Qendrat e perpunimit te mallrave dhe njerzve (pasagjereve)

PROJEKTIMI I SISTEMEVE TE TRANSPORTIT

Kapitulli i VIII

Tema :

Q e n d r a t e p e r p u n i m i t t e m a l l r a v e d h e n j e r z v e ( p a s a g j e r e v e )

Ne c’do projekt transporti, ne aspektin e trajtimit te skemes klasike, sic quhet

teknologjia e transportit (ai i transportit te objektit nga nje vend ne nje tjeter),.kemi kete

perberje ne procesin teknologjik :

Levizja e objektit (mall ose njerez) me mjetin mbartes. Ne kapitujt e mesiperm ne i

kemi permendur keto lloj mjetesh te cilet percaktojne dhe llojin e transportit,

konkretisht kane keto emertime:

• transporti automobilistik (mjeti eshte automobili)

• transporti detare e lumore (mjeti eshte lundra, varka)

• transporti hekurudhore (mjeti eshte vagoni i terhequr me lokomotive )

• transporti airore (mjeti eshte aeroplani, helikopteri, balona, )

• transporti me litare (mjeti eshte teleferiku, ashensori, ose c’do makine ngritese

transportuese)

Perpunimi i objektit. Kjo perfaqeson nje strukture komplekse, e perqendruar ne disa

pika, te quajtur stacione, ne te cilat perpunohet objekti qe do te transportohet

(trainimi i pasagjereve, ambalazhimi, ngarkim, shkarkim, hypja, zbritja, sigurimi i tij,

etj), njekohesisht perfaqeson fillimin, mbarimin e levizjes, ose gersheton disa lloje

transporti, te sipercituar. Keto pika kane emer tradicional te tyre, konkretisht (si per

mallra dhe per njerez) sipas llojit te transporti ato i quajme

• Stacion automobilistik, i cili sipas detyres mund te jete urban (per transportin

urban) dhe interurban, spedicion etj.

• Porte detare dhe lumore, ne te cilin fillon dhe mbaron levizja e objektit me mjete

lundruese, neper det e oqeane, ose neper rrjedhen e lumenjve.

• Aeroport, ne te cilin fillon dhe mbaron levizja e objektit me mjete fluturuese

• Stacion hekurudhore, ne te cilin fillon e mbaron levizja e objektit, me vagona te

terhequr nga lokomotiva, shpesh trajtohet si transport ndermjet qyteteve, por ku

gjithnje e me shume po gershetohet me transportin lokal, ose zonal.

1

PROJEKTIMI I SISTEMEVE TE TRANSPORTIT”

• Stacion metroje, (vetem per transportin e njerezve) jane pikat e ndalimit te

trameve (njesia e levizjes ne hekurudhat nentoksore,e mbitoksore, te destinuara

per sherbimin urban te qyteteve te medha e metropolitane)

• Stacion teleferiku ne te cilin fillon dhe mbaron levizja e objektit, per transportin

me teleferik, holl ashensori, per transportin me ashensor, etj.

Keto emra stacionesh te sipercituar, kane kuptimin e tyre te thjeshte, ose shpesh si

nje strukture komplekse, ne te cilen aktivizohet nje ose disa menyra e transporti. Sot

eshte veshtire te gjesh nje forme te thjeshte, (perjashto transportin me ashensore dhe

urban), per faktin se perpunimi i objektit te tranpsortit (mall, njerez), gjithnje e me

shume, vjen dhe po persoset ne organizimin e tij cilesor dhe sasiore, keshtu kemi,

pothuajse gjithmone, ne cdo pike, gershetimin e menyrave te ndryshme te llojeve te

transportit. Aktualisht sot po tentohet drejt nje gershetimi, te ketyre formave te

transportit. Qendrat e madha te cilat marrin persiper te gershetojne forma te

ndryshme transporti, ne do ti quajme (sipas literatures bashkohore) Interporte. Keto

perfaqesojne ne vetvehte nje organizim kompleks me dimensione gjigande, ne te

cilen gershetohen me shume si dy forma transporti, ose eshte e afte te menaxhoje,

me shume se dy forma transporti, duke dhene rrezultate eficente ne plotesimin e

kerkesave per transport, si dhe plotesimin e tyre me cikel e sasine e nevojshme, me

nje kosto minimale. Interporti shfrytezon elementin kohe e levizjes se dyte ne nje

projekt transporti, sa me i madh te jate ky element ne nje projekt transporti, aq me e

nevojshme eshte prezenca e nje Interporti.

Inxhinieria e trafikut, e cila perfaqeson informacionin ose rregullat, qe duhen te

respektohen me reptesi, gjate levizjes dhe gjate perpunimit te objektit. Keto rregulla

jane ne formen e ligjeve, rrajonale, kombetare, e nderkombetare jane keto

elemente, qe mundesojne, ose frenojne nderlidhjen reciproke te llojeve te ndryshme

te transportit. (kemi parasysht te gjitha dokumentacionet qe e shoqerojne mjetin ne

levizjen e tij, nga fillimi i levizjes deri ne perfundim te saj.). Keto ligje, ose rregulla

garantojne procesin e transportit te sigurt dhe pa avari te ndryshme. (Dokumenta

kombetare e nderkombetare, lejet ose patentat e ndryshme, siguracionet e

ndryshme, sinjalizime, rregullat e levizjes, te ndalimit, te parakalimit, te ndricimit etj

etj.)

2


TRANSPORTI I MALLRAVE

Transporti i mallrave shpesh shikohet ne format e meposhteme :

a) spedicion me ambalazhe. Eshte tipik per rastin e transportit te njerzve me tren

b) spedicion me ngarkese te madhe Eshte per transportin me njesi te vogla te quajtur

“koli”,.”palet” te cilat pershkruajne transportin, nga nisja ne mbritje, me lloje e pika te

ndryshme trasporti

c) spedicion me automjet. Me kete rast mjeti nuk leviz, por konceptohet si nje

ambalazh i mallit. Teknologjia e transportit ne kete rast, eshte ajo me tren, me anie,

ose me te dya bashke. Ketu respektohen me rigorozitet ngarkesa e mjetit, konforme

pashaportave personale, te pranuara ne kete lloj tramsporti. Po prezantojme nje

tabele, me kategorite e ngarkeses, me treguesat e normave te ngarkimit te mjeteve,

(normat e transportit Italian). Si standart eshte pesha maksimale per aks, pesha

maksimale per gjatesi lineare (gjeresia e mjetit eshte standarte, per te gjitha

transportin me goma).

Transporti i mallrave efektivisht ne Itali ze 70% mbi goma. Autromjetet qe jane te

destinuara per transportit e mallrave jane: Kamjona, Terheqesa per gjysem rimorkio,

Autotren, Rimorkio. Shumllojshmeria e tyre perfshin nje park te jashtezakonshem i cili

shtrihet ne nje diapazon kapacitetesh mjaft te gjere, duke filluar nga njesite e vogla e

deri ne ato te medha. (ekziston standarti i ketij lloj transporti i cili respektohet nga

vendet e aderuara ne shoqerine nderkombetare TIR )

Transporti hekurudhore i cili ka karakteristikat te tija, per te cilat mund te themi qe jane

plotesisht te unifikuar (qe njihen dhe respektohen nga te gjithe, ketu kemi parasysh

gjeometrine e trasese, njesite e ngarkimit, njesite e ambalazhimit, atrecaturat e ngarkim

3

Kategoria Pesha max./per aks Pesha max/m.lineareA 16 T 4.8 TmB1 18 T 5.0 TmB2 18 T 6.4 TmC2 20 T 6.4 TmC3 20 T 7.2 TmC4 20 T 8.0 Tm


shkarkimit, projektet inxhinierike, etj). Ne te gjitha shtetet nuk perben peshen kryesore te

transportit, per faktin e vetem, prezenca e tij e lokalizuar, deri diku i ngyrte.

Transporti detare, duhet te kemi parasysh per te patur nje funksion ne transportin

modern detare duhet te njihen tipet llojet e porteve. Anija eshte nje mjet transporti,

detyra e saj konsiston ne mbartien e objektit dhe ngandonjehere ne transformimin, ose

perpunimin e tyre (eshte fjala per anijet e perpunimit te peshkut, e te tjera te ketij lloji).

Ne teknologjine e transportit detare, perfshihet edhe ndalesa e anijes ne port, pasi keto

te dyja ania dhe porti kushtezojne njera tjetren ne marrjen e nje strukture transporti

optimale.

Transporti ajror ne Itali shkon ne 7.5% (per vitet 1980 –90 kemi nje rritje vjetore 14%). Eshte

evidente qe teknologjia e transportit hekurudhore, detare, ajrore, jane me efikase per te

kryer sherbimin e transportit, kjo per faktin se, rritet volumi i punes si rrezultat i ciklit qe

zoteron, kjo si pasoje kerkon gjithnje e me shueme modernizimin e projekteve inxhinierike

te sherbimeve, duke e bere shume me efikase kete lloj transporti se sa ai me goma.

Elementi konkurues eshte fakti i cmimit, ose faktori cmim-cikel-komoditet. Transporti

ajrore gjene ekujliber me vehtvehten ne transportin interkontinental, me nje hapsire me

te madhe ku perfshihen ose konkurojne dy e me shume menyra transporti. Mbas vitit

2001, ne tragjedine ajrore te kullave binjake, solli nje transformim rrenjesore ne

transportin ajror ne pergjithesi, dhe sidomos faktori i sigurise, mori dimensione e permasa

te tjera. Kemi permisime deri ne permbusje, ne rraportet e organizimeve te rea, te kesaj

teknologjie.

STACIONET (qendrat e perpunimit te objektit, mall ose njerez)

Sic e cituam me siper, me termin stacion do te kuptojme nje vend gjeografik me

permasa e karakteristika te caktuara, ne te cilin ndodh sherbimi, perpunimi i objektit qe

transportohet, ne te shumten e rasteve nenkupton qendra e fillimit / fundit te levisjes,

ose te ndrimit te formes se llojit te transportit. Si histori; stacionet nenkuptonin molet,

hanet ne te cilin ndodh nisja, mbritja, ngarkimi, shkarkimi, i karrocave varkave, pra ishte

si nje piknisje ose pike fundore e trasportit te mallrave, jo rralle mund te behej edhe

magazinimi. Qe nga ato kohera e deri me sot ka nje ndryshim rrenjesore ne perceptimin

e termit stacion, ne kuptimin sasiore (volume pune) dhe ne kuptimin cilesore, (lloje te

shumta sherbimesh e perpunimesh, kohe e shkurter ne ciklin e transportit, qendrimin

4


perpunim e mallrave, si dhe nje rrjete i tere infrastrukture per levizje, sinjalizime apo

informacioni). Stacionet sot, konceptohen si qendra te medha te levizjes, te organizimit

te informacionit etj. Ne qytetet metropolitane, stacionet kane karakter edhe social, per

faktin e perfshirjes se aktivitetit te saj, ne jeten e qytetareve vendas, kujtojme ketu

efektet e grevave ne qytetet medha…

Sipas skemes se cituar me siper, ne do te ndalemi ne 3 lloj staconesh per transportin e

njerezve, dhe per transportin e mallrave do te trajtojme interportet. (per te cilat

mendojme se keto jane tipike ne te gjithe boten):

Stacionet hekurudhore

Stacione hekurudhore quhen ato pika te vijes/linjes hekurudhore, ne te cilat ekzistojne,

ose kryhen keto funksione, apo operacone pune/sherbimi :

a) Mbritje-nisje te udhetareve

b) Spedicionim te mallit ose perpunim i tij

c) Operacionet e manovrimit, vendet e lejes se parakalimit apo te ndrimit etj

d) Pike kontrolli e sherbime servise te castit (riparime te vogla, ne kuptimin

madhesise dhe te cilesise..)

Stacioni si cdo objekt industrial, ka ne perberjen e tij impjante dhe paisje, mekanizma

etj, te cilat jane ne invantarin e stacionit dhe sherbejne per nje funksionim normal te tij,

apo proceseve te tij, per te cilat eshte projektuar. Nder impjantet me kryesore per nje

stacion (keto ndryshojne nga natyra e mallit dhe menyra e trajnimit te tij.) jane :

1) Impjante per sherbimin e njerezve, pasagjereve, udhetareve (kane karaktere

sociale e shoqerore, dhe vleresohen me njesi reference personin/udhetarin p.sh.

Siperfaqe/njeri; numuri i personave ne ore etj)

2) Impjante per sherbimin e mallrave/bagazheve; siperfaqe sociale si qendrimi,

pritje, magazinimi, perpunimi etj.

3) Impjante te sherbimeve te tjera si postare/informacioni, kundrazjarrit etj

5


6


Vleresimi i stacionitPer te vleresuar nje stacion hekurudhore ka disa menyra, kjo nga fakti i larmise se

detyrave qe zgjidh nje stacion, nje ndarje globale eshte, (per te cilen marrim nje

vleresim te shpejte) vleresimi duke u mbeshtetur sipas dendesise se levizjeve, sa me siper

mund ti dallojme:

• Stacione te vogla, te cilat karakterizohet nga prezenca vetem, e nje linje (binari),

ose jane dege te aneksuara, ne kete rast sheshet dhe sherbimet jane te kufizuare,

(limite) dhe perdoret vetem per qendrime, ne kuptimin e pushimit, (shkalla e

sherbimit mjaft e kufizuar etj)

• Stacione te medha, te cilat karakterizohen nga nje sasi e perpunimit te mallit dhe

udhetaresh, si dhe ne kuptimin e shumllojshem, pra ne kompleksitetin e vet, kata

lloj staconesh marrin persiper zgjidhjen e shume detyrave njeheresh.

• Stacione te mesme , te cilat kane nje shkalle vleresimi te perpunimit te mallrave

dhe udhetarev, ndermjet dy te parave, ose keto nuk kane aftesi te trajtojne

mallrat ose udhetaret, ne te gjithe gamen e tyre, ose llojin e tyre etj. Pra keta

ofrojne sherbime te pjeseshme, por me nje efikasitet, ose cilesi te larte sherbimi.

Stacionet mund ti dallojme edhe sipas nje organizimi konstruktiv i tyre ne lidhje me linjen

konkretisht :

• Stacione ekstreme (fundore)

• Stacionet e ndermjetme

• Stacionet ne pikat e kryqezimeve te linjave

Po te shofim stacionin nga pikpamja e objektit qe transporton mund ti dallojme si me

poshte:

• Stacione per sherbimin vetem te personave, udhetareve (se bashku me

bagazhet, apo mallrat etyre vetjake)

• Stacione per sherbimin ndaj mallrave te ndryshme, kafsh, mjete te ngurta, te

shkrifta, te pluhurizuara, apo te lengeta, cdo specifike ka elementet e vet te

trajnimit ne stacion, per ngarkimin, shkarkim, si dhe per perpunim e tyre. etj.

• Stacione ne te cilen cfaqen deri diku te dy format e mesiperme (zakonisht

stacionet e mesme jane tipike per prezencen e te dy llojeve te transportit)

Ndersa po te shofim stacionin nga pikpamja e levizjes se udhetareve, do te kishim kete

klasifikim:

7


• Stacionet e fillimit (nga nis linja, ose fillimi i levizjes, ose ekstremet e nje linje)

• Stacionet tranzit (ne vende ku kryqezohen linjat dhe personat ndrojne trenin)

• Stacione te izoluara (ne kuptimin qe jane, ne nje degezim tjeter, ose ne

thellesi te linjes se levizjes se trenit)

Keto qe cituam me siper, jane elementet kryesore ne nje vleresim, te cdo stacioni

hekurudhore, keto nuk jane te zgjedhura sips deshires se ndonje arkiteti, apo politikani,

keto dallime, ose forma stacionesh krijohen per faktin e natyres se sherbimit te

transportit, per zonen gjeografike, ekonomike, prodhuese e politike qe ndodhet.

Perberesit e stacionitNga pikpamja e perberesave te projekteve inxhinierike, ne stacion dallojme disa

elemente inxhinierike si

1. Binare (linja) te levizjes se trenit, ato te nisjes te kryqezimit, te parakalimit, te

manovrimit te depozitimit, te kontrollit dhe riparimit etj

2. Impjante te sinjalizimit e informacionit, nenkalime e mbikalime, sisteme kunder zjarrit,

projekte ndricimi, ose te nderlidhjes, etj. te cilat jane ne dispozicon te pasagjereve

per 24/24 ore

3. Siperfaqe funksionale, per sherbime si: kalime, qendrimi ose pushimi, magazinime,

spedicioni, sheshe parkimi per automjete ose vetura, projekti inxhinierik i levizjes

neper keto sheshe, etj. te cilat jane per levizjen normale ne stacion.

4. Paisje, ose elemente konstruktiv si: ndertesa, vinca, magazina, etj. te cilat jane

projektuar per realizimin e lidhjes se stacionit hekurudhore me lloje te tjera te

transportit

5. Sherbime te tjera te vecanta, qe i nevojiten vete stacionit hekurudhore, per

funksionimin normal te tij, si rezervuare uji, lende djegese, impjantet ose sallat e

komandimit et

Te gjitha keto qe cituam me siper, ekzistojne ne cdo stacion ne forme te vecuara, ose te

gershetuar te gjitha se bashku. Kete gje e percakton karakteristika e stacionit, ose me

sakt kerkesa per transport, e cila vendos deri diku dhe formen e stacionit,

Sipas specifikave dalluese, te renditur me siper, te cilat percaktojne masen e investimit,

qe duhet te paraprijene kohen e investimit, ose te mendohet edhe per mundesite e

persosjes se vete ketij stacioni, nga ana cilosore e saiore. Ne kete kontekst mund te

8


permendim nje fakt i cili eshte prezent sot, ne lidhje me shtrirjen e qyteteve ne siperfaqe,

ose hapsire. Si rezultat i zhvillimive ekonomike globale, sjellin rritjen e gjatesise se linjave

hekurudhore neper qytete, (ose zona urbane e interurbane), ose qyteti shtrihet ne nje

gjatesi te koknsiderushme te linjave hekurudhore, keshtu gjithnje e me shume po shifet si

nje mundesi e shfrytezimit te kesaj linje, per transportin e brendeshem urban, duke

shfrytezuar hapsirat fizike, e kohore mbi keto linja,. Kjo padyshim jep nje rritje te

efikasitetit te invenstimit dhe permireson ne menyre te ndjeshme, transportit urban, e

interurban, si dhe ate ne pergjithesi. Por kjo nuk mund te arrihet pa persosur organizimin

e ketyre stacioneve.

Kriteret per ekzistencen e nje stacioniSa me siper ne permendem nje fakt, qe eshte kerkesa per transport, e cila percakton

karakteristikat, madhesine, si dhe llojin e sherbimit te stacionit, por ketu, shpesh, behen

dhe spekullime nga politikane, ne kohe dhe vende te ndryshme, te cilet e konsomojne

kete element strategjik, per politike. Keshtu qe te gjykosh per ekzistencen te nje stacioni,

me kosto efikase te tije, duhet nje numer minimum te vagonave per perpunimin, strehim,

apo manovruar ne dite, i cili pranohet jo me pak se 10 (sipas rekomandimeve, ne baze

te teknologjive te niveleve te sotme). Vendosja per ndertimin e nje stacioni

hekurudhore, shoqerohet me nje sire detyrash, qe duhet te zgjidhe ky stacion, ku cdo

detyre, perfaqeson nje invenstim minimal dhe nje siperfaqe minimale, pra rrjedhimisht

nje detyre e gabuar, ben qe te hidhen kot shuma te jashtezakonshme. Kapaciteti i

aftesise se perpunimit te stacionit hekurudhore, llogaritet me gjatesine maksimale te

linjes (nuk ekziston me pak se 1), te vene ne dispozicion per tu perpunuar. Gjatesia

minimale te bimareve ne perpunim, pranohet sa gjatesia e 2 lokomotivave se bashku

me 20 vagone, kjo shkon afersisht 550m., ne rastin e linjave fushore, kjo distance shkon

deri ne 700÷800m. Gjatesia ne fjale, mvaret nga shpejtesia e levizjes se trenit, dhe tipi i

frenit, nuk lejohet qe ne kete gjatesi, te kete nje pjerresi me te madhe se 3 per 1000. (per

nje metro, gjatesia e linjes se perpunimit, pranohet 25÷150m). Ne stacionet fundore

pranohet konvencionalisht qe, treni e okupon binarin e tij 1 ore para nisjes dhe ½ ore

para mbritjes, kjo per te gjithe ciklin e levizjes ne stacion, gjate 24 oreve. Keshtu sipas

kesaj llogaritje, qe te kemi nje funksion normal te ciklit ne stacion, duhet te kemi 2 binare

per nisje dhe 1 per mbritje. Gjatesite e binareve ne stacion, rrumbullakosen nga

9


fenomeni i bigesimit/kryqezimit te linjave e cila ka logjiken e saj, ate qe, te ruaj linjen me

epersi me te madhe. Bigezimet karakterizohen nga numuri i binareve dhe nga shpejtesia

qe lejon per levizje 30/60/100/140 km/ore, si dhe nje rreze jo me te vogel se 250m.

Standartet e CE jane per gjeresine e shinave, te cilat formojne binaret, ngarkesa aksiale

e tyre, pranohet 13 ton/aks per rastin e trenave te pasagjereve dhe 22 ton/aks per rastin

e trenave mallrash.

Ne figure prezantohet elementi i bigezimit

10


Normat e CE parashikojne dhe siperfaqet e rekomanduara, per njesi ngarkimi/perpunimi,

e cila deri diku percakton dhe nivelin teknologjik te perpunimit, ose rendimentin, per te

njejtin volum.

11


Per ato stacione qe kane per detyre te organizojne dhe sherbimin periodik te mjeteve

hekurudhore, duhet te ndertojne nje impjant i vecuar nga linjat kryesore, afer pikes se

sherbimit, me nje forme karakteristike te gunges, me shesh veterrotullues, ne te cilen

hyjne dhe dalin shume linja njeheresh, duke formuar nje nyje artificiale.

.

12


Per stacionin hekurudhore, e rendesishme eshte te konceptohet dhe realizohet

gershetimi, shfrytezimi i resurseve rrajonale. Duke qene nje pike komplekse, dhe me

shume funksione, elementi energjitik dhe ai ambientalist eshte me peshe, keshtu ne cdo

stacin duhet te parashikohen edhe projekte te tilla energjitike, disiplinime urjash,

ambientaliste etj. Sot po tentohet te pranohen rritje te shpejtesise se levizjes shumica

shkon deri 110 km/ore por tendenca eshte 300 km/ore. Per kete me perpara eshte

Franca me trenin e super te shpejte. Pozicionimi i infrastruktures se brendeshme, duhet te

lejoje dhe lloje te tjera transporti, (aktualisht hekurudhat tentojne drejt porteve detare

dhe portet detare, nuk jetojne dot pa hekurudhe,). Sot kerkesat per te marre nje

rendiment sa me te madh, per te njejten siperfaqe stacioni, cojne ne menyra efikase te

organizimit, si dhe persosin mekanizmat, ose proceset e ngarkim shkarkimit. (kjo eshte

detyra kryesore ne cdo stacion, si dhe faktori dinamik i stacionit). Mund te kujtojme qe

po tentohet te merren linjat hekurudhore te dubluara, gje qe sjell nje hop cilesor ne

organizimin total te stacionit.

Aeroporte, (stacionet per transportin airore)

Keto stacione jane relativisht te reja, ne lidhje me stacionet e tjera te cilat kane patur

nje peshe te madhe ne historikun e zhvillimit te transportit. Sot ky lloj transporti ka ritme

zhvillimi ne aspektin sasiore dhe cilesore, me te larta se te gjitha llojet e tjera te

stacioneve te transportit. Nga pikpamja e organizimit te tij, eshte me nje strukture mjaft

te gjere e komplekse, sot aktualisht ky lloj stacioni po tenten te bashkohet me lloje te

tjera te sherbimeve te transportit si, ai ujore, hekurudhore, si dhe automobilistik, ose te

grshetuar se bashku. Ky stacion ka nje peshe ekonomike sociale jashtezakonisht te

madhe, per vendet me drejtim turistik, pasi i pergjigjet mjaft mire kerkeses per sherbim

transporti, njesia e kohes. Aeroporti eshte dhe elementi fizikisht me kryesore ne

transportin airore, dhe si i tille ne do te flasim me hollosish per menyren e organizimit te

teknologjise se perpunimit, per trasportin e njerezve dhe mallrave (qe shoqerojene

njerezit).

Me ndertesen e terminalit te pasagjereve, kuptojme teresine e lehterisirave dhe paisjeve

qe i sherbejne pasagjereve dhe bagazheve te tyre, per te kaluar nga pjesa e token

(nga parkingu i automjeteve, vendi ku pasagjeret zbresin nga mjetet e tyre etj.) ne

13


pjesen e ajrit (zona ku parkohen avionet, ose mjeti i fluturimit). Eficensa dhe efikasiteti i

terminalit te nje aeroporti varen nga dy faktore kryesore :

1) Madhesia dhe forma gjeometrike e nderteses se terminalit

2) Konfigurimi i i brendeshem i nderteses se terminalit

Madhesia dhe forma e nderteses se terminalitvaren nga koncepti i zgjedhur per

terminalin, si dhe nga master plani i aeroportit ne teresi. Keshtu nga ky kend veshtrim ne

dallojme kete forma ndertesash terminalesh

terminal ne forme gishtash, (i centralizuar) eshte nje menyre e organizimit te fluksit te

levizjes se pasagjereve, nga nje qender ne drejtime radiale, te ashtuquajtur gishta,

qe jane nje ministacion dhe perfaqeson, nje pozicion pritjeje te avionit. Pasagjeret

dhe bagazhet (malli shoqerues me pasagjerin), procedojne permes zones qendrore

te pikes se lejes se hyries dhe pastaj ndjekin rrugen per tek pikat respektive te

ngarkimit, te pavarur nga njeri tjetri, sipas kompanive ose linjave.

terminali lineare, (gjysem i centralizuar), konsiston ne nje ndertese me shtrirje

horizontale, me mundesi zgjerimi ne te dy krahet. Avionet parkojne ne faqet te

terminalit, paralel me koridorin e prities se pasagjereve. Procedimi ose trainimi i

pasagjereve mun te behet ne godinen qendrore dhe ne godinat e tjera sekondare

te pikave te leje hhyries (check-in-it)

terminali me transport (i centralizuar), ne kete rast tranzicioni i bagazheve dhe i

pasagjereve kryhet i centralizuar, ne ndertesen qendrore, ne fillim dhe pastaj ato

shkojne tek avioni i linjes nepermjet mjeteve levizese te sherbimit aeroportual. Po ne

te njejten rruge kalojne dhe bagazhet e tyre.

Terminal satelit, i cili konsiston ne procedimin e centralizuar te pasagjereve dhe

bagazheve te tyre ne ndertesen qendrore. Me pas pasagjeret dergohen nepermjet

shkalleve te levizeshme ose tynele levizese, ne ndertesa te vecuara ku ndodhet

avioni i linjes. Bagazhet dergohen ne avion nepermjet nje menyre tjeter me mjete te

aeroportit te specializuara per kete sherbim.

Konfigurimi i brendeshem i nderteses se terminalit mvaren nga zgjedhja e terminalit te

sipercituar, si dhe nga zgjidhja konkrete e elementeve te tjere per te rrealizuar trainimin

e pasagjeeve (levizja e bagazheve kundrejt pasagjerit, ose pronarit). Sido qe te jete

zgjidhja e nderteses se terminalit, ato kane te njejtat detyra, si:

14


1) Distanca e ecjes se pasagjereve nga vendi i parkimit te automjtetit ne terminal dhe

nga paisjet e trajtimit te bagazheve ne avion dhe anasjelltas, te jete sa me e vogel

2) Ndryshimi i niveleve te levizjes se pasagjereve brenda terminalit, te jete ne minimum

3) Te shmangen ne maksimum kryqezimet e flukseve te ndryshme te pasagjereve

brenda terminalit

4) Distanca e transportimit te passgjereve dhe e bagazheve te terminalit ne pozicionin

e parkimit te avionit te jete sa me e vogel

5) Te kete nje orientim te kuptueshem per publikun si jashte terminalit ashtu dhe brenda

tij.

6) Gjate projektimit duhet te merren ne konsiderate kerkesat per nje ndarie fizike

ndermjet pasagjereve qe mbrijne ne aeroport, me ata qe nisen, dhe qe i kane kaluar

procedurat e lejes se hyrjes (sigurise, ose dogana)

Per te zgjidhur detyrat e siper cituar percakohet nje skeme e fluksit te levisjes se

pasagjereve, ose teknologjia e terminalit

Skema e nisjes me check-in te centralizuar.

Ne kete lloj skeme, procesi i check-in te bileteve dhe bagazheve kryhet ne te njejetin

vend i cili zakonisht vendoset ne zonen e stacionit te nisjes se terminalit. Pas check-in

pasagjeret dhe bagazhet vazhdojne rrugen per te kryer proceset e tjera ne menyre

te pamvarur nga neritjetri. Zakonisht check-in kryhet per fluturimet e vecanta (cdo

linje e ka piken e vet), por ka dhe raste kur check-in kryhet i perqendruar, ne kete

rast kemi nje sofistikim me te madh, te mekanizmit te organizimit te levizjes se

bagazheve

Skema e nisjes se pasagjereve me check-in te vecuar

Ne kete skeme procesi i check-in te biletave dhe bagazheve, eshte i vecuar nga

njeri tjetri, ne vende te ndryshme te terminalit. Shtrirja fizike e ketij lloj terminali, varion

nga procedurat qe ndiqen ne cdo rast konkret.

Skema e nisjes me check-in ne gate me kontroll te centralizuar

15


Ne kete lloj skeme, pasagjeret vijne dhe procedojne direkt ne gate, pasi kane

perfunduar procesin e kontrollit, aty ata kryejne procesin e check-in te biletave dhe

bagazheve. Kjo lloj skeme ka ane pozitive si:

• reduktimin e kerkesave per pasiet e perpunimit te bagazheve

• procedura te thjeshta te check-in-it

• zvoglimin e kohes se raportimit te pasagjereve para autoriteteve (te aeroportit

e shteterore)

etj

Por kjo lloj skeme kerkon nje organizim perfekt te procedures dhe mjete transporti te

sofistikuar, per bagazhe, ne menyre qe koha e dergimit te bagazheve ne avion te

jete sa me e shkurter.

Skema e nisjes se pasagjereve me check-in ne gate me kontroll te decentralizuar

Ne kete lloj skeme, pasagjeret vijne dhe procedojne direkt ne gate (hyrje) ku aty

kryejne procedurat e check-in te bagazheve dhe te biletave dhe pastaj vazhdojne

te kryejen procedurat etjera te kontrollit te doganes.

Skema e mbrities se pasagjereve.

Ne kete lloj skeme, pasagjeret pasi mbrijne ne aeroport, kryejne procesin e kalimit ne

kontrollin e emigracionit, marrin bagazhet e pas kesaj kryejne procesin e kontrollit

doganor.

Portet detare (stacionet e transportit detare, ose lumure)

Port, ose bankine quhet vendi ne te cilin vendosen anijet ose mjetet e lundrimit per

perpunimin e tyre (ngarkim shkarkim). Ne ne leksionin tone do te mundohemi te

trajtojme kete qender, ne dy format e saj, e para, Port me detyra te transportit; e dyta

Port me detyra te turizmit pushimit aktiv. Keshtu keto marrin dhe emra Pport, dhe Port

turistik. Ne fillim po prezantojme portin ne kumptimin klasik te tij dhe me pas portin turistik.

PortiKeto pika te quajtur Porte kane prezente te gjithe lelementet te cilat realizojne

funksionimin normal te perpunimit te mjetit lundrues, keto elemente jane te perfshira ne

projekte inxhinierike, nder me kryesoret mund te permendim :

A Pranimi i mjeteit per perpunim (per transportin e brendeshem lumore, nuk

ekziston)

16


B Elementi i shkarkimit te vaporrit ne bankine (kufiri i tokes me detin)

C Projekti inxhinierik i perpunimit te sheshit

D Infrastruktura e levizjes se mjeteve te tjera dhe magazinat ose ambiente e

sherbimeve

Porti si vend gjeografik, percaktohet ne ate pjese te bregdetit, i cili ploteson disa

kerkesa (deri me sot keto kritere jane dhurate e natyres, tani po i ndertojme artificialisht),

keshtu mund te per mendim me kryesoret:

• Te ekzistoje nje siperfaqe uji e qete e futur ne toke, kjo per ndarjen e portit nga

influenca e rrymave te detit, (pra te jete nje gji, deri diku i mbrojtur nga deti)

• Te kete mundesisht nje thellesi minimale sa me te madhe, dhe nje pozicion favorizues

ne lidhje me rrymat e ujit nentoksore, ose hidrosizmiologjike.

• Bregu te kete nje strukture solide, te qendrueshme, me karakteristika te mira, si dhe

nje hapsire siperfaqeje minimale, sa me te madhe, per perpunimin e mallit,

Fjala port nuk nenkupton thjesht vendin, aty gershetohen nderthuren elemente te

transportit detare (bankina, vinca, etj) me forma te tjera te transportit hekurudhore,

rrugore, ajror se bashku me elemente te tyre.Cdo port ka (ose dallohen) nga sektoret si:

a)zona e mbrojtjes

b)zona e manovrimit (kolaudimit)

c)zona e ankorimit (qendrimit)

a) eshte ndertuar ose ekziston nje dige (pengese)murale se bashku me elemente me te

vegjel, Feneri dallues

b) Eshte nje pasqyre deti (nje sone deti, brenda siperfaqes se kufizuar te portit) e cila

shfrytezohet per manovrimin e anieve (levizjet e vogla te pozicionimit te saj ne

vendin e caktuar), ketu ben pjese dhe kanali i portit (pjesa me e thelle, ose thellohet

me mjete), i cili perben dhe aksin kryesore te manovrimit me aniet.

c) Perfaqeson nje hapsire toke te destinuar per te organizuar ngarkimin dhe shkarkimin

e anies, vaporit. Ne pergjithesi quhen bankina

Te gjitha keto struktura perbejne ate qe quhet “plani rregullues i portit”

Duhet te kujtojme qe, cdo port mbart me vehte nje pike zhvillimi te metejshem, ose

eshte si pike nisjeje te gjithshkaje. Prandaj jane edhe pika te nje rendesie te vecante, ne

strategjine kombetare, ose pika strategjike. Porti ne perberien e tij, ka fragmente ose

struktura, apo projekte inxhinierike qe e pershtasin ose gershetojne, me te gjitha

17


elementet e tjere te zones perrreth, si ato te karakterit social, ekonomik, energjitik, etj.

Porti eshte i paisur me harta te sakta baticash, e zbaticash, te thellesive, te ererave, te

temperaturave, te rrymave etj. Ne menaxhimin e portit, ka nje rendesi te madhe, per

faktin e prezences se llojeve, dhe e sasirave te medha te perpunimit, keshtu cdo

shmangie apo perfitim, do te jete i dukshem ne elemente financiare te tij. Sa me siper,

duhet te njihen shume mire karakteristikat dhe aftesite perpunuese te tij, si dhe

mundesite e fleksibilitetit te tij. Porte gjithmone gershetohen me lloje te tjera transporti.

Porti turistikEshte nje element qe per Shqiperine ka karakter fillestar, pasi vetem sot jane futur

nocionet e nje industrie te re, sic eshte kjo e turizmit. Si element i ri ne kuptimin e plote te

fjales porti turistik eshte vetem ne idete e tij, pasi nuk eshte furmuar akoma edhe sot

fizionomia e hartes turistike te vendit tone, eshte akoma ne formim e siper.

Port turistik ka nje vecori qe eshte i gershetuar me elemete te industrise se turizmit, pasi

eshte kjo industri qe e krijon dhei jep fizionomine e saj, ne perputhje me tendencat e

turizmit rrajonal dhe global. Disa karakteristika pergjithesuese, konstuktive te tij, po i

permendim me poshte:

- Te jete prane nje zone turistike

- Te jete i mbrojtur nga fenomenet e kohes

- Te kete mundesin e lehtesimit te ncjerrjes se leshimit te mjeteve lundruese ne det

- Te kete elemente te sherbimit 24/24 ore

- Etj.

Autostacionet

Shpesh keto lloj stacionesh, gershetohen me stacione te tjera si ato hekurudhore detare

ajrore. Si autostacione te pastra, ato mund ti gjejme vetem ne rastin e transportit urban

te nje qyteti, i cili eshte i organizuar mbi nje hapsire urbane dhe nje inventari te caktuar

mjetesh transporti. Per transportin e mallrave nuk kemi rast te gjejme keshtu kaq te

paster, sa c’eshte tek transporti urban, kjo per faktin se ai eshte gjithmone nje lloj

transporti me nje specifike, ne te cilen, zoteron sasira te vogla me cikel te shpeshte, dhe

te shtrira, duke ju pershtatur shume mire, karakteristikes se kerkeses per transporti, ai i

shtrirjes ne nje siperfaqe te gjere. Kjo gje i jep ketij transporti njefare vleresimi. Ky lloj

transporti ka edhe vleresimin per faktin e nje fleksibiliteti ne funksionimin e tij, d.th. qe

18


hyn, e del, shpejt ne cikel. Si rrezultat i rritjes se cilesise se organizimit ne vetvehte te ketij

lloj transporti, ka lindur transporti goma-goma, (ne Gjermani ne vitet 1950, i cili vazhdon

edhe sot me sukses), qe nuk eshte gje tjeter, vetem se, objekti eshte i detyruar te

ristrujturohet, ne njesi e forma te tjera dimensionale, deri ne mbritjen ne destinacion,

duke qendruar po ne te njejtin tip transporti, ai me goma. Autostacionet per transportin

me goma, permban elemente inxhinierike te unifikuar, te cilat respektohen nga te gjithe.

Kete fakt e kushtezon/ ndihmon elementi i prodhimit fizik te ketyre automjeteve, i cili

realizohet vetem ne vendet e zhvilluara. Kjo gje sjell qe, edhe elementet e

autostacioneve te jene te standartizur, per keto lloj stacionesh e rendesishme eshte

elementi i perpunimit te shpejte te tyre, d.m.th. niveli teknologjik i perpunimit.

Autostacionet ndryshojme rrenjesisht nga fakti i llojit te objektit, per te cilin vihet ne

dispozicion, konkretisht ndertesat siperfaqet vendodhja etj. jane te ndryshme per

transport pasagjeresh dhe ndryshe per mallra konsumit, ndryshe per mallrat industriale,

ne kete rast dhe normativat per parkim, ndricim uje etj, si dhe projektet inxhinierike,

ndryshojen aq sa, ne mund te themi, qe kemi te bejme me nje lloj tjeter transporti. Si per

cdo stacion, elementet dallues, si dhe ai percaktues, eshte i njejti shkak, ai i kerkeses per

transport, Ne qytet duhet te permendim stacionet e sherbimit urban, te cilat nuk kane

te njejten projekt, si dhe ai interurban, Po keshtu mund te themi per stacionet e sherbimit

taksi, (qendra taksi ne port, airport, etj. ) te cilat gjithnje me shume po hyjne ne peshen e

transportit. Per te percaktuar vendodhjen e nje autostacioni duhet te kemi keto vecori

parasysh :

1. stacioni duhet te jete ne nje pozicion te pershtatshem ne infrastukturen e zones, per

perfshirien e shume drejtimeve, ne menyre qe te marrin nje numer te madh nisjeje

dhe mbritjeje ne njesine e kohes

2. stacioni interurban duhet te kete nje gershetim te mire me rrjetin e sherbimit urban

ekzistues, qe te kemi nje lehtesi ne thithjen dhe shperndarjen e ngarkeses. Zakonisht

perfshihen pika te tilla te qytetit, te cilat nuk jane qendra te biznesit, por jane nyje te

kalimeve te shumta, neper zonat e qytetit.

Cdo autostacion duhet te kete disa elemente inxhinierike minimale, per funksionimi e tij,

keshtu :

• Te kete nje element te sherbim publik, per biletari e informacionin e nevojshem

19


• te kete nje element per sherbim e bagazhe te vete personit, ose pika te magazinimit

te tyre por kohe te caktuar

• ambiente me lokale te sherbimeve sociale

• hyrjet, daljet, si dhe afishimet e levizjeve e te informacionit, per funksionimin normal

te tij.

20


Ne figure po japim projekt-idene e nje autostacioni interurban

Interportet

Ky emertim merr ne konsiderate transportin e mallrave si dhe infrastrukturen e nevojshme

per kryerjen e saj. Per nje perdorim korrekt te te gjitha llojeve te transportit ekzistues mbi

nje siperfaqe, eshte e nevojshme pershkrimi i disa pikave nyjeve te quajtur Interporte,

ose qendra malli., te cilat organizohen si:

- Ne fazen e pare trajtohet karakteristikat e mallit si dhe c’vendosjet rrelative te

transportit, ne fund do te kemi nje kuader te qarte mbi funksionin e organizimit

dhenje strukture komplete e elastike, sic i kane tani interportet.

- Ne fazen e dyte behet studimi i mundesive se lokalizimit dimensionimit percaktimit te

karakteristikave mbi nje strukture. Kuadri i transportit te mallrave: karakteristikat e

mallit, fazat, mjeti dhe tipi i transportit

21


Mall eshte objekti i transportit dhe gjendja e pergjithshme e tij : i ngurte, i lenget, i

shkrifet, etj. Keshtu problemi fondamental eshte pershkrimi dhe dimensionimi i

kontejnerave te pershtatshem per te kryer operacionet e transportit.

C’do atrecature e magazinimit dhe e transportit duhet te jete e projektuar ne rraoprt

me dimensionet peshen e mallit ose specifikat e tij. Fazat e nevojshme per transportin e

mallit nga origjina ne destinacion mvaren kryesisht nga gjatesia e levizjes nga tipi i

transportit te pershtatshem Eksiztenca e fazave kryesore dhe sekondareve, ne ceshtjen

e transportit te mallrave mbi automjete me goma, perdorin qender ngarkimi (autoporte)

Per ngarkimet komplete ne fazat e transformimit mund te perfshihen ato te shprehura

me siper, shperndarja ndermjet origjines dhe destinacionit. Pikat e shkembimit midis

menyrave te transportit qendron ne qendrat mall. Qe lexohen si elemente te diagonales

kryesore ne tabelen e meposhteme ku jane prezente qendrat e mallrave me

kombinacionet te shkembimit midis llojeve te transportit.

Hekurudh Rruge

autom.

Anije/Vaporr Mjet

fluturimiSta.Hekurudh

or

Stacion

mallrash per

hekurudhen

Stacion mall. i

mbuluar

Port me

prezencen e

hekurudhes

Aeroport me

prezencen e

hekurudhesQander

transporti

Stacion mall. i

mbuluar

Autoporte Porte me

bankine me

kalim mjeti

Stacione ajrore

te mbulluar

Port detare Porte me

prezencen e

hekurudhesAeroport Stacion airor me

prezencen e

hekurudhes

Sa me siper pika ku ngarkesa kalon nga nje menyre transporti ne nje tjeter quhet

“Interport” ose “Qendra e shkembimit te transportit”. Menyrat e transportit ne te cilat

perfshin Interportet jane:

Transporti i automjetetve me hekurudhen

Transporti nga nje mjet me gome ne nje mjet tjeter me goma (gjysem rimorkiot etj)

Transporti me karroceri te ndrueshme me kasa te levizeshme

22


Transporti me kontejner

Idea per nje Interport ose Qender shkembimi, duhet te perfshije rrajone te tera (qe

mund te kene ndarje zonash politike te ndryshme, pra eshte nje problem politik) dhe

gjeneron nje trafik te madh mallrash ose volum shume i madh transporti, mbi rruge

automobilistike, hekurudhore ajrore, detare. keshtu e gjithe zona do te marre tjeter

fizionomi nga pikpamja social-ekonomike.

Autoporte, (Spedicionere)Infrastruktura e shkembimit goma-gome, eshte nje funksion i shpejte dhe pa prezencen

e atrecatures speciale sic mund te jene prezente tek rastet e tjera. (bankinat pistat e

uljes, shinat ose binaret e manovrimit etj.) Tipet e tjera te infrastruktures jane mikse, d.m.

duhet te gershetohen menyra te ndryshme te transportit ne nivelet operative.

Karakteristika kryesore, ose themelore e nje sistemi transportieshte niveli i tij i sherbimit

d.m. elemente si siguria, shpejtesia e perpunimit te mallit, adaptueshmeria etj. Po japim

nje tabele referuese te meposhteme qe ve ne dukje menyrat e transportit te perdorur

ne varesi te ambjentit territorial per motive tekniko-ekenomike.

Nuk eshte e drejte te mendojme se: teknologjine e llojit te transporti, e vendos vetem

zgjedhja e kriterit te bleries se sherbimit, kostos, por ka edhe faktore te tjere qe jo

gjithmone jane determinuese ne zgjedhje. Efektet e teknikave moderne, ne organizimin

dhe te shperndarjes, nuk jane me ne mes te kritereve te zgjedhura, te lokalizuara me

ativitetin prodhues. Disa vleresime te procesit te prodhimit (kostoja e transportit si

vleresim i pare) influencojne sot ne cmimin e sherbimit te metodes ne vija te

pergjithshme, e cila mat cmimin e shitjes ne pjesen me te madhe te prodhimit.

23

Hekurudhor Rrugor Detar AirorSip. Urbane (0-25 km) * .Sip. Rrajonale (0- 250 km) * * .Sip. Interrrajonale (0-2000 km ) * * * *Sip. Brenda Europes (0-5000 km) * * * *sip. Nderkontinentale (mbi 5000 ) .. * *. nuk perfshin sherbimin e brendeshem.. ben fjale per hekurudhat siberiane


24

Qendrat e perpunimit te mallrave dhe njerzve (pasagjereve)

Engineering