Pusaq chunka pusaqniyuqWawakuna awinankupaqSuplemento Infantil
del Conosur awpaqman N 155Mayo 2015 N 88Wawakunap maaynin:Ama
pitapis karunchanachuKAWSAYNIYKUMAN JINAWawakuna
maakuykurespetanawaykuta, paqarikuyku,llaqtakunapi, campopi,
chaykawsayniykuman jina wiayku,derechosniykupis chaykawsayniykuman
jina kanan tiyanAaskituman apachimunkuAASKITU # 88 Mayo 2015 CENDA
Av. Tadeo Haenke 2231 Telf.: 4243412 Fax:4 281502 Casilla: 3226
www: cenda.org Cochabamba - Bolivia -.(Jr)TAPACAR: Aaskitu panqa
nuqaman chayamun. Titaqallucomunidadmanta kani, burrusta lomaman
qha chkani.CHAPARE: Ajina parapipis Aaskitu panqataran kuspa
awiriyku, qhichwapi ruwasqa kap n.Chaparepiqa parachunpis, mana
chirinchu.Ayopaya: Nuqaykukayku Roger, Ariel, EdwinAaskitu panqapi
churamunankupaqsiqichkayku: jampi qhurasmanta,
panpakumanta,challwasmantawan. Aaskitu panqa chayamup nawiykupuni,
ancha kachitu. Napaykuyku wawasta.Ayopaya: Aaskitu panqapaq
yuntasniytasiqini, yuntaqa jallpata llankanapaq,chaywanpuni
tarpuyku, yuntaqa manchaykallpayuq, yachana apaykachayta,
chantsumaqta mikhuchina samachina, yakutaukyachina. Su y Alexander
Al ri Soliz,Curso: 4 primariaComunidad: Villa
HermosaKayqaYuntaAyopaya:Aaskitupanqataawinipuni,kunan
siqini,llinpiwanjuntachini. KayLagunacomunidadniypi,yan,
chaypichallwakuna kan,kallantaq pisquMar n
Pescador,paykunallachallwataqajapispamikhukapunku.Comunidadniyqaancha
chiri,yachasqaakayku,kawsakullayku.Su y: Rojer Uyardo Manteca.
Curso: 6 primaria. U.E.: Germn Busch. Yachachik: Evangelina Gu
errez. Comunidad: Chillavi, Ayopaya.Wawapura
riqsinarikuna2IskayTawalaya mikhuytamana pisichinachuNUTRICINImataq
ukhunchispi aswan importante?Kayta tapurinki chayqa, tukuy imata ku
chiwanchik, ninku makis, wisa, kunka, chukcha, kiwicha.Jinapis
aswan importanteqa: AWIS, TULLUS, UQTU, SUNQU-LLAWAR. Kaykunata
kallpachanapaqtaqmikhunapuniyan Vitamina A, Calcio, Zinc, Hierro,
semanapi uk ku llatapis.TullusawiuqtuSunqu,llawarVitamina AKayqa
may waliq, umapiwawaq pukyituntayanapanwisqakunanpaq,
aychaqaranchistakallpachan,awissumaqta qhawananpaqwaliqllataq,
awiunquymanta imajarkawanchis,chharpuyaq n
janpin,wawatauuchiqkunapaqpis maywaliqllataq.IMA MIKHUNAPI
TIYANVITAMINA A?Aswantaqa qillupuquykunapi tarinchis,zanahoria,
escariote,zapallo, camote, meln,papaya, pomelo, toronja,damasco,
brcoli,espinaca. Aswan qillupuquykuna chayqa,chaypi Vitamina
Akachkan.Calcio Kaypis mineral, aswantaqatulluspaq may waliq,
tullusrumi jina thuru kananpaq,tullusninchisqakawsayniyuq,
allinchakunsapa ku , chayraykurunaqa sapa punchaycalciotaqa
mikhunanpuniyan, calcio pisiq nqa,tullus phunuyapun,imitallapipis
pakikapun,llawchiman tukupunchis. IMA MIKHUNAPI TIYAN
CALCIO?Aswantaqa yuraqmikhuykunapi tarinchis,lechepi, quesillo,
porotos,lentejas, nueces, avena,cebada, quinua, chakihabas, chaki
arvejas, maychhika calcioqa runtupiyan, aswantaqa qaranpi,kallantaq
sardinaspi.HierroKayqa mineral. Sunqupaq,llawarpaq may waliq.Chanta
ukhunchispiaychasninchista thurujapin. Llawchi,saykusqalla kap
nchisthuruyachikun. Pataqaranchis sanu kanantaqhawan,
llawarukhunchispi mayu jinaphawarinanta
yanapan,uamantamachuyanakamawiachiwanchis, piqiatayuyayniyuq
kanapaqyanapan.IMA MIKHUNAPI TIYANHIERRO?Tukuy qumirkunapi
kan:acelga, espinaca, vaina,uqhururu, brocoli, jataqu,perejil,
apio, berros,verdolaga, waka, ovejakiwichapi, trigopi,
girasolmujupi, trigo qarapiaswantaqa.ZincKaypis mineralllataq,
runaqhali kawsananpaq anchawaliq, ukhunchispi zincmana pisin chayqa
manaunqunchischu. Aswanwaliq uqtupaq,uamantapacha uqtuwiananpaq,
sumaqyuyayniyuq kanapaq,chant wisapaq, simipaq,sinqapaq may waliq
kayzinc nisqaqa, chayraykumikhuna.IMA MIKHUNAPI TIYANZINC?ZINC
nisqataqa tarinchisaychapi, challwaspi,runtuq qillunpi,kiwichapi,
wallpa aychapi,sardinapi, soyapi,quinuapi, amarantopi,caawapi ima.
Kay Zincnisqataqa semanapi ukku llatapis mikhunapuni.Vitamina
ACalcio ZincHierroUqhururu (berros) qhurapi tiyan kay Vitamina A,
Calcio, Zinc, Hierro ima, chayrayku kayuqhururutaqa mikhunapuni
kanman. Aswantaqa qhuchiraraspi puqun. Kimsa3WAWAKUNAP
DERECHOMANTAYACHARINAAjinata yuyarichiwanchis yachachik Isabel
Zrate,payqa llankarichkan Unidad Educativa MariscalSucre Colcapirwa
municipiopi, Cochabamba.Yachakuqkunawan siqinku,
qillqanku,WAWAKUNAQ DERECHOSNINTA YUYARINA nispaapachimun kay jina
kacha ruwasqata Aaskitupanqapaq. PACHI.Wawakunap maaynin: DERECHOS
DE LOS NIOS, NIAS Y ADOLESCENTESAma pitapis karunchanachuDibujo:
Abigail CortezWAWAKUNAP DERECHOSNINQA MAYJATUN, NITAQ UK
TALIQULLAMANWINAYKUSUNMANCHU.KAWSAYNINKUMAN JINADERECHOSNINKUQA
KANAN TIYAN.WAKIN TATAKUNA, WAKIN WAWAKUNA,WAKIN YACHACHIQKUNA,
WAKINKAMACHIQKUNA MANARAQPUNIWAWASTAQA MUNAKUYWANCHUIMATAPIS
YACHACHINKU.QHIPAN AASKITUPI PARLARISUNWAWAKUNAWAN, IMAYNATAQ
WASIPI,YACHAY WASIPI QHARI, WARMI WAWAQKAWSAYNIN,
JASUTISQALLAPUNICHUKACHKANKU?Wakin derechosninchikta riqsirinaPACHI
wawakunaman, yachachiqninkuman imakay jina kachituta
ruwasqankumanta.4TawaU.E.: Mariscal Sucre,Colcapirwa, 2015Fuente:
Qu piensan los nios, nias y adolescentes? UNICEF-2003.SABERES
LOCALESTawa watayuq kani,apis awaytaqaamaachkania Nitin (firma):
Aaskitu.PAULINA SILVESTRE WILLARIWANCHISAaskitu: Ima su yki?Su y
Paulina.Aaskitu: Machkha watayuq kachkanki?Paulina: Tawa watayuq
kachkani.Aaskitu: apis awayta amaachkankia?Paulina: Ari, kunan
yachakuchkani, pukllakuq jina ruwarichkania.Aaskitu: Pitaq
yachachisasunkiri?Paulina: Mamay .Aaskitu: Paychu
telapusunki?Paulina: Mana, payqa qhawawan, ruwasqayman jina,
imatachpantachkani chayta chiqancharin.Aaskitu: Imaempopi
awankichis?Paulina: Mamayqa chakiempopi. Nuqaqa ima ratupis
pukllakuqjina awayta amaallani.Aaskitu: Imaynata
qallarinki?Paulina: Qaytu japini, yupani, colorestankuchini,
kaspisitumanwatani, jinapi awanipacha. Chaylla.Ajinata wawakunaqa
juchuymantapacha wasinkupi tatawan,mamawan, awichuswan amaanku ima
ruwayllatapis. Pukllakuqjina qallarinku. Wawamanqa munakuywan
yachachinku.Wasiyqa comunidad Wayqhu Abajopi, (Tapacari). Suy
Paulina Silvestre, tawawatayuq kachkani, tatay GuillermoSilvestre,
mamay Narcisa Portugues. Kimsa aasniy Melina (6), Juana (8),Mara
(2) Marcos chunka killayuq.5PhichqaKaycartta Paulinapaq: Imayna
kakuchkankiPaulina awaytaqa amaallaypuni, wiasqaykiman jina aswan
sumaqta ruwarinki, mamaykiwan yanaparichikuy. Awaspaqa umata
llankachinchis. Pachi.Janpi qhurasCactoCampo llankaq runaqaima
ruwaspapis chay ratomakinta, chakintakhuchurpakuyta a n, chayratuqa
mana ni imataruwayta a chkanchikchu,mana kanchu doctor,wakin
chiqakunapiqa nijanpiripis kanachu.Kay cactuq waqaynin may waliq
khuchusqapaq. Campo llankaq runaqa ima ruwaspapis chay ratumakinta,
chakinta khuchurpakuyta a n, chay ratuqa mana ni imata ruwayta a
chkanchikchu, manakanchu doctor, wakin chiqakunapiqa ni janpiripis
kanachu. Ich makita khuchurpanchis, chay ratullawartaraq sayachina,
Cardn cactuq waqayninwan sutuykuchina, ajinapi llawar suruchkapta
sayachin, venata wisqarpan.Maki qhuchusqapaqCardn cactu
khuchurpaytawan laqakunaLlinphu machete japiytawan, Cardn cacto
khuchuna, chaykhuchusqa cactota tunpa kallpitawan itina
chaykhuchurpakurqanchis chayman, chay Cardnwan llinphuthan tawan
wataykuna. Ajinata saqina uk kimsa, tawahorasta, chaymanta
urqhurpana. Yakuta tinpuchina,ilayarpachiytawan,
mayllarpana.CARDN(Pachycerius pectin arboriginum)Ll awart
araqsayachi naCAMPOPIQA MAY CHHIKA JANPI QHURA TIYAPUWANCHIS,AMA
USUCHINACHU, KAY YACHAYNINCHISTAQA, AMAQUNQANACHU. JANPIRIS
KAPTINPIS WATURINA, JANPICHIKUNA.AASKITU # 88 Mayo 2015 CENDA Av.
Tadeo Haenke 2231 Telf.: 4243412 Fax:4 281502 Casilla: 3226 www:
cenda.org Cochabamba - Bolivia
-.(Jr)Suqta6COLOREACOLOREACOLOREASantaVeLabradorTataraCruzCiclo
Festivoapiskay wata raymischayamuna, qallarinchis3 de mayo Tata
Santa VeraCruz, Boliviallaqtanchispiqa tukuyniqpi
ruwakun.Cochabamba llaqtapi,Valle Hermosopi kayraymiqa
ruwakun,runawan parlarinchispaykunataq willarinku:Kay raymiqa
uqhariytiempo napaykunapaq,uywitas mirananpaq;chaypaq runaqa
velatalawrachikun tatalamanqa.VSPERAS: Chisiqamay chhika
runaTatalamanqaaysarikun, velastalawrachikunku,oveja, llama,
wakawanusta apamuspaqusichinku. Imata qankuna
kayraymimantayachankichis?TAKIRIKUNACHISQayna wata kunan
jina,mamaypaq wisallanpiraq,kunantaq qhawariwaychis,tatalaq
awpaqinpia.----------0----------Siwankichu, siwankichu, tatala
riqsiwankichu, Aunque mana riqsispapis,amamin
qunqawankichu.Comunidadespiqachaqrata tarpunchis,chaypaq
yuntaqakananpuni tiyan,rantichis nitaqmansochu, chukaru,mana jallpa
llankaytamunanchu, chaypaq TataSan Isidro.Mayo killapi 15
punchaykay raymiqa. Mizquepi,Paredones. chay tukuytaAaskitu
panqaqapuriykacharimun.Aguada, Municipio Mizque:Kay jallpaqa tata
Isikuqta, kayjallpanpi llankarichkayku,paypuni yuntataqa
amansan,may chhika chukarupis kachunTata Isikuqa mansuyachin.Qusay
tarpuchkan, nuqataqmujuta
takachkani.TataSanIsidroParedones,Municipio Vacas,Arani:
Llaqtaykupikallantaq San IsidroLabrador,nuqaykupis
jallpatayuntawanphurmurichiyku,chukaru
yuntamansuyananpaq.MisukanimanParedonesman richkayku TataIsikuta
waturikuq, kutimuytawanwillarisqaykichis ya.Foto:
Escape-Cirios-Tatala-Fernando-Cartagena, La RaznFoto: Los
Tiempos7QanchisCOLOREAPukllarikunaaaaaRuedawan
pukllarichkaniBicicletaq aronwanpukllarikuychisPublicacin con el
apoyo de Kay yupaykunata chuwanchariy7 + 2 x 3= 9 x 9 - 10= 12 + 8
+39= 8 x 9 + 19= 15 - 2 + 10= 22 - 2 %4= 5I MASMARISan ago, Mizque:
Kayruedaqa tataypata karqa,nuqa qhichurpani,
pukllarinaypaq.Campopiqa wayra jinaruedaq qhipantaphawarini, ila
wayritauyaypi waqtarichkawan.Kay ruedaqa nuqapaqqajatun, chaywanpis
kaspi uqhariykuytawan, phawariykuQHICHWATA
YACHARIKUNA8Pusaq71915272359Aysachkan Samarichkan Mikhuchkan