit t Lartn vend dhe 141. 891 studentve:

- Suksese pr vitin e ri akademik2014 - 2015!

sht bukur, padyshim, tjudrejtohem nga ky mjedis kukultivohen s bashku frymzimi,prkushtimi, pasioni jo vetm prt qen pjes e nj profesioni tnderuar, si ai i mjekut, infermierit,stomatologut, farmacistit, por pr t

Suksese dhe e bardh qo do dite jets suaj n shrbim t shqiptarve

Suksese dhe e bardh qo do dite jets suaj n shrbim t shqiptarve

kaprcyer do vshtirsi n emr tjets njerzore.

T dashur student t rinj!

Ju jeni 1080 student q i drejtohenipr her t par Universitetit tMjeksis, ndaj, lejomni t ndajme ju dika q, tashm, nuk shtm personale; dshirn time tkahershme pr tu br mjeke.

Me nj pasion dhe zili t veant unkam ndjekur shokt e rinis sime qpatn fatin t studionin pr mjeksi,por nuk mund t l pa shprehur edhevlerat e veanta t profesionit q unndoqa, msuesis, pr shkak se ttjer vendosnin pr shkollimin ton.

Ju uroj nga zemra shum suksese, jovetm se keni zgjedhur nj profesion

t nderuar, por edhe sepse ju jenimaturantt q mbyllt vitin shkollorme rezultatet m t larta. Edhe ktvit, Universitetit t Mjeksis i jandrejtuar, si gjithmon, maturanttm t mir.

Ju jeni me fat, jo vetm se do t kenin auditort tuaj profesor t nderuarq kan i kan dhn aq shumshkencs mjeksore dhe qendrave

tona spitalore, por edhe sepse ktvit llon reforma n arsimin e lartq do t draohet me nj ligj t ri. Ajoka sht m e rndsishme, shtfakti se tashm gjith institucionete arsimit t lart, privat e publik, ijan kthyer binarve t ligjshmris,pas nisms parsore t verikimit tkritereve t ligjshmris.

HAPJA E VITIT T RI AKADEMIK

CILSIA DHE FORMIMI JUAJ,PADYSHIM, KA T BJ ME

SUKSESIN TUAJ NESR N

TREGUN E PUNS, JO VETM N

SHQIPRI, PO KUDO, KU JU DO

ZGJIDHNI T PUNONI.


4/44

4

Grupet e inspektimit kan ndjekursituatn edhe pr kto dy vitet eUniversitetit t Mjeksis, dukeverikuar gjith fakultetet e tij q narezultojn nj llim i mir pr t vijuarreformat n drejtim t cilsis dhet nj formimi t ri, i lidhur ngushtme Qendrn Spitalore UniversitareNn Tereza. Gjithashtu pr tvijuar me reformat n drejtim tkrkimit shkencor, n mnyr qtitujt shkencor, t mos jen thjeshttituj, por t jen t lidhurngusht me zhvillimin eshkencs.

Ju, gjithashtu, jeni me

fat se Universitetit tMjeksis iu rikthyendepartamentet si njsiabaz, jo vetm pr cilsine msimdhnies por,padyshim, edhe si cilsiabaz e krkimit shkencor.

Komisioni pr arsimin elart shnoi nj standardt ri n politikbrje.Nj komision nga bota

akademike, pjes e t cilit shtedhe Myar Barbllushi, t cilin patanderin ta kem pjes t komisionit tpavarur pr krkimin shkencor dhearsimin e lart n vend.

Gjithka q ata kan br shtkonsultuar me grupet e interesit dhekto dit ne po e draojm raportinnal, n formn e ligjit t ri prarsimin e lart q do t vazhdoj tdebatohet me ju, pr t kaluar m

pas n Parlament.

T nderuar student!

Kam knaqsi tju as pr gjithkaq do t mund t realizojm sbashku, pasi ne besojm fort sepolitikat arsimore jan politikat mt mira t zhvillimit t vendit. Arsiminuk sht nj ishull i vetmuar q u

prket vetm politikanve, MAS-itapo Qeveris, por sht nj sektor irndsishm q na prket t gjithvedhe t gjith duhet t jemi pjes prt mundsuar reforma, q t kthejmrealisht cilsin n arsimin e lart dhekrkimin shkencor shqiptar. Ndaj, juoj t gjithve, profesor e student,pr tu br pjes e rndsishmee gjith debateve pr ligjin e ri tarsimit t lart.

Universiteti i Mjeksis ka proleq i krkon realisht tregu i puns.Ne duhet ti japim fund situatss mjekve n kryeqytet t ciltvijojn t jen t papun, ndrkohq poliklinikat, an e mban vendit,lngojn pr burime njerzore dhespecialitete n fusha t caktuara.

Me mbshtetjen e duhur ngaMinistria e Arsimit dhe Sportit dheMinistria e Shndetsis, me an tpolitikave t reja mbshtetse dhenxitse, do ta kalojm edhe ktmoment t ln nga e kaluara.

Pas verikimit t kritereve tligjshmris u mbylln, ndr t tjera,edhe disa liale t infermieris dhe,jo se ne nuk duam t mbshtesimstudentt q dshirojn t studiojnpr infermieri, por sepse kto

institucione nuk ofronin cilsin eduhur pr t gjith ata q nesr dotu ofrojn shrbim pacientve.

T nderuar profesor dhe student!

Shum shpejt institucionet publikedhe private n vend do t prballenme nj moment tjetr q ka t bj meprocesin e akreditimit. Ju, tashm, edini se nj Agjenci Britanike, antaree ENQA sht pjes e programit

ton pr t mbshteturprocesin e akreditimit.Cilsia dhe formimi juaj,padyshim, ka t bj mesuksesin tuaj nesr ntregun e puns, jo vetmn Shqipri, po kudo ku judo zgjidhni t punoni.

Do doja t ndaja me junj tjetr moment trndsishm t formimittuaj si qytetar n vijne par t shrbimit dheq lidhet me nj sistemt ri ku shrbimi t jetprofesionalisht i drejtuar

ndaj kujtdo. Ndaj, krahas urimit prsukses ju bj thirrje t lini jasht dorast q ju shformon n kt misionisnik q lidhet me profesionintuaj. Ne duhet q bashkrisht tndrtojm sisteme q e ln jashtkorrupsionin, por sht po aq erndsishme edhe denoncimi qduhet ti bjm si qytetar ktijfenomeni.

S fundi, dshiroj t ndalem tek

mundsia q ka Universiteti iMjeksis pr praktikat profesionale.Kthejeni kt n nj mundsi prm shum cilsi n formimin tuaj.Prpiquni t prtoni m shum jothjesht nga leksionet e pedagogvetuaj, por edhe gjat shrbimit t tyren QSUT.

Suksese dhe e bardh qo do dit ejets suaj n shrbim t shqiptarve!


5/44

5Nr. 2 - TETOR 2014

MSUES PR SHQIPRINKAPITULL I RI PR REFORMN N ARSIM

NISMA JON MSUES PR

SHQIPRIN NUK NNKUPTON

KURRSESI ZVENDSIMIN E

DISA MSUESVE ME DISA T

TJER.

Radiograa e trups msimore t vendit nxori rezultate tronditse. 1984 msues pa arsimin prkats!

2065 msues jasht prolit!

1184 msues q kan marr pr vite t tra rrogat, pa asnj dit pun.

N 30 DHJETOR ASNJ MSUES PA ARSIM PRKATS DHE JASHT PROFILIT

Ky krim shtetror me rrnjt n korrupsion e klientelizm politik, prmes t cilit sht vjedhur pr viteme radh e ardhmja e qindra e mijra fmijve dhe sht cenuar fati yn kombtar, do t goditet metoleranc zero.

Sistemi i sotm i emrimit t msuesve dhe i vlersimit t tyre, do t prmbyset me themel.

Deri n 30 nntor do t regjistrohen n nj baz unike t dhnash t gjith emrat e kandidatve prmsues n rang vendi, sipas qarqeve.

Deri n 30 dhjetor do t jet kryer Provimi Kombtar me baz qarqesh, prej ku do t dalin msuesitzvendsues t atyre q nuk kan arsim prkats, apo q jan jasht prolit. N janar do t shpalletkalendari pr testin e licencimit t do msuesi t Republiks s Shqipris.

Klientelizmi politik dhe korrupsioni, si dy pengmarrsit e sistemit arsimor parauniversitar n vite, do tmarrin prmes ktij procesi nj goditje historike. Dhe historia e shmtuar e ktij krimi shtetror do tjet kapitull prfundimisht i mbyllur.


6/44

6

Sot po vijojm me raportin publikpr cilsin e burimeve njerzore narsimin parauniversitar. Kjo sht nj

praktik pune q do ta kthejm nnj standard t ri transparence dhellogaridhnie.

Pr ne, kryeala ka qen dhe vazhdont mbetet prmirsimi i shrbimit pr532 mij prtuesit e drejtprdrejtn sistemin e arsimit shqiptar dhengritjen e nj sistemi solid pr t tjerq vijn.

Ndaj, ne u angazhuam dhe realizuam

inspektimin e plot t cilsis sburimeve njerzore n shkollat tona,sepse asnj reform nuk sht emundur pa msues q ofrojn cilsi.Jo rrall shifrat n arsim jan prdorurpr keqinformim t opinionit publikpr merita t pamerituara apo kritikapo aq t pamerituara.

Un sot jam Ministre e Arsimit. Padyshim nj detyr e rndsishme. Por

nuk mund t harroj kurr at q dojem sa t kem frym, nj msuesematematike, nj nn, nj qytetare evendit tim.

Ndaj, t dashur prindr, t dashurmsues, si nn nuk do t lejojaasnj q me taksat e mia tdeformonte formimin e vajzs sime.Si msuese nuk do t doja askndq t denigronte gurn apo tshprllte misionin snik duke keq

menaxhuar burimet njerzore dheduke e br profesionin e msuesit,thjesht, nj mjet punsimi pr kdo.

Si qytetare, kurrsesi nuk do t heshtja,por do t ngrija zrin pr investiminm t madh q shoqria duhet t bjn kapitalin njerzor.

Ndaj, pr t gjith kto arsye un jamsot, para jush si Ministre e Arsimit

dhe Sportit, si antare e kabinetit prt raportuar pr punn dhe t vrtetate puns son, duke siguruar do

nxns, do prind dhe do msues ses bashku do ia dalim t ojm n doklas, n do shkoll prpara fmijvetan msuesit q ata meritojn.

Sepse do fmij i Shqipris edhe ain fshatin m t thell t vendit, shtarsyeja e fort e zemrs, jo vetmpr t thn t vrtetn, por pr tpunuar me mish dhe me shpirt pr tndryshuar situatn.

Nihilistve dhe kujtdo tjetr q ka hobint kundrshtoj do nism n MAS,sot ju them se nuk na intereson fare ttregojm se e kujt sht prgjegjsia,sepse nuk e matim punn ton me sakeq e gjetm sistemin, por far pobjm pr t ndryshuar nj or e mpar situatn. Ndaj dhe kemi zgjedhurnj rrug tjetr, jo duke u fshehur passhifrave t mesatarizuara, jo dukefolur n prgjithsi, apo ca m keq

duke mbyllur syt e propaganduarpr kinse reforma.

Jo, rruga jon sht rruga eprgjegjsis duke drejtuar s parigishtin nga vetja dhe duke dhnllogari, duke realizuar reforma t thellae t plota dhe duke marr prsipredhe dhimbjen e pashmangshme.

Ndaj, ndryshe nga do her ne nuk umjauam me inspektime rutin. Nuk

kemi br asnjher t tilla inspektime,- na thoshin inspektor e punonjs tvjetr n MAS.

E vrteta e sotme sht e vrteta e doshkolle t Shqipris, e do klase, edhen fshatin m t thell, sht e vrtetae do ore msimi t fmijve tan.

E nism inspektimin, pas nj raportimiq bn drejtuesit e DAR/ZA-ve.

M pas prcaktuam 13 inspektort MAS-it, t cilt kaluan nj prnj do shkoll t Shqipris, duke

mundsuar 11 dit t pandrprerainspektimi q prfshin edhellogaridhnien, sy m sy, t 1726drejtorve, 1340 shkollave 9-vjearedhe 386 shkolla t mesme n t gjithShqiprin.

Procesi i monitorimi ishte zbatimii akteve nnligjore t MAS-it prarsimin parauniversitar dhe kishte prqllim identikimin e problematikaveekzistuese n raport me cilsine burimeve njerzore n arsiminparauniversitar n Shqipri, si dhe,padyshim, marrjen e masave tnevojshme pr prmirsimin esituats.

Nse si ngaher do kishim vijuar meraportime standarde pas formularvetip, sot ende do t ishin n kmbpiramidat e shitjes s diplomave.

Nisma jon Msues pr Shqiprinnuk nnkupton kurrsesi zvendsimine disa msuesve me disa t tjer.

Kush e njeh dhe i dhemb arsimi ekupton kt gj. Mjaon t shohUdhzimin nr. 44 pr t prmirsuarsituatn, e cila krkon t oj n prolmsuesin e prolit.

Kush nuk e njeh, por i dhemb arsimi,jemi t gatshm q t japim llogari pr

gjithka q raportojm dhe bjm, sidhe t shikojn t gjitha dokumentetq kan dosjet e DAR/ZA.

Kush e njeh dhe nuk i dhemb arsimido ta lm t qet n zakonin e tij dhedo punojm fort q secili fmij, nipe mbes e tij t prekin ndryshimet,prmes puns son dhe t kenmsuesin dhe shkolln q, ata dhe tgjith fmijt e Shqipris, meritojn.

Fjala e Ministres s Arsimit dhe Sportit


7/44

7Nr. 2 - TETOR 2014

Iniciativa e Ministris s Arsimit dhe Sportit n Shqipri ka si qllim t siguroj msimdhnien e qndrueshme nte gjith vendin, garantimin e cilsis n arsim nprmjet angazhimit t t rinjve dhe t rejave q kan mbaruarstudimet e tyre n fushn e msimdhnies dhe q, pavarsisht burokracive dhe pengesave t shumta, nuk e kanhumbur shpresn se nj dit do t kontribuojn n fushn pr t ciln kan investuar.

Synimi i Ministris s Arsimit dhe Sportit sht q:

N kt nism t prfshihen msuesit e sapo diplomuar n msimdhnie, msues q punojn me koht pjesshme si dhe msues t cilt jan prej kohsh n listat e pritjes pran do drejtorie dhe zyrerajonale.

Kjo nism do t krijoj mundsi pr t rinjt t cilve do tu ofrohen mundsi reale punsimi dhe prtimi teksperiencave pozitive n drejtim t msimdhnies. Angazhimi i tyre si msues n zonat ku ata aplikojn, ose nkomunitetet n nevoj i shrben pozitivisht do individi, por edhe vet shoqris duke ndikuar n prmirsimin ecilsis n arsim, n komunitetet n nevoj si dhe n ndryshimin e mentalitetit t krkuesve t puns n arsim.

Kjo iniciativ on t gjith t interesuarit t aplikojn on-line n portalin Msues pr Shqiprindhe t bhenpjes e ksaj iniciative konkurruese objektive ndrmjet brezave. do individ i interesuar mund t aplikoj dhemenjher ai bhet pjes e nj gare konkurruese q bazohet n meritokraci reale.

T gjith kandidatt e interesuar do t gjejn t gjith informacionin e krkuar n rubrikat e ktij portali, i cili dot evidentoj n koh reale statistika t nj procesi n vijim, deri n ditn e testimit t ktyre kandidatve.

Nprmjet portalit Msues pr Shqiprindo t publikohen pr do Drejtori Rajonale, jo vetm krkesa tpunsimit pr do kurrikul, por edhe statistika t rezultateve t arritura t ankuara, n baz t pikve t prtuaran testimin prkats.

T APLIKOJM ON-LINEN PORTALIN MSUES PR SHQIPRIN


8/44

8

Qeveria Shqiptare, nprmjet njnisme t till, dshiron:

T krijoj profesionist t rinjt dedikuar n arsim.

T investoj pr udhheqsite t ardhmes.

T gjeneroj energji treja pr komunitetin, prndryshim progresi.

Qllimi i Ministris s Arsimit dheSportit sht t ngrej interesin ebrezit t t rinjve t sapo diplomuarn msimdhnie, si nj profesionjo vetm shum human dhe i

vlersuar n komunitet, por sinj profesion q mund t sjellndryshimin prpara n shoqrinshqiptare.

REGJISTROHU

Regjistrohuni ktu pr t

konkuruar n iniciativn

Msues pr Shqiprin

http://mesues.arsimi.gov.al/


9/44

9Nr. 2 - TETOR 2014

BREZI I RI SOTT JET NESR SIPRMARRSI I S ARDHMES

QEVERIA SHQIPTARE DHE

MAS DO T MUNDSOJN NJHISTORI T RE N PRQASJEN

JO VETM T ARSIMIT T LART

ME TREGUN E PUNS, POR T T

GJITH SISTEMIT ARSIMOR,

ZHVILLIMI I KRKIMIT SHKENCORPJES THEMELORE I IMAZHIT T SHQIPRIS EVROPIANE

KJO MARRVESHJE KRIJON MUNDSI T REJA PR

SHKENCTART, INXHINIERT DHE STUDENTT NGA

SHQIPRIA PR TU TRAJNUAR APO SHKOLLUAR N

INSTITUCIONE PRESTIGJIOZE

Marrveshje bashkpunimi me CERN


10/44

10

AFTSIMI I T RINJVEN PRSHTATJE ME TREGUN E PUNS

SHKOLLAT DUHET T ORIENTOHEN DREJT PROFESIONEVE DHE AFTSIMIN E T

RINJVE N PRSHTATJE ME TREGUN E PUNS, NDRKOH Q DUHET PRFITUAR

EDHE NGA KTO MUNDSI Q JAPIN INSTITUCIONET E RNDSISHME N VEND, PR

TI NJOHUR NGA AFR NXNSIT ME PROFESIONET.

N kuadr t Dits Ndrkombtare t Punonjsve t Trakut Ajror

SIPRMARRJAKOMPETENC KYE N ARSIM

QLLIMI I PANAIRIT SHT PROMOVIMI

VEPRIMTARIVE T PLANIFIKUARA

N KUADR T PROJEKTIT RAJONAL

PR ZBATIMIN E KOMPETENCS S

SIPRMARRJES N T GJITHA NIVELET E

ARSIMIT (IPA-SEECEL).


11/44

11Nr. 2 - TETOR 2014

T PASTROJM SHQIPRIN

Zvendsministrja e Arsimit dheSportit, Nora Malaj prezantoifushatn T Pastrojm Shqiprin,e cila ka pr qllim t mobilizoj

qytetart q t bashkohen n njaksion vullnetar pr pastrimin evendit nga mbeturinat.

Gjat prezantimit t ksaj nisme,s cils MAS i bashkohet pr tdytin vit, Malaj tha se prfshirjae shkollave n kt fushat u jepatyre vlern reale pr t ciln kanevoj sistemi i edukimit, si qendredukimi dhe promovim i vleravereale.

N kuadr t ktij aksionit kemilluar prgatitjet pr organizimine nj fushate sensibilizuese tquajtur Green Tour 3, e cila kapr qllim rritjen e ndrgjegjsimitdhe adresimin e problemeve tambientit prmes 12 KonferencaveRajonale, me pjesmarrjen eaktorve kryesor si: Drejtorit

Green Tour 3 - rritja e ndrgjegjsimit t problemeve t ambientit

Rajonale Arsimore, Institucionetdhe Agjencit Rajonale, Organizatat Shoqris Civile, prfaqsuest mediave, komuniteti i biznesit,

vullnetar, etj, tha Nora Malaj.Green Tour 3 do t nis n qytetine Durrsit dhe do t vazhdoj nBerat, Fier, Vlor, Kor, Elbasan,Gjirokastr, Lezh, Shkodr, Kukspr t prfunduar me KonferencnKombtare n Tiran, m 19Nntor.

Konferencat q do t zhvillohendo t jen n formn e takimeve

t hapura dhe tryezave trrumbullakta, ku do t prezantohetaksioni, si edhe do t ket bisedimelidhur me mjedisin.

Ministria e Arsimit dhe Sportit, do tangazhoj gjith stan e saj dhe do tvr n dispozicion infrastrukturne saj pr promovimin e fushatsT Pastrojm Shqiprin. Gjith

DAR/ZA do t promovojn dhedo t bhen pjes e ksaj fushatnprmjet zhvillimit t aktivitetevedhe prcjelljes s komunikimit

n faqet elektronike zyrtare, dherrjeteve t tjera q disponojnDAR/ZA.

Koordinimi dhe ndjekja e gjithfushats do t mundsohet ngaDrejtoria e Arsimit Parauniversitarn bashkpunim me Green Line.

Nprmjet rrjeteve t komunikimitt MAS, do t mundsohet lanimi

i fushats n faqen e WEB-it kudo t krijohet nj rubrik e cilado t prcjell n faqen zyrtaret Green Line informacione tdetajuara rreth ksaj fushate.Ndrsa n rrjetet sociale t MASdo t pasqyrohen materialepromovuese, cover page siedhe mbulime t aktiviteteve tzhvilluara nga nxnsit e shkollave.


12/44

12

NE E BM OBORRIN TONEJANI NA SHIKONI

As ne nuk e kemi besuar senxnsit dhe msuesit do ta bjnaq shpejt nj oborr t ri t shkolls.

Mirpo kur sht i pranishmentuziazmi n shpirtin e t gjithvebhen vepra q mbeten prhern ndrgjegje dhe q vite m vonshndrrohen n nostalgji t bukurambreslnse. N kto raste lindvetiu krenaria pr punn q shtbr.

Ndodh zakonisht q n shkolla

punohet pr brezat e nxnsve qvijn pas. Kshtu u b n shkollnMusine Kokalari kto dit, kur umor prsipr prej vet nxnsve qt kthehet nj hapsir territori nfunksion t nxnsve t Ciklit Fillor.

Ditm t komunikojm dhe ditmt mirkuptohemi me t gjith

faktort, prindrit, msuesit,komunitetin, pushtetin vendor.Ditm te jemi serioz e vlersuespr punn ton. Pr shkak t ktijkomunikimi dhe serioziteti neshpalosm dashurin pr shkolln,u treguam dhe bindm t gjith seky institucion msimi dhe edukimisht SHTPIA JON E MADHEnga ku rrezatohet drit e dituri,kultur e respekt.

Kjo sht shkolla si qendrkomunitare dhe kshtu dshmohet

me pun konkrete se shumka ebjm vet dhe e bjm mir.

Nxnsit e shkolls MusineKokalari, msuesit dhe t gjithpunonjsit e prcaktuan si synimq ta bjn funksionale siprfaqenme rreth 750 metra katror prapashkolls n dobi t saj. Krkuam

ndihm dhe ajo na u dha nga

biznesi, prindrit, vet nxnsit.

Pr afro 3 jav sht punuarparadite dhe pasdite. Jan prfshirpothuajse t gjith nxnsit dhekan dhn pa asnj rezervkontributin e tyre. Hoqn disaton dhera, gur, etj. Punuan pa ulodhur n rehabilitimin e hapsirs,mbolln, sistemuan, pastruan,zbukuruan, ndriuan dhe lyen me

ngjyra jete rrethimin e shkolls dhet gjith mjedisin prreth.

N kt pun t madhe tnxnsve t shkolls, po japinkontributin e tyre edhe voglushte parashkollorit. Kjo shtmrekullia. Oborri, prona e tyre,tashm u mbarua dhe dihet se,at q vet nxnsit e ndrtojn, eruajn si syt e ballit.

Ejani e shikojeni punn enxnsve t ksaj shkolle,mrekullin e duarve t tyre!

Msues dhe nxns t shkolls Mysine Kokalari


13/44

13Nr. 2 - TETOR 2014

PROJEKTE NXITSE DHE INOVATOREPR MSUESIT

Ornela KolekaMAS

Qllimi kryesor i Ministris sArsimit dhe Sportit sht q tinkurajoj dhe promovoj projekten fushn e arsimit.

Si pjes e integrimit n programinEuropian Erasmus+, pr Edukimin,Trajnimin, Rinin dhe Sportet,Ministria e Arsimit dhe Sportit kaprtuar nj grant, duke u br n

kt mnyr, aktualisht, partneree e-Twinning Komuniteti on-linei shkollave n mbar Evropn

E-Twinning promovon bashkpunimine shkollave n Evrop, nprmjetprdorimit t Teknologjive tInformacionit dhe Komunikimit,duke ofruar mbshtetje, mjete dheshrbime pr shkollat.

Portali e-Twinning (www.etwinning.net) prfaqson nj platforme uniket bashkveprimit t msuesve nprojekte nxitse dhe inovatore. Portalinxit nxnsit, msuesit dhe drejtuesite shkollave, t krijojn projekte, tshkmbejn ide dhe t prhapinpraktikat m t mira ndrmjet tyre,duke ndjer t jen pjes e komunitetitm nxits n Europ

I krijuar n vitin 2005, si veprimikryesor i Programit t MsimitElektronik t Komisionit Evropian,e-Twinning numron sot n gjithkontinentin Evropian 269,593 msuesdhe 128,352 shkolla q zhvillojnprojekte bashkpunuese dhe ndajnide.

Ne kuadrin e implementimit tktij programi, MAS do t jetn rolin e Zyrs Kombtaret Shrbimit KombtarMbshtets pr monitorimindhe zbatimin e programit te-Twinning.

Disa nga prioritetet e MAS n ktimplementim jan :

Krijimi i Rrjetit Kombtar prt informuar koordinatorlokal dhe ndrgjegjsimine shkollave pr aplikime nprojekte t prbashkta.

Identikimi i shkollave dhemsuesve t cilt duan t jen

E-Twinning n Shqipri

MINISTRIA E ARSIMIT DHE

SPORTIT KA SI OBJEKTIV TE

SAJ NDRGJEGJSIMIN E 750

SHKOLLAVE N NIVEL KOMBTAR

DHE T FOKUSUARA N 6 ZONALOKALE SI DHE REGJISTRIMIN

E 450 MSUESVE T KLASAVE

10-12 DHE 720 MSUESVE T

KLASAVE 1-9


14/44

14

pjes e ktij programi, ndjekjadhe mbshtetja nprmjetkoordinatorve lokal pr tmonitoruar dhe ndihmuar nidet e tyre t reja, n aplikimet e

projekteve t prbashkta. Organizimi i seminareve trajnuese

dhe informuese pr demonstrimine praktikave m t mira tmsuesve novator, t prfshirn projektet bashkpunuese qndikojn direkt n zhvillimin e tyreprofesional pr integrimin e TIK-utn procesin msimor;

Krijimi i rrjetit t msuesve

inovator dhe i rrjetit t shkollavet prfshira n aktivitete, nkuadrin e Programit t e-Twinning,nga koordinatort rajonal nbashkpunim me ShrbiminKombtar pr monitorimine vazhdueshm t ktyreveprimtarive;

Bashkpunim me ShrbiminQendror t e-Twinning dhe

Shrbimet Kombtare tvendeve t rajonit dhe m gjer,si dhe agjencit vartse vendoren shrbim t zgjerimit dheshprndarjes s operacionevee-Twinning

Aktivitetet e parashikuara prfshijnseminare sensibilizuese dhe aktivitetetrajnuese q nxitin zhvilliminprofesional t msuesve dhe u japinmundsi msuesve q do t jen

pjes integrale e ktij programi, tavancojn n njohurit e tyre, nprdorimin e teknologjis n arsim,t jen kreative n zhvillimin e orvet msimit, t nxisin bashkpuniminndrmjet nxnsve t s njjtsshkoll dhe t shkollave t ndryshme.

Ndr disa nga kto aktivitete tparashikuara prmendim:

Organizimi i 6 seminarevepromovuese n Drejtorit

Arsimore Rajonale dhe ZyratRajonale , me pjesmarrjene msuesve, prindrve

dhe nxnsve. Prezantimi ipraktikave m t mira ngaplatforma e-Twinning

Organizimi i 2 seminarevepromovuese me pjesmarrjene drejtorve t shkollave tmesme, msuesve inovator,prfaqsuesve t institucionevevartse t arsimit, prfaqsuest OJQ-ve dhe subjekteve qofrojn zhvillim profesional pr

msuesit.

Implementimi i nj konkursikombtar pr projektet mt mira t realizuara nplatformn e-Twinning dukedhn 3 mime pr 3 kategorit projekteve: Mjedisi,Diversiteti dhe Teknologjia

Aktivitete trajnuese me tem:

Si t integrojm TIK-ut n arsim,roli i TIK-ut dhe implikimet e tij naspektin pedagogjik

Projektet e e-Twinning sihapsir pr ndarjen e vleravemidis komuniteteve.

Prdorimi i platforms dhehapsirat e-Twinning brenda saj

Ministria e Arsimit dhe Sportit kasi objektiv te saj ndrgjegjsimine 750 shkollave n nivel kombtardhe t fokusuara n 6 zona

lokale si dhe regjistrimin e 450msuesve t klasave 10-12 dhe720 msuesve t klasave 1-9

MAS on msuesit teantarsohen n komunitetinonline e-Twinning dhe t jenpjes aktive e ktij programi.


15/44

15Nr. 2 - TETOR 2014

ARSIMI GJITHPRFSHIRSPRPARSI E REFORMS N ARSIMIN PARAUNIVERSITAR

Rozalba MerdaniMAS

Arsimi gjithprfshirs prbn

hallkn kryesore t reformave tqeveris pr nj edukim cilsor dhembshtetet n parimin themelorq, t gjith fmijt duhet tmsojn s bashku, pavarsishtvshtirsive, apo ndryshimeve qata mund t ken.Fmijt me asi t kuzuarajan mirpritur prej vitesh n tnjjtat institucione me moshatarte tyre, n kopshtet dhe shkollatpublike. Shum studime t kryerambi arritjet e fmijve me asi tkuzuara, kan treguar n mnyrt padiskutueshme se, fmijt eintegruar n t njjtat institucioneku msojn dhe edukohen gjithmoshatart e tyre, kan arritjeshum m t mira dhe prparojnm shpejt n asimin e tyre.

sht kjo arsyeja q integrimi i

fmijve me asi t kuzuara nklasa dhe shkolla t zakonshme,prbn tendencn e prgjithshmet arsimimit t tyre. Sistemi ynarsimor kishte nevoj t prshtatejdhe strukturohej n favor ttrajtimit t individualizuar dheme prparsi t ktyre fmijve.Hapi i par n kt drejtim u hodhme futjen e shrbimit psiko-social n vitin 2008, n t gjithsistemin arsimor parauniversitar.Gradualisht me ndrtimet ereja shkollore, por edhe nrehabilitimet e atyre ekzistuese, ukrijuan mundsit infrastukturorepr t lehtsuar prfshirjen narsim edhe t fmijve me asi tkuzuara.

Trajnimet e msuesve pr punn

me fmij me nevoja t veanta,duke prdorur si qendra burimoreedhe shkollat e arsimit special,jan kryer n vazhdimsi membshtetjen e MAS. N krijimine ksaj infrastrukture zike dheprmbajtjesore, nj ndihmest madhe kan dhn edhepartnert e prhershm t arsimitdhe edukimit; UNICEF; Save theChildren; World Vision, etj.

Vetm gjat vitit shkollor 2013-2014, rreth 2500 fmij me asit kuzuara msuan n kopshtedhe shkolla normale t arsimitparauniversitar.

TRAJNIMET E MSUESVE PR PUNN ME FMIJ ME

NEVOJA T VEANTA, DUKE PRDORUR SI QENDRA

BURIMORE EDHE SHKOLLAT E ARSIMIT SPECIAL, JAN

KRYER N VAZHDIMSI ME MBSHTETJEN E MAS.

Msues ndihms pr fmijt me asi t kuzuaran institucionet arsimore publike.


16/44

16

Por pr her t par kt vit, mekto fmij, krahas msuesit tklass, apo lnds do t punojedhe msuesi ndihms .

MAS, me rishikimin e kuadritligjor t arsimit parauniversitar, trealizuar n vitin 2009 me miratimine Ligjit nr.69 dat 21/06/2012, Prsistemin arsimor parauniversitarn Republikn e Shqipris dhe memiratimin n vitin 2013 tDispozitave Normative tarsimit parauniversitar,krijoi gjith bazn enevojshme ligjore prarsimimin e fmijve me

asi t kuzuara. Figurae msuesit ndihmssht nj ndr risit eLigjit dhe t DispozitaveNormative. Kuadri i riligjor, mundsoi hartimine nj Udhzimi t veantpr kriteret e punsimitdhe detyrat e msuesitndihms n institucionetarsimore publike.

Ky Udhzim tashm sht n duart edrejtorve rajonale t arsimit, t ciltn zbatim t tij do t punsojn sipasnevojave, q ato kan identikuarprmes Komisioneve Multidisiplinoret ngritura pran tyre, msuesitndihms n ato shkolla dhe kopshteku ka t integruar nxns me asi tkuzuara. Komisioni Multidisiplinorpr vlersimin e nxnsve me asi

t kuzuara, i ngritur pran DAR/ZA, ka n varsi dhe mban lidhjet vazhdueshme me Komisionete vlersimit t fmijve me AK tngritura n shkolla.

Udhzimi prcakton qart kriterete punsimit, si dhe detyrat q dot kryej msuesi ndihms ninstitucionet shkollore.

Msuesi ndihms do t emrohet nshkoll, n baz t numrit t nxnsveme asi t kuzuara q ka shkolla.Detyra kryesore e tij sht msimi inxnsit me asi t kuzuara si n

nivel individual, ashtu edhe n grupet vogla, n bashkpunim me msuest tjer t shkolls. Kt detyr ai ezbaton, jo vetm duke u prfshirn msimdhnie, n bashkpunimme msuesin e klass, apo lnds

dhe duke qndruar me nxnsit measi t kuzuara n or t veantaku ato kan m shum nevoj prndihm, por edhe duke dhn ndihmspecike edhe n fusha t tjera tnevojshme pr nxnsit me asi tkuzuara, si jan asit sociale dheasit pr jetn.

Pra, ky vit shkollor shnonnj kthes t rndsishme n

arsimimin e fmijve me asit kuzuara (AK) n institucionetarsimore publike.

Reforma kurrikulare e arsimitparauniversitar, me fokus n krijimine kompetencave baz t nxnsit,krijon kushtet e duhura pr hartimine nj kurrikule gjithprfshirse,por edhe mundson hartimin eprogrameve edukative individuale

(PEI).

Msuesi ndihms, n bashkpunimme msuesin e klass, apomsuesin e lnds dhe prindrit, dot hartoj dhe zbatoj programinedukativ individual (PEI) t nxnsit,

t miratuar nga Komisioni i Shkolls.Ai asiston nxnsin, sipas nevojavegjat procesit msimor, si brendaashtu edhe jasht klase, pr t brt mundur pjesmarrjen e tij/saj, sam t plot n t gjitha aktivitetet

shkollore.

Plani msimor i ktijviti, duke shtuar ort eedukimit zik, pothuajsen t gjitha klasat, krijon

m tepr mundsiq msuesi ndihmst bashkpunoj memsuesin e edukimitzik, duke prfshir nprogramin edukativindividual tema tveanta q ndihmojnn rehabilitimin, apoasimin zik tnxnsit me asi t

kuzuara zike.

N arsimimin e ktyre fmijve,vet prindi ka nj rol shum trndsishm dhe ai do t jet partneridhe bashkpuntori kryesor edhei msuesit ndihms, n mnyrq veprimtarit, q zhvillohen ninstitucionin arsimor dhe n shtpi, tplotsojn dhe t prforcojn njra-tjetrn.

Prania dhe puna e msuesit ndihms,krahas msuesit t klass, apo tlnds, do t lehtsoj n mnyrt ndjeshme integrimin e fmijveme asi t kuzuara n ambientete shkollave t zakonshme, do tmundsoj nj arsimim shum mcilsor pr kto fmij dhe asimm t mir t tyre pr jetn.


17/44

17Nr. 2 - TETOR 2014

Ofrimi i shrbimit arsimor prkomunitetin rom dhe krijimi reali mundsive t barabarta n tgjitha nivelet e sistemit arsimor,vitet e fundit u bazuan n zbatimine Planit Kombtar t Veprimit prDekadn e Prfshirjes s Romve2009-2015, si dhe n plotsimin erekomandimeve t seminarit mbindrgjegjsimin pr prfshirjen

e komunitetit rom, n kuadr tintegrimit t Shqipris n BE.

Ndr dokumentet kryesoreligjore e nnligjore t hartuaranga institucionet e linjs dhe qi shrbejn integrimit t ksajshtrese t popullsis, me fokusofrimin dhe prmirsimin emundsive pr edukimin dhearsimimin e fmijve dhe t rinjve

Dr. Besnik RamaMAS

rom jan: Strategjia kombtarepr prmirsimin e kushteve tjetess s minoritetit rom; ligjinr. 69/2012, dat 21.06.2012 Prsistemin arsimor parauniversitar nRepublikn e Shqipris; Udhzimii MASh-it Nr. 34, dat 08.12.2004Pr zbatimin e programit Shansii dyt pr arsimin e nxnsveq kan braktisur shkolln dhe

nxnsve t ngujuar pr shkak tgjakmarrjes; Udhzimi i MASh-it, Nr. 6, dat 29.03.2006 Prregjistrimin n shkoll t nxnsverom q nuk jan t pajisur mecertikat lindjeje; Udhzimi iprbashkt i ministrit t Financavedhe ministrit t Arsimit dhe tShkencs Nr. 32, dat 04.08.2011Pr procedurat e prdorimit t

fondeve t buxhetit t shtetit prbotimin, shtypjen, shprndarjendhe shitjen e teksteve t arsimitparauniversitar; Udhzimi Nr. 29,dat 02.08.2013 Pr procedurat endjekjes s arsimit baz me koh tpjesshme; VKM-t pr pranimet nshkollat e lart me koh t plot e tpjesshme etj.Ministria e Arsimit dhe Sportit po

i jep prparsi dhe edukimit tfmijve rom qysh n fmijrine hershme. Pr kt, n zbatim tnisms do fmij rom n kopsht,gjith institucioneve arsimoreparauniversitare u sht drguarUdhzimi i MAS-it Nr. 21, dat08.08.2014 Pr rritjen e ndjekjess arsimit parashkollor nga fmijtrom. Kopshteve dhe shkollave q

EDUKIMI N FMIJRIN E HERSHMEPR FMIJT ROM

MINISTRIA E ARSIMIT DHE SPORTIT PO I JEP PRPARSI

DHE EDUKIMIT T FMIJVE ROM QYSH N FMIJRIN E

HERSHME. PR KT, N ZBATIM T NISMS DO FMIJ

ROM N KOPSHT


18/44


19/44

19Nr. 2 - TETOR 2014

SI MUND T NXISIM MENDIMIN KRIJUESN PROCESIN MSIMOR

Marjana Hushimsuese-Elbasan

Alain (Emil Shartier) Profesor francez

(1868-1951)

Sot, n literaturn udhzuese prnj msimdhnie t suksesshmedhe cilsore, sht parsor zhvillimii mendimit krijues. Nuk mjaon qnxnsi vetm t riprodhoj, duke

iu prgjigjur mekanikisht pyetjeve tmsuesit. T nxnit aktiv dhe novatorsht kthyer n qllim t sistemitarsimor n vendet e zhvilluara. Nkt rrug prpiqet t ec edheshkolla jon.

Ministria e Arsimit dhe Sportit nkuadr t reformave n arsim, popunon pr prfshirjen e prmbajtjess kurrikulit drejt T msuarit

e mbshtetur n kompetenca. Kjo synon t prfshij t gjithkomponentt e kurrikuls planet,programet tekstet edhe vetprofesionin e msuesit.Kuptohet q roli m i rndsishmn zbatim t ksaj reformesht i msuesit. Ai duhet t jetbashkpuntor, q jo vetm ttransmetoj njohurit, por t

ndihmoj nxnsit ti prvetsojn atonprmjet nj pune kmbngulsekrijuese dhe krkimore. Msuesi m imir sht ai q nuk kuzohet thjeshtn prgatitjen profesionale, por q

nxit, frymzon dhe motivon nxnsint zhvilloj dhe zbuloj inteligjencne tij, t jet aktiv dhe t kultivoj nvetvete vlerat njerzore universale.

Krijueshmria ka t bj me asine nj individi, t nj grupi, pr timagjinuar e ndrtuar, pr t vnn jet nj koncept, ide t re apo prt zgjidhur n mnyr origjinale njproblem.

Sigurisht q n procesin e krijimit rol trndsishm ka, prve imagjinats,edhe arsyeja. Krijueshmria sht elidhur ngusht me mendimin kritik.

A sht e mundur q nj fmiji ciklit t ult dhe nntvjear tzhvilloj nj mnyr t till t tmenduarit?

Nuk mund t ket progres pr

asnj shkollar n bot,

as nga ajo q dgjon, as nga ajo q

shikon, por vetm nga ajo q bn

N fakt nga vzhgimet e njerzvekompetent, sht provuar se fmijtjan shum t prirur pr t krijuar ide.Vetm se atyre i duhet krijuar klima efavorshme.

sht interesant vzhgimi istudiueses dhe pedagoges s shquarMaria Montesori, e cila thot:

Shpirti i fmijs sht absorbues,ai ka mundsin aktive, krejtsishtkrijuese, t trheq ndaj veteselementet q jan t domosdoshmpr t dhe t dobishm, ti prvetsoj,ti bj ato mishin e gjakun e vet,lndn e tij jetsore. (Pedagogt emdhenj, 339)

Me t vrtet msuesi pyet vetense si ti ndihmoj nxnsit q tplotsojn potencialin e tyre krijues.Ai duhet t jet i a ti jap fmijsbesim dhe ti rris vetvlersimin, tjet vet nj person krijues, me njvizion personal t zhvilluar dita-ditsn bashkpunim me nxnsit.


20/44

20

Si mund t ndihmohen nxnsitpr t qen krijues?

S pari, msuesi duhet t sjell nklas materialin e nevojshm.

S dyti, t paraqes prvoja tndryshme rreth objektit msimor.

S treti, ti krkohet fmijs t shkojprtej t dhnave.

S katrti, t nxitet nxnsi pr idet reja.

Nj nga mjetet e rndsishme qmundson dhe trheq nxnsitpr t qen efektiv dhe krijues norn e msimit sht kompjuteri,si dhe aksesor t till si: CD,DVD, videoprojektori, etj. Dukealternuar teorin me praktikn,nxnsi motivohet dhe nxitet pr njpjesmarrje aktive. Ora e msimitbhet m e bukur e zor se mund tket nxns indiferent.

Po n klasat tona far ndodh?

Nga disa vzhgime t bra nshkollat nntvjeare, shtkonkluduar se m s shumti nukshfrytzohen mjetet q nxisinkrijueshmri. Nxnsi nuk e prekkompjuterin, prvese n orne informatiks. N lndt e tjeramsuesit nuk alternojn msiminteorik me zbatime praktike, simund t jen punt me poker-point,apo me CD, duke punuar n salln

e kompjuterve. Msuesit nukprdorin dendur mjete ilustruese,pavarsisht se u krkojn nxnsvepun me projekte t tilla: postera,CD, etj. Nxnsit punojn me dshirn pun t tilla, por sht teprskematike mnyra e paraqitjes.Msuesi e sheh punn, v nj nott mir dhe kaq. Nuk diskutohenn klas, nuk pasqyrohen para tgjith nxnsve dhe nuk realizohet

gjithprfshirja.

Po t diskutosh me msuesit prat se prse ndodh ky anashkalim,llojn ankohen pr mungesmjetesh dhe munges interesinga nxnsit adoleshent. Jemi tvetdijshm pr vshtirsit, por abhen prpjekje pr ta ndryshuarrealitetin? Teoria e bashkpunimitmsues-msues dhe integrimindrlndor jan parime specikishtt rndsishme, q duhenpraktikuar n shkollat tona dhe jo tmbeten ve n stadin teorik.

Konkretisht, n lnd e gjuhs

shqipe, ekzistojn mnyra tndryshme pr t ndryshuar rutinndhe pr t arritur nj stad t nxnikritik dhe krijues. Gjuha prbnbazn e shkolls son, ndajmsuesit t ksaj lnde i nevojitetvizion dhe krijueshmri e lart.

Si mund t veprohet n disa rastepraktike?

Gjuh shqipe, kl. 6. Do t zhvillohetn rubrikn t lexuarit, analizakuptimore e poezis Mngjeseautorit Lazgush Poradeci. Prve

prgatitjes s tems n plan ditar,lind pyetja se si t angazhohennxnsit sa m mir. Prgatiten npowr- point pamje t liqenit, foto qksojn aste t ndryshme kohore

(natn, agimin, ditn), me zogj quturojn mbi siprfaqen e tij, njvark q vozit, pemt q pasqyrohenn ujin e qet... Prfshihet klasa ndiskutim:

- far shihni? - far ndieni paranj natyre t till? Cilt elemente tfotove ju bjn m tepr prshtypje?- Prse? A keni ju n vendlindjentuaj liqen?-A keni par s afrmi njliqen?

Pamjet vizive u japin ngacmimnxnsve dhe nxisin liri mendimi.M pas lexohet poezia duke brlidhjen kuptimore me pamjet:liqeni natn, liqeni n agim, liqeniditn. Ndryshimet e ngjyrave sjellinte nxnsit gjendje shpirtrore tndryshme. Ata e kan m t lehtfazn e t shkruarit n etapn etret dhe japin larmi prshkrimesh.

Knaqsi t veant i jep nxnsitleximi i krijimit t vet. sht mevend tia japim kt shans.


21/44

21Nr. 2 - TETOR 2014

N tema t caktuara nxnsit mundt punojn vet n kompjuter gjators s msimit. P.sh.: Shkrimibiograk , gjuha shqipe, kl. 9.

N bashkpunim me msuesene informatiks, kjo or zhvillohetn salln e kompjuterve. Punaorganizohet n grupe prej 3-4nxnsish. Secili grup zgjedhnj personalitet t shquar dhegrumbullon nga interneti t dhnapr jetn e tij, si data, vende,veprimtari, etj; ngjarje nga jetapersonale dhe foto. Kto t dhnanxnsit i organizojn n formn eshkrimit biograk n kompjuter, me

an t programit Microso Word.Realizohet materiali n formatreviste prej 3-4 faqesh dhe nxnsitshohin dhe vlersojn punn enjri-tjetrit. Klasa n kt rastsht nj vend i lir dhe me shumkrijueshmri. N nj or t tillmsimi arrihet:

Gjithprfshirja e nxnsve, kunxnsit e etur bhen aktiv

dhe lider.

Integrimi ndrlndor: gjuhshqipe, informatik, njohurikulturore, estetik...

Realizohen pun shum t mirakrijuese.

Po nj or diktimi, si mund trealizohet me an t mjeteveauditive dhe shkrimit nga vet

nxnsit?

Zgjidhet nj or e lir dhe sigurohenmjetet e nevojshme: DVD,kompjuter, video-projektor, etore.Prmes video-projektorit nxnsitdgjojn nj kng dhe shohinvideo-klipin e saj. U krkohet tshkruajn n etore prmbajtjene kngs, duke respektuar

gjuhn standarde dhe rregullatdrejtshkrimore. Fjalt e kngsdhe pamjet vizive mundsojn njsituat t kndshme dhe trheqse.Drejtohen nxnsit, duke i ndihmuar

pr paqartsit. N dhjet minutate fundit lexohen dy diktime dheetoret mblidhen pr korrigjim.

N nj or t organizuar n ktmnyr mundsohet praktikimi idisa shprehive t domosdoshmegjuhsore: -shprehit e t dgjuarit,e t parit, e t lexuarit, e t foluritdhe shprehit e t shkruarit.Realizohet gjithprfshirje dhenxnsi kalon nj prvoj ndryshe

dhe mbreslnse, q nxit fantazindhe dshirn pr t punuar.

Vmendje t veant krkojnfmijt q fshehin brenda tyretalente t ndryshme. Kjo kategorinxnsish shfaq nj potencial tfuqishm, por u duhet motivimi iduhur. Nse lihen pas dore ata nukjapin ide. T kujtojm ktu teorin einteligjencave t shumshta sipas

Gardnerit. Nj nxns mund t mosshfaqet sistematik, por talenti i tijmund t shklqej n nj fush tcaktuar t potencialit njerzor, si nvizatim, aktrim, krcim, programekompjuterike, shkrime letrare. ..

Ana dhe Andrea jan nxns nklasn e tet. Ata nuk kan prparimshum t mir n msime. Por Anasht nj krcimtare e shklqyerdhe me angazhimin e msueseskujdestare dhe me ndihmne pasionuar t msueses szkulturs, ajo q n klasn e gjashtsht pjes e grupit t aerobis nshkoll. Ana tashm prfaqson jovetm shkolln, por edhe qytetin esaj n konkurse t ndryshme midisshkollave. Ndrsa Andrea ka talentn aktrim. Kur bhen aktivitetekulturore n shkolln e tij, luan

rolet kryesore n pjes teatraledhe ndihet i knaqur n skena ttilla t improvizuara. Nse nuk dot zbuloheshin dhe prkraheshinnga msues t prkushtuar e t

vmendshm, nxns t till do tmbeteshin thjesht t zakonshm.

N mjediset shkollore hasen plotnxns t till. sht detyra jon tkomunikojm dhe ti prkrahim ata,duke respektuar individualitetin evlerat e secilit.

Prfundime:

1. Nj msues q prgatitet

seriozisht dhe n mnyrn mt mir, i prkrah nxnsit prtejvshtirsive, pa u br rob irutins dhe duke i motivuar enxitur n do moment pr tndrruar e zbuluar gjra t reja.

2. Gjat procesit krijues, nxnsit jet vetvetja, vetm kshtu aishpreh dhe nxjerr n pah energjite tij t brendshme. Nse fmijaka liri pr tu shprehur, shtedhe krijues. Pr ta arritur kt,ti trajtojm me dashuri nxnsit,duke i nxitur t pyesin, t shprehinmendime, t mos druhen, por tashfaqin potencialin e tyre pozitiv.

3. Nse msuesi respektondhe harmonizon elementete nj metode ekase, dukekompensuar elementin teorikme at praktik, krijueshmria n

klas jo vetm do lulzoj, porcilsia e msimdhnies do t rritetndjeshm.

Nse nxnsit do t prfshihenseriozisht n procesin krijues, do tprodhojn patjetr dika. Kjo sjelledhe knaqsi pr ta, sepse gzimii vrtet qndron n aktivitetin evrtet.1

1Dashuria pr jetn, Erich From, Tiran, 2006,

fq.32


22/44

22

T LIDHIM MSIMIN N KLASME JETN E PRDITSHME

Vjollca SPAHO

Letrsia n kontekstin e botsreale

Po lloj me letrsin shqipe. Si njlnd msimore ndrdisiplinore,kjo letrsi shqipe duhet tshndrrohet n nj forum, n tcilin duhet t debatohet pr vetletrsin dhe fokusin e saj nidentitetin, historin dhe politikn e

NJ NOT E SHKLQYER N LNDN E LETRSIS SHQIPE

NNKUPTON SHPREHI T SHKLQYERA KOMUNIKIMI, T

CILAT, N JETN E PRITSHME PROFESIONALE T NXNSIT,

MARRIN VLERA T TILLA REALE, SI: AFTSIA PR T

PARASHTRUAR NJ PIKPAMJE T SHNDOSH N NJTAKIM, OSE KURAJA PR T MARR FJALN PR T BR

NJ PREZANTIM T BESUESHM.

Probleme t msimdhnies s letrsisn shkollat e mesme

HyrjeKa nj tension n rritje midis teoris s letrsis dhe kulturs s prgjithshme, i cili sht duke inuencuarmsimdhnien e letrsis n shkollat tona. Kurrikula ndryshon, msuesve jan duke iu ofruar shumalternativa, krkesat e shoqris ndaj tij rriten e ndrkaq, n klasat tona, ndeshemi me hutimin, mrzindhe shpesh refuzimin e nxnsve pr t lexuar gjithka q ofron programi msimor. Nisur nga kyrealitet, m kt artikull do t prpiqem t trajtoj dy shtje:

Mos jemi duke u dhn shum tekste letrare nxnsve tan?

Si tua paraqitim nxnsve letrsin dhe lidhjen e saj t vazhdueshme me botn reale?

vendit ton. Ekziston nj opinion iprbashkt i msuesve t letrsis,se letrsia shqipe n shkollat tonaende studiohet n mnyr jo tplot dhe mbetet e shkputur ngaproblemet dhe ndikime m t gjerat bots reale. N kt mnyr,mund t thuhet se ajo mbetet efokusuar te alt e tekstit qprogrami msimor i ofron nxnsit.

Si t dalim nga kjo gjendje?Zgjidhjen e ktij problemimbshtets n dialogun qduhet t ndrtohet midis dykndvshtrimeve: atij t nxnsitdhe atij t bots reale. Prandaj,do t argumentoj iden seprgjegjsia e msuesit pr talidhur letrsin me botn reale


23/44

23Nr. 2 - TETOR 2014

e drejton at drejt armimit tpohimit se:

Msimdhnie e mir sht ajo qprpiqet ta shikoj msimdhniendhe t nxnit nga perspektiva e

nxnsit. Ajo i ndihmon nxnsitt kuptojn kontekstin n tcilin ndodhen. Nga ana tjetr,kjo msimdhnie i ndihmon tkuptojn prse sht duke ushpjeguar materiali letrar dheprse ata duhet ta msojn at.

Aktualisht, n kulturn ton vihetre nj interes i dobt pr letrsin,i cili sht kuzuar kryesisht n

diskutimin e veprave letrare qkan marr mim. Nga ana tjetr,n msimdhnien ton ekzistonnj dimension ende shum tfort: vazhdojm t japim kshillase si t zbrthehet nj veprletrare p.sh. nj roman. Natyrisht,(si kultur) jo se nuk lexojm, porzgjedhjet tona pr t lexuar nukkarakterizohen nga nj analiz ethell. Shikoni far lexohet n

shtypin ton! A e kini vn re seme sa dshir lexohen intervistate sportistve, artisteve, topmodeleve, udhzimet pr dietatushqimore, pr tualetet etj.?Dhe kjo kur, m shum se kurr,shoqria na krkon q ti edukojmnxnsit tan me nj kriticizm tfort dhe t gjer, i cili duhet tiadresohet problemeve t mdhat historis son, t kulturs dhe

t identitetit ton kombtar. Cili sht efekti i mungess

n opinionin publik i ktijkriticizmi t fort dhe tgjer n qasjen e nxnsvedrejt letrsis n klasat tona?

far lexojn nxnsit tandhe pr qllim lexojn?

T lexojm shum apo pak?

Pr t thyer akullin, me nxnsit evitit t par t shkolls s mesme,gjat nj interviste, u krkova tm tregojn se far u plqen tlexojn dhe pastaj ta ballafaqojnkt me nj list autorsh, t ciltata mendojn se duhej ti kishinlexuar. Kshtu, nga sondazhet esivjetshme, m ka rezultuar senxnsit e ktij viti jan knaqurduke lexuar serit e Harri Potter, tcilat pasohen me ato t Zhul Vernit.Nga autort shqiptar prmendinlibrat e Ismail Kadares. Kjo mduket shum mir. Sepse, q ktej

gjenerojn diskutime produktive prvlerat e gjinive t ndryshme letraredhe pr shtratet e shumshta tkuptimit t veprs letrare.

Ndrkaq, jam tronditur ngavshtirsia e nxnsve pr tprmendur autor, t cilt eorientojn orn e msimit drejtdiskutimit t veprave standardet letrsis shqipe. Kshtu q,

m sht dashur t lloj t listojdisa prej tyre, pastaj t kaloj ndisa autor t shquar t letrsisbotrore. Natyrisht, shum nganxnsit lexojn, gj q m bnt hezitoj tu prshkruaj se farduhet t zgjedhin pr t lexuar. Por,meq synimi i ktij t lexuari shtpr knaqsi, ata nuk fokusohentek teksti letrar me an t lentavekritike. Pikrisht ky sht problemi

q ndeshim n msimet e letrsisq zhvillohen n klas: nxnsit nukjan t msuar t prfshihen ntekstin letrar pr t par inuencne tij kulturore n formimin e tyreparauniversitar.Ata ende vazhdojnt punojn me alt n tekst dhe,pr pasoj, sht i kuptueshmkonteksti i gjer i akuzave qu bhen msuesve t letrsis

pr mbingarkes me lexime tnxnsve.

Msimdhnia e letrsis bhete vshtir kur ke t bsh me njgrup nxnsish, t cilt mjaohen

me subjektin (e veprs letrare) dhekur libri i mir nis e shkatrrohetngaq msuesi shum shpejttregon fundin tij. Ather, vrtetsht me vend pyetja q mundt drejtoj nxnsi: si lexues i njvepre letrare, prse duhet t lodhemta lexoj veprn nse ajo q bj nklas sht, pothuajse njlloj pr tgjitha veprat dhe autort?Ndrkaq,zgjidhja e ksaj pyetje ka t bj

me prgjigjen e pyetjes tjetr: Simsues, ku duhet ti pozicionojmpiketat e politiks, t identitetitdhe t forcs s msimdhnies, tcilat jan esenciale pr t plotsuarmangsit n formimin letrar dhezhvillimin kulturor t nxnsve?

Teoria e kontekstualizimit

Q nxnsit t asohen tinterpretojn nj tekst letrar, t din

konceptet dhe parimet letrare dhektu kam parasysh t lexuarit eteksteve letrare ata kan nevojt kuptojn rrethanat kulturore, nt cilat sht gjeneruar letrsia. Kjodo t formonte kornizn n t cilnmund t vendosen tekstet e veantaletrare gjat interpretimi t tyre. P.shletrsia e Rilindjes sht mishruarn veprat e Naim Frashrit, pornxnsit i lexojn kto vepra pa

kontekstin mbi t cilin t mund tndrtojn debate letrare. Njlloj,nse shpjegojm mesazhet eprozs s Kadares. Sidomos, gjators komentit letrar, atyre duhet tushtrojm pyetje t tilla q t ngjallindebate, p.sh. debatet pr t drejtat efemrs shqiptare, pr gjinin letrareetj., pr mesazhin etj., po aq edhepr parimet letrare q duhet t na


24/44

24

udhheqin n interpretimin e ktyreveprave.

Q ktej do t arrihej q, krahasvendosjes s letrsis s Rilindjes

n nj korniz historike dhe letrare,t ilustroheshin rrugt e ndryshmet rrymave letrare gjat analizss ksaj letrsie, t cilat shpeshkryqzohen, ose mbivendosenme njra-tjetrn. Gj q veprnletrare q analizojm do ta bnte tplqyeshme pr nxnsit.

T nxnit siprfaqsor dhe ai ithell

Prshtypja e vazhdimsis q tkrijohet nga ka tham m siprsht vendimtare pr ti ndihmuarnxnsit t zotrojn:

1. at q sht n gjendje t bjteoria;

2. si ta zbatojn at n nj tekst tdhn letrar; dhe

3. si ta lidhin tekstin letrar me

botn reale.

Por, n kt proces, duhet t kemimir parasysh se rezultatet e tnxnit, apo rrugt e t kuptuarit tplot t koncepteve kan m shumefekt se ato q prfshijn konceptem t kuzuara. Ato ofrojn dymodele t nxni: t msuaritsiprfaqsor dhe t msuarit e thell.I pari ka t bj me at metod t

nxni t nxnsit, e cila, n procesine realizimit t programit msimor, eprshkruan do kapitull, do tekstsi njsi t veant. Gj q, m von,shrben pr t ilustruar nj kuptimm t hollsishm t elementeve tbrendshm t programit msimordhe pr t demonstruar asin enxnsve pr ta lidhur kt programme kontekstet e jashtme.

Duke menduar pr metodatalternative t vlersimit dhe dukereektuar rreth prvojs simemsimdhnse, kam ndjer se kjokorniz siprfaqsore dhe e thell

sht veanrisht e prshtatshmepr letrsin; ajo t jep nj rrugpr t menduar rreth t lexuarit tveprave letrare nga kndvshtrimii nxnsit. Metoda siprfaqsoreduket se i ndihmon nxnsit tkrkojn dhe zgjedhin ato teksteletrare, me t cilt mjaohen vetmme leximin e tyre. Por, prvoja mka msuar, se kjo metod nuk indihmon nxnsit t kuptojn p.sh.se si vepra e Mira Meksit, RudinXhungs, Mimoza Ahmetit, ElviraDones sht nj shembull i letrsisfeministe shqiptare. Kshtu q,m sht dashur t luaj rolin etutorit pr ti ndihmuar nxnsit tshohin dhe t kuptojn dallimet dhengjashmrit e prshkruara n njtekst letrar n kontekstet e botsreale t rolit t gruas n politik, nfamilje dhe n shoqri.

Realizimi i programit msimordhe transparenca e tij

Ather, si mundet msuesi tindihmoj nxnsit t zhvillohen prnj t msuar m efektiv dhe, mekt rast, t lidh msimin e letrsisq zhvillohet n klas me nj botm t gjer?

Nxnsit llojn ta studiojnletrsin e shkolls s mesmeme kuptime jo t qarta t idevet saj themelore, t cilat shpeshne, msuesit, i anashkalojm ngaq mendojm se ato nuk jan ttilla. Aq m tepr, nxnsit kanshum pak njohuri pr programinmsimor, tekstet e letrsis dhepr at q krkohet t prvetsojngjat realizimit t programit.Prandaj, sugjerimi im pr t

ndihmuar nxnsit t kuptojnlidhjen midis pjesve t ndryshmet programit msimor ka t bjeme transparencn e objektivave tprogramit.

Stafet msimore t shkollavetona jan subjekt i inspektimeveperiodike dhe tashm edhe iMaturs Shtetrore. T dy ktovlersime krkojn t vlersojnsa dhe si jan realizuar objektivat eprogramit msimor, n rastin ton,t letrsis. Ky realitet presupozonse t gjith nxnsit tan, bashkme tekstet msimore, duhet tken edhe objektivat e programit

msimor. E theksoj kt element,sepse kam prshtypjen, se nsekjo bhet n ndonj rast, bhet mshum si pasoj e tensionit q lindnga procesi i inspektimit se sa ngakujdesi pr ti ndihmuar nxnsit tikuptojn ato. Sigurisht, prvoja eprparuar nuk mungon. Disa shkollaapo departamente t letrsis nshkolla t konsoliduara jan mmir se t tjert n sigurimin e

transparencs s synimeve dheobjektivave t programit msimorpr nxnsit; disa shkolla t tjeraprdorin metoda m t hollsishmepr t mundsuar lidhjen eshprehive t nxnsve me ato qkrkon vajtja n shkolln e lart dhetregu i puns.

Diversiteti dhe vlersimi

Do t dshiroja q kto dokumentet bheshin t dobishme prnxnsit n mnyr q ata tprvetsonin shpejt dhe me cilsiprogramin msimor dhe lidhjene tij me programet e tjera mesynim t tuarit e nj kuptimi tgjer t problemeve themeloret bots reale. N kt kontekst,nj not e shklqyer n lndn eletrsis shqipe nnkupton shprehi


25/44

25Nr. 2 - TETOR 2014

t shklqyera komunikimi, t cilat,n jetn e pritshme profesionalet nxnsit, marrin vlera t tillareale, si: asia pr t parashtruarnj pikpamje t shndosh n

nj takim, ose kuraja pr t marraln pr t br nj prezantim tbesueshm.

Natyrisht, duhet t mbajm mir dhevazhdimisht parasysh nj fakt, tcilin thuajse nuk e prmendim gjatprocesit t msimdhnies/t nxnit:formimi letrar i nxnsit shtshum i rndsishm pr punsimine tij t nesrm. Kshtu q, largmetodave t ngurta tradicionale,

praktika m ka provuar vlern q kashpjegimi i hollsishm i qllimevet vlersimit q i bjm njohurivet nxnsve si dhe i kritereve tvendosjes s notave.

Po sjell nj shembull nga vlersimi ieseve t nxnsve t mi, pr poezinKristal t Kadares. kur kamqene msuese n nj nga shkollatshum t mira t Elbasanit. Pas nj

pune prgatitore t kujdesshme,vlersimi, krahas reagimeve ttyre nprmjet analizave kritike,prfshiu edhe shprehit e nxnsvepr t grumbulluar informacion. Nkt mnyr u qartsuan m mirspecikat q duhet t ket parasyshnxnsi gjat hartimit eses. Kjou arrit duke e drejtuar vmendjene nxnsve n procesin krkimordhe, ka sht m e rndsishme,

n ndrtimin e nj argumenti ngaana e tyre. Gj q m von konturoinj metod alternative pr ti nxiturnxnsit t lexojn sa m shum:para se t trajtonin argumentin etyre n ese, ata lluan t lexonin tgjitha librat poetik t Kadares.

Nxnsve u kam krkuar tkomentojn pse argumentetq krkonin t citonin ishin tvlefshm pr esen e tyre. Me ktkam synuar t ndalja importimin

masiv t njohurive akademike ngamateriale burimore t ndryshme nesen q do t paraqitej dhe ti nxitjaata pr t mbajtur nj qndrim mkritik ndaj temave t zgjedhura.Ky ushtrim i inkurajoi nxnsit tshohin jo vetm rrugt e shumta tinterpretimit t nj teksti letrar, poredhe vendosjen e ktij interpretimi(leximi) brenda nj konteksti mspecik pr gjatsin e eses. Nkt mnyr, mendoj se krijohenkushte q kto rrug te krahasohendhe ballafaqohen n mnyr kritikedhe t besueshme, n shrbim tnj prvoje serioze t msuari.

Konkluzion

Mendoj se kam prshkruar njtablo reale t msimdhniess letrsis n shkollat tona tmesme. Qndrimet e nxnsve n

orn e letrsis reektojn disandryshime q jan duke ndodhurn komunitetin msimor. Kshtu,vm re se nxnsit jan duke

u br m shum pragmatist:krkojn t marrin nota sa m tlarta duke u lodhur m pak. Disaprej tyre zgjedhin t studiojn prletrsi duke e quajtur si nj opsion

so t leht. Gj q i zhgnjenkur prballen me kompleksitetin qu ofron aspekti teorik i letrsis nshkolln e lart. E njjta gj ndodhedhe me ata q nuk jan t a tprshtatin njohurit dhe formimine tyre letrar me krkesat e tregut tpuns. Gj q do t shmangej, nsedo ti edukojm nxnsit tan menj kriticizm t fort dhe t gjer, icili duhet tu adresohet problemevet mdha t s shkuars son, tkulturs son dhe t identitetit tonkombtar.

S fundi, msimdhnia e letrsisduhet t karakterizohet ngandrtimi i urave midis kulturs sprgjithshme dhe krkesave tprogramit msimor. Fjala shtpr transparenc m t madhe tobjektivave t msimdhnies dhepr gatishmri t stat msimor

dhe t nxnsve pr t prvetsuarnatyrn n rritje ndrdisiplinore tletrsis, n format e saj q jan kaqt ndryshme dhe kaq t prhapura.


26/44

26

Beatrie GjermeniShkolla Sevasti Qerjazi / Kor

MODEL DITARISIPAS TE MSUARIT ME KOMPETENCA

Kompetenca e komunikimit dhee t shprehurit: Shpreh mendimine vet pr trupat e ndryshm q errethojn dhe masat e tyre.

Kompetenca e t menduarit:Analizon trupa q e rrethojn dhebn dallimin pr masat e tyre.

Kompetenca e t nxnit:Przgjedh trupa t ndryshm, n ttri gjendjet e lnds.

Kompetenca qytetare: Zbaton dherespekton rregullat e mirsjelljesn klas dhe mban qndrim aktivndaj personave q nuk i respektojnato, duke shpjeguar pasojat.

Rezultatet e t nxnit tkompetencave t fushs, sipastems msimore.

Prkuzon masn e trupave.

Kryen veprime me njsit

e mass, shumshat dhennshat.

Krahason masn e dy trupave,jo vetm nga vendi q zn nhapsir, por edhe nga rndesae tyre.

Prdor sakt peshoren.

Rezultatet e t nxnit sipas kompetencave kye:


27/44

27Nr. 2 - TETOR 2014

Fjalt kye: trupa, mas, endse,peshore.

Burimet: libri, trupa t ndryshm

Lidhja me fushat e tjera, ose me

temat ndrkurrikulare: Lidhja meartet, me mjedisin.

Metodologjia dhe veprimtarit enxnsve:

Metoda e zhvillimit t msimit:

Bashkbisedim

Shpjegim

Vrojtim

Eksperiment

Arsyetim

Mjetet: Peshore, kuti me gurpeshash, trupa t ndryshm.

Ndrtimi i njohurive t reja;

Merren trupa t s njjts lnddhe krkohet se cili rndon mshum.

Merren trupa t lndve tndryshme, krahasohen se sarndojn.

Theksohet se trupat e s njjtslnd q rndojn njsoj,prmbajn t njjtn sasi lnde,trupat me t njjtn form, porq rndojn jo njsoj, prmbajnsasi t ndryshme lnde.

Jepet prkuzimi i mass.

Tregohet njsia e massdhe bhen shndrrimet nshumsha dhe nnsha.

Shpjegohet si prdoret peshorja.

Tregohet q masa nuk varet ngavendndodhja n univers.

Prezantimi dhe demonstrimi irezultateve t arritura;

Ndahen nxnsit n katr grupe dheu krkohet t zgjidhin ushtrimet eshkruara n drras.

Shkruhen n drras ushtrime mekthimin e njsive t mass dheveprimet me to.

- Nxnsit vlersojn njeri -tjetrinpr punn e br.

Vlersimi:

Vlersimi i nxnsve do t bhetduke patur parasysh kompetencate ors s msimit.

Vlersohen nxnsit:

Detyre shtpie: Ushtrimet 1,2faqe 17


28/44

28

PROJEKT KURRIKULARFIZIKA 7

NE NUK MUND T JETOJM PA ENERGJI

Ky projekt do t realizohet mbshtetur n kto parime bashkpunimi:

Prgjegjshmri.

Gjithprfshirja e nxnsve.

Edukimi me prmasa qytetarie.

Objektivi i prgjithshm

Njerzit jan t varur nga burimet e energjis, por prodhimi i saj rrezikon mjedisin, prandaj duhet ti prdorimato me kujdes dhe kursim

Objektivat :

T tregoj se shfrytzimi i burimeve t energjis dhe prodhimi i saj ka ndikim negative mbi mjedisin

T njohin burimet e riprtritshme t energjis n vend

T zhvilloj asit pr nj vlersim kritik t prparsive, apo mangsive t tyre.

T theksoj mjetet e shfrytzimit ekonomik dhe efektiv, si dhe t prdorimit t energjis

Pjesmarrsit:Nxnsit e 3 klasave t shtata

Kohzgjatja:Tetor 2014-Prill 2015 (3 or)

Partnert:Prindrit

Aida DedjaShkolla 9-vjeare Sul Harri Elbasan


29/44

29Nr. 2 - TETOR 2014

Njohurit kryesore: kapitulli: puna, nxehtsia, energjia

Burimi i informacionit: libri i zikes,enciklopedi, internet,etj

Veprimtarit kryesore:diskutim, debat, loj

Tabela e planit t veprimtarive

Prshkrimi i produktit:Postera, ese, etpalosje me tem:

Si ta ruajm nxehtsin

Si t kursejm energjin

Tematika dhe plani i detajuar

Klasa ndahet n 5 grupe, secili prej tyre do t punoj me nj tem t caktuar, duke ndar detyrat brenda grupit.Secili nxns sht prgjegjs pr detyrn e caktuar nga lideri i grupit dhe do t vlersohet pr t. Tematikat epuns, sipas grupeve jan:

Burimet e energjis s riprtritshme n Tok

Burimet e energjis s pa riprtritshme n Tok

Burimet e energjis n vendin ton(t gjitha llojet)

Ndikimet negative t prodhuesve t energjis n mjedis

Prdorimi ekonomik i energjis nga njerzit (ruajtja e energjis)

Buxheti Kosto e formateve A4 dhe e tabakve

1

Organizim i puns:zgjedhja e tems,prezantimi i projektit,ndarja e grupeve dhedetyrave t tyre

Tetor

( java e fundit)

Tetor

( java e fundit)

Msuesja dhenxnsit

2

Diskutim i lire:Prezantimii aktiviteteve prodhuese.Ndikimet negative t

aktiviteteve prodhuese tenergjis mbi mjedisin.Avantazhet e burimeve triprtritshme

Janar

(java e fundit)

Prfaqsuesite grupeve

3 Prezantim I produktit

Prill(t prkoj mejavn globale

t edukimit)

Nxnsit


30/44

30

STANDARD ADMINISTRIMIKTHES E SIGURT N RRITJEN E CILSIS

S MATURS SHTETRORE.

Mimoza KonomiGjimnazi S. Malshova/ Prmet.

A mund ta quash prvoj puneprshtypjen dhe vlern, atelement nxits dhe stimuluespas nj mbledhjeje, analize, kumsuesit t shkrir me objektin eprditshmris s tyre prjetojn,diskutojn, vlersojn, mendojn,

shohin tabelat e konkluzionetrezultative tek ajo q vjen nesrn orn e msimit, n orn ekonsultimit, n prgjegjshmrinmsues nxns, n provimin eardhshm t maturs? Besoj sepo.

Ka dika q msuesit i bashkonprjetsisht, sht pikrisht kjo

ndjeshmri, koh pas kohe ka njlloj motoje q i lidh sipas kontekstitshkollor, lndor, kurrikular, sipasthjeshtsis s vlers transmetueset ksaj peshe t jets, q jemi ne,msuesit. Por, q kur kemi prekurpr her t par tekstet shkollore,

detyrat e shtpis, provimet atestet q zhvillonim, desn enotave t klass s par e n vijim,kishim nj synim. Un, apo shumprej jush, synonim e merrnimnotn 10 dhe e dim mja mirdo t thot, e ndiejm akoma mmir kur nxnsi yn meriton 9 apo10. E ndoshta n radhn e notavet ndryshme jemi t lumturuar,

kur notat jan sa m t larta,kur nxnsi t tregon gjithashtuse nesr e pret dika shum erndsishme, misioni themeltar ijets, n saj t studimit. Msuesi,si pjes t rndsishme t energjiss tij mbart kt vler: cilsia

e nxnsit, klass, maturs,brezit, t ardhmes gjithashtu,cilsia e jets. sht ky misioni dhemotoja e fuqishme q na bashkonne, msuesve kudo n bot dhegjithka n emr t msimdhnies,vlersimit, arritjeve. Dhe kuptonse sa pesh dhe far prgjegjsiesht t realizohesh si msues.

ANALIZA E MATURS SHTETRORE 2014, PRMET


31/44


32/44

32

A HARTOJN DREJTUESIT E SHKOLLAVEPLANE AFATMESM

Saba LAMAZA- Kruj

Prej vitesh pr drejtuesit e shkollavedhe kopshteve sht rekomanduar, qkrahas planit t drejtimit q hartojnpr do vit msimor, t hartojn edhenj plan tjetr i quajtur tashm Planiafatmesm. Pa dyshim, rekomandimii nj plani t till, sht tepr inevojshm dhe i domosdoshm,

pasi ndihmon pr arritjen m mirt suksesit n veprimtarin e punsmsimore-edukative me nxnsit, sidhe t shum problemeve t tjera tshkolls q lidhen me mbarvajtjen ektij procesi. Tani lind pyetja:

Sa sht vlersuar nga drejtuesite shkollave dhe kopshteve,domosdoshmria e hartimit dhee zbatimit t ktij plani, n punne tyre si drejtues?

Nisur nga praktika e deritanishme,rezulton se hartimi dhe zbatimi i njplani t till sht vlersuar shumpak, ose aspak. M tepr ai shtprezent te drejtuesit e shkollaveq kan ambicie profesionale ndetyrn e besuar, pa dyshim, tekata drejtues me nivel e formim tlart pedagogjik. Madje nisur ngakontaktet me drejtuesit e shkollave

lidhur me vlersimin e ktij plani,kur sht shtruar pyetja :A hartoniplane afatmesm pr shkollat ku

ju punoni dhe drejtoni?Reagimetkan qen t tilla: dikush ka thn,sht ky plan afatmesm, dikushtjetr, prse sht i nevojshm njplan i till, ne punojm me planevjetore dhe dikush tjetr e ka quajturmbingarkes n punn e drejtorit apodhe t panevojshm.

Sigurisht, t tilla reagime dhemendime burojn nga mungesae kulturs profesionale, prvojsdhe horizontit pedagogjik i ktyredrejtuesve. Pr t ardhur nndihm drejtuesve t shkollave dhekopshteve, duke menduar se jo tgjith kan njohurit e duhura pr

kt problem, si dhe pr t nxjerr sam n pah vlerat e planit afatmesmmendojm t shtrojm pyetjet :

1. prfaqson plani afatmesm,prse sht i nevojshm hartimidhe zbatimi i nj plani t till?

2. Cilat jan rubrikat ( struktura ) ehartimit t nj plani afatmesm?

3. far duhet t kemi parasysh,kur hartojm planin afatmesmpr nj shkoll t caktuar?

Le t ndjekim prgjigjet pr secilnnga pyetjet e diktuara.

1. Plani afatmesm sht nj planq e harton drejtori i shkollspr arritjen e disa objektivave trndsishme, n shkolln ku aipunon dhe drejton. Prmes hartimit

t ktij plani, synohet t arrihenndryshime cilsore q mund tndodhin n shkolln e tij brenda njafati kohor prej 4 vitesh. Ai shtnj udhzues pr drejtorin, qbazohet n ato q jan br dhe nato q duhen br n t ardhmen.Pa dyshim, ai sht nj udhrrfyesdhe i paraprin planit vjetor q hartondrejtori, pr t br prmirsimet

e nevojshme aty ku puna kaaluar gjat nj viti msimor.

2. Struktura apo rubrikat kryesoret planit afatmesm jan:a - Kredoja; me t ciln kuptojm :misionin, besimet dhe vizionet e shkolls.

b -Analiza e gjendjes;me t cilnkihet parasysh lehtsit q ofronshkolla, bashkpunimin e shkollsme organizmat dhe partneret emundshm, t dhna sociale prfamiljet e nxnsve si dhe prkomunitetin ku ndodhet shkolla,t dhna nanciare pr shkolln,si dhe pikat e dobta dhe t forta tshkolls.

3. Drejtori i shkolls, padyshim, kurharton planin afatmesm duhet tiprmbahet rubrikave kryesore qdikton ky plan, sipas specikavedhe problematikave q diktonshkolla e tij. Gjithashtu, objektivat ektij plani duhet t jen t matshmdhe t besueshm pr shkolln.Pra drejtori duhet t mendojmir paraprakisht se far mund

t arrrihen dhe si mund t arrihenpr 4 vite objektivat e parashikuarapr arritjen e suksesit. N mbyllje,nisur nga vlersimi dhe rndsia qka plani afatmesm dua t theksojse, aty ku jan hartuar dhe zbatuart tilla plane, cilsia e punsmsimore-edukative ka qen mjae suksesshme.


33/44


34/44

34

At dit vjeshte me fmijt ishte njshtitje mbreslnse. Gjat gjithrrugs fmijt shikonin natyrn,pemt me gjethe t zverdhura, lulete stins s vjeshts dhe i gzoheshin

asaj klime pranverore n nje dittetori. Gjat gjith rrugs, un iinkurajoja fmijt t komentoninme ali t shkurtra vzhgimet qpo bnin n natyr. Gjat shtitjesu krijuan situata t larmishmet nj aktiviteti praktik. At dit igjith aktiviteti msimor u zhvilluan natyr dhe si ambient shrbeukopshti i shtpis sime. N orn ezhvillimit gjuhsor fmijt foln prkarakteristikat e stins s vjeshts(si jan pemt, si bien gjethet, farngjyre kan gjethet, etj). Fmijtrecituan vjersha t ndryshme prkt stin t art. N fushn e artitfmijt modeluan me plastelingjethet e vjeshts.

Ato me fantazin dhe imagjinatne tyre, krijuan nj mini projektt vogl me peizazhe t stinss vjeshts. N fushn socialebiseduan me njri tjetrin pr

veshjet e stins s vjeshts. Dukebashkpunuar me njri -tjetrin ngrup, duke u ndihmuar dhe ngaun ,at dit realizuam disa veshjet thjeshta vjeshtore pr kukullattona. Duke punuar n grup rritenasit individuale manipuluesedhe zhvillohet imagjinata krijuese tefmijt. Gjat lojs se si t veshimkukullat tona me rrobat e stinss vjeshts, u krijuan situata tlarmishme t nj aktiviteti imituesdhe u zhvilluan asit shprehsete fmijt. Fmijt msuan shumgjra, prmes nj aktiviteti edukativq u organizua pr nj qllim tcaktuar, si ishte njohja e stins svjeshts.

Aktivitetet dhe ekskursionet qzhvillohen me fmijt parashkollorduhet t prputhen me veoritpsikologjike t moshs. shtdetyr e msueses q gjithnj

t eksperimentoj dhe testojalternativa pr t evidentuar secila rrug sht m e suksesshmepr zbatimin e programit msimoredukativ n kopsht, duke evendosur fmijn n qendr tveprimtaris, duke i dhn liri dheduke respektuar t drejtat e fmijveetj. N t njjtn koh do t thot qveprimtaria duhet t drejtohet medurim, dashamirsi dhe mirsjelljenga ne msueset q jemi personi ivetm prgjegjs q shoqria na kangarkuar kt detyr snike.


35/44

35Nr. 2 - TETOR 2014

U HAP SHKOLLA SHQIPEN KRYEQENDRN E BOTS, N MANHATTAN

N kryeqendrn e bots nManhattan nxnsit shqiptaro-amerikan u uln n bankate shkolls pr t msuarshqip, n mjediset e shkollspublike amerikane Ps 173, FortWashington Avenue, me leje ngaBordi i Edukimit t Nju Jorkut.

Pas prpjekjeve t shumta dheprkushtimit pedagogjik pr tumsuar fmijve n Diaspor, gjuhnshqipe, m n fund, i gjith mundii organizatorve dhe msuesesme prvoj n gjith jetn e saj,znj. Liza Pllumbit, u kurorzua mesukses me hapjen e shkolls shqipe,pr her t par, n Manhattan.

sht tejet emocionuese dhe krenari,t udhtosh n nj dit fundjavenga Staten Island, s bashku memsuesen e dashur Ditn, babain esaj z.Delaj nga Kelmendi i cili shprehtemirnjohjen dhe falnderonte AlbaLife q vajzn e tij e kishim pjest stat t puns, me Brian, Dean

dy nxns shqiptar dhe t shkoshprball nj shkolle t re shqiptareku t takohesh me nxns t rinj,prindr dhe msues. Duke trokitur ndern kryesore t shkolls, nxnsitrendnin me vrap, kush e kush,mundohej t hapte dern i pari. Atana prqafonin sikur t kishim kohq ishim takuar dhe me magjin emoshs s tyre miqsoheshin shum

shpejt dhe me njeri-tjetrin. sht njbot krejtsisht e veant nj botq m mban t gzuar, gjall, plotjet, por sidomos m sjell pranShqiprin ton, aq t munguar.Mundet q hapja e ksaj shkollen Manhattan t jet nj pik uji nDiasporn ton, por me siguri n se

mblidhemi s bashku n nj tryezt rrumbullakt pr t hedhur idetdhe pastaj ato t vihen n zbatim,sidomos kjo e fundit sht tejet erndsishme, ndryshe idet vdesinsi peshku n rr, ather pika e ujitkthehet nj oqean i gjuhs shqipe ngae cila llon identiteti yn. Asgj sshte pamundur, do gj e bukur shte mundur sidomos kur sht ala

Mir se erdht nxns t dashur t shkolls shqipe Alba Life

n Manhattan!

ASGJ SSHT E PAMUNDUR,

DO GJ E BUKUR SHT EMUNDUR, SIDOMOS KUR SHT

FJALA PR ISNTITUCIONALIZMIN

E SHKOLLAVE SHQIPE N

DIASPOR.

Kozeta ZyloNew York / Manhattan


36/44

36

pr isntitucionalizmin e shkollaveshqipe pr t shkuar nxnsit dodit, ashtu si i kan hebrenjt,rust, kinezt, grekt e shumkomunitete t tjera q mjerisht

n kt pik ne jemi mbrapaPor kjo prbn nj tem tjetr q hashum diskutim dhe pun altruistenga Diaspora q nuk mungojn nshum antar t saj. Ja, pikrishtdisa nga antart e Diaspors qkan vite q jetojn n Amerik,vjen nj dit dhe me prvojn e tyresi msimdhns t gjuhs shqipe,i afrohen programit msimor tgjuhs shqipe dhe e ushtrojn pran

fmijve t Diaspors, lindur dherritur n Amerik, por q prindrit ekan ndrr q fmijt e tyre mos taharrojn kurr gjuhn shqipe, gjuhne t parve t tyre.

Themeluesi i shkollave Shqipez.Qemal Zylo iu ka uruar nxnsve,prindrve, msuesve mirseardhjendhe pun t mbar pr msimin egjuhs shqipe. Nj falnderim tveant i ka dhn msuese Liza

Pllumbit me t ciln bashkpunoi njkoh t gjat pr t realizuar hapjene nj shkolle shqipe n Manhattan.Po ashtu, me plot dashamirsi kafalnderuar dhe prindin Nora Nilaj prkontributin e saj n kt mision snik.N aln e tij t shkurtr oi tgjith prindrit dhe msuesit taprhapin kt lajm t bukur dheshpresoj q t kemi sa m shumnxns n kt shkoll, ne kemi

nj prvoj shum vjeare nmsimin e gjuhs shqipe, pasikemi dhe dy shkolla t tjera shqipen Staten Island dhe n Brooklyn,shkolla q kan disa vite t hapura.M pas, me lot n sy, prshndetimsuesja e shkolls shqipe nManhattan znj.Liza Pllumbi e cila meemocion iu uroi gjith nxnsve punt mbar. Ajo i shprehu mirnjohjen

e pakushme Alba Life qe i brit mundur t realizoj ndrrndhe t ushtroj profesionin e saj simsimdhnse n Manhattan.S bashku,- vazhdoi msuesja,- do

t msojm gjuhn shqipe q kurrmos t harrojm rrnjt e t parvetan.M von z. Zylo u shprndau librate shenjta t abetares t unikuaradhe etoret e puns t cilat nxnsitshqiptar i merrnin dhe i hapninme kujdes t posam pr tshuar paksa kuriozitetin e tyre prmomentin. Ora e msimit u mirpritme duartrokitje, kur msuese Lizas bashku me msuese Ditn, imblodhn nxnsit n klas dhelluan msimin shqip. Msuese Lizai ka pyetur nxnsit se para se tllojm t msojm abetaren kushdo t vij t na recitoj n shqip pr tpar njkohsisht se sa ata e njihninshqipen e folur. Ja, n kt krkest msuese Lizs nuk ngurroi t dilteprpara klass nxnsja Nora Hysaje cila recitoi vargjet nga Gjuha Shqipee Fishts si:

Porsi kanga e zogut tvers/qi vallzon nblerim t prilli/porsi i ambli lad i ers/qi lmon gjit e drandollit/porsi vala e bregut tdetit

/ porsi gjma e rrfs zhgjetare/porsi ushtima e nji trmetit/ngjashtu gjuha e jon shqyptare/.

Pas saj u ngrit Dea e cila recitoi vargjenga Gjuha Shqipe e Naim Frashrit:

Gjuha shqipe sa e mir/sa e mbl sa e gjer/sa e leht sa e lir/sa e bukur sa e vler/!

Pas prshndetjes me dy poezitnga m populloret, msuesja kavazhduar normalisht msimin midisnxnsve t shkolls shqipe Alba -Life n Manhattan, shkoll shqipe qhapet pr her t par n kryeqytetine bots.


37/44

37Nr. 2 - TETOR 2014

UDHTIM, MEDJALI DHE TIGRIN ZOGAJ E GJAKOV

Po bisedoja me kolegt dhe miqt

e mi, Viron Kona e Murat Gecaj,shkrimtar, publicist e studiues tnjohur. Ndr temat m t dashurapr ta jan dhe ato pr mbresat eprshtypjet e tyre, nga vizitat nMbretrin e Suedis. Tashm,kan publikuar jo vetm shkrimet bukur e mbreslns nga atovizita t paharruara, por dhe librat veant. Sigurisht, ata jan memja vlera pr ti njohur lexuesit

shqiptar me jetn e atij vendi mikskandinav.

N vazhdim, s bashku, ne undalm edhe n nj fakt interesant.Jo shum koh m par, erdhin Tiran arsimtari, shkrimtari epublicisti i njohur, Sokol Demaku.Ai ka vite q jeton n qytetin Borast Suedis, por dhe sht nismtar

i lidhjeve t ngushta shqiptare-

suedeze. Ksaj here, kishte mevete 1.000 kopje t librit-prrallpr fmij, q e ka shqipruar vet,me autor shkrimtarin suedez, LarsWestman, Djali dheTigri.Nuk dot ndalem ktu pr llimin e punss dhurimit t ktij libri, n disashkolla t Tirans e Durrsit, pordhe t Tetovs, pasi sht dhnnjoim m par, pr kt gj. Pordo t tregoj se si u bra dhe un

bashkpuntor n plotsimin eksaj nisme, me vlera t veanta.

Pasi mora me vete disa kopjet librit Djali dhe Tigri, s pari,shkova n Gjimnazin Hoxh Zogut fshatit Zogaj, n Malsin eGjakovs (Tropoj). Aty m pritime dashamirsi drejtori, BujarHajdarmataj, i cili e shprehu

falnderimin e tij, si pr Sokol

Demakun dhe autorin, LarsWestman. Pastaj, me kt nismu njohn edhe msueset e gjuhse letrsis shqipe, Bukurie e AjsheHajdarmataj. Ato u shprehn:Ky libr i ri, nga Suedia e largt,do ta pasuroj m tej bibliotekne shkolls son. Sigurisht, pasleximit, me prmbajtjen e tij do tnjihen nxnsit tan, me t cilt dot organizojm edhe diskutime t

lira.

Kur po largohesha, n emr tkolektivit msues-nxns t ktijGjimnazi, Bujari m dorzoi nganj Mirnjohje,si pr prkthyesindhe autorin e librit. N njrn,shkruhen kto al: Falnderojmprof. Sokol Demakun, shkrimtar,gazetar dhe prkthyes, q na dhuroi

Libr i ri, nga Suedia e largt

Ibrahim Hajdarmataj

DHURIMI I KTIJ LIBRI N DISA SHKOLLA T TIRANS E

DURRSIT, POR DHE T TETOVS, DO T PASUROJ M TEJ

BIBLIOTEKAT E KTYRE SHKOLLAVE.


38/44

38

pr bibliotekn e shkolls son librinme titull Djali dhe Tigri, t autoritLars Westman.Gjithashtu, ktijshkrimtari t mirnjohur suedez iurojm krijimtari t suksesshme!

3. Meqense fshati Zogaj ndodhetvetm 9 km larg Gjakovs, melibrin n al, u ndodha edhe nshkolln e mesme t ult, MazllumKpuska. Aty m priti drejtori,Islam Juniku. Ai m tregoi seedhe shkrimtar t tjer i kandhuruar libra biblioteks s tyre.Duke shprehur falnderimin e tijpr kt dhurat, ai prgatiti em dorzoi Mirnjohje, si prprkthyesin e autorin e librit. N tshkruhet: Shkolla e Mesme e UltMazllum Kpuska-Gjakov, jepkt Mirnjohje, pr shkrimtarin,gazetarin e prkthyesin SokolDemaku: Pr dhjet libra tdhuruar, biblioteks s shkollsson, Djali dhe Tigri, nga autorisuedez Lars Westman.-Drejtori:Islam Juniku.

Mirnjohje, pr librat edhuruar

Kto ndjenja miqsore dheshprehje mirnjohjeje, i gjeta edhen Bibliotekn Ndrkomunalet Gjakovs, qytet me tradita tnjohura: atdhetare, arsimore ekulturore. Pasi biseduam prnismn e dhurimit t ktyrelibrave, drejtori i ktij institucioni,Engjll I.Berisha ma dorzoiFalnderimin, me dshirn qai tu jepet, si dhuruesit t librite autorit. Ja, far shkruhet aty:Dhurat shum e muar dhe eqlluar, pr pasurimin e fondit

bibliotekar. Falnderimi vjen ngalexuesi dhe nga institucioni, dukeruajtur bashkpunimin me krijues,posarisht me vepra me interespr lexuesit besnik. Pasurimi ifondit librar sht nj motiv mtepr pr puntort bibliotekar.Ndrsa, kur vjen nga autori, shtnj nder m tepr. Ky libr shtshum i veant pr pasurimin ebiblioteks son.

Jam i bindur se lexuesi i ktyreradhve do t m mirkuptoj,pra kur n mbyllje po shnoj seky udhtim i imi, si n Zogaj eGjakov, ishte shum i veant e

mbreslns pr mua. Prandaj dhekt detyr miqsore e kreva meknaqsi. Si dihet nga t gjith,kur shprndan libra, ndihmonsadopak n misionin e dhuruesvet tyre pr ti pajisur t tjert, medituri dhe njohuri t reja pr jetn.

DHURAT SHUM E MUAR DHE E

QLLUAR, PR PASURIMIN E FONDIT

BIBLIOTEKAR. FALNDERIMI VJEN NGA

LEXUESI DHE NGA INSTITUCIONI, DUKE

RUAJTUR BASHKPUNIMIN ME KRIJUES,

POSARISHT ME VEPRA ME INTERES

PR LEXUESIT BESNIK.


39/44

39Nr. 2 - TETOR 2014

- Nj dit, n shkolln ton, erdhi njmsues nga Stokholmi pr t dhnlndn e psikologjis. Ishte njri idashur, energjik dhe i muhabetit.

Gjat nj pushimi t gjat, ndrsabisedonim n salln e msuesve, aina tha:

- Kur ndiheni t mrzitur, bni fytyrnm t qeshur, - dhe duke thn ktoal, ai u sforcua n fytyr, hapibuzt, nxori pakz dhmbt dhe ebri fytyrn m t qeshur.

Nj gaz i leht u prhap n fytyrate ne, msuesve, q shihnim dhe

dgjonim kolegun. Me qeshjen esforcuar q formoi, ai sikur vuri njmask prpara fytyrs, t ngjashme,me ato q prdornin aktort eteatrove n antikitet.

- E qeshura kshtu sht e sforcuar.Ajo, duhet t vij nga brenda, ngashpirti, - i thash kolegut, duke ikujtuar ndrkoh thnien e Ciceronitse:Fytyra sht pasqyr e shpirtit.

- Ke t drejt, - m` u prgjigj ai, - por,

duke vepruar kshtu si po them,ju e ndihmoni t qeshurn q ajo tshfaqet, e zgjoni at nga gjumi. shtsi tì japsh nj t shtyr veturs kurnuk ndizet.

Heshta dhe nuk e vazhdova mtej dialogun Jo se isha dakord mekolegun pr t qeshurn q duhejnxitur e ndihmuar, por, ngaq aiishte njeri ndjeshm, nuk doja ta

dshproja me prcaktimet e mia:e qeshur e sforcuar, e qeshur si eGuinplenit, e qeshur si manekin, eqeshur si n ballo me maska...

Nj mngjes, ndrsa bja ushtrimete druri i shkolls, nj dru q e kishimmbjell kur hapm aty shkolln epar shqipe, pash t kalonte pranmeje nj djal i ri. Dukej kureshtardhe po m shihte me vmendje, pamì ndar syt.

- Kam qen nxnsi yt, nuk m mbanmend, - m tha.

- Ah, gzohem, t m falsh, nuk

t njoha, - i thash, por e ndjeva senuk e prshndeta me przemrsine duhur, si e kisha zakon. At dit,s`mbaj mend pse, por isha i mrzitur,madje i dshpruar dhe tr nerva.

N ast, mù kujtua kshilla ekolegut nga Stokholmi, sesi ta bjafytyrn me t qeshur dhe t ndihmojat qeshurn q t m shfaqej nfytyr. U sforcova disa her por,sado q u prpoqa, e qeshura nuku shfaq. Asnj rrudh nuk u krijua.Ather, u sforcova edhe m shum,hapa pakz buzt dhe i lviza lart-posht, posht-lart q ta detyrojat qeshurn, q ajo t m shfaqej,doemos. Qesh, o Daj, qesh, - ithosha vetes me inat, por, kotmundohesha. Ato aste, e qeshura,as q kishte ndrmend t shfaqej nfytyrn time. Tek un po vrtetohejajo ala e urt: Po sè pate vetvetiu,s`ka ì bn bojaxhiu!

Ndrkaq, djaloshi po m shihte mehabi. Kur, m n fund, pas shummundimesh e sforcimesh, mendovase e formova nj far t qeshure, e

drejtova vshtrimin nga ai. Por, ubefasova, madje u shqetsova teksavura re se n fytyrn e djaloshit kishtern nj hije frike dhe tmerri. Pastaj,ai ia mbathi vrapit. U duk qart se aiu tremb shum nga e qeshura ime.Me at t qeshur, n fytyr, un ishabr i frikshm.

I thirra djaloshit q t ndalonte, porai vetm sa ktheu pakz kokn dhevrapoi m shpejt. Vraponte, kthente

kokn nga un si ai q ka frik se poe ndjekin dhe vraponte prsri.

Me t qeshurn time t rekomanduarnga kolegu im psikolog, e kishatrembur keq at djal.

E ndrpreva zkulturn dhe, sapo ufuta n shkoll, shkova drejt e te sallae msuesve. Aty ishte dhe msuesipsikolog. Nisa t tregoja ngjarjen.Edhe gjat kohs q tregoja, por,sidomos kur prfundova, t tr

qeshn me gaz.Qeshi edhe psikologu nga Stokholmi.

Kishte nj qeshje t bukur dheorigjinale, ndryshe nga ajo q narekomandonte ne. Ishte nj e qeshurdallg-dallg, si zhurma melodikeq bn prroi, kur bie nga shpatidhe formon nj ujvar t kaltr,transparente.

Ajo, po, ishte e qeshur!

MSUESI I PSIKOLOGJIS(Tregimi sht bazuar n nj rrm t mikut tim,

shqiptaro-suedezit, Sadulla Zendeli Daja)

Viron KONAMas


40/44

40

KUSHTET PR PENSIONT MSUESVE E PEDAGOGVE

Duke ju uruar vit t mbar shkollor

t nderuar msues, pedagog tarsimit para dhe pas universitar juprshndes e uroj suksese!

Deri m 31.12.2014, femrat qplotsojn moshn 60 vje dhemeshkujt 65 vje prtojn pensiont plot, kur kan punuar t siguruargjithsej 35 vjet n vendin ton.

N vite pune pr pension prfshihen:

-Periudha e vazhdimit t

shkolls s lart ditn, brenda osejasht vendit, me ose pa burs deri n6 vjet, vetm pr femrat duke njsuarnj vit shkoll q ka zgjatur rreth 10muaj me nj vit pun pr pension, edokumentuar me kopjen e diplomss noterizuar, koha e shrbimit tdetyrueshm n ushtri pr meshkujt,sipas librezs ushtarake, periudhat

e punuara mbi 16 vje n vendin

ton n qendra pune shtetrore dheprivate, ish kooperativat bujqsore,periudhat e siguruara vullnetarishtdhe ato t vetsigurimeve nbujqsi, pr personat q kan marrtok sipas ligjit, koha me raportemjeksore t pagueshme, lejevet lindjes, pagess s papunsis,periudhat e paguara me pensioninvaliditetit t pjesshm, ose tplot, ajo e dnimeve politike me

heqje t liris, dbim, ose internimsipas ligjit Nr.7514, dat 30.9.1991,Pr pafajsin, amnistin dherehabilitimin e ish t dnuarve dhet prndjekurve politik koha ezboreve ushtarake, mbas llimit tpuns.

Nuk quhen vjetrsi pune prpension:

- Koha e paguar me ndihm

ekonomike, zbori ushtarak dhe punaprodhuese q ka kryer studentt parallimit t puns e vitet e punuara nemigracion, qo dhe e siguruar atje.

Personat q plotsojn moshat emsiprme, por nuk kan 35 vjetpun t siguruara prtojn pensiont pjesshm. Pr shembull, brendaktij viti nj msuese apo msues,plotson moshn e msiprme, porka 34 vjet pun t siguruara prtonrreth 97,2% t pensionit t plot qllogaritet duke pjestuar vitet e punq ka m 35 q duhen pr pensiont plot. Personat q plotsojnmoshn e pensionit, por nuk kanvitet e siguruara pr pension t plot,kan t drejt t bjn sigurimevullnetare duke paguar 53.034 lekpr nj vit, ose rreth 4.420 lek nmuaj. Me qllim q t punsohen

Hyn n fuqi ligji i ri pr pensionet

DERI M 31.12.2014, FEMRAT Q PLOTSOJN MOSHN 60 VJE DHE

MESHKUJT 65 VJE PRFITOJN PENSION T PLOT, KUR KAN PUNUAR

T SIGURUAR GJITHSEJ 35 VJET N VENDIN TONFadil KepiSpecialist pr sigurimet shoqrore


41/44

41Nr. 2 - TETOR 2014

t rejat e t rinjt, q plotsojnkushtet e prcaktuara nga Ministriae Arsimit dhe Sportit, mbshteturn vendimin e Qeveris Nr.478, dat16.6.2010, botuar n etoren zyrtare

95, Punonjsit e AdministratsShtetrore q nancohen plotsisht,ose pjesrisht nga buxheti i shtetit,dalin n pension, ditn q plotsojnmoshn. Punonjsit q dalin npension kt vit kalendarik, lejen ezakonshme t vitit 2014 e kan marrgjat vers, ndrsa ata e ato q dalinn pension n vitin 2015, u takonleje e zakonshme sipas muajve tpunuar. Pr shembull, nse dalin nfund t marsit u takon nj e katrtae lejes s zakonshme, msuesit qdalin n fund t qershorit, gjysma elejes sa zakonshme, etj. Mbshteturn Kodin e Puns, Drejtoria Arsimoreduhet ti njooj zyrtarisht 3 muajpara plotsimit t moshs, msuesitq dalin n pension. Para largimitnga puna, duhet t dorzojn mekujdes dokumentacionin shkollordhe vlerat materiale q kan nngarkim. Personat q dalin npension, prtojn nj rrog mujoreshprblim. Pensioni maksimalderi n fund t ktij viti sht rreth25 mij lek n muaj prfshi dhekompensimet dhe pavarsisht ngashuma nuk tatohet. Periudhat epunuara t siguruara n vende ttjera jan t vlefshme vetm pr tprtuar pensione, sipas legjislacionitt sigurimeve shoqrore t shteteveprkatse dhe nuk njsohen me vitet

e puns t punuara n Shqipri.

Duke lluar nga 1.1.2015, mehyrjen n fuqi t ligjit t rit sigurimeve shoqrore nr.104/2014, dat 31.7.2014, botuarn etoren zyrtare 137, msuesetfemra q plotsojn moshn60 vje nga data 1 janari deri31.12.2015, do t dalin n pension

t plot 60 vje e 2 muaj dhe duhett ken 35 vjet e 4 muaj pun tsiguruara n Shqipri, n vitin2016, dalin n pension n moshn60 vje e 4 muaj dhe 35 vjet e 8

muaj pun, pra do vit femravedo tu shtohet mosha e pensionitme 2 muaj dhe periudha e punsme 4 muaj do vit, deri sa nga1.1.2056 ato do t marrin pensiont plot n 67 vje dhe do ken 40vjet pun t siguruara. Meshkujtnga 1.1.2015 deri m 31.12.2015,prtojn pension t plot 65vje kur kan 35 vjet e 4 muajpun t siguruara. Meshkujvenga 1 janari i vitit q vjen deri m31.12.2032 do t dalin n pension65 vje, (nuk u rritet mosha epensionit) ndrsa vitet e punsnga 1.1.2015, edhe meshkujveu shtohen me 4 muaj n vit. Nga1.1.2015, ndryshon formula ellogaritjes s pensioneve, shuma et cilit do t varet nga vitet e punsdhe rroga q ka marr dhe kapaguar kontributet e sigurimeveshoqrore, pra. hiqet pensionitavan 25.000 lek n muaj.

Nga 1.1.2033 meshkujve u shtohetmosha e pensionit me nj muaj nvit deri sa nga 1.1.2056, do t dalinn pension t plot 67 vje me 40vjet pun t siguruara. N rastet kurpersona t veant kan punuar mbimoshn e pensionit dhe vitet e punsprtojn pension shtes n t dylegjislacionet (n at q sht n fuqi

deri m 31.12.2014 dhe at q do thyj n fuqi nga 1.1.2015.

Konform Vendimit t Qeveris Nr.551, dat 8.11.1993, pensionistt qripunsohen n shkolla e sektor ttjer privat, prve pensionit bashkme shtesat, marrin edhe rrogn nqendrat e puns, por jan t detyruart paguajn kontribute t sigurimeve

shoqrore dhe shndetsore njllojsikur nuk kan dal n pension.Nse vetpunsohen n tokn qkan marr sipas ligjit, prtojnnjkohsisht pensionin dhe t

ardhurat nga puna n bujqsi,blegtori, etj dhe nuk paguajnkontribute te sigurimeve shoqroredhe shndetsore.

Si me ligjin n fuqi, ashtu dhe meligjin e ri, fermat dhe meshkujt tcilt jan pa pun, t pa vetpunsuar,nuk jan pundhns e q skanmarr tok sipas ligjit, me dshirne tyre mund t dalin n pensiont reduktuar deri n 3 vjet para

plotsimit t moshs s pensionitt plot. Kshtu pr shembull, derim 31.12.2014 mund t dalin npension 57 vje dhe meshkujt 62vje, nse secili ka 35 vjet pun tsiguruara. Pr do muaj q prtonpension para moshs 60 vje prfemrat, ose 65 vje pr meshkujt; kylloj pensioni ulet me 0,6% n muaj,pr nj vit 7,2%, (12 x 0,6%) prdy vjet 14,4% dhe pr 3 vjet 21,6%

(36 muaj shumzuar me 0,6%).Pensioni i reduktuar shtohet sa herrriten pensionet, por nuk kthehet npension t plot n asnj mosh.

Nnat q kan lindur 6 e m shumfmij dhe gjasht jan rritur mbi8 vje, kur kan 30 vjet pun tsiguruara n Shqipri, prtojnpension t plot deri n fund tdhjetorit t ktij viti, 50 vje dhe nga

1.1.2015 e n vazhdim, n moshn55 vje.

Pedagoget me grada shkencoreProfesor, prtojn pension nmoshn 68 vje, pavarsisht ngagjinia. Profesort,Profesort eAsociuara, Drejtueset e Mjeshtrete Krkimeve Shkencore, sipas ligjitNr.10139, dat 15.5.2009, prtojnedhe pension suplementar. Msuesit


42/44

42

e pedagogt t cilt kan kryerdetyra kushtetuese si deputet,kryetar bashkie, qarku, ose kanpunuar n dikastere e institucionet larta shtetrore si inspektor,

drejtor, zvends ministra, etj.sipas ligjit Nr.8097,dat 21.3.1996, Pr pensionet shtetroresuplementare q kryejn funksionekushtetuese e t punonjsve tshtetit, prtojn edhe pensionesuplementare.

Dokumentit q duhen plotsuarpr pension jan:

- Krkesa e cila merret e gatshme n

sigurimet shoqrore, libreza e puns,fotokopje e karts s identitetit,certikata e gjendjes familjare,certikata e martess dhe fotokopjae diploms s shkolls s lart ditn,e noterizuar (vetm pr femrat),libreza ushtarake pr meshkujt,vrtetimi i pags bruto e neto nga1.1.1994, deri ditn e ndrprerjess marrdhnieve nanciare, t cilatmund t dorzohen n agjencit e

sigurimeve shoqrore, deri 12 muajpara plotsimit t moshs. Afati iprpunimit t dokumenteve ngapunonjsit e sigurimeve shoqroresht deri 60 dit kalendarike.Pensionet paguhen nj her nmuaj n lek duke paraqitur kartne identitetit, pasaportn dhelibrezn e pensionit, me krkesne tyre, pensionet drgohen nshtpi, kundrejt pagess prej 50

lek, depozitohen n bank mekrkesn e t interesuarve, osemund t autorizojn persona ttjer pr trheqjen e pensionit. Nkt rast autorizimi duhet t jeti noterizuar me afat deri 6 muaj.Pensionistt prtojn edhe barnatmjeksore t rimbursueshme, sipaslibrezs shndetsore, shrbi

Revista Mesuesi Tetor 2

Documents