Prezentacja Temperament

OSOBOWOŚĆ

=

TEMPERAMENT

+

INTELIGENCJA

Spis treści:

1) Temperament – definicja2) Historia ( Hipokrates, Galen, Immanuel Kant) 3) Biologiczna teoria temperamentu4) Teoria Pawłowa5) Regulacyjna teoria temperamentu (wg Jana Strelaua)

TEMPERAMENT

Temperament - układ cech psych. stanowiących jedną z podstaw charakteru; wrodzone właściwości elementarne uczuć, woli i czynności ruchowych; jakość reakcji uczuciowych, szybkość, siła i czas trwania reakcji na podniety; wysoki stopień pobudliwości fiz. i seksualnej

- pot. usposobienie żywe, natura pełna werwy, żywotności, energii, inicjatywy; charakter jednostki

[ „Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych” – Władysław Kopaliński ]

- jedyna cecha osobowości, która jest wrodzona [ Słownik internetowy]

– ogół biologicznych i psychicznych czynników współtworzących osobowość, określających formalne cechy zachowania, takie jak siła, dynamika reagowania. Temperament przejawia się we wszystkich czynnościach człowieka niezależnie od ich rodzaju, treści i ukierunkowania. Temperament jest podłożem biotypologiczny.

- podstawowe, względnie stałe czasowo cechy osobowości, które manifestują się w formalnej charakterystyce zachowania. Cechy te występują już we wczesnym dzieciństwie i są wspólne dla człowieka i zwierząt

- zespół dziedziczonych cech osobowości, zdeterminowanych genetycznie i ujawniających się już w pierwszym roku życia człowieka. Tak rozumiany temperament stanowi podstawę kształtowania się i rozwoju osobowości. (Buss i Plomin)

…

Historię temperamentu rozpoczął grecki filozof i lekarz Hipokrates. Wyjaśnił on zdrowie i chorobę za pomocą sformułowanej przez siebie koncepcji soków (humorów), inny zaś lekarz grecki i następca Hipokratesa – Galen, uzupełnił tę teorię o interpretację psychologiczną.

HISTORIA

Hipokrates spekulował, że ciało zawiera cztery podstawowe płyny, inaczej humory, a każdy z nich skojarzony jest ze szczególnym temperamentem. Osobowość jednostki zależy od dominacji jednego z humorów w jej ciele.Hipokrates skojarzył humory z temperamentami osobowości według następującego schematu:

•Krew – temperament sangwiniczny: wesoły i aktywny•Flegma – temperament flegmatyczny: apatyczny i ospały•Czarna żółć – temperament melancholiczny: smutny i zadumany•Żółć – temperament choleryczny: łatwo wpadający w złość, pobudliwy

Galen- wykorzystał on hipokratesowską koncepcję czterech soków i stworzył na jej podstawie pierwszą typologię temperamentu. Wyróżnił i opisał 9 temperamentów: - Pierwsze cztery nazwane prostymi pierwotnymi to:

-ciepło, zimno, wilgoć i suchość-- Cztery dalsze nazwane wtórnymi lub pochodnymi, u podstaw których leży kombinacja par poszczególnych jakości to:

ciepło-suchociepło-wilgotnozimno-suchozimno-wilgotno

- Temperament dziewiąty to tzw. temperament idealny (optymalny)

Cztery pierwotne typy temperamentu, Galen nazwał w zależności od przewagi któregoś z soków w organizmie. Są to: sangwinik (łac. sanguis- krew), choleryk (gr. chole- żółć), melancholik (gr. melas- czarna, chole- żółć) i flegmatyk (gr. phlegma, śluz).

Typologia Galena zasługuje na miano prototypu przyczynowej, wyjaśniającej koncepcji temperamentu. Ta fantastyczna koncepcja, wiążąca rodzaj temperamentu z przewagą określonych soków w organizmie, znalazła częściowo poparcie w najnowszych badaniach nad fizjologicznymi podstawami temperamentu. Wykazano mianowicie, że niektóre cechy temperamentu, zwłaszcza wiążące się z emocjami, mają związek z działaniem układu endokrynnego ( hormonalny, wydzielania wewnętrznego)

Immanuel Kant przedstawił swoją koncepcję temperamentu w wydanej w roku 1798 Antropologii. Zdaniem autora na biologiczne podstawy temperamentu składają się konstytucja cielesna oraz zestaw zaproponowanych przez Galena humorów. Na temperament jako zjawisko psychologiczne składa się szereg cech psychicznych uwarunkowanych składem krwi.O tym, do jakiego typu temperamentu zalicza się dana jednostka, decydują dwie właściwości krwi:1. łatwość bądź trudność jej krzepnięcia2. temperatura (krew chłodna lub ciepła)Korzystając z nazw zaproponowanych przez Galena, Kant wyróżnił cztery typy temperamentu. Za podstawę podziału przyjął dwa kryteria:1. energia życiowa, która waha się w granicach pobudliwy- ospały2. dominująca charakterystyka zachowania (emocje versus działanie)W dwóch temperamentach- sangwinicznym i melancholicznym- dominują uczucia.Sangwinika charakteryzują uczucia silne, szybkie, ale płytkie.Melancholika charakteryzują uczucia powolne, długotrwałe i głębokie.Dwa pozostałe temperamenty zostały wyróżnione za względu na właściwości działania.Choleryk działa szybko i gwałtownieFlegmatyk działa powoli i bezwładnie, przy jednoczesnym braku reakcji uczuciowych.Kant podkreśla, że istnieją tylko cztery proste temperamenty, odpowiednio do czterech figur sylogistycznych. Nie ma więc temperamentów złożonych (np. sangwiniczno-cholerycznego)

Wilhelm Wundt (1832-1920) – twórca psychologii eksperymentalnej

Zdaniem Wundta temperament jest dyspozycją odnoszącą się do sfery popędów i emocji.Biorąc za punkt wyjścia dwie przeciwstawne właściwości reakcji emocjonalnej –intensywność i szybkość, z jaką się zmienia- Wundt, podobnie jak Galen wyróżnił cztery typy temperamentu. Choleryków i melancholików charakteryzują silne emocje, sangwiników i flegmatyków zaś emocje słabe. Szybka zmiana emocji typowa jest dla sangwiników i choleryków, wolne dla melancholików i flegmatyków.

Zdaniem Wundta każdy temperament ma zalety i wady, a sztuka życia na tym polega, by korzystać ze wszystkich czterech temperamentów stosownie do napotkanej sytuacji. Człowiek ma zatem nie jeden a kilka temperamentów.Temperament odnosi się tylko do sfery emocji (i popędów) i charakteryzować go można wyłącznie na podstawie formalnych właściwości emocji.

Inna interesująca teorię opracował William Sheldon (1942) – wiązał on wygląd fizyczny z temperamentem. Zaliczał ludzi do trzech kategorii na podstawie ich somatypów, czyli typów budowy ciała:

- Endomorficznego ( gruby, miękki, krągły)- Mezomorficzny (muskularny, kanciasty, silny)- Ektomorficzny(chudy, wysoki, kruchy)

Sheldon uważał, że :-- endomorficy to zrelaksowani. Towarzyscy smakosze-- mezomorficy to osoby silne fizycznie, asertywne, przepełnione energią i odwagą-- ektomorficy zaś to introwertywni mózgowcy o upodobaniach artystycznych i skłonności raczej do rozmyślań o życiu, niż konsumpcji i działania.

-Teoria Sheldona jest intrygujaca, ale nie udokumentowana

Badacze temperamentu różnią się przede wszystkim co do tego, jakiej –ich zdaniem- sfery zachowania i funkcjonowania psychicznego dotyczy pojęcie temperamentu. Ograniczając się do opinii skrajnych, na jednym krańcu mamy badaczy, którzy uważają, że pojęcie cech temperamentalnych odnosi się wyłącznie do emocji, na drugim zaś znajdują się ci, którzy hołdują przekonaniu, że temperament przejawia się we wszystkich obszarach funkcjonowania człowieka.

Jedną z najpopularniejszych definicji temperamentu jest ta, którą sformułowali w latach sześćdziesiątych Alexander Thomas i Stella Chess, twórcy współczesnych badań temperamentu u dzieci. Podkreślają oni, że temperament jest niezależną własnością psychiczną:- którą zawsze należy traktować jako coś odrębnego od motywacji, zdolności i osobowości;- zawsze przejawia się w formie reakcji na jakiś bodziec zewnętrzny, okoliczność, oczekiwanie lub wymóg- jest jedną z tych cech dziecka, które wpływają modyfikująco na oddziaływania otoczenia.Wszystko to wywodzi się z rozpoczętego przez tych dwoje psychiatrów w roku 1956 badania podłużnego. U podstaw tego badania legły dwa kluczowe założenia:1. dzieci przejawiają różnice indywidualne w zakresie temperamentu2. temperament odgrywa ważną rolę w rozwoju, zarówno normalnym, jak i zaburzonym

Jakościowa analiza funkcjonalnej roli temperamentu, poparta analizą czynnikową, skłoniła autorów do wyodrębnienia trzech następujących konstelacji temperamentalnych:

- temperament łatwy (około 40% próby objętej programem NYLS) charakteryzuje się wysokimi wynikami w następujących kategoriach: regularność, zbliżanie się, łatwość przystosowania, siła reakcji niewielka lub umiarkowana, przewaga pozytywnych nastrojów.

- Temperament trudny (około 10% próby) charakteryzuje się odwrotną konstelacją temperamentalną: jest nieregularny, wycofuje się, trudno się przystosowuje, reaguje intensywnie, z przewagą negatywnych nastrojów

- Temperament wolno rozgrzewający się (około 15%) reaguje negatywnie na nowe bodźce, przystosowuje się powoli, wykazuje przewagę nastrojów negatywnych nad pozytywnymi, ale za to reaguje z niewielką siłą i zajmuje pozycję pośrednią.

Najpowszechniejsze wyróżniki pojęcia temperamentu

Z analizy wszystkich teorii temperamentu wynika, że nie ma zgody wśród badaczy co do tego, czym jest temperament, a co za tym idzie, nie ma jednego, powszechnie akceptowanego poglądu na to, co należy mierzyć i jak. Sprawa komplikuje się jeszcze bardziej, kiedy uświadomimy sobie, że temperament występuje u zwierząt, u dzieci i u osób dorosłych. A zatem w zależności od tego kogo badamy, różne będą metodologiczne wymogi pomiaru temperamentu.

Jednak znaleźć można kilka wspólnych cech jakimi charakteryzuje się temperament. Oto one:

1. Przez pojęcie temperamentu należy rozumieć cechy zachowania, pod względem których ludzie się różnią

2. W porównaniu z innymi zjawiskami temperament charakteryzuje się względną stałością w ciągu życia i spójnością międzysytuacyjną.

3. Temperament ma podłoże biologiczne.

4. Pojęcie temperamentu odnosi się przede wszystkim do formalnej charakterystyki zachowania lub reakcji takich parametrów jak intensywność, energia, siła, szybkość, tempo, zmienność, ruchliwość itp. W niektórych koncepcjach temperamentu parametry te ograniczają się wyłącznie do sfery emocji, w innych zaś obejmują one wszelkie zachowania.

Towarzyski sangwinik - ekstrawertyk, rozmowny, optymista.

Świat wewnętrzny:

Dar przyciągania do siebie ludzi

Gadatliwy, narrator, dusza towarzystwa

Ma poczucie humoru, wesoły i spontaniczny

Pamięć do kolorów

Umacnia kontakt ze słuchaczami przez dotyk

Emocjonalny i wylewny, entuzjastyczny i ekspresywny

Ciekawy

Urodzony aktor

Prostoduszny

Żyje dniem dzisiejszym

Zmienność usposobienia

Szczerość serca

Ciągle jak dziecko

W pracy

Pracuje ochotniczo

Inicjuje nowe formy aktywności

Sprawia bardzo dobre wrażenie

Twórczy i barwny

Tryska energią i entuzjazmem

Rozpoczyna w efektowny sposób

Pobudza innych do współpracy

Oczarowuje współpracowników

Perfekcyjny melancholik- introwertyk, myśliciel, pesymista

Świat wewnętrzny

Głęboki i skłonny do rozmyślań

Analityczny

Poważny i zdeterminowany

Ma zadatki na geniusza

Utalentowany i twórczy

Muzykalny, przejawia zdolności artystyczne

Filozofujący i poetyczny

Wyczulony na piękno

Wrażliwy na potrzeby innych

Skłonny do poświęceń

Sumienny

Idealista

W pracy

Podporządkowuje się regulaminom

Perfekcjonista o wysokich wymaganiach

Docenia wagę szczegółów

Wytrwały i dokładny

Uporządkowany i zorganizowany

Schludny i czysty

Oszczędny

Łatwo dostrzega problem

Znajduje twórcze rozwiązanie

Musi dokończyć, co zaczął

Lubi wykresy , schematy, wykazy i liczby

Energetyczny choleryk- ekstrawertyk, człowiek czynu, optymista

Świat wewnętrzny

Urodzony przywódca

Dynamiczny i aktywny

Nieodparta potrzeba zmian

Musi korygować błędy

Silna wola i zdecydowanie

Nie ulega wzruszeniom

Trudno go zniechęcić

Niezależny i samowystarczalny

Wzbudza zaufanie

Wszystkim pokieruje

W pracy

Ukierunkowany na cel

Ogarnia całokształt

Dobry organizator

Dostrzega praktyczne rozwiązania

Szybki w działaniu

Rozdziela pracę

Kładzie nacisk na wydajność

Realizuje cele

Dodaje innym bodźca

Opozycja pobudza go do działania

Spokojny flegmatyk - introwertyk, obserwator, pesymista

Świat wewnętrzny

Powściągliwy

Niewymagający i beztroski

Spokojny, chłodny, opanowany

Cierpliwy, zrównoważony

Cichy, a przy tym dowcipny

Życzliwy i uprzejmy

Emocje skrywa głęboko

Pogodzony z życiem

Uniwersalny

W pracy

Kompetentny i solidny

Spokojny i zgodny

Ma zdolności administracyjne

Pośredniczy w rozwiązywaniu problemów

Unika konfliktów

Dobrze znosi naciski

Znajduje proste wyjście

Biologiczna teoria temperamentu PEN

Osobowość to trwała organizacja : sfery poznawczej (inteligencja), woluntarnej (charakter), afektywnej (temperament) i somatycznej (konstytucja ciała).

Temperament to sposób wyrażania emocji, jest częścią składową charakteru, czyli systemu świadomych dążeń w zachowaniu.Struktura osobowości składa się z trzech niezależnych czynników:

Psychotyczności Ekstawersji Neurotyczności.

Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Teoria_temperamentu_PEN

EKSTRAWERSJA-INTROWERSJA

Ekstrawersja oznacza cechę osobowości polegającą na tendencji do kierowania swojej percepcji i działań ku otoczeniu. Jest to zainteresowanie światem zewnętrznym,

Introwersja oznacza cechę osobowości polegającą na tendencji do kierowania swojej percepcji i działań do wewnątrz (na samego siebie) z jednoczesnym zmniejszonym zainteresowaniem i aktywnością skierowanymi na świat zewnętrzny.

Ekstrawertyk

• Osoba towarzyska, posiadająca wiele przyjaciół.

• W życiu kieruje się emocjami, jest impulsywny.

• Uwielbia zmiany .

• Lubi cały czas coś robić, być w ruchu. Jest aktywny.

• Jest optymistycznie nastawiony w stosunku do przyszłości.

• Jest agresywny, łatwo wpada w gniew.

Introwertyk

• Jest powściągliwy, ceni własne towarzystwo i spokój.

• Ma stałe grono przyjaciół, podczas ich wyboru jest bardzo ostrożny.

• W działaniu kieruje się rozsądkiem.

• Lubi uporządkowany tryb życia.

• Jest osobą sumienną, która wywiązuje się z przyjętych zobowiązań.

Neurotyzm(wrażliwość emocjonalna, chwiejność emocjonalna)

• Lęk

• Przygnębienie, zniechęcenie

• Poczucie winy

• Niska samoocena, nieśmiałość

• Napięcie

• Brak odporności na stres

Psychotyczność

Osoby z wysokimi wynikami w skali psychotyzmu:

• są zimne, bezosobowe, nieufne i nieszczęśliwe, nie potrafią współczuć.

• Są samotne, nigdzie nie zadomowione

• mają urojenia prześladowcze, niekiedy bawią się kosztem innych osób i przejawiają zupełny zanik uczuć, potrafią być okrutne i nieludzkie.

Iwan Pawłow

Pawłow wykonał serię doświadczeń, których celem była obserwacja zachowań u psów. Podczas typowego doświadczenia Pawłow regularnie dzwonił dzwonkiem tuż przed momentem karmienia psa i zauważył, że widok jedzenia powoduje zwiększone wydzielanie śliny u zwierzęcia. Powtórzył doświadczenie kilka razy. Następnie zadzwonił dzwonkiem nie dając psu pożywienia i spostrzegł, że pies zaczyna wydzielać więcej śliny tylko na dźwięk dzwonka.

Odruch ślinienia się na widok pokarmu to odruch bezwarunkowy, ponieważ pojawia się samoistnie.

Odruch ślinienia się na dźwięk dzwonka

to odruch warunkowy, ponieważ warunkiem jego pojawienia się jest wcześniejsze skojarzenie dźwięku

dzwonka z podawaniem posiłku.

Zwierzę i eksperymentator przebywali w oddzielnych pomieszczeniach. Pies był przywiązany do specjalnego rusztowania, w którym przebywał bez

ruchu przez kilka godzin. Pawłow skonstruował system specjalnych rurek, za pomocą których dostarczał psu odpowiednie bodźce i zbierał wydzielaną przez niego

ślinę.

Pawłow przeprowadzał zabiegi chirurgiczne na

mózgu zwierząt, ustalając związek poszczególnych

ośrodków w mózgu z reakcją zwierzęcia na bodźce, uczeniem się przez nie odruchów.

Badając sposoby reagowania zwierząt na bodźce, określił niektóre przyczyny powstawania

nerwic u zwierząt.

Pawłow był jednym z przedstawicieli nurtu behawiorystycznego. Celem behawiorystów jest

zrozumienie , jak poszczególne bodźce środowiska kontrolują określone reakcje

człowieka.

BODŹIEC REAKCJA wygłaszanie przemówienia czerwienienie się

przyjęcie luki pamięciowe

randka milczenie

rozmowa kwalifikacyjna unikanie kontaktu wzrokowego

Człowiek jest ZEWNĄTRZSTEROWNY.

Jego zachowaniem można sterować poprzez

wzmocnienia pozytywne-NAGRODY lub

negatywne- KARY.

Zatem człowieka można „zaprogramować” manipulując odpowiednio systemem nagród

i kar. Dzięki temu człowiek będzie się zachowywał w określony i pożądany sposób.

Formy wzmocnień POZYTYWNYCH:

• Stałe odstępy czasowe

• Stałe proporcje

• Zmienne odstępy czasowe

• Zmienne proporcje

Przykładami wzmocnień negatywnych są:

ograniczenie wolności, kary cielesne, degradacja.

Konsekwencje stosowania kar:• Generalizacja zachowania• Zaburzenia emocjonalne• Unikanie źródła karania• Kary uczą, jak karać

Kary powinny działać jak gorący piec!!!

• Gorący piec promieniuje ciepłem i ostrzega, że dotknięcie go grozi oparzeniem. Kara powinna polegać na sankcjach, a nie na bólu fizycznym.

• Gorący piec parzy natychmiast po dotknięciu. Kara powinna być szybka i krótka, a ponadto powinna zostać wymierzona zaraz po wystąpieniu danego zachowania.

• Gorący piec parzy każdego. Kara powinna być wymierzona sprawiedliwie.

• Gorący piec parzy zawsze.

Jan Strelau

• polski psycholog znany w skali międzynarodowej ze swoich badań nad temperamentem

• studiował filozofię w KUL i psychologię w UW

• otrzymał m.in. nagrodę Fundacji Humboldta (1990) i Towarzystwa Maxa Plancka (1992) za wybitne osiągnięcia w zakresie badań nad osobowością

Regulacyjna Teoria Temperamentu (wg Jana Strelaua)

Temperament - zespół względnie stałych właściwości organizmu, które przejawiają się w takich formalnych cechach, jak poziom energetyczny i charakterystyka czasowa. Cechy te są pierwotnie biologicznie zdeterminowane. Temperament stanowi jeden z mechanizmów regulacyjnych czynności (wpływa na ich przebieg).

CECHY FORMALNE - dotyczą sposobu wyrażania się treści. Każde zachowanie przebiega w określony sposób i z tego punktu widzenia zachodzą różnice indywidualne.

CECHY WZGLĘDNIE STAŁE - w porównaniu z innymi właściwościami psychicznymi temperament należy do zjawisk najbardziej stałych;

– temperament może się zmieniać wraz z rozwojem osobniczym: zmiany te mają charakter progresywny (okres dojrzewania) lub regresywny (okres starzenia się);

– temperament może ulec zmianom będącym wynikiem silnych bądź długotrwałych oddziaływań środowiska fizycznego i społecznego.

CECHY PIERWOTNIE BIOLOGICZNIE ZDETERMINOWANE

• cechy temperamentalne są wynikiem ewolucji biologicznej i występują nie tylko u człowieka, ale i w świecie zwierzęcym; • jednostka od urodzenia ma właściwy sobie temperament, zdeterminowany mechanizmem fizjologicznym, kształtującym się w okresie życia płodowego, na podłożu wyposażenia genetycznego

Podstawowe cechy temperamentalne

POZIOM ENERGETYCZNY ZACHOWANIA

Wszystkie te cechy, które są wyznaczane różnicami indywidualnymi w mechanizmach fizjologicznych odpowiedzialnych za poziom energetyczny organizmu, tzn. za nagromadzenie, jak i rozładowanie zmagazynowanej energii

.

REAKTYWNOŚĆ EMOCJONALNAtendencja do intensywnego reagowania na bodźce wywołujące emocje, wyrażająca się w dużej wrażliwości i niskiej odporności emocjonalnej.

WYTRZYMAŁOŚĆ zdolność do adekwatnego reagowania w sytuacjach wymagających długotrwałej lub wysoko stymulującej aktywności i/lub w warunkach silnej stymulacji zewnętrznej.

WRAŻLIWOŚĆ SENSORYCZNA zdolność reagowania na bodźce zmysłowe o małej wartości stymulacyjnej.

CHARAKTERYSTYKA POZIOMU CZASOWEGO ZACHOWANIA

Dotyczy takich cech zachowania, jak: utrzymywanie się reakcji, powtarzanie reakcji, ruchliwość, regularność, szybkość i tempo reakcji.

ŻWAWOŚĆ - tendencja do szybkiego reagowania, do utrzymywania wysokiego tempa aktywności i do łatwej

zmiany z jednego zachowania (reakcji) w inne, odpowiednio do zmian w otoczeniu.

PERSEWERATYWNOŚĆ - tendencja do kontynuowania i powtarzania zachowań po zaprzestaniu działania

bodźca (sytuacji), które to zachowanie wywołał.

BIBLIOGRAFIA

• Jan Strelau, „Temperament, osobowość, działanie, Warszawa 1985

• Jan Strelau, „ Temperament i inteligencja”, Warszawa 1995• Andrzej Eliasz, „ Temperament a osobowość”, Wrocław 1974• Sylwia Przytuła, „ Psychologia zarządzania”, Wrocław 2008• Strony www:• http://www.cotojest.info/temperament_144.html• http://www.nf.pl/Artykul/6088/

Typy-osobowosci-a-techniki-obslugi-klienta/