1 Wijkanalyse en wijkgerichte preventie VenVN Nascholing wijkverpleging 2014 Huub Sibbing, docent Haagse Hogeschool en lid fractie wijkverpleging Opzet • Toekomstige ontwikkelingen • Multisectorale Samenwerking en Wijkgericht werken • Wijkdiagnose maken • Mogelijkheden voor de toekomst Motto‘s: • Leren van de toekomst • “ Je gaat het pas zien als je het door hebt” (JC) Gevolgen voor het verpleegkundig Beroep • 8 maart 2012: • Historische dag Nieuwe rollen Ipv. 5 rollen Pool nu 7 rollen (Canmeds) • Zorgverlener (Centrale rol) • Gezondheidsbevorderaar • Samenwerkingspartner • Professional en kwaliteitsbevorderaar • Reflectieve Professional • Organisator • Communicator
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
1
Wijkanalyse en wijkgerichtepreventie
VenVN Nascholing wijkverpleging2014
Huub Sibbing, docent Haagse Hogeschool en lid fractie wijkverpleging
Opzet
• Toekomstige ontwikkelingen
• Multisectorale Samenwerking en Wijkgerichtwerken
• Wijkdiagnose maken
• Mogelijkheden voor de toekomst
Motto‘s:
• Leren van de toekomst
• “ Je gaat het pas zien als je het door hebt” (JC)
Gevolgen voor het verpleegkundig Beroep
• 8 maart 2012:
• Historische dag
Nieuwe rollen
Ipv. 5 rollen Pool nu 7 rollen (Canmeds)
• Zorgverlener (Centrale rol)
• Gezondheidsbevorderaar• Samenwerkingspartner
• Professional en kwaliteitsbevorderaar
• Reflectieve Professional
• Organisator
• Communicator
2
Wat zegt het nieuweBeroepsprofiel ?? (p.17)
• “Verpleegkundigen zijn voortdurendbezig met signaleren van risico’s en het “voorkomen van erger”.Dat doen zijdoor tijdig zaken waar te nemen, dusvoordat het probleem zich voordoet(…..)
• Verpleegkundigen voeren alle vormenvan preventie uit.
GezondheidsbevorderaarKennis Verpleegkundige:
• Heeft kennis van epidemiologie.• Heeft kennis van preventie en
gezondheidsvoorlichting, gezondheids- en gedragsdeterminanten.
• Heeft kennis van de principes van zelfmanagement, leefstijlen, gedrag en manieren van gedragsbeïnvloeding.
• Is bekend met manieren waarop gezond gedrag gestimuleerd kan worden.
• Is op de hoogte van culturen en cultuurgebonden opvattingen van gezondheid en cultuurgebonden gezondheidsproblemen.
• Is op de hoogte van de demografische samenstelling van de wijk, het vóórkomen van ziektes en kwetsbare doelgroepen.
• Heeft kennis van het bevorderen van een gezonde leefomgeving, zowel binnen als buiten de woning.
Vaardigheden en attitude Verpleegkundige:
• Kan gegevens verzamelen in brede context, gericht op vroegsignalering en risicobeoordeling.
• Heeft vaardigheden op het gebied van outreachendezorg en bemoeizorg.
• Is in staat het sociale netwerk rond een patiënt te versterken.
• Kan meedenken met beleidsmakers en voorstellen doen voor noodzakelijke programma’s.
• Kan participeren in collectieve / groepsgerichte preventie.
Aanvullende vaardigheden en attitude wijkverpleegkundige:• Is in staat problemen vroegtijdig te onderkennen om zo in een vroeg stadium te kunnen ingrijpen.
• Is vanuit haar maatschappelijke functie in staat verbeterpunten op het gebied van zorg en welzijn te signaleren, analyseren en initiatief te nemen om verbetering aan te brengen ten behoeve van de gemeenschap en het individu.
• Is in staat mee te bouwen aan zorgstructuren die specifiek gericht zijn op de behoeftes van wijkbewoners.
3
Waarvoor hep dat nou nodig ???
• Daarover gaat dezenascholingsbijeenkomst
RVZ-advies dec. 2012: “Regie aan de Poort”MGZ is de toekomst
Hoe komt VenVN en de RVZ nu op dat idee ??
• Door te leren van de toekomst
• Wat staat ons immers te wachten??
Gevolgen voor de Gezondheidszorg 1
• Aantal clienten zal stijgen
• Toename chronisch zieken
Maar daar blijft het niet bij
• Complexiteit zal toenemen: Co-morbiditeit
4
Gevolgen voor de Gezondheidszorg
Gevolgen voor de Gezondheidszorg 2
• Aantal clienten zal stijgen
• Toename chronisch zieken
• Complexiteit zal toenemen: Co-morbiditeit
• Professionele zorg en Mantelzorg zalafnemen
• Aanbod dus ontoereikend
Toekomst Arbeidsmarkt bijONGEWIJZIGD BELEID
• RIVM: In 2030 450.000 extra zorgprofessionals nodig. (VTV2010)
• SCP: In 2020 moet 20% beroepsbevolking in de zorgwerken (Zorgen voor zorg). Ca. 30-40% van de schoolverlaters moetvoor de zorg kiezen.
• CPB: extrapolering zorgkosten in 2030 ca.25% BNP bijONGEWIJZIGD BELEID
5
Conclusies uit VTV’s
• Grote verschillen in gezondheid tussen kansarm en kansrijk
• Grote verschillen tussen regio’s en wijken: ruimte voor verbetering
• Juist in dit soort wijken werken jullievaak
• Vaak in wijken met lagere Sociaal
Economische Status (SES)
Daarnaast nog: SEGV (SCP/CBS: Sociale Staat 2013)
lage SES hoge SES
Levensverwachting 75 86
53 74
Chronische aandoeningen 46% 29%
Arbeidsongeschikt 18% 3%
Jaren zonder beperking 62 76
Gezonde levens-verwachting
VTV 2010
• Laag opgeleiden leven 12-14 jaar korter zonder beperkingen.
• Deze verschillen zijn de afgelopen jaren niet afgenomen maar eerder toegenomen.
• Dat weten we al sinds VTV 1993
• Sterker nog: Weten we al sinds 1850
Er zit ook nog een structuurfoutin de gezondheidszorg !!
• Ook in de thuiszorg
Daar zullen we dus wat meemoeten 2
• Verschuiving van intramuraal naarextramuraal onontkoombaar
• Nadruk weer op preventie / gezondheid/ zelfmanagement
• RVZ: Van ziekte en Zorg naarGezondheid en Gedrag (ZZ naar GG)
RVZ-advies 2010: Perspectief op Gezondheid
• Paradigmashift noodzakelijk in de Gezondheidszorg
• Gezondheidszorg teveel gericht op Ziekte en Zorg. Dan zijn we eigenlijk telaat
• Gezondheidszorg moet zich gaanrichten op behoud van Gezondheid en Gedrag: Preventie
• Van ZZ naar GG
6
Compressie of Expansie(uitbreiding) van morbiditeit
DAAROM: Centrale opgave voorde toekomst
NIET:
• Hoe kunnen mensen LANGER LEVEN
MAAR
• Hoe kunnen mensen LANGER GEZOND LEVEN
Wijkverpleging =MGZ
Niet voor niets vraagt het Kwaliteitsregisteren VenVN bij het deskundigheidsgebied “Wijkverpleging” de afstudeerrichting MGZ binnen de Hbo-V
Wat is dat nou: Maatschappelijke
Gezondheidszorg (MGZ) ??
1. De MGZ is: nadruk op “Care” EN “preventie”
De verpleegkundige in de MGZ is veel meer gericht op:
1. Ofwel mensen die gezond zijn, zoveel mogelijk te ondersteunen in het gezond blijven: “(Collectieve) Preventie”
2. Ofwel mensen die niet meer kunnen genezen, zo goed mogelijk ondersteunen en verplegen, gericht op behoud van “kwaliteit van leven”:“Care”
De eerste stap is de laatste jaren schromelijkverwaarloosd
2: De MGZ is: Niet alleen individugericht maar ook
groepsgericht
• Collectieve preventie
• Risicogroepen
• Risicogroepenalyse
7
Wat zegt het nieuweBeroepsprofiel ?? (p.17)
• “Verpleegkundigen zijn voortdurendbezig met signaleren van risico’s en het “voorkomen van erger”.Dat doen zijdoor tijdig zaken waar te nemen, dusvoordat het probleem zich voordoet(…..)
• Verpleegkundigen voor alle vormen van preventie uit.
Wat zegt het (oude) Verpleegkundig
Beroepsprofiel hierover:
• “Daarnaast vindt de verpleegkundige beroepsuitoefening plaats op het terrein van de maatschappelijke gezondheidszorg. Dit houdt in dat de verpleegkundige handelingen verricht die de gezondheid van de samenleving bevorderen. Veelal gaat het om preventieve taken.
• De verpleegkundige zal zich inzetten voor recht op zorg voor iedereen en voor de rechtvaardige verdeling van middelen en zorg. De verpleegkundige zet zich er daarnaast voor in de volksgezondheid te beschermen en te verbeteren.
• Zij signaleert gezondheidsbedreigende factoren en neemt zo nodig passende maatregelen. Hierbij valt onder andere te denken aan gezondheidsbedreigende woon- en werkomstandigheden en sociale onrechtvaardigheid.
3: De MGZ is: uitgaan van de leef-, woon of werksituatie van de cliënt
• Je komt bij mensen thuis waar zij hunleven hebben ingericht.
• Hoef ik jullie niet te vertellen.
• Vindplaats gericht werken : ”outreaching”
4: MGZ is ook een manier van kijken, analyseren
•Motto: De belangrijkste letter van de MGZ is de “M”
• Zorgsituaties dus “breed”leren analyseren
•Daarom “systeem- en omgevingsmodellen”
5: De MGZ is dus ook: Multidisciplinair en zelfs multisectoraal werken
Veel zorgsituaties hebben niet alleen een gezondheidsaspect maar er spelen ook andere factoren een rol. Denk maar aan huisvesting, werk, opvoeding, financiële situatie etc. Als je als verpleegkundige werkzaam bent in de MGZ moet je ook kunnen samenwerken met andere sectoren buiten de gezondheidszorg zoals bv. de wijkagent, de leerkracht van een school of de woningbouwcorporatie:multisectoraal
Rol Coach: niet alleen collega’sondersteunen maar ook
instellingen adviseren/consult geven in het nemen van preventieve maatregelen.
• Bv. Advisering gemeentes of woningbouw-corporaties
8
Samenvatting
• De maatschappelijke context
• Preventie en zorg met elkaar verbinden
• De leef-, woon- en werkomgeving is uitgangspunt
• Systeembenadering
• Epidemiologische gerichtheid en risicogroepanalyse
• Zowel gevraagde als ongevraagde interventies
• Zowel multidisciplinair als multisectoraalsamenwerken
Dat betekent voor de verpleegkundige in de MGZ
• Een “open mind”
• Breed kunnen kijken en analyseren
• Grote mate van zelfstandigheid
• Groot appel op verantwoordelijkheid
• Gebruik maken van creativiteit en flexibiliteit
• Maar eerst het probleem goedanalyseren !!!
Grote regionale verschillen
9
Hoe komt dat nou ??Dat vraagt om een verklaring
Eerst het probleem goed onderzoeken: Gezondheidsmodel van Lalonde (WHO)
Zorg-
sys-
teem
Zorg-
sys-
teem
10
• Andere determinanten uit model van Lalonde zijn heel ongelijk verdeeld.
• Op landelijk niveau zijn de verschillentussen gemeenten al in kaart gebracht.
• www.zorgatlas.nl
• www.cbs.nl
• etcZorgsys-teem
Fysieke omgevingsfactoren 1
• Huisvesting:
– koop- vs. Huurwoningen,
– kwaliteit huisvesting (vocht etc.)
– Ruimte woningen
Fysieke omgevingsfactoren 2
• Woonomgeving:
– speelmogelijkheden,
– veiligheid,
– verkeer
– industrie
– milieu
Je zult er maar wonen
11
Verstrekkende gevolgen
Impact groene ruimte op gezondheid, ook voor volwassenen/ ouderen
• Mensen met een groene woonomgeving voelen zich gezonder. Dat niet alleen: ze zíjn ook gezonder, want ze bezoeken minder vaak de huisarts met gezondheidsklachten. Met name angsstoornissenen depressies komen minder vaak voor in groene omgevingen. De kans op een depressie is 1,33 keer zo hoog in buurten met weinig groen als in buurten met veel groen. Maar ook gezondheidsproblemen als hoge bloeddruk, hartklachten, rug- en nekklachten, ademhalingsproblemen, darmstoornissen, migraine en duizeligheid doen zich minder vaak voor (Maas, 2008).
Terug naar overgewicht bijkinderen
12
Terug naar overgewicht bijkinderen 2
Je zult er maar wonen
Zorgsys-
teem
Sociale omgeving 1
• Bevolkingsopbouw:
– typen gezinshuishoudingen
– verhouding allochtonen-autochtonen, • Allochtonen is containerbegrip
• mate van inburgering
• Taalbeheersing
• Weg weten in Nederlandse Gezondheidszorg
Sociale omgeving 2
• Sociaal Economische Status:
– Percentage uitkeringstrekkenden,
– armoede
– werkloosheid,
– arbeidsongeschiktheid
13
14
Maatschappelijkeontwikkelingen
Invloeden al merkbaar bij geboorte
Vervolgens begin je aan je volwassen leven
Invloed arbeidsomstandigheden
15
Invloed van geen werk
Invloed van beperkt inkomen
Of zelfs geen woning
16
Invloed van stress
Culture of Poverty
• Meer overleven dan leven
• Korte-termijn-perspectief
• Leven in het nu
• Teleurgesteld in “het systeem”
• Wantrouwig
Uit VTV 2010
• “Aandacht voor gezond gedrag wordt in de dagelijkse praktijk vaak verdrongen door allerlei ongunstige leefomstandigheden zoals een veilige woonomgeving, , werkloosheid. Huurachterstand of schulden
• Een positieve aandacht en ondersteuning zou de draagkracht van mensen kunnen vergroten door de aandacht te richten op kracht ipv. op klachten en tekortkomingen
Kritische kanttekeningen bij preventie
• 2010: VTV: p.58:Veel interventies gaan voorbij aan de dagelijkse leefwereld van de doelgroep. Voor en werkloze laagopgeleide die rookt heeft het vinden van een baan een grotere prioriteit dan stoppen met roken.
• p.58: Beleidsmakers en gezondheidsprofessionals weten vaak niet wat onder mensen met een lage SES leeft.
• Uit onderzoek blijkt dat gezondheidsboodschappen door mensen met en lage SES vaak als betuttelend wordt ervaren: “veel moet en weinig mogen”.
Stapeling van ongunstige factoren in buurten
17
De cirkel sluit zich 1De cirkel sluit zich 2
Laten we dit ook niet uit het oog verliezen
-Speelt niet alleen bij ouderen
-Maar net zo goed bij jongeren/ gezinnen
-Mix van gezondheidsproblemen, emotionele problemen, gedragsproblemenen sociale problematiek
-Eigenlijk gaat het dus om “complexehulpverleningsrelaties”
Kernpunten uit RVZ-adviesRegie aan de Poort (dec. 2012)
De groepen met “complexehulpverleningsrelaties” zijn heel divers:
-Laag opgeleiden/ lage SES
-Ouderen boven de 75 jaar
-Alleenstaanden, ook ouderen
-Niet-westerse migranten
-Geconcentreerd in achterstandswijken
Kernpunten uit RVZ-adviesRegie aan de Poort (dec. 2012)
18
Reactie van de hulpverlening tot nu toe
-Preventie en Care gescheiden circuits
-Bij preventie: Nadruk op leefstijl
-Jeugd, volwassenen en ouderengescheiden circuits en heel verkokerd
-Somatische en psychische zorggescheiden georganiseerd en verkokerd
Kernpunten uit RVZ-adviesRegie aan de Poort (dec. 2012)
Daarom !!!!!
Brabant Dagblad 18 maart 2013
Leefwijzen, gedrag en gedragsverandering
Vrij naar Louis van Gaal:Zijn wij (de professionals) nou
zo slim of zijn zullie (de bevolking) nou zo dom?
Mensen doen soms heledomme dingen, maar waarom
doen ze het dan ????
19
Wij weten wel beter
Verbetering gezondheid: een moeizaam proces
• Ongezond gedrag staat niet op zichzelf, maar hangt samen met sociale en fysieke omgeving
• Gezondheidsachterstanden zijn hardnekkigBoodschap uit de VTV-1993=VTV-1997=VTV-2002=VTV-2006=VTV 2010
• ...en verweven met achterstanden op andere terreinen: grote verschillen tussen buurten in gezondheid en risicofactoren
Culture of Poverty
• Meer overleven dan leven
• Korte-termijn-perspectief
• Leven in het nu
• Teleurgesteld in “het systeem”
• Wantrouwig
Kritische kanttekeningen bijpreventie
• Terpstra: Sluit niet aan bij perspectief“culture of poverty”
Resultaten uit onderzoek
20
Als we het gedrag van mensen niet snappen, kunnenwe het ook niet veranderen
Belangrijk analysemodel:Model van Bronfenbrenner
Voorbeeld 1: Invloed van Peers Voorbeeld 2: Invloed van de media
Vergeet de reclame niet
21
Er zin ook tegenbewegingen
Maar wat dacht je van deze En van deze
Bekendste merknamenwereldwijd ????
• Op 7: McDonalds
• En op 1: CoCa Cola
Kun je er aan ontsnappen ??
22
Ja, ja, ja daar is ie weer In de kleinste plaatsjes in de bush
Zelfs diep in het Amazonegebied Kortom:
Even een vraagje:
• Wie van jullie is vegetarisch ??
• Waarom niet ??
• Wie koopt zijn eten bij de natuurwinkel ??
• Waarom niet ??
• Wie haalt regelmatig bij Appie Hein of de C1000 een kant-en-klaar-maaltijd ??
• Waarom wel ??
Motieven voor gedrag heel divers
23
Kortom:
Ongezond gedrag of obese samenleving ??
Kritische kanttekeningen bijpreventie
• 2010: VTV: p.58:Veel interventies gaan voorbij aan de dagelijkse leefwereld van de doelgroep. Voor en werkloze laagopgeleide die rookt heeft het vinden van een baan een grotere prioriteit dan stoppen met roken.
• p.58: Beleidsmakers en gezondheidsprofessionals weten vaak niet wat onder mensen met een lage SES leeft. Uit onderzoek blijkt dat gezondheidsboodschappen door mensen met en lage SES vaak als betuttelend wordt ervaren: “veel moet en weinig mogen”.
Zorgsys-
teem
24
Zorgsysteem 1
• Aan- of afwezigheid van gezondheidsvoorzieningen en professionele formele netwerken– Huisartsen,
– Verloskundigen
– Buurtnetwerken
– Hometeams
– schoolteams ed.
Zorgsysteem 2
Aan- of afwezigheid van welzijnsvoorzieningen:
• Buurtvoorzieningen
• club- en buurthuizen
Zorgsysteem 3
• Aan- of afwezigheid van informele netwerken:
• Buurtverenigingen
• Speeltuinverenigingen
• Eigen kracht conferenties
• ed.
Kritische kanttekeningen bijpreventie
• Hebben we dan niets geleerd in 30 jaar
• VTV: “veel gezondheidswerkers bij GGDen voelen zich niet of nauwelijks bekwaam om SEGV te verkleinen”
Blijkbaar doen we iets nog nietgoed genoeg
• In preventie en zorg staat veelal een te smalle individugerichte benadering van gezondheid centraal
• Uitsluitend focussen op gedrags- en leefstijlinterventies is ontoereikend. Dit vraagt ook dat preventiewerkers een breder maatschappelijk perspectief dienen te hanteren om naar preventie en gezondheid te kijken.
Conclusies uit VTV 2010
• Bij gezondheidsbevordering zijn vooral wetgeving en prijsmaatregelen effectief
• Niets wijst erop dat leefstijlcampagnes directe leefstijlverandering tot gevolg hebben. Van massamediale campagnes bestaat er geen enkel bewijs dat ze effectief zijn.
25
Conclusies uit VTV 2010
• p.9/65: Gezondheidsbescherming levert veel gezondheidswinst op
• Fysieke omgeving is belangrijk aangrijpingspunt preventie
• Ook maatschappelijke omgeving is belangrijk aangrijpingspunt preventie
• p.10: Het bereiken van laag-opgeleidenvereist extra aandacht.. Hierbij dient vooral rekening gehouden te worden met achterliggende maatschappelijke determinanten en aandacht voor fysieke en maatschappelijke omgeving
Recent verschenen
De Gezondheidsepidemie (Polder/ vd/ Lucht/ Kooiker)
• Centrale paradox: We worden gezonderen steeds meer zieken
• Van ZZ via GG is niet voldoende
• Van ZZ via GG naar Mens en Maatschappij (MM)
• “Nadruk op wijkgerichte preventie, uitgaande van de leefwereld van de doelgroep: “Community based”
Voorwaarden effectieve preventie (PHC)
• Gebaseerd op grondige analyse kern van het probleem
• Gebaseerd op grondige analyse doelgroep
• Aansluiting bij leefwereld doelgroep
• Actieve betrokkenheid doelgroep
• Empowerment
• Gebruik intermediairen
Empowerment-paradigma
• Wij zijn amechtig op zoek naar wat erfout gaat (“Blaming the victim”)/ negatieve etiketering
• Daarbij vergeten we dat er ook dingengoed gaan
• Ga niet uit van zwakte maar van kracht/ potentie
• Laat de voorbeelden van Jose van de Putte en Ferko Ory goed op je inwerken
26
Preventiemodel van Caplan Informele steunsystemenuitermate waardevol
Informele steunsystemenuitermate waardevol
Invloed van het Zorgsysteem
• Multisectorale samenwerking
• Wijkgericht werken/ Community-based-benadering
De client/ patient leeft in meerdere werelden
• De gezondheidszorg is er maar een van
• In welke andere sectoren is jouwdoelgroep ook actief ???
• Wat weten we van die andere sectoren??
• Waarom is dat belangrijk dan ???
Wat zijn nou relevantesectoren ??
• Wonen
• Werk
• Welzijnswerk
• Politie/ justitie
• Poltiek (ambtenaren)
• Non-professonials
• Financien/ uitkeringen
• Onderwijs
27
Kennis Sociale kaart
• Wat is hun doelgroep
• Wat is doelstelling
• Wat is hun werkwijze
• Hoe zijn ze te bereiken (fysiek, cultureel, procedureel)
Voorbeeld 1: Wijkgericht
• Wijkagent
• Concierge woningbouwcorporatie
• Club- en buurthuiswerk,
• Ouderenwerk
• Maatschappelijk werk
• Buurtsuper
• Bewonersorganisaties/ buurtcommitees
• etcetc
Community Based benadering
• De wijk, de buurt is je client
• “de Gezonde wijk”
• Verbind gezondheidsvraagstukken met maatschappelijke vraagstukken
• Multisectorale samenwerking
Community Based benadering
• Wijkgerichte interventies trachten de omgeving aan te pakken en bij bewoners van de wijk een verandering teweeg te brengen