Pp nc-kh-tdtt

1

BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO

BÀI GIẢNG PHƯƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU KHOA HỌC TDTT

Biên soạn: PGS, TS. Mai Văn Muôn

TS. Nguyễn Đăng Chiêu

Lưu hành nội bộ

TP. HCM. 2007

2

LÔØI NOÙI ÑAÀU.

Moân phương pháp nghiên cứu khoa học thể dục thể thao laø moân khoa hoïc ñöôïc giaûng daïy cho caùc sinh vieân tröôøng ñaïi hoïc theå duïc theå thao. Moân hoïc naøy nhaèm trang bò nhöõng kieán thöùc veà phương pháp nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực theå duïc theå thao. Treân cô sôû hieåu bieát ñoù, caùc sinh viên vaø huaán luyeän vieân seõ vaän duïng nhöõng kieán thöùc cô baûn cuûa phương pháp nghiên cứu khoa học theå duïc theå thao ñeå nghiên cứu, thực nghiệm, đánh giá và öùng duïng cho việc phát triển khoa học công nghệ trong lãnh vực thể dục theå thao, nhằm nâng cao giáo dục thể chất, trình độ tập luyện và thảnh tích thể thao cho các vận động viên. Ñeå ñaùp öùng cho nhu cầu học tập và nghiên cứu của sinh viên thể dục thể thao. Chuùng toâi coá gaéng soaïn thaûo cuoán “ Baøi giaûng phương pháp nghiên cứu khoa học theå duïc theå thao” ñeå laøm taøi lieäu hoïc taäp vaø tham gia công tác nghiên cứu khoa học trong lãnh vực TDTT. Duø sao, cuoán saùch naøy khoâng traùnh khoûi nhöõng sai soùt trong bieân soaïn, chuùng toâi mong caùc baïn ñoàng nghieäp cuøng taát caû caùc baïn sinh vieân ñoùng goùp yù kieán ñeå cuoán saùch baøi giaûng naøy ngaøy ñöôïc hoaøn thieän hôn. Xin chaân thaønh caùm ôn. Thaønh phoá Hoà Chí Minh, ngaøy 19 – 03 – 2007. Các tác giả.

3

MUÏC LUÏC

Trang

Lôøi noùi ñaàu

Chöông I – Một số khái niệm khoa học và nghiên cứu khoa học 04

Chöông II – Các phương pháp NCKH vận dụng trong TDTT 13 A. Khái niệm. 13

I. Phương pháp nghiên cứu thực nghiệm 14 II. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết 14

B. Một số phương pháp nghiên cứu khoa học. 15 I. Phương pháp thu nhận thông tin 15 II. Phương pháp quan sát sư phạm 16 III. Phương pháp điều tra 19 IV. Phương pháp thực nghiệm sư phạm 22 V. Phương pháp dùng bài tập kiểm tra - test 27 VI. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia 39 VII. Phương pháp phân tích và tổng kết kinh nghiệm giáo dục 40 VIII. Phương pháp đề xuất các giả thiết khoa học 42 IX. Phương pháp Y – sinh học 42 X. Phương pháp tóan học thống kê 62 XI. Phương pháp tâm lý TDTT 69

Chöông III – Các giai đọan cơ bản trong NCKH TDTT 81 Chöông IV – Cách trình bày trong NCKH TDTT và một số chú ý trong thực hiện đề tài 88

4

CHƯƠNG I.

MỘT SỐ KHÁI NIỆM KHOA HỌC

VÀ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC.

I. Khoa học là gì ?

Khoa học là hệ thống các tri thức về các quy luật khách quan của tự nhiên, xã hội và tư duy. Hệ thống tri thức này được hình thành trong lịch sử loài người và không ngừng phát triển trên cơ sở thực tiễn xã hội.

II. Tại sao khoa học là một hình thức xã hội

Trong bất kỳ cuộc sống xã hội nào cũng bao gồm hai lĩnh vực .Đó là lĩnh vực vật chất và lĩnh vực tinh thần. Trong quá trình tồn tại và phát triển, ý thức xã hội luôn phản ánh tồn tại xã hội dưới các hình thức như khoa học, nghệ thuật, đạo đức ..... các hình thức đó khác nhau bởi mục đích, tính chất, phương pháp. Mục đích của khoa học là nhận thức thế giới và cải tạo thế giới ( tự nhiên, xã hội,con người ). Tuy nhiên muốn thấy rõ giá trị của khoa học cũng cần phải có tiêu chuẩn, cần phải có thời gian. Thực tiễn chính là nguồn gốc và tiêu chuẩn của nhận thức khoa học và nó cũng là yếu tố kích thích quá trình phát triển của khoa học .

Khoa học góp phần vào việc nghiên cứu thế giới quan đúng đắn, giải phóng con người ra khỏi mọi tín ngưỡng và mê tín có thể có, mở rộng tầm nhìn của họ, khoa học đem lại cho người ta chân lý, làm cho con người vững vàng trước thiên nhiên .

III. Tại sao khoa học là một hoạt động nhận thức

Con người luôn quan sát các hiện tượng, giải thích về các hiện tượng, tìm hiểu mối quan hệ giữa các hiện tượng, luôn đặt các câu hỏi Ai? Cái gì? Ở đâu ? Như thế nào? Đó là hoạt động nhận thức của con người về thế giới. Nhận thức ở hai trình độ: trình độ nhận thức thông thường và trình độ nhận thức khoa học .

Trong quá trình nhận thức thế giới có những người với trí tuệ đặc biệt, biết sử dụng các phương tiện, phương pháp nhận thức để tìm hiểu thế giới, tạo ra hệ thống chân lý khách quan. Đó chính là tri thức khoa học .

5

Thành phần của khoa học gồm có :

- Các tài liệu về thế giới do thực nghiệm, sưu tầm, quan sát

- Các lý thuyết ,học thuyết do khái quát

- Các nguyên lý rút ra từ thực nghiệm

- Các phương pháp nhận thức khoa học

- Quy trình vận dụng kiến thức khoa học vào sản xuất vào đời sống xã hội tạo ra công nghệ sản xuất, nguyên lý quản lý xã hội

Khoa học luôn tiếp cận chân lý, tìm cách nghiên cứu hiện thực một cách đầy đủ và toàn diện

IV. Động lực phát triển của khoa học

Động lực phát triển của khoa học, cơ sở của tri thức khoa học và tiêu chuẩn chân lý của những nguyên lý là nhu cầu của đời sống thực tiễn .

Thực tiễn xã hội – lịch sử là tiêu chuẩn chân lý khoa học, là nhân tố cơ bản thúc đẩy sự phát triển của khoa học. Thực tiễn không những là nguồn gốc của nhận thức mà còn là tiêu chuẩn xác minh tính chân thực của nhận thức, là nơi ứng dụng kiến thức khoa học và là nơi cung cấp cho khoa học những phương tiện nghiên cứu .

Lịch sử phát triển của khoa học chỉ ra rằng do những quy luật bên trong của sự phát triển, tư tưởng khoa học thường đi trước nhiều so với yêu cầu của thực tiễn sản xuất. Sự phát triển của khoa học phải đáp ứng được phần lớn nhu cầu trước mắt và nhu cầu lâu đời của cuộc sống xã hội .

V. Phân loại khoa học

Phân loại những khoa học , nghiên cứu khoa học ( NCKH ) dựa vào nguyên tắc: khách quan và phát triển ( phối thuộc )

- Nguyên tắc khách quan: là nguyên tắc phân loại khoa học dựa theo hình thức vận động của vật chất mà nó phản ánh .

- Nguyên tắc phát triển: là nguyên tắc sắp xếp các khoa học dựa vào trình độ phát triển của tự nhiên và phù hợp với trình độ nhận thức của con người .

Dựa vào 2 nguyên tắc trên viện sĩ B. Kêdrốp đã phân loại khoa học bao gồm :

6

* Khoa học triết học.

* Khoa học toán học.

* Khoa học tự nhiên .

* Khoa học xã hội

UNESCO ( cơ quan văn hoá khoa học của Liên hợp quốc ) phân khoa học thành 5 lĩnh vực :

* Khoa học tự nhiên và khoa học chính xác.

* Khoa học kĩ thuật.

* Khoa học nông nghiệp.

* Khoa học về sức khoẻ.

* Khoa học xã hội và nhân văn.

Ngày nay các khoa học được chia thành 3 nhóm lớn là :

Khoa học xã hội và nhân văn, khoa học tự nhiên và khoa học kỹ thuật. Trong mỗi nhóm người ta còn chia ra những thành phần nhỏ gọi là môn khoa học .

- Khoa học xã hội và nhân văn là khoa học nguyên cứu các quy luật về sự vận động và phát triển của xã hội và tư duy như văn học, tâm lý học, giáo dục học, triết học, thể dục thể thao, kinh tế chính trị ....

- Khoa học tự nhiên là khoa học nguyên cứu các quy luật về sự vận động và phát triển của thế giới vật chất như toán học, hoá học, vật lý học, sinh học ........

- Khoa học kỹ thuật là khoa học nguyên cứu về sự ứng dụng các thành tựu khoa học trong tự nhiên vào trong lĩnh vực kỹ thuật công nghệ nhằm tìm ra một sản phẩm mới, máy móc thiết bị mới, các quy trình công nghệ mới .

Khoa học TDTT, phạm vi nhiên cứu rất rộng. Thuộc lĩnh vực của khoa học xã hội và nhân văn bao gồm các vấn đề như: nghiên cứu quan hệ giữa TDTT và phát triển kinh tế xã hội , kinh tế TDTT và lý luận về TDTT ...... Thuộc lĩnh vực khoa học tự nhiên là những vấn đề như sinh học,y học thể thao ,di truyền học thể thao .........thuộc nhóm khoa học kỹ thuật đó là các vấn đề nghiên cứu về kết cấu hạ tầng TDTT, các thiết bị tập luyện và đo lường, kiểm tra, điều khiển, thông tin trong

7

TDTT. Hiện nay TDTT nằm trong hệ thống giáo dục, vì vậy TDTT được xếp vào khoa học xã hội và nhân văn . Nghiên cứu khoa học trong hoạt động TDTT là nghiên cứu thuộc lĩnh vực giáo dục. Thông qua hoạt động TDTT, tố chất thể lực được cải thiện, rèn luyện kỹ năng , hình thành kỹ xảo vận động. Nghiên cứu khoa học trong TDTT chính là nghiên cứu về con người dưới sự tác động của các quy luật sinh học , quy luật giáo dục, quy luật xã hội và nhân văn. Khi nghiên cứu trong TDTT ta có thể vận dụng tìm hiểu ở nhiều góc độ khác nhau. Nhiều năm qua, các tác giả đã tập trung nghiên cứu tìm ra phương pháp tập luyện, nâng cao kỹ chiến thuật trong thi đấu, điều tra các phẩm chất thể lực ....Nhìn chung phạm vi nghiên cứu khá rộng và được tiến hành ở nhiều mức độ khác nhau tuỳ theo yêu cầu, nhiệm vụ và điều kiện thực thi .

VI. Công nghệ

Công nghệ sản xuất là tất cả những gì có liên quan đến việc biến đổi đầu vào thành đầu ra của quá trình sản xuất cụ thể bao gồm :

- Phần kỹ thuật đó là hệ thống thiết bị, máy móc dùng trong dây truyền sản xuất

- Phần thông tin: các bí quyết, các quy trình và các tài liệu hướng dẫn sản xuất .

- Phần con người : trình độ tay nghề của người sản xuất trực tiếp : kỹ năng, kỹ xảo và sự thành thạo nghề nghiệp .

Phần kỹ thuật và thông tin của công nghệ sản xuất được gọi tắt là công nghệ. Phần kỹ thuật của công nhệ là phần cứng, phần thông tin là phần mềm .

Về bản chất thì công nghệ là thành quả của các quá trình áp dụng khoa học vào sản xuất, là sản phẩm trí tuệ của con người. Công nghệ là nền tảng của công nghiệp, công nghiệp là phương thức truyền tải công nghệ vào cuộc sống .

Muốn tiến hành công nghệ hoá, hiện đại hoá phải dựa vào trí tuệ con người là chủ yếu. Phải lấy khoa học công nghệ làm động lực của công nghiệp hoá, hiện đại hoá .

8

VII. NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

7. 1. Nghiên cứu khoa học là gì ?

Nghiên cứu khoa học là dạng lao động phức tạp nhất các hoạt động của xã hội loài người , là một hoạt động đặc biệt của con người. Hoạt động này có mục đích phục vụ cuộc sống và sản xuất, có kế hoạch được tổ chức chặt chẽ bởi các nhà khoa học có phẩm chất năng lực đặc biệt, được đào tạo có trình độ cao. NCKH chính là quá trình phát hiện, tìm tòi , sáng tạo, gia công, chế biến, lưu trữ và sử dụng các thông tin có ý nghĩa .

7. 2. Đặc trưng cơ bản của nghiên cứu khoa học

- Mục đích của nghiên cứu khoa học là nhận thức thế giới và cải tạo thế giới ( tự nhiên , xã hội và con người ). Tạo ra giá trị nhận thức mới là đặc trưng quan nhất của NCKH. Giá trị nhận thức mới ở đây có thể hiểu là trước đó chưa ai biết , biết chưa chính xác, chưa đầy đủ và chưa sâu sắc .

- Hoạt dộng NCKH tạo giá trị nhận thức mới bao gồm kiến thức mới và kỹ năng mới. Hoạt động NCKH làm cho khoa học phát triển , làm tăng thêm năng lực nhận thức của con người, giúp cho họ tìm tòi quy luật, bản chất sự vật và hiện tượng , từ đó đi vào cải tạo thế giới, phát triển xã hội .

- Đối tượng nghiên cứu khoa học là thế giới phức tạp ( tự nhiên , xã hội và con người). Trong TDTT, đối tượng nghiên cứu là con người trong điều kiện hoạt động thể dục thể thao .

- Phương pháp NCKH là phương pháp nhận thức thế giới được tiến hành bằng những quy định với nhưng tiêu chuẩn khắt khe. Các phương tiện NCKH là những trang thiết bị kỹ thuật hiện đại, tinh vi .

- NCKH là hoạt động phức tạp, chứa nhiều mâu thuẩn, nhiều trường phái, nhiều xu hướng đấu tranh lẫn nhau, chân lý được phù hợp với hiện thực, đem lại lợi ích phục vụ cho con người. Trong khi nghiên cứu có thể gặp khó khăn, có khi thất bại nhưng thành công cũng là vô giá. Giá trị lao động khoa học được quyết định với tính thông tin, tính triển vọng, tính ứng dụng và nhu cầu sử dụng của xã hội, tính kinh tế của nó .

7. 3. Bản chất của nghiên cứu khoa học

Một vấn đề xuyên suốt và chi phối toàn bộ hoạt động của NCKH là vấn đề bản chất của nó. Nắm vững bản chất chúng ta nhận biết chính

9

xác các hoạt động NCKH và các dạng hoạt động khác để đưa NCKH vào sự phát triển xã hội . Bản chất NCKH là hoạt động tìm tòi, sáng tạo và phát minh .

7. 4. Các quá trình bộ phận của nghiên cứu khoa học :

- Quá trình phát triển và chứng minh giá trị nhận thức mới mà chưa ai biết hay biết chưa đầy đủ , chưa sâu sắc. Dựa trên những cứ liệu chính xác, đáng tin cậy, sự lập luận chính xác và những kết luận đứng đắn, chặt chẽ logic, chứng minh giá trị nhận thức mới định tìm là có thật và chưa ai biết, thực sự tồn tại. Người nghiên cứu phải biết cách lựa chọn đề tài nghiên cứu, sau đó vạch ra kế hoạch, chương trình nghiên cứu, biết cách thu nhập tài liệu , tích luỹ dữ liệu liên quan đến vấn đề đặt ra; biết cách phân tích và khái quát các dữ liệu đã thu nhập được để rút ra những kết luận đúng đắn cho các vấn đề đã nêu trong đề tài .

Do đó phải nắm vững phương pháp nghiên cứu, lựa chọn, trong việc sử lý các số liệu nghiên cứu đã dẫn đến những chứng minh và kết luận chính xác .

• Các công việc công bố và thảo luận về giá trị nhận thức mới tìm ra :

Công việc này phải phân tích, xem xét, tìm tòi của người nghiên cứu, xác định hay bác bỏ kết quả đã đạt được. Đó là một quá trình tranh luận khoa học mà mục tiêu cao nhất là chân lý .

• Hình thức công bố và tranh luận rất đa dạng, có thể công bố và thảo luận rộng rãi trên báo chí khoa học, hay các hội nghị khoa học, tổ chức bảo vệ trước hội đồng cơ quan, nhà nước .

• Trong tranh luận khoa học chỉ có sự kiện khoa học là quan trọng còn các vấn đề khác như cấp bậc, tuổi tác, công lao ..... đều không có ý nghĩa .

7. 5. Phân loại nghiên cứu khoa học

Theo định hướng nghiên cứu các công trình nghiên cứu khoa học bao gồm :

- Nghiên cứu cơ bản

Là loại hình nghiên cứu nhằm khám phá các quy luật vận động và phát triển của sự vật và hiện tượng trong tự nhiên, xã hội và tư duy. Trong lĩnh vực khoa học khoa học TDTT đó là công trình thuộc dạng

10

điều tra thể chất, trạng thái vận động , trạng thái tâm lý. Căn cứ vào kết quả nghiên cứu cơ bản người ta có thể làm thay đổi các quan niệm các hệ thống các lý thuyết, các quy trình công nghệ mà trước đó trở thành một môn khoa học mới .....v...v..

Nghiên cứu cơ bản có thể chia làm hai nhóm :

+ Nghiên cứu cơ bản thuần tuý nhầm phát hiện ra quy luật của sự vật và hiện tượng chưa được biết hoặc chưa nhằm vào mục đích ứng dụng nào .

+ Nghiên cứu cơ bản có định hướng là nghiên cứu những vấn đề cơ bản , nhằm phát hiện quy luật của sự vật và hiện tượng nhằm vào mục đích định trước .

- Nghiên cứu ứng dụng

Là loại hình Nghiên cứu dựa trên kết quả nghiên cứu đã có để ứng dụng vào nhiệm vụ cụ thể, nhằm đáp ứng nhu cầu đặt ra của ngành và bộ môn khoa học. Kết quả nghiên cứu ứng dụng có thể tạo nên phương pháp mới, nhờ đó mà sản xuất ra những máy móc, thiết bị, nguyên liệu mới ......những nghiên cứu kiểu này rất phù hợp với ngành TDTT . Kết quả cũng có thể là những đề xuất, sáng chế, giải pháp, biện pháp các nguyên lý quy trình công nghệ mới, các phương thức và thao tác mới. Giá trị của các công trình nghiên cứu thuộc loại hình nghiên cứu ứng dụng còn phụ thuộc một phần vào kết quả của nhiên cứu triển khai .

- Nghiên cứu triển khai thực nghiệm :

Là loại hình nghiên cứu nhằm áp dụng các kết quả nghiên cứu ứng dụng đã đạt được vào thực tế sản xuất. Triển khai thực nghiệm còn được gọi là triển khai thực nghiệm kỹ thuật hoặc triển khai kỹ thuật. Đây là loại hình hoạt động nhằm phát triển các nguyên lý kỹ thuật thu được từ kết quả nghiên cứu ứng dụng để tạo ra các hình mẫu về một phương diện kỹ thuật mới, vật liệu mới, sản phẩm mới, dịch vụ mới, hình mẫu mới ....để phục vụ đời sống và sản xuất .

- Nghiên cứu dự báo thăm dò

Là dạng nghiên cứu đặc biệt dựa trên kết quả nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu ứng dụng để xác định phương hướng nghiên cứu, loại nghiên cứu nào của nghiên cứu. Chúng ta không thể xếp hoạt động này vào nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu ứng dụng hoặc triển khai. Nó là một dạng thăm dò thị trường, tìm kiếm cơ hội nghiên cứu trong NCKH.

11

Nghiên cứu dự báo thường được tiến hành theo các phương pháp tiếp cận sau:

+ Dự báo trên quan niệm nhu cầu cụ thể đã chín muồi của tiến bộ khoa học kỹ thuật

+ Dự báo trên cơ sở nghiên cứu logic phát triển nội tại của các bộ môn khoa học

+ Dự báo trên cơ sở phân tích cấu trúc , sự tương tác ngành và cơ chế hình thành các môn khoa học mới .

+ Dự báo xuất phát từ đòi hỏi kỹ thuật và nhu cầu của đời sống xã hội .

+ Dự báo nhờ khai thác các thông tin trong các công trình nghiên cứu khoa học .

Theo nguồn kinh phí được cấp , các công trình NCKH bao gồm :

- Các công trình NCKH được thực hiện nhờ nguồn kinh phí của nhà nước .

- Các công trình NCKH được tiến hành theo nguồn kinh phí hợp đồng

- Các công trình NCKH được tiến hành từ nguồn kinh phí tự có hoặc của cá nhân .

Theo thời gian công trình nghiên cứu khoa học bao gồm :

- Các công trình nghiên cứu dài hạn thường là một vài năm

- Các công trình nghiên cứu khoa học ngắn hạn thường là trong vóng 1 năm trở lại .

Theo mối quan hệ giữa công tác NCKH với thực tiễn phong trào TDTT.

Các công trình khoa học bao gồm :

- Các công trình NCKH trong lĩnh vực TDTT quần chúng .

- Các công trình NCKH trong đào tạo vận động viên .

12

- Các công trình NCKH nhằm hoàn thiện công tác tổ chức quản lý và đào tạo cán bộ .

- Các công trình NCKH trên lĩnh vực kết cấu hạ tầng , thiết bị, dụng cụ TDTT và kinh tế thể thao .

Theo tầm quan trọng của công tác nghiên cứu đối với nền kinh tế quốc dân , các công trình NCKH bao gồm :

- Các công trình NCKH cấp Nhà nước . Đó là các công trình nghiên cứu rất quan trọng nhằm giải quyết các vấn đề có tầm vĩ mô của Nhà nước và thưc hiện theo kế hoạch của Nhà nước .

- Các công trình NCKH cấp bộ , ngành là những công trình nghiên cứu có vai trò đối với bộ và thực hiện theo kế hoạch mà bộ , ngành đã duyệt .

- Các công trình nghiên cứu cấp tỉnh, thành .

- Các công trình NCKH cấp trường, viện và trung tâm khoa học .

Một số yêu cầu đối với người nghiên cứu khoa học:

Để đáp ứng được yêu cầu đối với mục tiêu, nôi dung, phương pháp đào tạo nói chung và NCKH nói riêng , người nghiên cứu phải nắm vững mục đích nghiên cứu, hiểu biết sâu sắc về phương pháp và quy trình nghiên cứu .

Người nghiên cứu khoa học phải có một số phẩm chất, năng lực sau đây :

- Nhiệt tình, say mê NCKH

- Tinh thần khoa học

- Khách quan , trung thực , nghiêm túc

- Hoài nghi khoa học , dũng cảm bảo vệ chân lý khoa học

- Hợp tác khoa học.

13

CHƯƠNG II

CÁC PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU KHOA HỌC VẬN DỤNG LĨNH VỰC TDTT.

A. KHÁI NIỆM

Phương pháp nghiên cứu khoa học là con đường, là cách thức để giúp các nhà khoa học thực hiện các mục đích nghiên cứu của mình .

Về mặt công nghệ, NCKH là quá trình chế biến thông tin với một công nghệ xác định xuyên suốt quá trình từ khi thu nhập thông tin đến chuyển giao các thông tin chế biến .

- Phương pháp có tính mục đích vì mọi hoạt động cùa con người đều có có tính mục đích: mục đích nghiên cứu các đề tài NCKH chỉ đạo tìm tòi và lựa chọn các phương pháp nghiên cứu. Nên chúng ta lựa chọn các phương pháp phù hợp, giải quyết các nhiệm vụ nghiên cứu sẽ làm cho mục đích nghiên cứu đạt nhanh hơn và còn có thể vượt qua cả yêu cầu mà mục đích đã dự kiến. Phương pháp NCKH gắn bó với mục đích sáng tạo khoa học .

- Mục đích nghiên cứu khoa học luôn đi đôi, gắn chặt với nội dung của những vấn đề cần tìm hiểu. Thực chất phương pháp là hình thức vận động của nội dung , mọi hoạt động đều có nội dung, nội dung công việc quy định phương pháp và phương pháp là cách thực hiện nội dung, là yếu tố quyết định chất lượng công việc .

- Phương pháp nghiên cứu khoa học phụ thuộc vào đối tượng nghiên cứu. Đối tượng càng phức tạp càng đòi hỏi phương pháp tinh vi , hiện đại. Phương pháp nghiên cứu sẽ có hiệu quả khi nó phù hợp với đặc điểm của đối tượng, phù hợp với quy luật vận động khách quan đối tượng .

- Phương pháp nghiên cứu khoa học có một cấu trúc đặc biệt, đó là hệ thống các thao tác được sắp xếp theo một chương trình tối ưu .

- Trong khi thực hiện đề tài, áp dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học đôi khi cần có những phương tiện kỹ thuật tinh xảo, có độ chính xác cao. Phương pháp kỹ thuật là công cụ hỗ trợ đắc lực cho phương pháp nghiên cứu .

14

- Dựa vào tính chất công trình nghiên cứu người ta chia phương pháp thành 3 nhóm : mô tả, giải thích và chuẩn đoán .

- Dựa vào các bước của công việc có các nhóm phương pháp: thu thập thông tin, gia công và xử lý các thông tin .

- Dựa vào trình độ tiếp cận đối tượng, có các phương pháp nghiên cứu thực tiễn, nghiên cứu lý thuyết và phương pháp nghiên cứu thực tiễn, nghiên cứu lý thuyết phương pháp nghiên cứu sử dụng toán học .

I. Phương pháp nghiên cứu thực nghiệm .

Gồm các phương pháp cụ thể như phương pháp thể nghiệm , thực nghiệm, quan sát , mô tả để kiểm chứng các dữ liệu đã được tạo ra một cách nào đó trong các điều kiện sát định với các thông số xác định. Trong khoa học xã hội có thể bao gồm các phương pháp điều tra, nghiên cứu so sánh, sử dụng chuyên gia, thí nghiệm để rút ra kinh nghiệm .

Trong lĩnh vực TDTT đối tượng thực nghiệm , thử nghiệm các phương pháp huấn luyện có tính chất ưu việt chính là đội ngũ những người tập, những người tham gia hoạt động TDTT. Hiện nay các phương pháp thực nghiệm ngày càng được nâng lên trên cơ sở của nền khoa học. Nhờ sự phát triển của khoa học kỹ thuật hiện đại, ngoài các phương tiện, công cụ được cải tiến, người ta còn xác lập các điều kiện môi trường cho thử nghiệm khoa học bằng biện pháp nhân tạo .

II. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết

Là nhóm phương pháp có thể sử dụng cho tất cả các ngành khoa học song chủ yếu là khoa học xã hội và nhân văn. Đây là một phương pháp phải sử dụng nhiều ngôn ngữ văn bản để chứng minh, lý giải sự vật và hiện tượng cần nghiên cứu. Nó bao gồm phương pháp trìu tượng, khái quát hoá, diễn giải, quy nạp, phân loại , hệ thống hoá và phân tích tổng hợp .

Phương pháp nghiên cứu lý thuyết bắt nguồn từ các lý thuyết, để rồi khẳng định hay phủ định. Nhưng điều quan trọng nhất của việc ứng dụng phương pháp này trong những khoa học là tính logic, lịch sử cụ thể và là thước đo chính xác nhất vẫn là kết quả ứng vào thực tiễn xã hội .

15

B. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU KHOA HỌC VẬN DỤNG TRONG LĨNH VỰC TDTT .

I. Phương pháp thu nhận thông tin và xử lý thông tin

1. 1. Phương pháp thu nhận thông tin

Đọc sách để theo dõi những thông tin những tri thức khoa học kỹ thuật mới nhằm làm phong phú cho vốn tri thức của mình. Thu nhập các thông tin có tính chất chuyên môn để nâng cao chất lượng và giá trị của công trình nghiên cứu. Có thể thu thập thông tin theo đề tài nghiên cứu .

Việc nghiên cứu các cơ sở lý luận trong sách báo khoa học có thể trở thành phương pháp nghiên cứu cơ bản. Khi nghiên cứu cơ sở tư tưởng của hệ thống GDTC Việt Nam thì chỉ có thực hiện bằng con đường nghiên cứu các tư liệu, các chỉ thị , nghị quyết của Đảng, Nhà nước, của các lãnh tụ và việc vận dụng chúng vào thực tiễn .

Yêu cầu khi đọc sách : phải độc lập về quan điểm và phương pháp tư duy. Thu thập những thông tin mới phục vụ đề tài với thái độ đúng đắn khách quan và khoa học .

Phương pháp đọc: người đọc cần xem xét tên tác giả, nhà xuất bản , năm, nơi xuất bản, số lượng sách xuất bản ........đọc các nội dung chính trước: Lới nói đầu , mục lục để biết các vấn đề có mức độ liên quan đến vấn đề nghiên cứu của cá nhân. Có thể tiến hành đọc từ 1 đến vài lần. Lần thứ nhất đọc kỹ để nắm nội cơ bản, cần thiết phục vụ đề tài của mình. Đọc lần thứ 2 hoặc thứ 3 man tính chất chọn lọc, tức là phải nắm vững nội dung cơ bản, tra cứu các thuật ngữ chuyên môn, phân tích và so sánh với các cơ sở lý luận khác và sự hiểu biết của bản thân. Sau đó rút ra những kết luận cần thiết .

1. 2. Phương pháp xử lý thông tin

Các thông tin thu được qua sách báo khoa học, người nghiên cứu cần tư duy, chọn lọc , phân loại phục vụ cho đề tài nghiên cứu của bản thân bao gồm :

Phân tích, tổng hợp:

+ Phân tích là quá trình hoạt động trí tuệ nhằm tách đối tượng thành những bộ phận, những dấu hiệu và thuộc tính, những mối liên hệ và quan hệ giữa chúng theo một hướng nhất định để nhận thức về đối tượng ấy một cách trọn vẹn và sâu sắc hơn. Ví dụ khi tìm hiểu về

16

lượng vận động cần phải hiểu rõ các thành phần của nó như khối lượng, cường độ và mật độ tập luyện. Đồng thời phải nghiên cứu mối quan hệ giữa các thành phần đó với nhau trong quá trình tập luyện của vận động viên .

+ Tổng hợp là gợp những đối tượng, thuộc tính, quan hệ ..... thành một tổng thể thống nhất để tìm ra sự mới lạ, tìm bản chất và quy luật của các sự vật và hiện tượng. Có thể tổng hợp các số liệu đã phân tích về mặt sinh l , sinh hoá, về sự phát triển thể lực và thành tích thể thao .

Phân tích và tổng hợp là hai mặt trái ngược nhau lại có quan hệ mật thiết với nhau trong quá trình tư duy biện chứng .

So sánh:

Là xác định sự giống nhau hay khác biệt giữa các đối tượng , thuộc tính và quan hệ của chúng trong hiện thực khách quan .

Trừu tượng hoá và khái quát hoá :

+ Trừu tượng hoá là dùng trí tuệ gạt bỏ những bộ, thuộc tính, quan hệ không cần thiết và chỉ giữ lại yếu tố nào cần thiết để nghiên cứu .

+ Khái quát hoá là dùng trí tuệ gợp nhiều đối tượng khác nhau thành một nhóm, loại ......trên cơ sở chúng có một thuộc tính chung, bản chất hoặc mối quan hệ có tính quy luật. Nhờ khả năng trừu tượng hoá, khái quát hoá người ta có thể phân biệt các phẩm chất thể lực thành sức mạnh, sức nhanh, sức bền ......

II. Phương pháp quan sát sư phạm

2. 1. Khái niệm

Quan sát sư phạm là phương pháp theo dõi trực tiếp ( hay gián tiếp ), có kế hoạch và biện pháp chuyên môn nhằm phản ánh một cách khách quan đối tượng nghiên cứu mà không có sự can thiệp của người nghiên cứu vào trong đó .

- Quan sát sư phạm là phương pháp thu thập thông tin về quá trình giáo dục, trên cơ sơ tri giác trực tiếp về các hoạt động sư phạm, cho ta những tài liệu sống về thực tiển giáo dục. Tuy nhiên quan sát sư phạm giống quan sát tự nhiên ở chỗ : cùng dựa vào khai thác những hiện tượng có sẵn, không chủ động gây nên những tác động sư phạm, nhưng quan sát tự nhiên thì xuất phát từ những dấu hiệu bên ngoài còn quan sát sư phạm có thể khai thác cả những thông tin bên trong, ví dụ thực hiện các bài tập rồi đánh giá .

17

- Quan sát trong NCKH thực hiện một số chức năng :

+ Chức năng thu thập thông tin thực tiễn, đó là chức năng quan trọng nhất trong quá trình nghiên cứu

+ Chức năng kiểm chứng các lý thuyết, các giả thuyết đã có

+ Chức năng so sánh các kết quả trong những thực nghiệm. Đối chiếu lý thuyết với thực tế

2. 2. Đặc điểm của quan sát sư phạm

Thông thường bao giờ quan sát cũng được tiến hành do một chủ thể sử dụng để nhận thức một đối tượng xác định, trong một thời gian, với một mục đích và bằng phương tiện nhất định cho nên đặc điểm của quan sát sư phạm thể hiện ở chỗ :

- Đối tượng quan sát là hoạt động sư phạm phức tạp của cá nhân hay tập thể .

- Người quan sát là nhà khoa học hay công tác viên. Đó là những người có trình độ học vấn và ít nhiều có khả ngăng tư duy, nghiên cứu . Đã là con người thì đều có tính chủ quan. Chủ quan ở trình độ , kinh nghiệm, ở thế giới quan, ở cảm xúc tâm lý. Cho nên khi quan sát “cái tôi” cũng ảnh hưởng đến quá trình quan sát. Từ đó có thể làm sai lệch sự thật .

- Tài liệu quan sát dù khách quan thế nào đi chăng nữa cũng vẫn phụ thuộc vào việc lựa chọn của người nghiên cứu, do đó cần lựa chọn theo những chuẩn nhất định, được xử lý bằng toán học .........

2. 3. Ưu , nhược điểm của quan sát sư phạm

- Thu thập tài liệu trực tiếp, phản ánh trong hoàn cảnh cụ thể loại bỏ sai sót trung gian nếu có .

- Thực hiện phương pháp quan sát sư phạm giúp người nghiên cứu theo dõi các hiện tượng giáo dục một cách sống động theo trình tự thời gian, phát hiện những biến đổi về số lượng và chất lượng dưới tác động của giáo dục, giáo dưỡng .

- Sự quan sát đúng đắn, tin cậy có thể giúp nhà nghiên cứu thấy được diễn biến của quá trình giáo dục, giáo dưỡng .

- Tuy nhiên phương pháp quan sát sư phạm cũng có những hạn chế nhất định. Tâm trạng của người quan sát có thể ảnh hưởng đến kết quả,

18

khó tránh khỏi những ý kiến trong chủ quan đánh giá quá trình giáo dục .

- Quan sát sư phạm dễ gây mệt mỏi, đơn điệu ở người quan sát nếu tổ chức không chu đáo rất dễ tạo nên mối quan sát không đầy đủ của thầy và trò, nhất là về các mặt như đạo đức thể thao, trạng thái tâm lý thể thao, động tập luyện .

2. 4. Đối tượng quan sát sư phạm

Đối tượng quan sát sư phạm là các mặt khác nhau của quá trình giáo dục – giáo dưỡng nói chung, giáo dục thể chất và huấn luyện thể thao nói riêng. Đối tượng quan sát bao gồm :

- Phương pháp giảng dạy và huấn luyện

- Kỹ thuật thao tác

- Hoạt động chiến thuật

- Nhiệm vụ giáo dục – giáo dưỡng . Phương pháp giáo dục – giáo dưỡng

- Các bài tập, điều kiện vệ sinh, môi trường ...

- Yếu tố tâm lý trong tập luyện và thi đấu

2. 5. Cách tiến hành quan sát

Muốn quan sát đạt hiệu quả cần phải xây dựng kế hoạch và chương trình quan sát thật tỉ mỉ

- Xác định đối tượng quan sát, mục đích và nhiệm vụ cụ thể phải đạt được

- Chuẩn bị chu đáo các tài liệu và trang thiết bị kỹ thuật để quan sát ( hồ sơ quan sát: phiếu, biên bản, thiết bị kỹ thuật ....)

- Tiến hành quan sát, thu nhập tài liệu theo chương trình

- Ghi chép kết quả quan sát. Có thể ghi vào phiếu in sẵn, ghi biên bản , ghi vắn tắt, ghi nhật kí có thời gian , không gian, điều kiện và diễn biến của sự kiện hoặc có thể ghi âm, chụp ảnh, quay phim

- Kiểm tra lại kết quả quan sát bằng cách: chuyện trò với người tham gia tình huống, sử dụng các tài liệu khác liên quan đến diễn biến để đối chiếu, quan sát lại nếu thấy cần .........

19

III. Phương pháp điều tra.

Phương pháp điều tra trong giáo dục là phương pháp khảo sát số lượng lớn các đối tượng nghiên cứu ở một hay nhiều khu vực vào một hay nhiều thời điểm

* Phân loại

Có hai loại điều tra trong nghiên cứu giáo dục

- Điều tra cơ bản trong giáo dục như diều tra trình độ thể lực trong nhân dân ở một số địa phương hay trong phạm vi toàn quốc, điều tra chỉ số thông minh của sinh viên , học sinh, điều tra nhu cầu phát triển giáo dục về văn hóa.......

- Trưng cầu ý kiến ( điều tra xã hội học) theo phiếu là phương pháp tìm hiểu nhận thức, tâm trạng, nguyện vọng, của thầy cô, học sinh, phụ huynh sinh viên các hiện tương xã hội khác về một sự kiện chính trị, xã hội, văn hoá, thể thao ..

Thực chất của phương pháp trưng cầu ý kiến là phương pháp thu thập thông tin bằng ngôn ngữ dựa trên tác động về mặt tâm lý xã hội trực tiếp ( phỏng vấn ) hoặc gián tiếp (anket) giữa người nghiên cứu và người được hỏi ý kiến. Trưng cầu ý kiến dựa trên những lời phát biểu của cá nhân để phát hiện những sắc thái tinh tế nhất về các sự kiện đang xảy ra, đó là nguồn thông tin quan trọng

Điều quan trọng trong trưng cầu ý kiến là đặt câu hỏi. Câu hỏi thứ nhất là công cụ điều tra được sắp xếp theo một trình tự logic nhằm thu nhận thông tin. Câu hỏi có dạng tìm hiểu, sự kiện, kiểm tra nhận thức để biết thái độ, quan điểm của người được hỏi. Câu hỏi sử dụng thu thập thông tin dưới dạng viết được gọi là anket

3. 1. Quy trình nguyên tắc xây dựng phiếu câu hỏi ( anket )

- Xác định đề tài , mục đích của cuộc trưng cầu ( thăm dò ) ý kiến theo phiếu

* Chọn đề tài : đề tài nghiên cứu phải phù hợp với đối tượng , vấn đề mà chúng ta nghiên cứu phải nằm trong tằm hiểu biết của đối tượng, phải được đối tượng quan tâm

* Xác định mục đích : tuỳ theo nhhu cầu thực tế, khả năng của mỗi chúng ta ( trình độ , kinh phí ...) mà giới hạn hay mở rộng quy mô mục đích nghiên cứu cụ thể của mình

20

- Quy trình , nguyên tắc xây dựng phiếu câu hỏi

Phiếu câu hỏi có thể gồm ba phần

* Phần mở đầu : có chức năng xây dựng động cơ cho người được trả lời, hướng dẫn cách trả lời với các câu hỏi, tạo cảm giác dễ chịu, hài lóng ngay từ khi tiếp xúc với câu hỏi

* Phần nội dung : phần này thể hiện bằng các câu hỏi . Câu hỏi có thể sử dụng bằng câu hỏi kín và câu hỏi mở ( anket đóng và anket mở) . Câu hỏi kín là câu hỏi có kèm theo sẵn phương án trả lời. Người trả lời chỉ cần đánh dấu vào phương án nào phù hợp với suy nghĩ của mình. Có hai loại câu hỏi kín đó là câu hỏi kín đơn giản và câu hỏi kín phức tạp:

Câu hỏi kín đơn giản : là loại câu hỏi chỉ có hai phương án trả lời “có” hoặc “không”

Câu hỏi kín phức tạp : gồm nhiều phương án trả lời. Nó phân biệt tỉ mỉ hơn thái độ phán xét, đánh giá của người trả lời .

Như Trường đại học thành trường Đại học quốc gia, đồng chí có ý nghĩa băn khoăn xin cho biết ý kiến

Câu hỏi mở có ưu tiên ghi nhận được đầy đủ, chính xác ý kiến của người trả lời trong khi xử lý

Câu hỏi vừa kín vừa mở: Đó là loại câu hỏi có một số phương án trả lời có sẵn và một số phương án trả lời là câu hỏi mở. Câu hỏi này được sử dụng khi vấn đề được hỏi có chứa rất nhiều phương án trả lời mà chúng ta khó có thể lường hết được

- Phần cứ liệu kiểm tra : mục đích nhằm phân tích chất lượng thông tin

Ghi rõ tiểu sử người được hỏi gồm họ, tên, năm sinh, nơi làm việc, thâm niên công tác và một số vấn đề khác khi cần

Đối với một số câu hỏi tạo nên sự băn khoăn, lo ngại đối với người trả lời thì không cần ghi phần cứ liệu kiểm tra ( vô danh ).

3. 2 . Phương pháp phỏng vấn

Phương pháp phỏng vấn là phương pháp điều tra nhằm thu nhận thông tin thông qua hỏi – trả lời, giữa nhà nghiên cứu với cá nhân khác nhau về vấn đề quan tâm.

21

Phân loại phương pháp phỏng vấn

Tuỳ theo mục đích, hình thức, nội dung thu nhận thông tin có thể chia thành 3 loại phỏng vấn : phỏng vấn trực tiếp, phỏng vấn gián tiếp và trao đổi mạn đàm

- Phỏng vấn trực tiếp : là phương pháp thu nhận thông tin thông qua hỏi và trả lời miệng giữa nhà nghiên cứu và người được hỏi. Trong phương pháp này, người nghiên cứu và đối tượng được hỏi nói chuyện trực tiếp với nhau

- Phỏng vấn gián tiếp ( bằng phiếu ): Phỏng vấn gián tiếp là phương pháp điều tra xã hội học ( dùng anket) thực hiện bằng cách điền vào các câu hỏi được in sẵn, người được hỏi lựa chọn câu trả lời theo quan điểm và nhận thức của mình. Phương pháp phỏng vấn gián tiếp được sử dụng khá rộng rãi trong nghiên cứu khoa học

- Phỏng vấn mạn đàm : ( trao đổi mạn đàm ) là phương pháp điều tra nhằm thu nhận thông tin qua sự trao đổi ý kiến qua lại giữa người nghiên cứu và người được hỏi

3. 3. Yêu cầu của kỹ thuật điều tra

Hiệu quả của sự dụng phương pháp nghiên cứu phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố mà trước hết là hệ thống câu hỏi

- Câu hỏi ngắn gọn , rõ ràng , mạch lạc giúp người được trả lời đúng với ý đồ chiến lược và mục đích nghiên cứu

- Hệ thống câu hỏi phải phục vụ chiến lược diều tra nghĩa là khi đặt câu hỏi thì chúng ta thu được những thông tin gì và toàn bộ các câu hỏi phải làm bộc lộ những quy định chung của nhận thức, tâm trạng hay quan niệm chung của xã hội. Một điều đáng quan tâm là chất lượng ý kiến trả lời phụ thuộc vào cả hai phía.

+ Người hỏi

- Đặt câu hỏi nhằm mục đích gì ?

- Nội dung câu hỏi : dễ hiểu để trả lời

- Tình huống , hoàn cảnh môi trường

+ Người trả lời

- Động cơ trả lời

22

- Trình độ của người được hỏi

- Khả năng trí nhớ

- Thái độ đối với người được hỏi

- Giấu tên hay phải ghi rõ họ tên

- Kết quả cuộc điều tra cũng có thể bị hạn chế do hệ thống câu hỏi khó hiểu, trùng lập nhiều vấn đề. Người trả lời trung thực do sợ động chạm đến uy tín, khả năng hiểu biết của người được hỏi hạn chế và sử lý thông tin không thích hợp

- Kết quả điều tra phải là những điều kiện khách quan. Để giải quyết vấn đề này, hệ thống câu hỏi phải bao hàm cả chiến thuật kiểm tra lẩn nhau, các câu hỏi hổ trợ nhau để tìm ra câu hỏi đúng nhất

- Một điều quan trọng là tạo ra không khí làm việc trong cuộc điều tra, cũng như trọng tâm trong thời điểm ấy, vì chúng có thể ảnh hưởng tới chất lượng câu trả lời. Cho nên phải chọn thời điểm thích hợp và tạo ra bầu không khí tự nhiên, dể chịu trong buổi làm việc

IV. Phương pháp thực nghiệm sư phạm

Thực nghiệm sư phạm là phương pháp nghiên cứu được đưa vào quá trình giáo dục những nhân tố mới cần nghiên cứu và làm sáng tỏ tính ưu việt của chúng so với nhân tố khác hoặc tác động khác

Hiện nay phương pháp thực nghiệm sư phạm đang là phương pháp chủ công trong NCKH. Ngay từ khi xuất hiện thực nghiệm đã có ý nghĩa như một cuộc cách mạng trong quá trình nghiên cứu, nó đẩy lùi làm thay đổi tư duy khoa học kiểu củ , nó được ứng dụng rộng rãi nhất trong khoa học tự nhiên. Thực nghiệm đã đẩy nhanh quá trình nghiên cứu khoa học, tạo khả năng vận dụng nhanh chóng kết quả sản xuất vào thực tiễn sản xuất. Phương pháp thực nghiệm sư phạm làm tăng trình độ kỹ thuật thực hành , làm phát triển khả năng tư duy lý thuyết. Chính phương pháp thực nghiệm đã tạo ra một hướng nghiên cứu mới , phương pháp hoàn toàn chủ động trong sáng tạo khoa học .

4. 1. Đặc điểm của phương pháp thực nghiệm.

Thực nghiệm sư phạm với mục đích là nhằm nâng cao hiệu quả của quá trình giảng dạy, huấn luyện, thành tích học tập. Trong lĩnh vực hoat động TDTT, thực nghiệm sư phạm thể hiện tính ưu việt rõ nét và có một số đặc điểm

23

- Đặc điểm nổi bật của thực nghiệm sư phạm là sự can thiệp kế hoạch của con người vào hiện tượng nghiên cứu. Kế hoạch thực nghiệm đòi hỏi miêu tả hệ thống các biến số theo chương trình

- Thực nghiệm được tiến hành từ một giả thuyết hay phỏng đoán về sự diễn biến tốt hơn của đối tượng nếu ta chú ý đến một biến số quan trọng và loại đi một biến số thứ yếu. Điều giải thích là thực nghiệm được tiến hành để khẳng định tính chân thực của phỏng đoán hay giả thiết. Nếu thực nghiệm thành công sẽ góp phần xây dựng một lý thuyết mới .

-Với mục đích kiểm tra giả thuyết, các đối tượng thực nghiệm được chia thành 2 nhóm. Nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng. Hai nhóm này được lựa chọn ngẫu nhiên, có số lượng và có trình độ phát triển như nhau, điều đó được khẳng định bằng kiểm tra chất lượng ban đầu.

4. 2. Phân loại thực nghiệm sư phạm

Trong lý luận và thực hành TDTT , người ta phân chia thực nghiệm sư phạm thành một nhóm nhất định. Thông thường người ta phân chia theo mục đích và điều kiện nghiên cứu: có thể bao gồm một số loại thực nghiệm như sau :

- Thực nhiệm cải tạo: Là thực nghiệm nhằm xây dựng một giả thuyết khoa học độc đáo. Có thể nghiên cứu hiệu quả của quá trình dạy học trong chương trình hoá TDTT

- Thực nghiệm kiểm tra Là loại thực nghiệm đánh giá lại những thông tin trong một vấn đề khoa học nào đó. Có thể sử dụng loại thực nghiệm này để kiểm tra một hiện tượng , một nhân tố sư phạm nào đó trong điều kiện mới, các lứa tuổi người tập khác nhau ở các môn thể thao không giống nhau

- Thực nghiệm tự nhiên Có sự thay đổi không lớn điều kiện giảng dạy – huấn luyện. Ví dụ nghiên cứu một nội dung mới chương trình giảng dạy TDTT cho học sinh phổ thông. Ở nhóm thí nghiệm áp dụng các bài tập được soạn thảo. Ở một bài tập mới ở lớp khác không được áp dụng. Trong thực nghiệm này các điều kiện của một lớp học là như nhau, trẻ em ở nhóm thực nghiệm không được biết là mình đang tham gia vào thí nghiệm

- Thực nghiệm chọn mẫu Trong lĩnh vực TDTT, phương pháp thường được sử dụng hơn cả là phương pháp chọn mẫu. Loại thực nghiệm này được phân ra làm thực nghiệm tuyệt đối và thực nghiệm so sánh ( thực nghiệm tương đối )

24

+ Thực nghiệm tuyệt đối Thực nghiệm tuyệt đối được thực hiện nhằm mục đích nghiên cứu trạng thái người tập ở một thời điểm nào đó mà không cần có sự so sánh với các hiện tượng khác. Ví dụ: đánh giá trình độ thể lực của học sinh ở giữa hay cuối năm học. Thực nghiệm tuyệt đối thường được tiến hành ở giai đoạn nghiên cứu bước đầu và kết quả thu được sẽ đặt cơ sở cho các giai đoạn nghiên cứu tiếp theo.

+ Thực nghiệm so sánh Nếu thực nghiệm sư phạm nhằm xác định hiệu quả của một nhân tố thử nghiệm nào đó người ta thường sử dụng phương pháp thực nghiệm so sánh. Thực nghiệm so sánh lại được chia làm hai loại: thực nghiệm so sánh trình tự và thực nghiệm so sánh song song

- Thực nghiệm so sánh trình tự: là thực nghiem nhằm so sánh kết quả trước và sau khi đưa nhân tố mới vào trên cùng một nhóm người. thực nghiệm này thường được áp dụng khi đối tượng nghiên cứu có số lượng han chế và điều kiện tiến hành cũng đơn giản hơn .

- Thực nghiệm so sánh song song: là thực nghiệm được tiến hành một lúc trên hai hay nhiều nhóm. Ở nhóm thực nghiệm người ta sử dụng phương pháp mới, phương tiện mới, nội dung mới ( nhân tố mới ở đây có thể là đặc điểm kỹ thuật, động tác, chiến thuật thi đấu, các phương pháp tập luyện, các thành phần lượng vận động, các nhân tố tâm lý, các quan điểm về phát triển thể chất ......)

Khi tiến hành thực nghiệm sư phạm cần đảm bảo những yêu cầu sau đây :

- Lựa chọn các thí nghiệm bằng phương pháp khác nhau nhưng phải như nhau về lứa tuổi, giới tính, trình độ về thể lực kỹ thuật và một số loại trình độ khác

- Điều kiện thực nghiệm ( tập luyện) ở các nhóm phải giống nhau

- Số lượng đối tượng thực nghiệm phải đủ lớn để số liệu nhận được có độ tin cây cao. Các số liệu thu được phải sử lý bằng toán thống kê

-Trong thực nghiệm không nên đồng thời nghiên cứu cùng một lúc nhiều vấn đề, vì nếu làm như thế sẽ ảnh hưởng xấu lẫn nhau khó sát định kết quả

- Trước khi bắt đầu nghiên cứu, có thể giao cho một ban kiểm tra tiến hành đánh giá và kiểm tra và ghi vào biên bản số liệu thu được ban đầu

25

- Cuối thực nghiệm sư phạm lập biên bản kiểm tra cuối cùng

Khi so sánh số liệu trước và sau thực nghiệm, sẽ giải thích được kết quả thực nghiệm sư phạm

Thực nghiệm so sánh song song đơn giản là dạng thực nghiệm dễ tiến hành hơn cả. Trong thực nghiệm tiến hành 2 nhóm ( nhóm thực nghiệm và nhóm kiểm tra ). Sau khi tiến hành hàng loạt buổi tập, xác định kết quả của các nhân tố thí nghiệm

- Thực nghiệm so sánh song song bắt chéo: sắp xếp các nhóm nghiên cứu khác nhau trong những điều kiện đầy đủ không cần nhóm đối chứng. Thời gian thực nghiệm từ một số buổi đến một số năm

Ví dụ : Bảng 2. 1

Giai đoạn Nhóm A Nhóm B

Giai đoạn 1 Nhân tố ngh. cứu I Nhân tố nghiên cứu II

Giai đoạn II Nhân tố ngh.cứu II Nhân tố nghiên cứu I

Thực nghiệm bắt chéo cho phép đặt ra những điều kiện tương đối giống nhau ở các nhóm thí nghiệm . Điều đó rất quan trọng, bởi vì đạt đế sự cân bằng hoàn toàn giữa chúng là thực tế không thể có được.

Trong thực nghiệm bắt chéo, mỗi nhóm lần lượt là nhóm thực nghiệm, là nhóm đối chứng. Với sơ đồ thí nghiệm này, cho số liệu có mức độ tin cậy cao, có nghĩa là các nhóm thực nghiệm lần lượt chịu sự tác động của tất cả các nhân tố sư phạm. Điều đó dẫn đến có thể xử lý không bằng toán thống kê mà vẫn có thể tin cậy được mặc dù đối tượng thực nghiệm thiếu.

- Nếu cần thiết so sánh không phải 2 mà 3 nhân tố có thể áp dụng theo sơ đồ sau : 3 x 3 ( thực nghiệm nhiều nhân tố ) Bảng 2. 2

26

Bảng 2. 2

Giai đọan Nhóm A Nhóm B Nhóm C

Giai đọan I Nhân tố I Nhân tố II Nhân tố III

Giai đọan II Nhân tố II Nhân tố III Nhân tố I

Giai đọan III Nhân tố III Nhân tố I Nhân tố II

Ví dụ :

Nếu cần phân tích, so sánh 3 nhân tố nghiên cứu: nghiên cứu ảnh hưởng của việc tập luyện thể dục thể thao đối với việc phát triển cơ thể trẻ em. Các nhân tố thể lực gồm :

- Số buổi tập trong tuần

- Số lần lặp lại các bài tập trong một buổi tập(Nhân tố II)

- Thời gian nghỉ giữa các lần tập lại (Nhân tố III )

Khi cần so sánh 4 nhân tố nghiên cứu thì áp dụng cấu trúc thực nghiệm có dạng :

Bảng 2. 3

1 2 3 4

2 3 4 1

3 4 1 2

4 1 2 3

Như vậy có thể xây dựng cấu trúc thực nghiệm với nhiều nhân tố so sánh, song cần lưu ý: số nhân tố xác định số nhóm tham gia thực nghiệm .

27

V. Phương pháp dùng bài tập kiểm tra ( bài thử ) – test

5. 1. Khái niệm

Phương pháp dùng bài tập kiểm tra ( test ) là phương pháp nghiên cứu nhờ hệ thống bài tập ( bài tập kiểm tra ) được tiêu chuẩn hóa về nội dung và hình thức đã được thực tiễn thừa nhận nhằm đánh giá khả năng của đối tượng nghiên cứu

- Đánh giá trình độ thể lực chuyên môn của vận động viên các cấp thuộc các môn thể thao khác nhau

- Nghiên cứu trình độ kỹ thuật, chiến thuật thi đấu của vận động viên, trạng thái tâm lý tập luyện và thi đấu, trạng thái sinh lý ........

So sánh trình độ tập luyện của từng người hoặc cả nhóm, lựa chọn vận động viên vào tập luyện môn thể thao nào cho thích hợp và vào các đội tuyển thi đấu. Kiểm tra khách quan trình độ các vận động viên, làm sáng tỏ tính ưu việt và những thiếu sót của những biện pháp, phương pháp giảng dạy và huấn luyện, hình thức tổ chức tập luyện. Trên cơ sở đó, có thể xây dựng kế hoạch tập luyện một cách khoa học

Điều cần nhấn mạnh thêm rằng, khi dùng phương pháp test phải chú ý đến mối quan hệ giữa số lượng và chất lượng của tâm lý người. Bởi vì tâm lý người mang bản chất xã hội – lịch sử, do đó nhiều khi các số liệu cần đo, đếm không phản ảnh hết năng lực tâm lý của mọi người .

5. 2. Các bài tập kiểm tra.

Trong lĩnh vực họat TDTT, các bài tập kiểm tra gồm những lọai sau:

- Các bài tập khả năng đánh giá các khả năng động lực

- Các bài tập kiểm tra trạng thái tập luyện

- Các bài tập đánh giá trình độ tập luyện chuyên môn

Trong NCKH TDTT, thường sử dụng nhiều bài tập khác nhau. Muốn đánh giá trình độ chuyên môn của vận động viên, sẽ sử dụng một số test đánh giá trình độ kỹ thuật, test đánh giá sự chuẩn bị tâm lý. Các test giúp chúng ta xác định được trạng thái thể lực của con người, sự sẵn sàng của họ khi bước vào tập luyện thông qua các chỉ số khách quan. Nếu chọn các test không đúng, các số liệu, thông tin thu nhập thiếu mức độ tin cậy, thiếu tính hợp lý của quá trình giáo dục thể chất

28

và huấn luyện thể thao. Độ tin cậy trên đươc đánh giá, kiểm tra bằng các chỉ số tổng hợp về trình độ người tập và kết quả của hoạt động, vận động ( thành tích thi đấu ). Một số ví dụ cụ thể :

Ví dụ 1 : Đánh giá tố chất sức mạnh

- Sức mạnh tối đa : là khả năng thể hiện sức mạnh lớn nhất của một nhóm cơ. Kết quả sức mạnh tối đa trong kiểm tra là không thể lặp lại sau đó mà phải cần có thời gian nghỉ đủ để phục hồi. Trong khi sử dụng kết quả sức mạnh tối đa, người tập còn sử dụng một khái niệm nữa của sức mạnh đó là sức mạnh tương đối được tính bằng :

Mtd =Mmax / P (kg)

Trong đó :

Mtd : sức mạnh tương đối

Mmax : sức mạnh tối đa

P : trọng lực cơ thể

Trong các bài kiểm tra sức mạnh tối đa, thường sử dụng các máy ghi lực ( lực kế ) tính ra đơn vị Niuton(N). Thực tế cho thấy sức mạnh tối đa của toàn cơ thể được thể hiện ở tư thế đẩy tạ vai và đứng với góc khuỵu gối 125 độ - 135 độ , thành tích thu được sẽ lớn nhất .

Bằng máy ghi lực người ta có thể kiểm tra sức mạnh tối đa của các bộ phận cơ thể: sức mạnh tối đa của cẳng chân, cẳng tay, cánh tay, lưng .......

Sức mạnh – nhanh: đó là sức mạnh động lực tính theo đơn vị thời gian. Nội dung các bài tập kiểm tra bao gồm :

+ Các loại bật nhảy không có chạy đà: bật nhảy bằng hai chân có hoặc không có đánh tay

+ Nhảy 3 bước, 5 bước, bật nhảy cao, bật nhảy các cự ly 20m – 30m

+ Chạy tăng tốc: ở các cự ly 10m – 30m

+ Kéo tay xà đơn, chống đẩy xà kép

+ Các bài tập thể dục không có dụng cụ: đứng lên ngồi xuống trong 10 giây, 30 giây, chuyển thân 4 tư thế trong 5 giây

Sức mạnh – bền: là tổng hợp số lần lặp lại một hoạt động cho tới mệt hoàn toàn

29

Bật nhảy, tay với cao liên tục trong 20 lần. Xác định giá trị trung bình và độ lệch càng nhỏ thì giá trị sức mạnh – bền càng tốt

Ví dụ 2 : đánh giá về sức nhanh

Sức mạnh nhanh có mối quan hệ chặt chẽ với kỹ thuật động tác và yếu tố sức mạnh. Cho nên các bài kiểm tra cần có cấu trúc , nội dung sao cho loại trừ ít nhiều được hai yếu tố tr6en có giá trị khách quan. Nội dung kiểm tra sức mạnh gồm: sức nhanh phản ứng, sức nhanh vận động, sức nhanh động tác. Hiện nay các bài tập kiểm tra ( bài thử ) chủ yếu thuộc loại sức nhanh vận động

Các cự ly chạy tốc độ cao: 10m, 20m, 30m, 40m, 50m, 60m, khi chạy không để kỹ thuật xuất phát chi phối tới kết quả cự ly chạy

Kiểm tra trình độ nhanh : vượt chướng ngại vật, thay đổi hướng tăng và hãm tốc độ. Ví dụ chạy dích dắc 30m với mục đích là đánh giá về độ nhanh vận động đa dạng và hướng biến đổi liên tục

Đối với chạy : “con lắc” với mục đích đánh giá về khả năng nhanh khả năng vận động biến đổi hướng. Người chạy có thể chạy đi – về vòng qua cọc cờ 4 lần, sau đó tính thời gian toàn bộ

Thực nghiệm Alden: đánh giá sức nhanh vận động đa dạng và biến đổi hướng. Người chạy phải chạy vòng qua 4 góc và ở giữa trong 3 lần, sau đó tính thời gian

Ví dụ 3: đánh giá sức bền

Tố chất sức bền là thành phần cơ sở của khả năng thể lực. Tố chất sức bền có vai trò quan trọng đối với mọi hoạt động TDTT. Sức bền được quy định theo dạng vận động: sức bền cự ly ngắn, sức bền cự ly trung bình, sức bền của cự ly dài

Sức bền của cự ly ngắn: đó là hoạt động có cường độ cao trong thời gian ngắn ( 45 giây – 2 phút). Các cự ly chạy 300m, 500m, 600m, và chạy 1.5 phút

Sức bền của cự ly trung bình: đó là hoạt động có cường độ tương đối lớn trong thời gian 2-9 phút. Các cự ly 800m, 1000m, 1200m ,1500m, 2000m

Sức bền cự ly dài: đây là dạng tổng hợp sức bền gồm cả sức bền ngắn và sức bền trung bình. Thời gian hoạt động là 9 phút trở lên. Các cự ly: chạy 10 phút, 12 phút, 15 phút, chạy 3000m

30

Ví dụ 4: đánh giá về độ linh hoạt các khớp

Độ linh hoạt của các khớp chính là giá trị giới hạn hoạt động của khớp. Độ linh hoạt của khớp tể hiện ở tính thẩm mỹ biên độ động tác rộng ( môn thể dục ). Ở cấu trúc động tác, làm tăng khả năng tiết kiệm năng lượng ( môn bơi ), ở khả năng về sức mạnh làm tăng tốc độ với dụng cụ ( ném lao, đẩy tạ ...)

Trong hoạt động TDTT, kiểm tra nội dung về độ linh hoạt khớp chủ yếu là độ lớn hoạt động ở các khớp vai, khớp hông và xương sống. Có thể hình dung một số bài kiểm tra .

- Gập thân về trước: Để đánh giá độ linh hoạt của cột sống. Đứng gập thân về trước, yêu cầu thẳng chân, đầu ngón tay chạm vào bảng chia độ dài (cm), ở mức nào thì đó là giá trị cần phải đo ( dừng 2 giây ở tư thế đó )

- Quay khớp vai bằng gậy: dùng một gậy thể dục dài 1,5m, hai tay nắm gậy ở trước bụng. Nâng gậy qua đầu ra sau lưng. Khoảng cách giữa hai nắm tay càng nhỏ thì độ linh hoạt khớp vai càng lớn

- Nâng chân lên cao – về trước

Dùng để đánh giá độ linh hoạt tích cực của khớp hông. Người kiểm tra cần đứng cạnh thang đóng, vai vuông góc với thang đóng . Một bảng ( có thể bằng bìa ) chia độ đặt sát với thanh đóng. Vận động viên giơ chân về trước lên cao hết khả năng và giữ vững trong 5 giây. Đo góc độ mà 2 chân tạo nên qua bảng chia độ.

Ví dụ 5: các test đánh giá trình độ tập luyện chuyên mộn

Đánh giá trình độ tập luyện chuyên môn gồm nhiều test và các loại bài kiểm tra phối hợp. Nội dung môn kiểm tra đánh giá có liên quan tới kỹ thuật động tác, chiến thuật thực hiện

+ Môn bóng chuyền

Hiệu suát bài tập phụ thuộc vào trình độ thể lực và trình độ xử lý kỹ thuật với bóng. Đối với môn bóng chuyền, cần chú ý về chuyên môn :

- Theo dõi thi đấu

- Bài tập về chuyền – đệm bóng vào tường trong 1 phút

- Bài tập chuyền và đệm bóng trúng đích

- Đập bóng ở tường và lưới 1 phút

31

- Phát bóng thấp và cao tay – phát bóng trong 1 phút

- Bài kiểm tra phối hợp

- Bài kiểm tra các đặt tính thể lực

- Kiểm tra kỹ thuật qua phim ảnh

Ví dụ kiểm tra trình độ kỹ thuật của vận động viên

- Phát bóng thấp tay vào sân quy định, ở mỗi vùng phát 6 quả

- Chuyền bóng qua cột giới hạn

Cần dựng hai cọc giới hạn ( cao 60cm cách nhau 80cm ) ở trên lưới. A tung bóng qua giữa 2 cọc, B dùng kỹ thuật đệm bóng trả lại giữa hai cọc. Bóng sang qua lưới, kỹ thuật đệm đều được thực hiện theo luật quy định

- Đập bóng: đập 10 lần , phải đập trên không theo đúng luật đập bóng

- Chuyền bóng cao tay vào đích, thực hiện 12 lần ( vào mỗi ô 4 lần ) vận động viên đứng ở đường 3m chuyền thứ tự 4 quả vào từng : 1. 2 và 3

- Phát bóng cao tay vào đúng các phần sân quy định chia sân thành hai phần. Vận động viên phát 6 quả vào mỗi phần sân – tổng 2 quả. Thực hiện đúng luật phát bóng

- Đập nhú: thực hiện đúng như đập bóng, chỉ khác là chuyền bóng 2 không bổng, mà thấp sát lưới

- Chạy lên chuyền bóng vào đích. Vận động viên đứng cách lưới khoảng 6m , tung bóng về phía trước và chạy theo sao cho có thể chuyền cao tay, quả bóng đó ở đường 3m vào các ô 1, 2, 3, 4, mỗi ô chuyền 3 quả ( toàn bộ là 12 lần chuyền )

- Đệm bóng qua hai cọc giới hạn trong di động. Vận động viên di động liên tục sang hai bên 2m sau mỗi lần đệm bóng qua lưới – trong giới hạn hai cọc giới hạn cách nhau 80cm

- Đập bóng thẳng và chéo. Vận động viên thực hiện ở vị trí số 4 tay phải ) đập 5 quả thẳng và 5 quả chéo vào khu vực quy định. Chỉ cần đập những quả nêu tốt

- Đập bóng xa lưới: kẻ một đường cách lưới 6m, thực hiện tung đập bóng trước đường gạch lưới

32

- Phát bóng cao tay vào ô quy định. Chia sân làm 4 ô, mỗi ô có một cạnh bằng 4,5 m. Sau đó vào mỗi ô 3 lần

+ Môn bóng rổ

Có thể sử dụng bài kiểm tra về thể lực và khả năng phối hợp để đánh giá hiệu suất của hoạt động bóng rổ. Ví dụ nên kiểm tra về thể lực, các mặt kỹ thuật, chiến thuật có thể đánh giá nhận xét theo cá nhân

Nội dung sử dụng kiểm tra

- Quan sát thi đấu: hiệu suất ném rổ, tranh cướp bóng, tấn công nhanh

- Chạy 30m

- Bật nhảy cao tại chổ, bật nhảy liên tục

- Bật nhảy qua ghế băng bằng hai chân

- Chất lượng, độ nhanh của xử lý vị trí, quyết định

- Khả năng bắt bóng và truyền bóng

- Nhanh của hoạt động phòng thủ

- Tốc độ dẫn bóng – dẫn bóng qua cọc

- Ném bóng vào đích chuẩn xác

- Ném rổ ở các vị trì dưới rổ, trong và ngoài khu cấm địa

- Ném rổ sau khi làm động tác giả

- Dẫn bóng và ném bóng

- Kiểm tra thể lực: sức bền chuyên môn

- Thử nghiệm về sức bền của bóng rổ

Vận động viên cầm bóng trong tay, đứng ở vạch xuất phát. Căn cứ vào hiệu lệnh dẫn bóng tới bảng rỗ trước mặt và ném rổ. Sau đó bắt lại bóng và dẫn trở lại. Ở đây cùng ném rổ và bắt lại bóng để dẫn và ném tiếp. Vận động viên cần thực hiện 10 lần với thời gian ngắn nhất

Cách xác định: thực hiện 10 lần dẫn bóng ném rổ, đo mạch ở các thời điểm; 2 phút trước khi dẫn bóng, ngay sau khi dẫn bóng 1 phút, 2 phút , 3

33

phút, 4 phút sau bài kiểm tra ( các lần đo mạch đều là 15 giây sau đó suy ra phút ).

+ Môn bóng đá :

Bóng đá là môn thể thao hấp dẫn, thu hút mọi giới, mọi lứa tuổi, việc xác định trạng thái, hiệu suất cá nhân và đồng đội là điều rất khó khăn. Một trong những nhân tố quyết định một cách cơ bản tời hiệu quả của đội có thể là khả năng thể lực, năng lực thực hiện các động tác chuyên môn, tính chất phối hơp cùng hoạt động của mỗi cầu thủ. Tuy vậy nội dung thường sử dụng kiểm tra bao gồm

Theo dõi quá trình thi đấu: hoạt động với bóng (tranh cướp bóng, động tác giả, chuyền sút bóng, hành động chiến thuật) hoạt động không có bóng, hoạt động của thủ môn

- Đá bóng và ném bóng xa

- Đá bóng vào đích , sút cầu môn chính xác 5 lần mỗi chân

- Bật xa và bật ba bước không có đà

- 4 x 100m chạy tốc độ với quãng nghỉ 30 giây

- 10 x 30m chạy tốc độ với quãng nghỉ 25 giây

- 15 x 30m chạy tốc độ với quãng nghỉ 10 giây

- Chạy sức bền

- Chạy tốc độ tối đa ở các cự ly 15m , 30m ( tốc độ cao )

- Dẫn bóng qua cọc , cự ly 30m, 20m ,25m . Dẫn bóng tốc độ 30m

- Kiểm tra tim mạch

- Các test tâm lý

Bài kiểm tra vận động viên đá bóng

Phần 1

- Chạy 30m

- Chạy 5 x 30m

- Bật xa tại chỗ

34

- Kéo tay xà đơn

- Dẫn bóng 30m

- Dẫn bóng 5 x 30m

- Đá bóng xa bằng chân trái và phải

- Đánh đầu xa

- Dúng cả hai chân đá bóng vào đích

Phần II

- Chạy sức bền

- Lực bóp tay

- Sức mạnh tối đa của chân

- Chạy luồn lách qua cọc

+ Các môn chạy

Khi kiểm tra các môn chạy cần chú ý

- Các cự ly : 100m, 200m, 400m, 800m, 1500m, 3000m, 5000m, 10000m, 42.195m, 100m, 400m, vượt rào; chạy vượt chướng ngại vật 3000m

- Kiểm tra sức mạnh các nhóm cơ: bàn chân, vai, tay, lưng, bụng, nhóm cơ hông

- Các loại bật nhảy: cao, xa, nhảy 3 - 5 - 10 bước không có đà và có đà

- Các thử nghiệm chạy với cự ly 20m, 30m, 50m, 70m, 100m, 500m, 1000m, 5000m, 6000m

- Các chỉ số ( index : chỉ số nhanh dự trữ với :

Ts

I = ---------- - Tk

h

Trong đó : Ts : Thời gian chạy hết cự ly

( ví dụ : chạy 400m hết 54 giây)

35

Tk : Thời gian nhanh nhất chạy hết đoạn kiểm tra

( ví dụ : chạy 100m hết 12.5 giây)

h : thương số giữa cự ly và đoạn kiểm tra

Ví duï treân seõ laø 4100400

=mm

Chæ soá söùc beàn:

Chæ soá söùc beàn cô baép: I = A – k B.

Vôùi k: 4, 5, 6 … (soá phaàn chia töø cöï ly thi ñaáu)

A: keát quaû thi ñaáu (thôøi gian chaïy heát cöï ly)

B: keát quaû ñaït ñöôïc ôû moät ñoaïn kieåm tra.

ÔÛ ñaây giaù trò index cho bieát veà söùc beàn ngaén – trung bình – daøi maø khoâng phuï thuoäc vaøo cöï ly chaïy.

Chæ soá kyõ thuaät (ñoái vôùi moân vöôït raøo, chöôùng ngaïi) I = A – B

Trong ñoù: A: keát quaû ôû cöï ly thi ñaáu (coù raøo, chöôùng ngaïi).

B: keát quaû cuõng ôû cöï ly thi ñaáu ñoù nhöng khoâng coù raøo, chöôùng ngaïi vaät.

Chæ soá meät moûi:

I = t800 - t400

t800: thôøi gian chaïy cöï ly 800m

t400: thôøi gian chaïy cöï ly 400m (sau khi chaïy 800m, nghæ 3 – 5 phuùt, chaïy tieáp 400m kieåm tra.

Thöông soá meät moûi

400

800

2 ttQ×

=

k

s

ttI =

36

+ Caùc moân nhaûy:

Caùc noäi dung cô baûn:

- Caùc moân thi ñaáu: nhaûu cao, nhaûy xe, nhaûy saøo.

- Kieåm tra söùc maïnh caùc nhoùm cô; baøn chaân, vai, tay, löng, buïng, nhoùm cô hoâng.

- Caùc loaïi baät nhaûy: gioáng ôû phaàn chaïy, ñoái vôùi baøi taäp tay coù hoaëc khoâng coù ñaùnh laêng tay vaø baèng 1 hoaëc 2 chaân.

Caùc cöï ly kieåm tra: 20m, 30m, 50m, 800m, 1000m.

* Nhaûy xa:

Noäi dung kieåm tra cô baûn (cho caùc loaïi nhaûy vaø neùm ñaåy).

- Chaïy 30m, xuaát phaùt cao.

- Baät nhaûy vôùi tay cao.

- Chaïy 800m ñoái vôùi nöõ, 1000m ñoái vôùi nam.

Caùc noäi dung kieåm tra chuyeân moân:

- Nhaûy 5 böôùc chaân phaûi, traùi.

- Nhaûy 10 böôùc vôùi 5 böôùc chaïy ñaø.

* Nhaûy saøo:

Noäi dung kieåm tra cô baûn gioáng nhaûy xa.

- Nhaûy 5 böôùc khoâng chaïy ñaø baèng chaân phaûi vaø traùi.

- Ke ngang chaân treân thang doùng – tính thôøi gian.

- Leo daây 3m, tính thôøi gian.

- Töø choáng, quay tröôùc xaø ñôn (cao ngang ñaàu).

- Laøm 3 laàn (moãi laàn ñeàu baét ñaàu töø ñöùng treân ñaát lieân tuïc).

Tính thôøi gian.

37

* Nhaûy 3 böôùc: Noäi dung kieåm tra chuyeân moân:

Chaïy 50 tö theá xuaát phaùt cao: laøm 2 laàn.

- Nhaûy 5 böôùc baèng chaân phaûi vaø traùi, vôùi 7 böôùc ñaø.

Tính ñoä xa:

- Nhaûy 2 chaân 3 x 50m nghó giöõa quaõng 2 phuùt, tính ra chæ soá söùc maïnh beàn:

tna

naI

IIII

i ×+−×

=

++=

50

3331

Trong ñoù:

i: 1, 2, 3

a: khoaûng caùch töø böôùc cuoái cuøng tôùi ñích.

t: thôøi gian thöïc hieän ôû 50m.

n: soá löôïng böôùc nhaûy trong 50m.

* Nhaûy cao:

Đaây laø baøi thöû nghieäm cho vaän ñoäng vieân nhaûy cao kyõ thuaät nhaûy Flop. Bao goàm 6 test.

- Nhaûy kyõ thuaät Flop khoâng chaïy ñaø. Keû 2 khu vöïc caùch xaø ngang 40cm vaø 70cm ñeå ñöùng baät nhaûy. Vaän ñoäng vieân baät nhaûy baèng 2 chaân, keát hoïp vôùi tay ñaùnh laêng. Löng qua xaø vaø xuoáng ñeäm baèng löng. Böôùc nhaûy taêng 3 cm moãi laàn cho tôùi toái ña.

- Nhảy với tay cao, bước đà xuống thấp. Đặt một bục với độ cao 45cm cách bảng chia độ cao (để bật nhảy với tay) khỏang 2m. VĐV �ứng trên bục (chân giậm nhảy ở sau, chân lăng ở trước). Bước chân giậm nhảy xuống đất tại một ô 30cm2 để cách bục từ 70 – 100cm. Theo đà đó bật nhảy và với tay chạm ở mức cao nhất, làm 3 lần, lấy lần thực hiện tốt nhất. Nếu VĐV bước chệch khỏi khu 30cm2 thì phải nhảy lại.

38

- Nhaûy vôùi tay cao, coù chaïy ñaø: chaïy ñaø 5 böôùc theo ñöôøng voøng cung, höôùng löôøn vaøo baûng chia ñoä cao.

- Baät nhaûy vôùi tay cao: ñöùng vai thaúng höôùng töôøng, khuîu goái, haï troïng taâm laáy ñaø, baät nhaûy leân cao, ñaùnh laêng tay, tay phía gaàn töôøng chaïm ôû möùc cao nhaát treân töôøng. Neáu nhaûy maø khoâng rôi ñuùng choã yeâu caàu laøm laïi.

- Nhaûy qua raøo theo caùch: xuaát phaùt 2 böôùc ñaø vaøo vaïch xuaát phaùt baät nhaûy 2 chaân qua raøo thöù nhaát (cao 84 cm, ñaët caùch vaïch xuaát phaùt 1m). Sau ñoù khoâng coù ñaø baät nhaûy luoân vaø lieân tuïc baèng 2 chaân qua 4 raøo nöõa, ôû caùch nhau 140cm. Tnh thôøi gian töø khi rôøi vaïch xuaát phaùt cho tôùi khi chaân chaïm ñaát sau raøo thöù 5.

- Uoán caàu ngöûa: naèm ngöûa, uoán buïng leân cao thaønh caàu ngöûa, hai baøn tay vaø hai baøn chaân choáng ñaát, khoâng ñaåy leân cao toái ña, duy trì ôû vò trí ñoù trong 3 giaây. Ño ñoä cao töø ñaát tôùi hoâng. Thöù töï thöïc hieän caùc test nhö sau: 5, 4, 3, 6, 2, 1.

Caùch tính caùc chæ soá nhö sau:

- Index veà chuyeân moân: I1 = t2 – t3.

- Index kyõ thuaät: I2 = R - t2 (R: thaønh tích nhaûy cao).

- Index veà tính linh hoaït töông ñoái:

htI 1006

3×

= (h: ñoä cao ñeán vai).

5. 3. Moät soá yeâu caàu khi söû duïng caùc baøi kieåm tra (baøi thöû test).

Caùc baøi thöû duøng cho ñoái töôïng nghieân cöùu phaûi ñöôïc thöïc hieän nhö nhau veà thôøi gian, khoâng gian vaø ñieàu kieän thöïc hieän.

Caùc baøi thöû phaûi ñôn giaûn, deã thöïc hieän, khoâng phuï thuoäc vaøo trình ñoä kyõ thuaät vaø thể löïc ngöôøi thöïc hieän.

Caùc baøi thöû phaûi deã xaùc ñònh vaø ñaùnh giaù. Caùc thoâng tin thu ñöôïc phaûi roõ raøng, chính xaùc vaø cuï theå.

Moãi baøi thöû phaûi ñöôïc xaùc ñònh baèng caùc chæ soá khaùch quan.

39

VI. Phöông phaùp laáy yù kieán chuyeân gia:

Thöïc chaát laø phöông phaùp thu thaäp thoâng tin khoa hoïc, nhaän ñònh ñaùnh giaù moät saûn phaåm khoa hoïc baèng caùch söû duïng trí tueä moät ñoäi nguõ chuyeân gia giaùo duïc coù trình ñoä cao, yù kieán cuûa töøng ngöôøi seõ boå sung laãn nhau, kieåm tra laãn nhau cho ta moät yù kieán ña soá, khaùch quan veà moät vaán ñeà giaùo duïc. Phöông phaùp naøy tieát kieäm nhaát, khi söû duïng phöông phaùp ñoù caàn ñaùp öùng caùc yeâu caàu: Choïn ñuùng chuyeân gia, coù naêng löïc chuyeân moân theo vaán ñeà ta ñang nghieân cöùu. Ñoù laø nhöõng ngöôøi trung thöïc, nghieâm tuùc trong khoa hoïc. Xaây döïng ñöôïc heä thoáng caùc chuaån ñaùnh giaù cho caùc tieâu chí cuï theå, deã hieåu vaø neân duøng ñieåm soá ñeå thay theá. Höôùng daãn kyõ thuaät ñaùnh giaù, theo caùc thang ñieåm vôùi caùc chuaån khaùch quan, giaûm tôùi möùc toái thieåu nhöõng sai laàm coù theå xaõy ra. Haïn cheá nhöõng aûnh höôûng qua laïi cuûa caùc chuyeân gia veà caùc chính kieán, quan ñieåm, vì vaäy phöông höôùng toát nhaát laø khoâng phaùt bieåu coâng khai hoaëc neáu coù coâng khai thì ngöôøi coù uy tín veà khoa hoïc nhaát khoâng phaûi laø ngöôøi phaùt bieåu ñaàu tieân. Coù theå tieán haønh phöông phaùp söû duïng yù kieán cuûa chuyeân gia baèng hình thöùc hoäi thaûo, tranh luaän, ñaùnh giaù, nghieäm thu coâng trình khoa hoïc. Ngöôøi chuû trì caàn ghi cheùp ñaày ñuû caùc yù kieán cuûa töøng caù nhaân, coù theå quay hình chuïp aûnh, ghi aâm … caùc soá lieäu thu ñöôïc phaûi söû lyù theo cuøng moät chuaån moät heä thoáng, caùc yù kieán truøng nhau hay gaàn nhau cuûa ña soá chuyeân gia seõ laø yù kieán chung veà söï kieän chuùng ta caàn nghieân cöùu. Thoâng thöôøng phöông phaùp söû duïng yù kieán chuyeân gia ñöôïc aùp duïng ôû giai ñoaïn cuoái cuøng, hoaëc khi phöông phaùp khaùc khoâng cho keát quaû. ÔÛ ñaây caùc chuyeân gia laø con chim ñaàu ñaøn, laø nhöõng nhaø khoa hoïc, coù traùch nhieäm. Nhieät tình say söa vôùi khoa hoïc, baát keå hoï laø ai, coù theå ñang laøm coâng taùc quaûn lyù hay coù chöùc vuï hoaëc khoâng giöõ chöùc vuï. Thöïc teá cho thaáy coù khoâng ít cô quan ñôn vò khoâng quan taâm tôùi vieäc choïn löïa chuyeân gia ñích danh maø chæ xin yù kieán caùc cô quan chuyeân moân baèng caùch göûi vaên baûn hoaëc toå chöùc hoäi nghò, gaàn nhö moät cuoäc laáy yù kieán hoaëc chöng caàu daân yù chöù khoâng phaûi laø aùp duïng phöông phaùp chuyeân gia. Coù theå hieåu phöông phaùp laáy yù kieán chuyeân gia trong nghieân cöùu khoa hoïc giöõ vai troø tö vaán hoaëc cung caáp kinh nghieäm cho löïc löôïng nghieân cöùu maø thoâi. Phöông phaùp chuyeân gia coù maët tích cöïc cuûa noù veà ñoä saâu cuûa taàm nghieân cöùu hoaëc tham khaûo beà roäng cuûa ñeà taøi, song cuõng coù maët haïn cheá laø coù khi hoïc thieáu thoâng tin veà vaán ñeà

40

nghieân cöùu cho neân ñoâi khi yù kieán ñoùng goùp bò laïc loõng, nhaát laø ñoái vôùi nhöõng ngöôøi khoâng lieân tuïc vaø khoâng tröïc tieáp nghieân cöùu boä moân ñoù.

VII. Phöông phaùp phaân tích vaø toång keát kinh nghieäm giaùo duïc:

Ñaát nöôùc ta ñang trong giai ñoaïn coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc. Ngaønh giaùo duïc vaø ñaøo taïo ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng thaønh quaû voâ cuøng to lôùn. Caùc nhaø khoa hoïc ñaõ tích luyõ ñöôïc nhieàu kinh nghieäm, ñaõ ñaøo taïo nhieàu thanh thieáu nieân öu tuù coù taøi naêng, söùc khoûe vaø saün saøng phuïc vuï ñaát nöôùc. Nhöõng kinh nghieäm naøy caàn phaûi ñöôïc nghieân cöùu, toång keát vaø ñaây chính laø moät phöông phaùp cho ta nhöõng thoâng tin thöïc tieãn coù giaù trò.

7. 1. Muïc ñích cuûa toång keát kinh nghieäm giaùo duïc:

- Tìm hieåu nguoàn goác, baûn chaát nguyeân nhaân vaø caùch giaûi quyeát nhöõng tình huoáng giaùo duïc ñaõ xaõy ra trong moät lôùp hoïc moät tröôøng hay moät ñòa phöông. - Nghieân cöùu con ñöôøng thöïc hieän coù hieäu quaû quaù trình giaùo duïc vaø daïy hoïc ôû caùc cô sôû. - Toång keát caùc saùng kieán cuûa caùc nhaø sö phaïm tieân tieán. - Toång keát nhöõng nguyeân nhaân, loaïi tröø nhöõng sai laàm thaát baïi trong hoaït ñoäng giaùo duïc, loaïi tröø nhöõng khuyeát ñieåm coù theå taùi dieãn. - Toång keát kinh nghieäm mang tính quaàn chuùng roäng raõi. Tuy nhieân caàn coù söï toång keát caùc kinh nghieäm giaùo duïc tieân tieán ñeå töø ñoù kieåm tra lyù thuyeát vaø cuõng töø ñoù toång keát ñeå taïo ra lyù thuyeát môùi coù giaù trò. Hieän nay coù theå phaân ra hai loaïi kinh nghieäm giaùo duïc tieân tieán. + Thöù nhaát laø: ngheä thuaät sö phaïm trong vieäc thöïc hieän toát quaù trình giaùo duïc vaø daïy hoïc treân cô sôû öùng duïng thaønh töïu cuûa khoa hoïc giaùo duïc. + Thöù 2 laø: nhöõng saùng kieán giaùo duïc vaø daïy hoïc nghóa laø caùc nhaø sö phaïm tìm ñöôïc nhöõng con ñöôøng môùi, caùch thöùc môùi, noäi dung môùi coù giaù trò thöïc tieãn cao.

7. 2. Tieâu chuaån löïa choïn kinh nghieäm giaùo duïc tieân tieán

- Caùi môùi trong hoaït ñoäng giaùo duïc, ñeà xuaát môùi cho khoa hoïc, öùng duïng coù hieäu quaû luaän ñieåm giaùo duïc môùi hay phaùt hieän môùi veà tính hôïp lyù, coù hieäu quaû cuûa moät giaûi phaùp trong quaù trình giaùo duïc. - Chaát löôïng vaø hieäu quaû giaùo duïc cao theå hieän trong giaùo duïc nhaân

41

caùch, trong tieáp caän tri thöùc khoa hoïc hay hình thaønh kyõ naêng thöïc haønh cuûa sinh vieân. - Phuø hôïp vôùi nhöõng thaønh töïu khoa hoïc giaùo duïc. - Tính oån ñònh: keát quaû giaùo duïc ñaït ñöôïc ñuùng vôùi moïi ñieàu kieän, moïi tröôøng hôïp. Ñaây laø keát quaû phuø hôïp vôùi moïi quy luaät, vôùi xu theá, khoâng phaûi ngaãu nhieân. - Coù khaû naêng öùng duïng ñöôïc: caùc nhaø giaùo khaùchieåu ñöôïc keát quaû kinh nghieäm vaø coù theå söû duïng ñöôïc vaøo coâng vieäc cuûa mình coù keát quaû. - Ñoù laø caùc kinh nghieäm giaùo duïc toái öu: nghóa laø hieäu quaû coâng vieäc cao nhaát, trong khi thôøi gian vaø söùc löïc laïi söû duïng ít nhaát. Toång keát kinh nghieäm giaùo duïc khoâng phaûi laø hieän töôïng töï phaùt hay hoaït ñoäng coù tính phong traøo, maø ñoù laø hoaït ñoäng coù muïc ñích, moät phöông phaùp khoa hoïc vaø toång keát khoa hoïc. Toång keát kinh nghieäm sö phaïm baét ñaàu töø vieäc phaùt hieän ra moät söï kieän noåi baät naøo ñoù cuûa thöïc tieãn giaùo duïc maø caùc giaûi phaùp cuûa noù mang laïi keát quaû coù yù nghóa lyù luaän vaø thöïc tieãn vaø ngöôïc laïi giaûi phaùp cuûa noù ñem laïi nhöõng haäu quaû xaáu. Nhö vaäy toång keát kinh nghieäm sö phaïm laø tìm ra ñöôïc caùc ñieån hình tieân tieán, nhöõng tieâu cöï ñeå phoå bieán aùp duïng vaø ngaên ngöøa khaû naêng laäp laïi ôû nhöõng nôi khaùc.

7. 3. Caùc böôùc tieán haønh toång keát kinh nghieäm:

- Choïn ñieån hình toát hoaëc xaáu cuûa thöïc tieãn giaùo duïc. - Moâ taû söï kieän ñoù treân cô sôû quan saùt, phoûng vaán, toïa ñaøm, nghieân cöùu taøi lieäu, saûn phaåm cuûa söï kieän ñeå tìm taøi lieäu vaø söï kieän. - Khoâi phuïc laïi moâ hình ñaõ xaõy ra baèng moâ hình lyù thuyeát. - Phaân tích töøng maët cuûa söï kieän, phaân tích nguyeân nhaân ñieàu kieän, hoaøn caûnh xaõy ra vaø keát quaû söï kieän ñaõ xaõy ra nhö theá naøo? Phaân tích baûn chaát cuûa vaán ñeà, töøng söï kieän xaõy ra. - Heä thoáng hoùa caùc söï kieän ñoù, phaân loaïi nhöõng saûn phaåm, nhöõng nguyeân nhaân, heä quaû, nguoàn goác, söï dieãn bieán, quy luaät dieãn bieán. - Söû duïng trí tueä taäp theå cuûa nôi xaõy ra söï kieän ñeå phaân tích trao ñoåi dieãn bieán, heä quaû cuûa söï kieän, nhöõng taøi lieäu cuûa nhaân chöùng. - Vieát thaønh vaên baûn toång keát treân cô sôû ñoái chieáu vôùi nhöõng lyù luaän giaùo duïc tieân tieán. Ñaùnh giaù nhöõng keát quaû kinh nghieäm baèng ñoái chieáu vôùi thöïc tieãn khaùc, laøm sao ñeå taøi lieäu toång keát coù giaù trò veà maët lyù luaän vaø coù yù nghóa thöïc tieãn. Kinh nghieäm sö phaïm phaûi neâu roõ ñöôïc baûn chaát, nguoàn goác söï kieän, cô cheá hình thaønh, quy luaät phaùt trieån, nguyeân nhaân vaø haäu quaû, tìm ñöôïc caùc ñieån hình nhö vaäy kinh nghieäm coù giaù trò

42

hôn. Kinh nghieäm sö phaïm caàn ñöôïc phoå bieán roäng raõi hôn. Tieán haønh phoå bieán, nhaân roäng kinh nghieäm giaùo duïc vaø nhöõng ñieån hình thöôøng laø: - Thoâng qua hoäi nghò, hoäi thaûo khoa hoïc, toång keát ñaùnh giaù caùc ñôn vò tieân tieán trong ngaønh giaùo duïc. - Caùc nhaø khoa hoïc, caùc chuyeân gia phoå bieán caùc kinh nghieäm veà lónh vöïc giaùo duïc cho töøng caùc tröôøng caùc sôû giaùo duïc khaùc. - Thoâng qua caùc aán phaåm, caùc taøi lieäu veà phöông phaùp giaoù duïc, treân taïp chí, phim aûnh, baùo chí trung öông, ñòa phöông vaø baùo chuyeân ngaønh. Vôùi hình thöùc nhö treân, caùc thoâng tin veà caùc kinh nghieäm giaùo duïc seõ ñeán nhanh vaø ñöôïc nhieàu nhaø giaùo duïc söõ duïng, nhaân roäng.

VIII. Đề Xuất các giả thiết khoa học:

Phöông phaùp naøy coù yù nghóa raát quan troïng, mang tính chieán löôïc cuûa quaù trình nghieân cöùu khoa hoïc. Noù laø neàn taûng cuûa caùc döï kieán trieån khai nghieân cöùu. Neáu giaû thuyeát ñeà ra thích hôïp, seõ taïo thuaän lôïi cho vieäc khaùm phaù, lyù giaûi vaø chöùng minh caùc vaán ñeà khoa hoïc. Coù khi giaû thuyeát ñöôïc ñaët ra traùi vôùi truyeàn thoáng cuûa tö duy cho neân coù theå taïo ra söï phaûn öùng. Nhöng xeùt veà maët phöông phaùp thoâng thöôøng khi aùp duïng, phöông phaùp naøy raát khoù, ñoøi hoûi phaûi coù trình ñoä chuyeân moân cao vaø coù phöông phaùp chöùng minh môùi coù hieäu quaû.

IX. Phương pháp y – sinh học TDTT:

Phương pháp kieåm tra Y – sinh học ñöôïc tieán haønh khoâng chæ ñôn thuaàn trong traïng thaùi tónh (khoâng vaän ñoäng) maø coøn kieåm tra ôû traïng thaùi ñang vaän ñoäng nhaèm ñaùnh giaù khaû naêng thích öùng cuûa cô theå noùi chung vaø töøng heä cô quan trong cô theå noùi rieâng ñoái vôùi söï taùc ñoäng cuûa löôïng vaän ñoäng.

9. 1. Kieåm tra nhân trắc học. Nghieân cöùu möùc ñoä phaùt trieån theå löïc caùc theå thöôøng ñöôïc tieán haønh baèng caùch ño ñaïc caùc chæ soá hình thaùi khaùc nhau nhö : chieàu cao, caân naëng, voøng ngöïc, troïng löôïng môõ, troïng löôïng cô, xöông, tyû leä ñoä daøi caùc chi, caùc chæ soá ñaùnh giaù theå löïc Pignet, QVC … Ñoái vôùi ngöôøi tröôûng thaønh caùc chæ soá naøy duøng ñeå ñaùnh giaù hình thaùi theå chaát cuûa cô theå, ñoái vôùi treû em ñoù laø nhöõng thoâng soá ñaùnh giaù söï phaùt trieån theo töøng löùa tuoåi.

43

Caùc chæ soá treân phuï thuoäc vaøo yeáu toá di truyeàn raát cao, ngoaøi ra coøn phuï thuoäc vaøo yeáu toá moâi tröôøng beân ngoaøi nhö: ñieàu kieän xaõ hoäi, ñieàu kieän dinh döôõng, ñieàu kieän lao ñoäng, taäp luyeän theå chaát vaø theå thao… Trong ñoù yeáu toá taäp luyeän theå chaát ñoùng vai troø heát söùc quan troïng coù aûnh höôûng ñeán möùc ñoä phaùt trieån theå chaát, theå traïng cuûa ngöôøi taäp cuï theå laø treû em qua caùc baøi taäp theå thao, caùc buoåi taäp theå thao coù heä thoáng. Phöông phaùp nhaân traéc hoïc: Phöông phaùp nhaân traéc laø phöông phaùp söû duïng caùc duïng cuï ño treân thaân ngöôøi ñeå ño ñaïc caùc thoâng soá caàn thieát treân cô theå. Phöông phaùp naøy cho pheùp thu nhaän nhöõng thoâng soá hình theå moät caùch khaùch quan vaø laø phöông phaùp boå sung cho hình thöùc quan saùt trong kieåm tra möùc ñoä phaùt trieån theå löïc,

Kyõ thuaät ño caùc chæ tieâu hình thaùi thöôøng duøng. a. Chieàu cao ñöùng: Chieàu cao ñöùng coù ñoä di truyeàn raát cao ( nam 75%, nöõ 92%), phuï thuoäc nhieàu vaøo di truyeàn chuûng toäc vaø gia toäc. Chieàu cao taêng tröôûng nhanh ôû tuoåi daâïy thì: Nam töø 12 – 15 tuoåi, nöõ töø 10 – 13 tuoåi. Sau 17 tuoåi chieàu cao chaäm phaùt trieån. Chieàu cao cuûa vaän ñoäng vieân laø öu theá trong theå thao. Vì theá, chieàu cao laø chæ soá raát quan troïng ñoái vôùi söï hình thaønh vaø phaùt trieån taøi naêng theå thao, neân trong tuyeån choïn khoâng nhöõng phaûi xaùc ñònh tieâu chuaån cho töøng löùa tuoåi maø coøn phaûi aùp duïng caùc bieän phaùp döï baùo cho ñöôïc chieàu cao toái ña cuûa ñoái töôïng seõ ñaït ñöôïc ôû tuoåi tröôûng thaønh ñeå phuø hôïp vôùi moân chuyeân saâu. Khi ño, thöôùc phaûi vuoâng goùc vôùi maët saøn, ñoái töôïng ño phaûi ñöùng thaúng, duoãi heát caùc khôùp sao cho hai goùt chaân, hai moâng, hai vai vaø uï chaåm naèm treân moät maët phaúng, chaïm vaøo töôøng (4 chaïm), maét nhìn thaúng phía tröôùc. Ñieåm ño töø maët phaúng cuûa saøn ñeán ñieåm cao nhaát cuûa ñænh ñaàu cuûa ngöôøi ñöôïc kieåm tra. b. Caân naëng: Duøng caân kieåm tra söùc khoeû, caân chính xaùc ñeán 0,1kg. Khi duøng caân baøn, caàn cho ñoái töôïng ngoài treân gheá ñaët tröôùc baøn caân, sau đó ñaët 2 baøn chaân leân baøn caân roài môùi ñöùng haún leân. Caân naëng cuûa cô theå laø toång troïng löôïng cuûa caùc thaønh phaàn vaät chaát caáu taïo neân noù. Caân naëng cuûa cô theå coøn laø moät soá ño ñöôïc duøng ñeå keát hôïp vôùi nhieàu soá ño khaùc ñeå tính ra nhieàu chæ soá hình thaùi coù yù nghóa. c. Chieàu cao ngoài: Laø khoaûng caùch ño töø maët gheá ngoài tôùi ñænh ñaàu. Thaân treân cuûa ngöôøi ño phaûi ngay ngaén treân moät gheá phaúng, löng thaúng, hai vai moâng vaø uï chaåm naèm treân moät maët phaúng.

44

Töø soá ño naøy , ñaùnh giaù ñöôïc ñoái töôïng coù thaân treân daøi hay ngaén so vôùi thaân döôùi. Thoâng thöôøng trong caùc moân theå thao, khoâng tuyeån choïn nhöõng ngöôøi coù thaân treân daøi hôn thaân döôùi. d. Chieàu daøi saûi tay: Laø khoaûng caùch giöõa 2 ñaàu ngoùn tay giöõa ( ngoùn thöù 3) khi hai tay giang ngang vaø duoãi heát caùc khôùp. Ñeå ño chieàu daøi saûi tay, tay ngöôøi bò ño ñöùng 1 vai höôùng vaøo töôøng, 2 tay giang ngang vaø song song vôùi maët ñaát, 1 ñaàu ngoùn tay thöù 3 chaïm töôøng, ta chaám ñieåm 0 cuûa thöôùc vaøo töôøng vaø cho nhaùnh ngang cuûa thöôùc tröôït ñeán ñaàu ngoùn tay thöù 3 cuûa tay kia. Hoaëc coù theå söû duïng phöông phaùp khaùc laø duøng moät baøn hoïc daøi, laáy moät ñaàu baøn laøm ñieåm 0 vaø ñaùnh daáu tieáp caùc ñoä daøi ôû caïnh baøn (theo chieàu daøi cuûa baøn). Yeâu caàu ngöôøi bò ño phaûi giang tay vaø aùp saùt ngöïc xuoáng baøn, 1 ñaàu ngoùn tay thöù 3 ñaët ôû ñieåm 0, ñoä daøi saûi tay chính laø kích thöôùc ñoïc ñöôïc taïi ñieåm chaïm baøn cuûa ñaàu ngoùn tay thöù 3 cuûa tay kia. e. Chieàu daøi tay: Laø chieàu daøi töø moûm cuøng vai ñeán ñaàu ngoùn tay thöù 3 khi tay duoãi thaúng doïc theo thaân ngöôøi. Khi ño, yeâu caàu ñoái töôïng ñöùng tö theá ngay ngaén, tay duoãi thaúng, ñaët ñieåm 0 cuûa thöôùc ôû ngay ñaàu ngoùn tay thöù 3 vaø keùo thöôùc tôùi ñieåm moûm cuøng vai. f. Chieàu daøi chaân: - Chieàu daøi chaân H: Laø ñoä cao töø saøn ñöùng ñeán maøo chaäu khi ngöôøi ñöùng thaúng. Ñoä ño naøy cho bieát ñoä cao cuûa khung xöông chaäu. - Chieàu daøi chaân A: Laø ñoä cao töø saøn ñöùng ñeán gai chaäu tröôùc treân khi ngöôøi ñöùng thaúng. Ñoä cao naøy caøng lôùn, naâng ñuøi caøng cao, bieân ñoä hoaït ñoäng cuûa chaân caøng roäng. - Chieàu daøi chaân B: Laø ñoä cao töø saøn ñöùng ñeán maáu chuyeån lôùn khi ngöôøi ñöùng thaúng. Ñoä cao naøy ñöôïc coi laø chieàu daøi cuûa chaân. - Chieàu daøi chaân C: Laø ñoä cao töø saøn ñöùng ñeán ngaán moâng khi ngöôøi ñöùng thaúng. Ñoä cao naøy khi so vôùi ñoä daøi chaân B cho pheùp ta bieát moâng cuûa ñoái töôïng goïn hay xeä. Ngöôøi ta coù theå xem xeùt 4 chieàu daøi treân ñeå xaùc ñònh hình daùng cuûa chaäu hoâng. Neáu goïi ñieåm maøo chaäu laø H, ñieåm gai chaäu tröôùc treân laø A, ñieåm maáu chuyeån lôùn laø B vaø ñieåm ôû ngaán moâng laø C thì caàn tuyeån caùc ñoái töôïng coù laø : BH = BA = BC. Neáu BH lôùn töùc laø hoâng coù hình löôõi caøy, khoâng thuaän lôïi trong vaän ñoäng do vieäc naâng ñuøi raát khoù khaên. g. Daøi caúng chaân:: Laø ñoä cao töø saøn ñöùng ñeán khe khôùp goái khi caúng chaân ñöùng thaúng goùc vôùi maët saøn ñöùng. h. Daøi gaân A – sin: Laø ñoä cao töø saøn ñöùng ñeán tieáp giöõa gaân a – sin vaø cô sinh ñoâi. Trong tröôøng hôïp khoù xaùc ñònh tieáp ñieåm ñoù, yeâu caàu ñoái

45

töôïng kieång goùt, ñaùnh daáu ñieåm ñoù vaø sau ñoù cho ñoái töôïng trôû laïi tö theá ño, ño töø maët saøn ñeán ñieåm ñaõ ñaùnh daáu. i. Ño voøm baøn chaân: Laø ñoä cao töø maët saøn ñöùng ñeán choå cao nhaát cuûa mu baøn chaân. Ta coù theå ño ñoä cao naøy baèng thöôùc thaúng coù nhaùnh ngang. k. Roäng vai: Laø khoaûng caùch giöõa 2 moûm cuøng vai. l. Roäng chaäu: Laø khoaûng caùch giöõa 2 gai chaäu tröôùc treân. m. Roäng hoâng: Laø khoaûng caùch giöõa 2 maáu chuyeån lôùn. n. Daøi baøn chaân: Laø khoaûng caùch töø sau goùt chaân ñeán ñieåm xa nhaát cuûa caùc ngoùn chaân. (ngoùn thöù 2). o. Roäng baøn chaân: Laø khoaûng caùch töø khe ngoaøi cuûa khôùp baøn chaân vôùi ngoùn 1 ñeán khe ngoaøi khôùp baøn chaân vôùi ngoùn 5. p. Daøi baøn tay: Laø khoaûng caùch töø ngaán coå tay ñeán ñaàu ngoùn tay thöù 3 khi baøn tay chuïm vaø ñeå ngöõa treân baøn. q. Roäng baøn tay: Laø khoaûng caùch töø khe ngoaøi cuûa giöõa baøn tay vôùi ngoùn thöù 5 tôùi khe ngoaøi khôùp giöõa baøn tay vôùi ngoùn thöù 2. r. Voøng ngöïc trung bình: Laø chu vi loàng ngöïc ñöôïc ño ôû traïng thaùi bình thöôøng, thöôùc ñ ñi ngang qua 2 nuùm vuù vôùi nam, ñi ngang qua ngaán treân tuyeán vuù ñoái vôùi nöõ. Ñeå keát quaû chính xaùc, coù ñoä tin caäy hôn ta ño chu vi loàng ngöïc khi hít vaøo heát söùc vaø thôû ra heát söùc roài tính trung bình coäng. s. Voøng caùnh tay co cöùng: Laø chu vi caùnh tay ño ñöôïc khi tay ñöa thaúng veà tröôùc, baøn tay naém chaët vaø aùp chaët vaøo phía caùnh tay.. Ño ôû choå phình to nhaát vaø daët thöôùc vuoâng goùc vôùi truïc caùnh tay. t. Voøng caùnh tay thaû loûng: Caùnh tay thaû loûng ñeå doïc theo thaân, ño ôû buïng caùnh tay, ñaët thöôùc vuoâng goùc vôùi truïc caùnh tay. So saùnh chu vi caùnh tay co cöùng vaø thaû loûng ta bieát ñöôïc söï phaùt trieån cuûa caùc cô ôû caùnh tay. u. Voøng ñuøi: Ngöôøi ñöôïc ño ñöùng thaúng. Voøng ñuøi ñöôïc ño ngay ôû ngaán moâng. v. Voøng caúng chaân: Ngöôøi ñöôïc ño ñöùng thaúng. Voøng caúng chaân ñöôïc ño ngay ôû buïng caúng chaân. w. Voøng coå chaân: Laø chu vi choå nhoû nhaát cuûa coå chaân, coå chaân caøng nhoû thaän tieän cho vieäc di chuyeån caøng nhanh. x. Neáp môõ döôùi da ôû buïng. Neáp naèm doïc, naèm ôû döôùi roán 1cm vaø leäch sang beân khoaûng 3 – 5 cm.

46

Phöông phaùp tính caùc chæ soá nhaân traéc: Caùc chæ soá thöôøng söû duïng trong ñaùnh giaù: - Chæ soá Broca – Brugseh: Laø chæ soá phaûn aùnh moái lieân heä giöõa troïng löôïng (P) vaø chieàu cao (h) ño baèng cm. P = h – 100 (kg) khi h trong khoaûng 155 – 165cm. P = h – 105 (kg) khi h trong khoaûng 166 – 175cm. P = h – 110 (kg) khi h trong khoaûng > 176cm. - Chæ soá Quetelet: Laø chæ soá phaûn aùnh moái lieân heä giöõa caân naëng vaø chieàu cao ñöôïc tính theo coâng thöùc: Chæ soá Quetelet ñöôïc tính theo coâng thöùc sau:

Troïng löôïng (g) Chæ soá Q =

Chieàu cao (cm)

- Chæ soá Pignet: Laø chæ soá ñaùnh giaù moái töông quan giöõa chieàu cao vôùi caân naëng vaø chu vi voøng ngöïc. Ñöôïc tính theo coâng thöùc sau: Pi = h – ( P + v) Trong ñoù: Pi: Chæ soá Pignet. h: Chieàu cao. v: Voøng ngöïc trung bình (cm). P: Caân naëng. Keát quaû ñöôïc ñaùnh giaù nhö sau: Baûng 2.4 .

Raát toát Toát Trung bình Yeáu Raát yeáu Pi <10 Pi = 10 - 20 Pi = 20 - 25 Pi = 25 - 35 Pi > 35

- Chæ soá QVC: Ñaây cuõng laø chæ soá ñaùnh giaù tæ leä giöõa chieàu cao vôùi beà ngang cuûa cô theå, ñöôïc tính theo coâng thöùc sau: Q = h (cm) – (voøng ngöïc hít vaøo heát söùc + voøng ñuøi phaûi + voøng caùnh tay co) Keát quaû ñöôïc ñaùnh giaù nhö sau: Baûng 2. 5.

Raát toát Toát Trung bình Yeáu Raát yeáu Q < -4 –1,9 Q< -2 –7,9 Q= 8 -14 Q = 14 - 20 Q> 20

- Chæ soá Eris – man (A): Ñaây laø chæ soá ñaùnh giaù moái quan heä giöõa chu vi voøng ngöïc vôùi chieàu cao, ñöôïc tính theo coâng thöùc:

47

A = Chu vi voøng ngöïc trung bình – ½ cao Keát quaû ñöôïc ñaùnh giaù laø trung bình neáu A = 5 ñoái vôùi nam; vôùi nöõ A = 3. 9. 2. Kieåm tra chöùc naêng heä tim maïch: a - Taàn soá maïch (laàn/phuùt): Phöông phaùp ño taàn soá maïch ñaäp (nhòp tim) : Duøng ngoùn troû vaø ngoùn giöõa baét maïch taïi 1 trong caùc vò trí sau: Ñoäng maïch coå tay traùi (treân neàn xöông quay); ñoäng maïch coå; vò trí moûm tim ngöïc traùi ño baèng oáng nghe. - Nhòp tim cô sôû (ñeám 15 giaây x 4). Ño saùng sôùm vöøa tænh daäy, chöa xuoáng giöôøng goïi laø maïch cô sôû, noù phaûn aùnh möùc ñoä trao ñoåi chaát cô sôû - Nhòp tim yeân tónh (ñeám 15 giaây x4). Nhòp tim ño tröôùc vaän ñoäng. Khi ño phaûi ñeå VÑV ngoài yeân tónh 10 phuùt tröôùc khi ño. Nhòp tim nghæ trong vaän ñoäng (ñeám 10giaây x 6). - Nhòp tim nghæ giöõa caùc laàn laäp laïi. Ño sau khi keát thuùc nghæ giöõa caùc laàn laäp laïi hay ñöôïc goïi laø nhòp tim tröôùc laàn laäp laïi tieáp theo (thôøi gian nghæ coù theå laø 30 giaây, 40 giaây hoaëc 60 giaây…tuyø cöï ly, nhaèm naâng cao AL vaø khaû naêng chòu ñöïng AL) - Nhòp tim nghæ giöõa caùc noäi dung baøi taäp. Ño nhòp tim sau khi keát thuùc nghæ giöõa caùc noäi dung baøi taäp hay ñöôïc goïi laø nhòp tim tröôùc khi thöïc hieän moät noäi dung baøi taäp tieáp theo (thôøi gian nghæ khoaûng 5 phuùt, ñeå nhòp tim coù theå trôû veà töø 120 ñeán 125 laàn/phuùt, nhaèm hoaøn toaøn khoâi phuïc kho naêng löôïng “ kho döï tröõ glucose” ). - Nhòp tim sau vaän ñoäng: (ñeám 10 giaây x 6 ) ño ngay keát thuùc LVÑ. - Nhòp tim hoài phuïc (ñeám 10giaây x 6). Ño ôû ñaàu phuùt thöù 2, thöù 3, thöù 4 vaø thöù 5 … ngay sau LVÑ. b- Huyeát aùp (mmHg):

+ Huyeát aùp coù hai phaàn: - Huyeát aùp taâm thu: Laø huyeát aùp toái ña, coù trò soá trung bình töø 100 - 125mmHg. - Huyeát aùp taâm tröông: Laø huyeát aùp toái thieåu, noù phaûn aùnh tính ñaøn hoài cuûa thaønh caùc ñoäng maïch lôùn, coù trò soá trung bình töø 60 - 80mmHg. Ñôn vò ño löôøng cuûa huyeát aùp laø mili meùt thuyû ngaân ( mmHg) . Phöông phaùp öùng duïng: - Huyeáp aùp cô sôû : Laø huyeát aùp ño vaøo luùc saùng sôùm khi chöa xuoáng giöøông, töông öùng vôùi maïch cô sôû. Huyeát aùp cô sôû cuûa caùc VÑV thöôøng oån ñònh ôû möùc nhaát ñònh vaøo caùc buoåi saùng caùc ngaøy. - Huyeát aùp yeân tónh: Laø huyeát aùp ño tröôùc khi vaän ñoäng (chöa coù LVÑ),

48

VÑV ngoài nghæ ngôi 10 phuùt tröôùc khi ño. - Huyeát aùp sau vaän ñoäng: Huyeát aùp ño sau baøi taäp, buoåi taäp. 9. 3 Caùc test trong kieåm tra chöùc naêng tim – maïch. a - Test coâng naêng tim: Chæ soá coâng naêng tim laø chæ soá theå hieän söï phaûn öùng cuûa heä tim maïch vaø ñaëc bieät laø tim ñoái vôùi löôïng vaän ñoäng nhaát ñònh. Yeâu caàu trang thieát bò: - Moät ñoàng hoà baám giaây. - Moät maùy ñeám nhòp. Phöông phaùp tieán haønh nhö sau: Cho VÑV nghæ ngôi 10 – 15 phuùt, ño maïch yeân tónh (15 giaây x 4) vaø kyù hieäu laø P1. Cho VÑV ñöùng leân ngoài xoåm heát 30 laàn trong 30 giaây (thöïc hieän theo maùy ñeám nhòp). Laáy maïch trong 15 giaây ngay sau vaän ñoäng vaø ñöôïc kyù hieäu laø P2. Laáy maïch trong 15 giaây sau vaän ñoäng 1 phuùt vaø ñöôïc kyù hieäu laø P3 Cho VÑV nghæ ngôi vaø test keát thuùc. Phöông phaùp tính toaùn vaø ñaùnh giaù keát quaû: Chæ soá coâng naêng tim ñöôïc tính toaùn theo coâng thöùc sau:

HW =10

200)321( −++ fff

Trong ñoù: - HW laø chæ soá coâng naêng tim f1 laø maïch ñaäp luùc yeân tónh trong 1 phuùt = P1 x 4. f2 laø maïch ñaäp luùc yeân tónh trong 1 phuùt = P2 x 4. f3 laø maïch ñaäp luùc yeân tónh trong 1 phuùt = P3 x 4. Bieåu ñaùnh giaù: Neáu chæ soá HW coù trò soá: < 1 laø raát toát töø 1 – 5 laø toát töø 6 – 10 laø trung bình töø 11 – 15 laø keùm > 16 laø raát keùm. b- Test P. W. C 170: P.W.C laø vieát taét cuûa 3 tieáng Anh: Physical Working Capacity, PWC 170 laø thöû nghieäm chöùc naêng nhaèm xaùc ñònh coâng suaát hoaït ñoäng cô cuûa cheá ñoä maïch 170 laàn/phuùt (test Sjostrand, 1947) . Phöông phaùp ñöôïc tieán haønh vaø ñaùnh giaù döïa treân nguyeân lyù chung laø cho ngöôøi laäp test thöïc hieän hai löôïng vaän ñoäng coù coâng suaát khaùc nhau laø N1 vaø N2, trong ñoù N1 nhoû hôn N2. Sau ñoù döïa vaøo söï bieán ñoåi cuûa

49

maïch taïi N1 vaø N2 ñeå xaùc ñònh coâng suaát ñaït ñöôïc taïi thôøi ñieåm maïch 170 laàn/phuùt. V. L. Karpman (1968) coù ñöa ra coâng thöùc tính chæ soá P. W. C 170:

P. W. C 170 = N1 + (N2 - N1) x (170 – f1) / f2 – f1

Trong ñoù : N1: Coâng suaát vaän ñoäng ban ñaàu. N2: laø coâng suaát vaän ñoäng laàn sau vôùi ñieàu kieän N2 > N1. f1: Taàn soá tim ñaäp khi laøm vieäc vôùi coâng suaát N1. f2: Taàn soá tim ñaäp khi laøm vieäc vôùi coâng suaát N2.

Trang thieát bò: - Xe ñaïp löïc keá. - Ñoàng hoà baám giaây. - Maùy goõ nhòp. - Maùy ño ñieän tim. - OÁng nghe tim. Caùch tieán haønh test: Laáy maïch yeân tónh, kyù hieäu laø f0. VÑV ñaïp xe vôùi coâng suaát N1 + Nam nöõ VÑV treân 16 tuoåi thì ñaët N1 töø 40 – 60W. + Neáu nhoû hôn 16 tuoåi thì N1 töø 30 – 35W. + Neáu döôùi 12 tuoåi thì ñaët N1 = 20W. Ñoái vôùi vaän ñoäng vieân caùc nhoùm moân theå thao khaùc nhau thì tuyø thuoäc vaøo troïng löôïng cô theå maø choïn N1 cho phuø hôïp theo baûng sau: Baûng 2. 6: (Coâng suaát N1 cho caùc vaän ñoäng vieân caùc nhoùm moân theå thao

khaùc nhau vaø caân naëng khaùc nhau.) Caân naëng (kg) Moân theå thao 55 - 59 60 - 64 65 - 69 70 - 74 75 - 79 80 - 84 >85

Söùc maïnh, nhanh 50 65 80 80 80 100 100 Boùng, ñoái khaùng 50 65 80 100 115 130 130 Moân söùc beàn 80 100 115 150 150 150 165

- Sau khi ñaïp xe 3 phuùt, maïch oån ñònh, ño nhòp tim (10giaây x 6) ñoù laø f1. - Sau ñoù tieáp tuïc ñaïp xe ôû möùc N2 vôùi coâng suaát coù möùc gaáp ñoâi N1, song chính xaùc hôn laø döïa treân keát quaû f1 maø choïn f2.

Baûng 2. 7. Choïn coâng suaát N2 (W) theo keát quaû f1.

50

N2 (W)) F1 (laàn/phuùt)

N1 (W)

90 - 99 100 - 109 110 - 119 120 - 129 50 65 80 100 115 130 150

165 200 230 265 300 315 330

140 165 200 230 265 285 300

115 130 165 200 230 250 265

100 115 140 165 200 215 230

- Sau khi ñaïp xe ôû möùc N2 khoaûng 2 phuùt (laø luùc nhòp tim ñaõ taêng leân oån ñònh) ño nhòp tim (10 giaây x 6) tính maïch f2. - Cho vaän ñoäng vieân nghæ. Caùc böôùc tính toaùn soá lieäu. Caùc soá lieäu N1, N2 tính töø W ra KGm/1phuùt nhö sau: 1 W = 0,102 KGm/giaây. 1 W/1phuùt = 0,102 KGm/giaây x 60 = 6,12 KGm/1phuùt. Caùc soá lieäu coù ñöôïc tính toaùn theo coâng thöùc treân, ta coù keát quaû PWC. 170 cuûa töøng VÑV. Ñaùnh giaù keát quaû: Döïa vaøo baûng 2. 8.

Baûng 2. 8: Baûng ñaùnh giaù chæ soá PWC 170,

PWC 170 Kgm/11/kg Nhoùm moân theå thao Keùm Yeáu Tr. bình Toát Raát toát Söùc beàn Boùng, ñoái khaùng Söùc maïnh, nhanh

< 16 < 14 < 10

16 – 20 14 – 16 10 - 13

21 – 26 17 – 23 14 - 19

27 – 29 24 – 26 20 - 22

>29 >26 > 22

c– Step - Test Haward: Trang thieát bò: Buïc coù kích thöôùc khaùc nhau. Ñoàng hoà baám giaây. Maùy ñeám nhòp. Caùch tieán haønh . Löôïng vaän ñoäng ôû daïng böôùc leân, böôùc xuoáng buïc. Chieàu cao cuûa buïc vaø thôøi gian thöïc hieän test tuyø thuoäc vaøo giôùi tính, löùa tuoåi vaø möùc phaùt trieån theå löïc cuûa vaän ñoäng vieân. (xem baûng 2. 9)

Baûng 2. 9: Chieàu cao cuûa buïc vaø thôøi gian thöïc hieän.

51

Nhoùm thöïc hieän Chieàu cao buïc (cm) Thôøi gian (s) Nam > 18 tuoåi Nöõ > 18 tuoåi Nam töø 12 – 18 tuoåi Nöõ 12 – 18 tuoåi Thieáu nieân 8 – 12 tuoåi Thieáu nhi 8 tuoåi

50 43 45 – 50 40 35 35

5 5 4 4 3 2

VÑV thöïc hieän test caàn böôùc leân xuoáng buïc theo taàn soá 30 laàn trong moät phuùt, theo maùy ñeám nhòp phaùt ra taàn soá 120 laàn/1phuùt. Moät böôùc leân xuoáng bao goàm 4 chuyeån ñoäng vaø moãi chuyeån ñoäng ñoù töông ñöông vôùi 1 nhòp cuûa maùy ñeám nhòp. - Vaän ñoäng vieân ñaët moät chaân leân buïc. - Vaän ñoäng vieân ñaët tieáp moät chaân nöõa leân buïc. - Vaän ñoäng vieân xuoáng moät chaân xuoáng saøn nhaø (chaân leân tröôùc). - Vaän ñoäng vieân xuoáng moät chaân coøn laïi xuoáng saøn nhaø Khi thöïc hieän thaân ngöôøi ôû tö theá thaúng vaø chaân ñöùng treân buïc thaúng Sau khi keát thuùc test VÑV ngoài nghæ. Baét ñaàu töø phuùt thöù 2 sau khi ngöng vaän ñoäng, ñeám maïch hoài phuïc cho VÑV 3 laàn, moãi laàn 30 giaây: töø giaây 60 – 90; töø 120 – 150 vaø töø giaây 180 – 210, trò soá maïch töông öùng laø f1, f2, f3. Chæ soá Step – test ñöôïc tính theo coâng thöùc: HST =

2).321(100.

ffft

++

HST : chæ soá step – test. t : thôøi gian thöïc hieän test tính theo giaây 100: Nhaèm theå hieän keát quaû test theo soá nguyeân 2 : Nhaèm theå hieän chæ soá maïch tim trong moät phuùt. f1, f2, f3 : chæ soá maïch hoài phuïc ôû 30 giaây phuùt thöù 2, thöù 3, thöù 4. Bieåu ñaùnh giaù: < 55 laø keùm; 55 – 64 laø yeáu; 65 – 79 laø trung bình; 80 – 89 laø toát; > 90 laø raát toát d- Test ñaùnh giaù ngöôõng maïch: Ngöôõng maïch laø maïch toái ña ñaït ñöôïc ôû cöôøng ñoä toái ña maø maïch khoâng theå taêng theâm. Ñeå theo doõi vaø khoáng cheá cöôøng ñoä vaän ñoäng ta

52

coù theå söû duïng chæ soá ngöôõng taàn soá tim.

Ngöôõng taàn soá tim = Ps (tónh) + 75% [Ps (max – Ps (tónh) ]

Trong ñoù: Ps (tónh) laø maïch yeân tónh. Ps (max) laø maïch toái ña sau löôïng vaän ñoäng.

- Caùch tieán haønh: - Cho VÑV ngoài nghæ 15 - 20 phuùt, ño maïch yeân tónh 30 giaây x 2. - Ñaïp xe ñaïp löïc keá vôùi coâng suaát toái ña: 1528, 50 KGm töông ñöông 250w. - Thôøi gian thöïc hieän laø 15 giaây, ño maïch sau LVÑ laø 10 giaây x 6. e- Test Leâtunoáp: Phöông phaùp tieán haønh: - Ño maïch, huyeát aùp trong yeân tónh. - Ngöôøi thöïc nghieäm thöïc hieän 3 löôïng vaän ñoäng laø: + Ñöùng leân ngoài xuoáng 20 laàn/30 giaây + Chaïy taïi choã taàn soá toái ña 15 giaây. + Chaïy 3 phuùt taàn soá 180 böôùc/phuùt. - Sau khi thöïc hieän xong löôïng vaän ñoäng thöù 1, nghæ 3 phuùt. - Sau khi thöïc hieän xong löôïng vaän ñoäng thöù 2, nghæ 4 phuùt. Sau moãi löôïng vaän ñoäng ño maïch vaø huyeát aùp ôû moãi phuùt nghæ vaø ñieàn vaøo baûng. Baûng 2. 10: Baûng ghi keát quaû thöïc nghieäm Leâtunoáp.

Sau ñöùng leân -ngoài xuoáng

Sau khi chaïy 15 giaây Sau khi chaïy 3 phuùt

Thôøi gian (phuùt) Thôøi gian (phuùt) Thôøi gian (phuùt)

Thôøi gian (giaây)

Maïch Yeân tónh

1 2 3 1 2 3 4 1 2 3 4 5 10 20 30 40 50 60

Huyeát aùp

g- Test cooper: Test do moät baùc syõ ngöôøi Myõ (cooper. K) naêm 1970. YÙ töôûng cuûa test laø xaùc ñònh quaõng ñöôøng toái ña maø vaän ñoäng vieân coù theå chaïy trong

53

thôøi gian 12 phuùt. Trang thieát bò:

- Chaïy treân ñöôøng chaïy quanh saân boùng (saân vaän ñoäng). - Ñoàng hoà baám giaây. Phöông phaùp tieán haønh: Tröôùc khi thöïc hieän test vaän ñoäng vieân phaûi khôûi ñoäng, sau ñoù vaøo leänh xuaát phaùt chaïy coù baám giôø, vaän ñoäng vieân chaïy ñuùng 12 phuùt vaø cho döøng laïi, ño quaõng ñöôøng chaïy laø chæ soá ñeå ñaùnh giaù coâng suaát hoaït ñoäng cuûa cô.

Ñaùnh giaù keát quaû : Keát quaû thöïc hieän test ñöôïc ñaùnh giaù theo baûng sau (baûng 2. 11). Baûng 2. 11: Baûng ñaùnh giaù keát quaû (Km) test cooper chaïy 12 phuùt.

Naêng löïc theå löïc Giôùi tính

Tuoåi Keùm Yeáu Tr. bình Toát Raát toát

Nam < 30 30 – 39 40 – 49 > 50

< 1,5 < 1,4 < 1,2 < 1,1

1,5 – 1,9 1,5 – 1,84 1,3 – 1,6 1,2 – 1,5

2,0 – 2,4 1,85-2,24 1,7 – 2,1 1,6 – 1,9

2,5 – 2,7 2,25-2,64 2,2 – 2,4 2,0 – 2,4

> 2,8 > 2,65 > 2,5 > 2,5

Nöõ < 30 30 – 39 40 – 49 > 50

< 1,4 < 1,2 <1,1 < 0,9

1,5 – 1,84 1,3 – 1,6 1,2 – 1,4 1,0 – 1,3

1,85-2,15 1,7 – 2,1 1,5 – 1,84 1,4 – 1,6

2,16-2,64 2,2 – 2,4 1,85- 2,3 1,7 – 2,15

> 2,65 > 2,5 > 2,4 > 2,2

h- Kieåm tra chöùc naêng tim – maïch baèng phöông phaùp caän laâm saøng: Do khoa hoïc ngaøy caøng phaùt trieån, hieän nay y hoïc theå duïc theå thao söû duïng phöông phaùp caän laâm saøng ñeå kieåm tra caáu truùc vaø chöùc naêng tim maïch trong taäp luyeän theå duïc theå thao nhö : chuïp x quang tim, ghi ñieän tim ñoà, sieâu aâm tim, chuïp ñoäng – tónh maïch … coù ñoä tin caäy raát cao nhaèm naâng cao söùc khoeû vaø chaån ñoaùn, phaùt hieän sôùm nhöõng beänh lyù veà tim – maïch. 9. 4. Caùc test kieåm tra chöùc naêng heä hoâ haáp: a - Taàn soá hoâ haáp (laàn/phuùt): Laø soá laàn thôû trong khoaûng thôøi gian moät phuùt. Ngöôøi bình thöôøng taàn soá hoâ haáp laø 16 – 18 laàn/ phuùt. b- Dung tích soáng (lít): Dung tích soáng laø theå tích khoâng khí toái ña maø ngöôøi thöïc nghieäm thôû ra moät caùch heát söùc sau khi ñaõ hít vaøo toái ña. Dung tích soáng bao goàm

54

theå tích hoâ haáp theå tích hít vaøo boå sung vaø theå tích döï tröõ thôû ra. Ñeå xaùc ñònh dung tích soáng, ngöôøi ta duøng pheá dung keá.

Baûng 2. 12: Baûng dung tích soáng trung bình cuûa löùa tuoåi töø 8 – 51 tuoåi (theo taøi lieäu vieän khoa hoïc TDTT ôû ngöôøi Vieät Nam).

Nam Nöõ Nam Nöõ Tuoåi lít lít

Tuoåi lít lít

8 –9 10 – 11 12 – 13 14 – 15 16 – 17 18 – 19 20 - 25

1,6 1,9 2,2 2,3 2,9 3,4 3,5

1,4 1,7 1,8 1,8 2,3 2,5 2,6

26 – 31 32 – 35 36 – 39 40 – 41 42 – 43 44 – 45 46 – 51

3,5 3,4 3,3 3,1 2,8 2,8 2,7

2,5 2,4 2,4 2,4 2,2 2,2 2

Ñeå xaùc ñònh dung tích soáng cuûa phoåi ngöôøi ta söû duïng moät loaïi maùy coù teân goïi laø pheá dung keá. Trong thöïc tieãn theå duïc theå thao, ñeå xaùc ñònh dung tích soáng cuûa phoåi, ngöôøi ta hay söû duïng test Rozeutal. Caùch tieán haønh ño dung tích soáng. Sau khi ñöôïc nghæ ngôi, VÑV ñöùng ôû tö theá thoaûi maùi hít vaøo thaät saâu sau ñoù thôû heát khoâng khí vaøo maùy pheá dung keá vaø keát quaû chæ treân maùy laø dung tích soáng laàn 1. Ño 5 laàn dung tích soáng lieân tieáp, moãi laàn caùch nhau 15 giaây. Laáy dung tích soáng ôû laàn coù keát quaû cao nhaát. Neáu 5 laàn dung tích soáng coù caùc chæ soá khoâng ñoåi hoaëc taêng daàn laø chöùc naêng hoâ haáp toái, neáu 5 laàn dung tích soáng coù caùc chæ soá khoâng bieán ñoåi ñaùng keå laø chöùc naêng hoâ haáp trung bình, neáu 5 laàn dung tích soáng coù caùc chæ soá giaûm daàn laø chöùc naêng hoâ haáp keùm. Ñaùnh giaù keát quaû: Ñoái vôùi vaän ñoäng vieân Vieät Nam chæ soá dung tích soáng ñöôïc ñaùnh giaù trung bình neáu coù chæ soá töông ñöông vôùi chæ soá ôû (baûng 2. 12) theo löùa tuoåi, neáu töông ñöông vôùi +1 laø toát vaø +2 laø raát toát, coøn neáu –1 laø keùm vaø –2 laø raát keùm. Ngoaøi ra trong y hoïc theå duïc theå thao, ñeå xaùc ñònh dung tích soáng caàn coù ta söû duïng coâng thöùc cuûa Bolduin, Kurnan vaø Ritrard. Coâng thöùc nhö sau: DTS (caàn) = (27,63 – 0,112 x T) x h (ñoái vôùi nam). DTS (caàn) = (21,78 – 0,101 x T) x h (ñoái vôùi nöõ). Trong ñoù: T : laø tuoåi (naêm)

55

h : laø chieàu cao (cm). Trong ñieàu kieän ngöôøi bình thöôøng tyû leä DTS/DTS (caàn) khoâng vöôït quaù 90%, coøn ôû vaän ñoäng vieân thì tyû leä naøy thöôøng ñaït treân 100%. Trong thöïc tieãn theå thao, ngöôøi ta thöôøng söû duïng ñaïi löôïng dung tích soáng töông ñoái ñeå ñaùnh giaù chöùc naêng heä hoâ haáp. Dung tích soáng töông ñoái ñöôïc tính baèng caùch chia dung tích soáng cho troïng löôïng cô theå. c- Thôøi gian nín thôû (nhòn thôû). Test naøy ñöôïc tính sau khi vaän ñoäng vieân hít vaøo vaø baét ñaàu nín thôû. Trang thieát bò:

- Ñoàng hoà baám giaây. - Duïng cuï keïp muõi.

Phöông phaùp tieán haønh: Vaän ñoäng vieân ñöôïc nghæ ngôi, sau ñoù ôû tö theá ñöùng. Baét ñaàu hít vaøo sau ñoù thôû ra vaø laïi tieáp tuïc hít vaøo (baèng 60 – 90% möùc hít vaøo toái ña) roài ngaäm mieäng laïi, keïp chaët muõi ( coù theå duøng tay keïp chaët hai caùnh muõi) vaø töø thôøi ñieåm naøy theo doõi thôøi gian nhòn thôû cuûa vaän ñoäng vieân. Ñaùnh giaù keát quaû: Test naøy coù yù nghóa quan troïng tuyeån choïn vaän ñoäng vieân vaø laø test buoäc ñoái vôùi vaän ñoäng vieân caùc moân theå thao nhö bôi loäi, baén suùng, voõ…. Ngoaøi ra test naøy hay ñöôïc söû duïng ñeå ñaùnh giaù trình ñoä taäp luyeän vaø möùc ñoä meät moûi cuûa vaän ñoäng vieân. d– Test VO2max (ml/phuùt) : Ñaùnh giaù khaû naêng haáp thuï oxy toái ña. Laø löôïng oxy toái ña maø cô theå coù khaû naêng haáp thuï ñöôïc trong thôøi gian moät phuùt khi tuaàn hoaøn, hoâ haáp ñaït hieäu suaát toái öu. Ñaây chính laø ngöôõng tôùi haïn khaû naêng haáp thuï oxy cuûa cô theå. VO2max coù ñoä tin caäy cao, ñaùnh giaù naêng löïc öa khí vaø khaû naêng hoaït ñoäng theå löïc toái ña cuûa VÑV cuõng nhö trình ñoä taäp luyeän cuûa vaän ñoäng vieân. Do chæ soá naøy coù heä soá di truyeàn khaù cao (treân 80%) maø trong thöïc tieãn theå thao thöôøng söû duïng trong tuyeån choïn vaän ñoäng vieân treû. Ñeå xaùc ñònh chæ soá VO2 max, coù theå söû duïng caùc phöông phaùp tröïc tieáp vaø giaùn tieáp.

- Phöông phaùp tröïc tieáp xaùc ñònh chæ soá VO2 max: Nhaèm xaùc ñònh chæ soá VO2 max ngöôøi ta ñöa ra moät soá phöông phaùp nhöng chæ 2 trong soá ñoù ñöôïc thöøa nhaän. Caû 2 phöông phaùp ñeàu döïa treân nguyeân taéc tieâu toán heát söï döï tröõ vieäc huy ñoäng heä vaän chuyeån oxy vaø tieâu thuï oxy trong quaù trình hoaït ñoäng cô. Ñeå ñaït ñöôïc ñieàu ñoù vaän ñoäng vieân caàn thöïc hieän moät loaït coâng suaát vaän ñoäng taêng daàn vaø trong quaù

56

trình ñoù ño söï haáp thuï oxy. Tröôøng hôïp thöù nhaát caùc coâng suaát vaän ñoäng khaùc nhau thöïc hieän lieân tuïc, tröôøng hôïp thöù hai laø giöõa chuùng coù giai ñoaïn nghæ ngôi. Hieän nay ñeå xaùc ñònh chæ soá VO2 max ngöôøi ta thöôøng söû duïng löôïng vaän ñoäng treân xe ñaïp löïc keá hoaëc treân thaûm chaïy (fredban). Nguyeân taéc chung cho taát caû phöông phaùp xaùc ñònh VO2 max ñoù laø thöïc hieän löôïng vaän ñoäng coù coâng suaát baèng hoaëc lôùn hôn coâng suaát toái ña cuûa moãi caù theå. Nhöõng ñaëc ñieåm cô baûn cuûa sô ñoà taêng coâng suaát vaän ñoäng theo baäc thang treân xe ñaïp löïc keá ñöôïc trình baøy ôû baûng sau: Baûng 2. 13. Chæ soá coâng suaát vaän ñoäng vaø thôøi gian cho pheùp (öôùc tính) ôû töøng thang vaän ñoäng khi tieán haønh test VO2 max treân xe ñaïp löïc keá vôùi hoaït ñoäng theå löïc moät ñôït taêng daàn cöôøng ñoä vaän ñoäng (taàn soá ñaïp peâ

ñan 60 voøng/phuùt)

Löôïng vaän ñoäng Ñoái töôïng nghieân cöùu

Nhoùm tuoåi Giôùi tính W (oaùt) t (phuùt)

Vaän ñoäng vieân Treû Tröôûng thaønh

Nam – nöõ Nam Nöõ

20 – 50 50 – 80 30 - 70

1 – 3 1 – 3 1 – 3

Nhöõng ngöôøi khoeû coù chuaån bò theå löïc khaù

Treû Tröôûng thaønh Lôùn tuoåi

Nam – nöõ Nam Nöõ Nam Nöõ

15 – 30 20 – 60 15 – 50 10 – 50 10 – 40

1 – 3 1 – 3 1 – 3 2 – 4 2 – 4

Nhöõng ngöôøi coù theå löïc, söùc khoeû keùm

Treû Tröôûng thaønh Lôùn tuoåi

Nam – nöõ Nam Nöõ Nam Nöõ

10 – 25 15 – 40 12 – 30 10 – 25 10 – 20

2 – 4 2 – 4 2 – 4 3 – 4 3 – 4

Khaùc vôùi phöông phaùp xe ñaïp löïc keá, khi tieán haønh test VO2 max treân thaûm chaïy coù 3 caùch ñeå taêng löôïng vaän ñoäng: chæ taêng toác ñoä thaûm chaïy; taêng ñoä doác cuûa ñöôøng chaïy; taêng caû toác ñoä vaø doác ñöôøng chaïy cuøng moät luùc(baûng2.14).

57

Baûng 2. 14. Caùc chæ soá öôùc chöøng toác ñoä chuyeån ñoäng (V m/s) vaø goùc nghieâng (G%) cuûa baêng chaïy ôû thang löôïng vaän ñoäng ñaàu tieân, söï taêng tröôûng toác ñoä (Av m/s) vaø goùc nghieâng (AG%) ôû töøng thang vaän ñoäng tieáp theo (thôøi gian ôû moät thaùng

löôïng vaän ñoäng töø 1 – 3 phuùt).

Ñoái töôïng nghieân cöùu Vaän ñoäng vieân Ngöôøi khoeû coù theå löïc khaù Ngöôøi khoeû coù theå löïc yeáu Treû Tröôûng thaønh Treû Tröôûng thaønh Lôùn tuoåi Treû tröôûng thaønh Lôùn tuoåi

Cheá ñoä löôïng vaän ñoäng

Caùc ñaëc ñieåm hoaït ñoäng cuûa Tredban Nam-nöõ Nam nöõ Nam-nöõ nam nöõ nam nöõ Nam-nöõ nam nöõ nam nöõ

Thöù 1 V G AV AG

2 – 3 0 – 5 0 – 5 0

2,5 – 3 0 – 5 0 – 5 0

2 – 3 0 – 5 0 – 5 0

1,5 - 2 0 – 3 0 – 25 0

1,5-2,250 – 5 0 – 25 0

1,5 – 2 0 – 3 0 – 25 0

1,25-1,70 – 3 0 – 25 0

1 – 1,5 0 0 – 25 0

1 – 1,5 0 0 – 25 0

1-1,750 – 2 0 – 25 0

1 – 1,5 0 – 2 0 – 25 0

1 – 1,5 0 0 – 25 0

1- 1,25 0 0 – 25 0

Thöù 2 V G AV AG

2 – 3 0 0 2 - 5

2 – 4 0 0 2 – 5

2 – 3 0 0 2 – 5

1,5-2,5 0 0 2 – 4

1,5-2 0 0 2 – 4

1,5 – 2 0 0 2 - 4

1-1,25 0 0 1 - 4

1 – 1,75 0 0 1 - 4

1-1,25 0 0 1 - 4

1-1,25 0 0 3

1-1,75 0 0 2 - 3

1 – 2 0 0 1 - 3

1 – 1,5 0 0 1 - 3

Thöù 3 V G AV AG

2 – 3 0 0 – 5 2 – 3

2,5 – 3 0 0 – 5 2 – 4

2 – 3 0 0 – 5 2 – 4

1,5 – 2 0 0 – 25 2 – 3

1,5– 2 0 0 – 25 2 – 3

1,5 - 2 0 0 – 25 2 – 3

1-1,75 0 0 – 25 1 – 3

1-1,5 0 0 – 25 1 – 2

1-1,5 0 0 – 25 1 – 2

1-1,75 0 0 – 251 – 2

1-1,5 0 0 – 25 1 – 2

1-1,5 0 0 – 25 1– 2

1-1,25 0 0 – 25 1 – 2

58

Nhaèm choïn sô ñoà toái öu taêng löôïng vaän ñoäng khi thöïc hieän test VO2 max treân cô sôû löùa tuoåi, giôùi tính vaø khaû naêng hoaït ñoäng theå löïc coù theå choïn theo sô ñoà cuûa baûng trên . Khi so saùnh caùc soá ôû baûng vôùi caùc chæ soá khi thöïc hieän thang baäc ñaàu tieân cuûa löôïng vaän ñoäng ñeå ñieàu cheá sô ñoà löôïng vaän ñoäng tieáp theo (taêng hoaëc giaûm cöôøng ñoä vaän ñoäng). Neáu VO2 max ñöôïc xaùc ñònh baèng moät loaït löôïng vaän ñoäng rieâng leõ thì chæ soá möùc taêng löôïng vaän ñoäng töông öùng vôùi löôïng vaän ñoäng trong test taêng lieân tuïc 1 laàn (xem baûng 2. 13 vaø 2. 14). Tuy nhieân thôøi gian hoaït ñoäng ôû töøng möùc coâng suaát caàn phaûi taêng leân ít nhaát laø 5 – 6 phuùt, thôøi gian nghæ giöõa caùc ñôït vaän ñoäng phaûi choïn sao cho noù ñuû ñeå hoài phuïc sau löôïng vaän ñoäng tröôùc. Vaán ñeà quan troïng cuûa test VO2 max laø ñaït ñeán ñoä tin caäy cuûa töøng ñoái töôïng. Tieâu chuaån cô baûn ñeå ñaït ñöôïc VO2 max ñoù laø hieän töôïng “laøm baèng” (leveling off) xuaát hieän ñöôøng ngang treân ñoà thò, söï phuï thuoäc söï haáp thuï oxy vaøo coâng suaát vaän ñoäng. Hieän töôïng ñoù chöùng toû ñaõ caïn kieät hoaøn toaøn vieäc huy ñoäng döï truø cuûa heä vaän chuyeån vaø tieâu thuï oxy coù nghóa laø ñaït tôùi giôùi haïn hoaït ñoäng theå löïc cuûa vaän ñoäng vieân. Baûng 2. 15. Caùc trò soá öôùc chöøng caùc thang löôïng vaän ñoäng(N) cuõng nhö söï taêng tröôûng taàn soá tim ñaäp (f) vaø söï haáp thuï oxy (AVO2) ôû töøng thang löôïng vaän ñoäng ôû sô ñoà toái öu

khi tieán haønh test VO2 max ôû nhöõng ñoái töôïng khaùc nhau.

Chæ soá troâng ñôïi (öôùc tính) Ñoái töôïng nghieân cöùu

Nhoùm tuoåi Giôùi tính N Af (l/phuùt) AVO2 (ml/ph)

Vaän ñoäng vieân

Treû Tröôûng thaønh

Nam-nöõ Nam Nöõ

4 – 6 4 – 7 4 – 7

20 – 25 15 – 20 15 – 20

250 – 600 600 – 1000 400 – 800

Ngöôøi khoeû coù theå löïc khaù

Treû Tröôûng thaønh Lôùn tuoåi

Nam-nöõ Nam Nöõ Nam Nöõ

3 – 6 3 – 6 3 – 6 3 – 6 3 – 6

15 – 20 10 – 20 10 – 20 5 – 10 5 – 10

200 – 400 250 – 750 200 – 600 100 – 600 100 – 500

Ngöôøi khoeû coù theå löïc yeáu

Treû Tröôûng thaønh Lôùn tuoåi

Nam-nöõ Nam Nöõ Nam Nöõ

3 – 6 3 – 6 3 – 6 3 – 5 3 – 5

10 – 25 5 – 20 5 – 20 3 – 10 3 – 10

100 – 300 200 – 500 150 – 400 100 – 300 100 – 250

Yeâu caàu veàø ñòa ñieåm vaø trang thieát bò: - Phoøng thí nghieäm. - Maùy phaân tích khí. - Xe ñaïp löïc keá hoaëc fredban. - Maùy ñieän tim vaø maøu huyønh quang 3.

59

- Chuaån bò thuoác caáp cöùu trong thöïc nghieäm. Phöông phaùp vaø trình töï tieán haønh: - Taát caû caùc ñoái töôïng thöïc nghieäm ñeàu phaûi coù söï chæ ñònh cuûa baùc só, keøm theo ECG ghi ñuû caû 12 chuyeån ñaïo. - Vaän ñoäng vieân phaûi laøm quen vaø hieåu yeâu caàu, muïc ñích vaø caùch thöïc hieän. - Tröôùc khi thöïc hieän test vaän ñoäng vieân nghæ 45 – 60 phuùt. - Vaän ñoäng vieân khôûi ñoäng treân xe ñaïp löïc keá vôùi cöôøng ñoä 40 – 60% VO2 max (döï baùo) - Vaän ñoäng vieân nghæ 10 – 15 phuùt. - Tieán haønh thöïc hieän test (cheá ñoä taêng löôïng vaän ñoäng vaø trình töï ghi caùc chæ soá sinh lyù) theo nhieäm vuï vaø ñaëc ñieåm cuûa ñoái töôïng. Söï haáp thuï oxy vaø caùc chæ soá sinh lyù khaùc thöôøng ghi ôû cuoái thang vaän ñoäng (30 giaây cuoái cuøng).

Baûng 2. 16. Baûng ñaùnh giaù VO2 max ñoái vôùi vaän ñoäng vieân.

VO2 max(ml/ph/kg) Giôùi tính

Nhoùm tuoåi

Nhoùm theå thao

Raát toát Toát T. bình Yeáu Keùm

Nam

> 18 Nhoùm A Nhoùm B Nhoùm C

>78 >68 >58

68 – 78 60 – 68 51 – 58

57 – 67 50 – 59 46 – 50

46 – 50 42 – 49 41 – 45

<46 <42 <41

Nöõ

>18 Nhoùm A Nhoùm B Nhoùm C

>69 >59 >50

60 – 69 52 – 59 46 – 50

50 – 59 44 – 51 41 – 45

40 – 49 36 – 43 36 – 40

<40 <36 <36

Nam vaø nöõ

>18 Nhoùm A Nhoùm B Nhoùm C

>70 >60 >56

62 – 70 54 – 60 46 – 56

53 – 61 47 – 53 41 – 45

45 – 52 40 – 46 35 – 40

<45 <40 <35

Ghi chuù: - Nhoùm A: Tröôït tuyeát, chaïy 800m, ñi boä theå thao, naêm moân phoái hôïp, ñua xe ñaïp, bôi 200m, baén suùng… - Nhoùm B: Caùc moân boùng, ñoái khaùng, chaïy <800m, bôi <200m, nhaûy cao, theå duïc ngheä thuaät, tröôït baêng ngheä thuaät… - Nhoùm B: Theå duïc duïng cuï, cöû taï, caùc moân neùm ñaåy….

60

Baûng 2. 17. Baûng ñaùnh giaù VO2 max ñoái vôùi ngöôøi khoeû bình thöôøng.

VO2 max(ml/ph/kg) Giôùi tính Nhoùm tuoåi Raát toát Toát T. bình Yeáu Keùm

Nam

< 25 25 – 34 35 – 44 45 – 54 55 – 64 > 64

55 52 50 47 45 43

49 – 54 45 – 52 43 – 50 40 – 47 37 – 45 33 – 43

39 – 48 38 – 44 36 – 42 32 – 39 29 – 36 27 – 32

33 – 38 32 – 37 30 – 35 27 – 31 23 – 28 20 – 26

33 32 30 27 23 20

Nöõ < 20 20 – 29 30 – 39 40 – 49 50 – 59 > 59

44 41 39 36 34 32

38 – 44 36 – 41 35 – 39 31 – 36 29 – 34 27 – 32

31 – 37 30 – 35 28 – 34 25 – 30 23 – 28 21 – 26

24 – 30 23 – 29 22 – 27 20 – 24 18 – 22 16 – 30

24 23 22 20 18 16

- Phöông phaùp tính giaùn tieáp xaùc ñònh chæ soá VO2 max: + Döïa treân keát quaû test Cooper. Giöõa keát quaû cuûa test chaïy 12 phuùt vaø chæ soá VO2max coù töông quan tuyeán tính chaët (heä soá töông quan v =0,897) do vaäy noù cho pheùp söû duïng test Cooper ñeå xaùc ñònh chæ soá VO2max theo baûng sau (baûng 2. 18).

Baûng 2. 18. Thaønh tích

chaïy 12 phuùt (m)

VO2max (ml/ph/kg) Thaønh tích chaïy12 phuùt (m)

VO2max (ml/ph/kg)

1000 1100 1200 1300 1400 1500 1600 1700 1800 1900 2000 2100 2200 2300 2400

14 16,1 18,3 20,4 22,5 24,4 26,8 28,9 31,0 33,0 35,3 37,4 39,5 41,45 43,8

2500 2600 2700 2800 2900 3000 3100 3200 3300 3400 3500 3600 3700 3800 3900

45,9 48,0 50,1 52,3 54,4 56,5 58,5 60,8 62,9 65,0 67,1 69,3 71,4 73,5 75,6

61

Chuùng ta döïa vaøo thaønh tích chaïy 12 phuùt (m) roài tra theo baûng treân hoaëc ta cuõng coù theå tính theo coâng thöùc sau: Ñôn vò ño VO2max laø ml/phuùt/kg

VO2max = X. 0,02 – 5,4. Trong ñoù X laø keát quaû chaïy 12 phuùt tính baèng meùt + Döïa treân keát quaû test P.W.C 170. Theo coâng thöùc cuûa V. L. Karpman vaø coäng söï . Ñoái vôùi ngöôøi bình thöôøng khoeû maïnh ta söû duïng coâng thöùc sau: VO2max = 1,7. PWC 170 + 1240 . Ñoái vôùi vaän ñoäng vieân ta söû duïng coâng thöùc sau: VO2max = 2,2. PWC 170 + 1070 . 9. 5. Kieåm tra huyeát hoïc, sinh hoùa huyeát hoïc vaø sinh hoùa nöôùc tieåu. a. Xeùt nghieäm huyeát hoïc. Caùc chæ soá cô baûn trong ñaùnh giaù chöùc naêng teá baøo hoàng caàu laø : RBC, HGB, WBC, PLT, MCV noäi tieát toá Testosterone. Nhöõng yeâu caàu cho VÑV: Laáy maùu tieán haønh vaøo buoåi saùng sôùm, tröôùc ñoù VÑV khoâng hoaït ñoäng theå löïc vaø nhòn aên saùng. Maùu laáy töø tónh maïch, töø 3 – 5ml . - RBC : RBC yeân tónh ôû ngöôøi tröôûng thaønh nam laø (4, 5 - 5, 4) . 10. 12/lít, ôû treû em giaù trò trung bình thaáp hôn chæ tieâu naøy. - WBC (baïch caàu) : Soá löôïng baïch caàu ngöôøi VN laø (4, 5 - 5, 4) . 10. 12/lít. - PLT (tieåu caàu) : PLT coù chæ soá trung bình ngöôøi Vieät Nam laø: 200 – 300.10.9/l - Hemoglobin (HGB hoaëc Hb) : Hemoglobin laø loaïi protit coù chöùa saét (Fe), moät thaønh phaàn chuû yeáu trong teá baøo hoàng caàu, chieám khoaûng 95% troïng löôïng hoàng caàu. Chöùc naêng chuû yeáu cuûa Hb laø vaän chuyeån oxy. Trong vaän ñoäng haøm löôïng HGB khoâng thay ñoåi lôùn. HGB ôû ngöôøi bình thöôøng laø 12, 0 – 15, 0g/dL ñoái vôùi nam, nöõ 12 – 14g/dL . - MCV : Giaù trò MCV laø 80 - 95fL . b. Xeùt nghieäm sinh hoùa huyeát hoïc : Laø nhöõng xeùt nghieäm thaønh phaàn voâ hình cuûa maùu trong huyeát thanh. Xeùt nghieäm moät soá chæ soá sau: Haøm löôïng Testosterone, Ureâ maùu, creâatinin trong maùu vaø axit lactic trong maùu. + Nhöõng yeâu caàu khi tieán haønh thöïc nghieäm: Maùu laáy töø tónh maïch. Laáy maùu vaøo saùng sôùm, VÑV khoâng hoaït ñoäng theå löïc vaø aên nhòn saùng (traïng thaùi tónh). - Testosterone trong maùu: Ñôn vò tính (ng/dl) laø löôïng testosterone trong moät dl maùu luùc yeân tónh. Ngöôøi bình thöôøng trung bình (nam) laø: 241 – 827ng/dL hoaëc 12,5 – 34,7nmol/l ; 28nmol/l. - Haøm löôïng Ureâ trong maùu: Ngöôøi bình thöôøng khoeû maïnh, yeân tónh, haøm löôïng ureâ trong maùu luoân duy

62

trì möùc oån ñònh (20 - 40mg% hay 3, 2 - 7, 0 mmol/lít) laø do söï caân baèng giöõa quaù trình saûn sinh ureâ trong maùu vaø baøi tieát ureâ qua ñöôøng nöôùc tieåu. - Haøm löôïng axit laùctic maùu luùc yeân tónh: ñôn vò ño : mmol/l laø löôïng axit laùctic coù trong moät lít maùu luùc yeân tónh. Trung bình laø : 0, 63 - 2, 44mmol/L. - Creâatinin trong maùu. Ñôn vò ño laø mg/dl hay mmol/l Löôïng creâatinin trong maùu trung bình laø: 0, 6 - 1, 4mg% hoaëc 0,5 – 1,2mg/dl. c. Xeùt nghieäm sinh hoùa trong nöôùc tieåu: Nhöõng yeâu caàu khi tieán haønh thöïc nghieäm: Laáy giöõa doøng (khoâng laáy nöôùc ñaàu vaø nöôùc cuoái). Laáy nöôùc tieåu buoåi saùng sôùm, môùi thöùc daäy. - Proâteâin trong nöôùc tieåu : Trong nöôùc tieåu ngöôøi thöôøng ôû traïng thaùi yeân tónh, löôïng proâteâin trong nöôùc tieåu raát ít, chæ khoaûng <30 - 50 mg/24giôø (löu löôïng 0, 02 - 0, 06 mg trong 1 phuùt) . Trong nöôùc tieåu bình thöôøng, proâteâin trong nöôùc tieåu raát ít, khoaûng 2mg% (2mg/100ml). Trong 24 giôø, ngöôøi bình thöôøng coù löôïng proteâin khoâng quaù 30 - 50mg/24giôø - Ureâ nieäu: Trung bình nam baøi tieát 431 mmol (26g) ureâ trong 24 giôø. Trung bình laø 20 - 40g/24 giôø; 365 – 431 mmol (22 – 26g/24giôø . - Creâatinin nieäu : Bình thöôøng, khoâng coù creâatinin nieäu, neáu coù vaøo khoaûng: Nam: 1, 21g/24giôø; Nöõ: 0, 79g/24giôø. Trung bình laø 1 - 1, 8g/24 giôø. Soá löôïng ureâ nieäu thay ñoåi tuyø thuoäc vaøo sinh lyù, cheá ñoä aên uoáng vaø hoaït ñoäng theå löïc maõnh lieät.

X. Phương pháp tóan học thống kê.

10. 1. Khaùi nieäm:

Toång keát thoáng keâ laø moät phöông phaùp thu thaäp töï lieäu ñaõ dieãn ra tröôùc ñoù. Caùc tö lieäu naøy coù theå ñöôïc caù nhaân, cô quan thoáng keâ löu tröõ, coù theå laø keát quaû cuûa caùc cuoäc ñieàu tra coù trong vaên baûn, baùo chí, taùc phaåm vaên hoaù xaõ hoäi vaø caùc tö lieäu phim aûnh. Khaùc vôùi thoâng tin thu thaäp ñöôïc qua ñieàu tra tröïc tieáp nhöõng tö lieäu xaõ hoäi hoïc coù ñaëc ñieåm cô baûn laø noù ñöôïc xaây döïng ñoäc laäp vôùi yù ñoà cuûa ngöôøi nghieân cöùu vaø chuû yeáu phuïc vuï cho muïc ñích thöïc tieãn khaùc. Vì vaäy tieán haønh toång keát thoáng keâ nhöõng döõ lieäu ñoù seõ giuùp chuùng ta choïn loïc nhöõng thoâng tin caàn thieát vaø coù ñöôïc nhöõng neùt cô baûn cuûa moâ hình toång quaùt chung.

10. 2. Quy trình cuûa phöông phaùp toång keát, thoáng keâ

- Xaùc ñònh nhöõng tö lieäu hình aûnh, tình hình caàn khai thaùc vaø cô quan quaûn lyù. - Thu thaäp nhöõng thoâng tin ñaõ ñöôïc phaân loaïi. - Choïn loïc thoâng tin, tö lieäu ñaõ ñöôïc thoáng nhaát, ñöôïc phaân loaïi theo yeâu caàu

63

cuûa ñeà taøi nghieân cöùu. Trong khi tieán haønh thu thaäp, choïn loïc caùc thoâng tin caàn löu yù taùc ñoäng cuûa khoâng gian, thôøi gian cuûa söï kieän ghi trong tö lieäu. Caàn kieåm tra möùc ñoä chaân thöïc cuûa tö lieäu, xuaát xöù cuûa soá lieäu. Cuoái cuøng phaûi tính toaùn xöû lyù caùc soá lieäu thu ñöôïc.

10. 3. Phương pháp tóan học thống kê trong nghiên cứu khoa học.

(xem sách tóan học thống kê TDTT)

a. Tính trung bình cuûa taäp hôïp caùc soá lieäu

Soá trung bình hay giaù trò trung bình coäng coù soá hieäu () ñöôïc tính theo coâng thöùc:

nX

X i∑=

Trong ñoù: X : giaù trò toång coäng Xi: giaù trò quan saùt thöù i n: soá laàn quan saùt Ví dụ 1: Ñieåm thi moân Sinh hoïc cuûa 10 hoïc sinh (naêm hoïc 2000 – 2001)

2.5

1052

1086655444

==+++++++

=X

Ví duï 2: Nghieân cöùu söùc maïnh cuûa nhoùm cô co tay ôû 8 vaän ñoäng vieân theå duïc duïng cuï, caùc chæ soá söùc maïnh töông ñoái thu ñöôïc nhö sau: 1,95; 1,86; 1,89; 1,64; 1,69; 1,84; 1,85; 1,76. Theo coâng thöùc tính ta coù:

81.1

848.148.48.14 ==⇒==∑ XnXi

*Chuù yù: - Ñôn vò ño cuûa trung bình coäng cuõng nhö chính laø ñôn vò ño cuûa ñôn vò thoáng keâ. - Trung bình coäng laø tham soá ñaëc tröng tieâu bieåu nhaát cho taäp hôïp thoáng keâ (THTK) veà höôùng taäp trung cuûa soá lieäu. - Duøng trung bình coäng ñeå so saùnh hai hay nhieàu THTK vôùi nhau. - Trong TDTT coù theå so saùnh thaønh tích thi ñaáu giöõa hai vaän ñoäng vieân, giöõa hai ñoäi, so saùnh thaønh tích tröôùc vaø sau taäp luyeän, so saùnh keát quaû cuûa vieäc vaän duïng 2 phöông phaùp huaán luyeän. - Ñeå traùnh tính toaùn vôùi soá lieäu lôùn, phöùc taïp, ta chuù yù vaän duïng 2 tính chaát sau cuûa trung bình coäng. -Neáu moãi ñôn vò thoáng keâ (xi) ñöôïc coäng theâm (hay tröø ñi) moät haèng soá X0 naøo ñoù thì trung bình coäng cuûa THTK cuõng ñöôïc coäng theâm (hay tröø ñi) haèng soá X0 ñoù.

64

00

11

101 ][

XXXn

X

n

XXN

i

n

i ±=±=± ∑∑

−−

- Neáu moãi ñôn vò thoáng keâ xi ñöôïc nhaân (hay chia) vôùi moät heä soá k ≠ 0, thì trung bình coäng cuûa THTK cuõng ñöôïc nhaân (hay chia) vôùi heä soá k ñoù;

XK

n

XK

n

xkn

i

n

i ..

11

11

==∑∑−−

b. Phöông sai vaø ñoä leäch chuaån:

- Veà baûn chaát phöông sai vaø ñoä leäch chuaån laø moät. Tính phöông sai laø böôùc chuaån bò ñeå tính ñoä leäch chuaån. Ñoù laø söï sai leäch bình phöông trung bình giöõa caùc giaù trò quan saùt baát kyø vôùi giaù trò trung bình cuûa daõy phaân phoái. - Phöông sai: phöông sai cuûa THTK laø tæ soá giöõa toång bình phöông caùc ñoä leäch cuûa caùc ñôn vò thoáng keâ vaø ñoä töï do cuûa THTK.

Kyù hieäu: 2xσ (ñoïc laø xích ma bình phöông).

1

)(1

2

2

−

−=∑−

n

Xxn

ii

xσ (1)

Trong ñoù: 2xσ laø phöông sai cuûa maãu

x1 laø giaù trò quan saùt thöù i X laø giaù trò trung bình cuûa maãu. ÔÛ taäp hôïp thoáng keâ kích thöôùc n thì ñoä töï do laø n – 1. Trong tröôøng hôïp THTK coù kích thöôùc lôùn thì 1/n vaø 1/ n-1 khaùc nhau khoâng ñaùng keå, neân ñeå ñôn giaûn coâng

thöùc tính 2xσ trong tröôøng hôïp n 30≥n ngöôøi ta thay theá n – 1 bôûi n.

)30(

)(1

2

2 ≥−

=∑− n

n

Xxn

ii

xσ (2)

Coâng thöùc (1) duøng trong tröôøng hôïp 30≤n Neáu moãi ñôn vò thoáng keâ coù taàn soá mi töông öùng thì:

)30(

)(1

2

2 ≥−

=∑− n

n

xxmn

iii

xσ

65

)30(

1

)(1

2

2 <−

−=∑− n

n

Xxmn

iii

xσ

- Chuùng ta caàn chuù yù phöông sai laø tham soá ñaëc tröng tieâu bieåu cho tính chaát phaân taùn cuûa moät THTK. Noù hoaøn thieän hôn ñoä leäch tuyeät ñoái trung bình. Ngöôøi ta duøng phöông sai ñeå so saùnh möùc ñoä phaân taùn cuûa THTK coù cuøng trung bình coäng. THTK naøo coù phöông sai lôùn thì phaân taùn hôn. Phöông sai coù nhöôïc ñieåm laø khoâng coù ñôn vò ño. - Neáu moãi ñôn vò thoáng keâ ñöôïc coäng theâm (hay tröø ñi) moät haèng soá x0 naøo ñoù thì phöông sai cuûa THTK khoâng ñoåi. - Neáu moãi ñôn vò thoáng keâ ñöôïc nhaân (hay chia) vôùi heä soá k2. Ñoä leäch chuaån: Ñoä leäch chuaån cuûa THTK laø giaù trò caên baäc hai soá hoïc phöông sai.

Kí hieäu: 2xxx σσσ =⇒

Tham soá naøy coù yù nghóa töông ñöông vôùi phöông sai. Tuy nhieân noù hoaøn thieän hôn do ñôn vò cuûa noù chính laø ñôn vò ño cuûa ñôn vò thoáng keâ. Caùch söû duïng ñoä leäch chuaån cuõng gioáng nhö caùch söû duïng cuûa phöông sai. Caùc tham soá ñaõ xeùt ôû treân ñeàu laø caùc ñaïi löôïng phuï thuoäc vaøo ñaëc ñieåm soá lieäu maø ta ñang nghieân cöùu. Caùc tham soá naøy coù vai troø raát quan troïng vì ngoaøi khaû naêng ñònh löôïng vaø ñònh tính noù coøn laø thoâng soá cô baûn cho haøng loaït caùc pheùp tính thoáng keâ khaùc. Tuy nhieân neáu ñoøi hoûi phaûi so saùnh möùc ñoä phaân taùn cuûa hai THTK coù trung bình coäng khaùc nhau, nhaát laø tröôøng hôïp so saùnh hai ñaëc ñieåm khaùc nhau thì khoâng theå ñaùp öùng ñöôïc. Ñeå giaûi quyeát vaán ñeà ñoù chuùng ta coù theå duøng khaùi nieäm heä soá bieán sai.

c. Heä soá bieán sai:

- Heä soá bieán sai (heä soá bieán thieân) laø tyû leä phaàn traêm giöõa ñoä leäch chuaån vaø giaù trò trung bình coäng cuûa THTK. Kyù hieäu laø Cv

%100

XC x

vσ

=

Ñoái vôùi moät taäp hôïp thoáng keâ tæ soá Xxσ

laø moät giaù trò coá ñònh khoâng phuï thuoäc vaøo ñôn vò ño. Cho neân caùc THTK coù trung bình coäng khaùc nhau, ngay caû ñôn vò ño khaùc nhau chuùng ta vaãn coù theå so saùnh ñöôïc möùc ñoä phaân taùn cuûa hai THTK ñoù. Heä soá bieán sai tæ leä thuaän vôùi möùc ñoä phaân taùn. THTK naøo coù heä soá bieán sai lôùn thì phaân taùn hôn. Heä soá bieán sai coøn ñaùnh giaù möùc ñoä ñoàng ñeàu cuûa THTK. Neáu Cv ta noùi raèng THTK ñoù töông ñoái ñoàng ñeàu.

66

Ví duï: So saùnh möùc ñoä phaân taùn cuûa hai THTK cho bôûi hai tham soá.

mmAXA x 2.1,2.7.: === σ

giâygiâyXB xB 5.1,5.14: === σ

Tính được %34.10%;6.16 11 == BA CC

Keát luaän: Daõy soá B taäp trung hôn vì AB CC 11 <

d. Ñoä tin caäy cuûa caùc keát luaän:

Thoâng thöôøng phaûi so saùnh keát quaû ñaït ñöôïc cuûa hai nhoùm quan saùt theo soá trung bình. Trong tröôøng hôïp naøy ñoä tin caäy veà söï khaùc bieät cuûa soá trung bình ñöôïc xaùc ñònh theo chæ tieâu Student (t). Coâng thöùc:

⎟⎟⎟

⎠

⎞

⎜⎜⎜

⎝

⎛

+

−=

21

21

XsXs

xxt

Theo coâng thöùc treân, ñoä tin caäy veà söï khaùc bieät cuûa soá trung bình baèng hieäu cuûa giaù trò soá trung bình giöõa hai nhoùm, chia cho toång bình phöông sai soá chuaån cuûa hai soá trung bình. Giaù trò nhaän ñöôïc (t) ñöôïc ñem so saùnh vôùi giaù trò giôùi haïn trong baûng chuaån möùc 55, 1% vaø 1/1000 khi soá baäc töï do. F = n1 + n2 -2, trong ñoù n1 vaø n2 laø soá quan saùt ôû hai nhoùm. Neáu giaù trò nhaän ñöôïc trong nhoùm thí nghieäm lôùn hôn giaù trò trong baûng (t) Student thì söï khaùc bieät giöõa chuùng coù ñuû ñoä tin caäy ôû möùc 55, 15 hay 1/1000.

e. Heä soá töông quan.

Trong NCKH ôû nhieàu lónh vöïc khaùc nhau nhieàu khi phaûi xem xeùt moái lieân quan laãn nhau giöõa hai ñaïi löôïng X vaø Y naøo ñoù. Cho neân caàn phaûi phaân tích moái töông quan, phaân tích moái töông quan laø pheùp ño löôøng lieân keát giöõa caùc thay ñoåi trong moät bieán khaùc (goïi laø bieán ñoäc laäp). Trò soá ñeå ño löôøng söï phuï thuoäc töông quan ñoù goïi laø heä soá töông quan (kyù hieäu laø r). Coâng thöùc tính heä soá töông quan:

∑∑∑

−−

−−−−−=

21

21

11

)(.)(

)()()(

YyXx

YyYyxxr i

Ví duï: Ñeå tính giaù traïng thaùi saün saøng tröôùc thi ñaáu cuûa moät nhoùm vaän ñoäng vieân karatedo goàm 6 ngöôøi, ngöôøi ta xaùc ñònh nhòp tim vaø nhieät ñoä cô theå, keát quaû thu ñöôïc nhö sau:

67

Caùc chæ soá

TT Vaän ñoäng vieân Nhieät ñoä cô

theå (x) Taàn soá maïch (y)

1 A 36.6 60

2 B 37.2 70

3 C 37.8 80

4 D 38.3 90

5 E 38.9 100

6 F 39.2 110

Böôùc 1:

Tính x vaø y

856

11010090807060

386

2.399.383.388.372.376.36

=+++++

=

=

=+++++

=

=

∑

∑

ny

y

nx

x

i

i

Böôùc 2:

Laäp baûng tính toaùn döôùi ñaây ñeå coù theå xaùc ñònh r baèng 2 coâng thöùc:

68

Coâng thöùc 1: yx

i

nYyXx

rσσ

∑ −−−=

)()( 1

Coâng thöùc 2: ∑∑∑

−×−

−−−=

21

2

1

)()(

)()(

yyxx

yyxxr

i

i

91.083.065)( 2

2 −==−

== ∑n

xxixx σσ

07.176.2916

1750)( 22 ===

−== ∑

nyyi

yy σσ

Bước 3: Tính r theo Coâng thöùc 1:

07,17.91,05,15

07,17.91,0.693

==

153,155,15

==r

Keát luaän: Coù söï töông quan tuaän giöõa nhòp tim vaø nhòp ñoä cô theå, vaø söï töông quan laø raát chaët cheõ, gaàn nhö hoaøn toaøn. Ghi chuù: Coù theå laø coâng thöùc II ñöôïc bieán ñoåi töø moät coâng thöùc nhö sau:

2

21

21

21

2

1

)()(

)()(

)()(

nyyxx

n

nyy

nxx

nn

nYyXx

r

iyx

yx

i

−×−=

−×

−=

−−−=

∑

∑

∑

σσ

σσ

yx

i

nYyXx

rσσ

∑ −−−=

)()( 1

69

22

22

)()(

)()(

∑ ∑

∑∑−−=

−×−=

yyxx

yyxxnn

iiyx

ii

σσ

∑∑∑

−×−

−−−=

21

2

1

)()(

)()(

Xyxx

YyXxr

i

i

XI. Phương pháp tâm lý trong họat động TDTT.

Nhöõng phöông phaùp taâm lyù ñöôïc chia thaønh hai nhoùm phöông phaùp lôùn: nghieân cöùu vaø thöû nghieäm (coøn ñöôïc goïi laø test). (xem sách tâm lý TDTT) Muïc ñích cuûa caùc phöông phaùp nghieân cöùu laø thieát laäp caùc yeáu toá phaùt hieän ra caùc quy luaät cuûa caùc hieän töôïng taâm lyù. Muïc ñích cuûa phöông phaùp nghieân cöùu laø ñaùnh giaù caùc quaù trình vaø tính chaát cuûa tö duy. Nghieân cöùu taâm lyù coù theå ñöôïc tieán haønh döôùi caùc hình thöùc töøng ngöôøi (caù nhaân), nhieàu ngöôøi (taäp theå) laøm moät luùc thoâng qua caùc thieát bò ño löôøng vaø caùc maãu phieáu hoûi (daïng ankeùt)… Toác ñoä vaø ñoä chuaån xaùc cuûa caùc quaù trình vaø chöùc naêng caûm giaùc vaän ñoäng laø moät thoâng soá quan troïng veà ñoä tin caäy hoaït ñoäng thi ñaáu cuûa vaän ñoäng vieân. Theo L.B Intenson ñieàu kieån hoaït ñoäng bao goàm 3 thaønh phaàn cô baûn: thu nhaän thoâng tin (quaù trình caûm giaùc), ñieàu chænh thoâng tin vaø vaïch ra söï taùc ñoäng ñieàu khieãn (quaù trình trí tueä), taùc ñoäng ñieàu khieån tôùi cô quan vaän ñoäng (chöùc naêng vaän ñoäng).

11. 1. Phöông phaùp ño phaûn öùng ñôn giaûn vôùi kích thöôùc aùnh saùng hoaëc aâm thanh

- Phaûn öùng ñôn giaûn: laø moät haønh ñoäng traû lôøi ñaõ ñöôïc bieát tröôùc leân moät tín hieäu ñaõ ñöôïc bieát tröôùc. Phaûn öùng ñôn giaûn laø moät trong nhöõng thoâng soá quan troïng bieåu hieän trình ñoä taäp luyeän cuûa vaän ñoäng vieân cuûa moân theå thao. Thieát bò cho thí nghieäm . Thieát bò ño phaûn xaï aùnh saùng vaø aâm thanh. Ñieàu kieän ñeå tieán haønh thí nghieäm Thí nghieäm ñöôïc tieán haønh rieâng cho töøng caù nhaân. Ngöôøi ñöôïc thöû nghieäm ngoài tröôùc maùy, ngoùn tay troû ñaët leân nuùt baám quy ñònh. Khi coù tín hieäu kích thích aùnh saùng (hoaëc aâm thanh) phaûi nhanh choùng aán nuùt baám d daäp taét tín hieäu. Thí nghieäm ñöôïc thöïc hieän 13 laàn (trong ñoù coù 3 laàn ñaàu laø 3 laàn thöû).

Ñaùnh giaù keát quaû: Nt

S ∑=

70

Chuù yù: t: thôøi gian phaûn öùng; N: soá laàn ño (10 laàn).

- Phản ứng phức tạp: phöông phaùp ño toác ñoä vaø ñoä chính xaùc cuûa phaûn öùng phöùc taïp (phaûn öùng löïa choïn) vôùi kích thích aùnh saùng vaø aâm thanh ôû trung taâm vaø ngoaïi bieân cuûa tröôøng thò giaùc. Toác toác ñoä vaø ñoä chính xaùc cuûa phaûn öùng löïa chòn vaø moät phaàn phuï thuoäc vaøo caùc tín hieäu kích thích khaùc nhau cuûa tröôøng thò giaùc. Toác ñoä phaûn öùng ñoái vôùi caùc kích thích ngoaïi bieân laø thaønh phaàn cô baûn vaø coù yù nghóa quyeát ñònh tôùi naêng löïc chieán thuaät cuûa vaän ñoäng vieân. Thieát bò cho thí nghieäm Thieát bò ño phaûn öùng thò giaùc ngoaïi bieân Ñieàu kieän ñeå tieán haønh thí nghieäm Thieát bò ñöôïc ñaët ngöôïc chieàu vôùi aùnh saùng töï nhieân ñeå ngöôøi ñöôïc thöû nghieäm khoûi bò choùi maét. Ngöôøi ñöôïc thöû nghieäm ngoài ôû phía tröôùc maùy (phaàn daønh cho ngöôøi ñöôïc thöû nghieäm), caèm tyø vaøo beä tyø ôû ñoä cao caàn thieát sao cho deã quan saùt nhöõng kích thích aùnh saùng maøu xuaát hieän trong voøng cung thò giaùc. Caùc ngoùn troõ, ngoùn giöõa, ngoùn ñeo nhaãn ñöôïc ñaët vaøo phaàn khôûi ñieåm cuûa caùc daõy nuùt töông öùng traùi, giöõa vaø phaûi. Khi tín hieäu aùnh snaùg maøu ñöôïc xuaát hieän ôû phaàn naøo cuûa voøng cung thì ngöôøi ñöôïc thöû nghieäm phaûi nhanh choùng rôøi ngoùn tay khoûi phaàn khôûi ñieåm cuûa caùc daõy nuùt töông öùng ñeå taét aùnh saùng baèng caùch baám vaøo caùc nuùt cuøng daõy maøu xanh, traéng hoaëc ñoû tuøy thuoäc vaøo kích thích aùnh saùng laø maøu gì. Ñeå nghieân cöùu phaûn öùng löïa choïn ngöôøi ta söû duïng hai loaïi (xeri) thí nghieäm. Xeri 1: Phaûn öùng löïa choïn ñoái vôùi tín hieäu kích thích ôû trung taâm tröôøng thò giaùc. Caùc tín hieäu aùnh saùng maøu seõ xuaát hieän ôû thò tröôøng trung taâm töø 00 – 200. Moãi loaïi tín hieäu aùnh saùng maøu seõ coù xaùc xuaát hieän P - 0.03. Thöù töï seõ nhö sau: xanh – traùi, ñoû – phaûi, traéng – giöõa, ñoû – phaûi, traéng – giöõa, xanh – traùi, traéng – giöõa, xanh – traùi, ñoû – phaûi. Xeri 2: Phaûn öùng löïa choïn ñoái vôùi tín hieäu kích thích ngoaïi bieân tröôøng thò giaùc. Moät kích thích aùnh saùng maøu seõ xuaát hieän ôû trung taâm 00, hai tín hieäu coøn laïi seõ xuaát hieän ôû hai phía phaûi, traùi cuûa tröôøng thò giaùc 900. Xaùc suaát xuaát hieän ñoái vôùi moãi loaïi kích thích laø P -0.03. Traät töï cuûa chöông trình nhö sau: ñoû – giöõa, xanh – phaûi, xanh – phaûi, traéng – traùi, ñoû - giöõa, traéng – traùi, xanh – phaûi, ñoû – giöõa, traéng – traùi. Ñaùnh giaù keát quaû: Thoâng soá veà toác ñoä vaø ñoä chính xaùc cuûa phaûn öùng löïa choïn laø thôøi gian phaûn öùng ñoái vôùi caùc tín hieäu xuaát hieän ôû caùc vuøng khaùc nhau cuûa tröôøng thò giaùc vaø soá laàn maéc sai laàm. Ví duï coâng thöùc:

71

Toác ñoä phaûn öùng: Nt

S ∑=

Ñoä chuaån xaùc: %100×=

NnP

11. 2. Phöông phaùp xaùc ñònh ñoä chính xaùc cuûa caûm giaùc löïc cô. Cô sôû lyù luaän Caûm giaùc löïc cô laø khaû naêng nhaïy caûm vaän ñoäng cô baép cuûa con ngöôøi. Noù theå hieän ôû söï phaân bieät tinh teá caûm giaùc phaân phoái söï noã löïc cô baép vaø laø moät thoâng soá döï baùo trình ñoä kyõ thuaät cuûa vaän ñoäng vieân. Trong ñieàu kieän meät moûi taêng hoaëc höng phaán caûm xuùc quaù lôùn, thoâng soá naøy laø moät thoâng tin quan troïng veà traïng thaùi caûm xuùc cuûa vaän ñoäng vieân. Thieát bò cho thí nghieäm: Löïc keá boùp tay 30kg, 60kg. Ñieàu kieän ñeå tieán haønh thí nghieäm. Ngöôøi ñöôïc thöû nghieäm ngoài ôû tö theá thuaän lôïi nhaát, tay phaûi caàm löïc keá trong tay boùp vôùi löïc toái ña. Theo yeâu caàu cuûa ngöôøi laøm thí nghieäm laøm laïi 3 laàn vôùi löïc boùp baèng 50% löïc toái ñ (vôùi söï tham gia cuûa thò giaùc) ñeå coù caûm giaùc veà löïc boùp caàn thieát. Sau ñoù thöïc hieän 10 laàn vôùi löïc boùp 50% löïc toái ña (vôùi söï tham gia cuûa thò giaùc) ñeå coù caûm giaùc veà löïc boùp caàn thieát. Sau ñoù thöïc hieän 10 laàn vôùi löïc boùp 50% löïc toái ña maø khoâng ñöôïc nhìn löïc keá. Nhieäm vuï cuûa ngöôøi ñöôïc thöû nghieäm seõ ghi laïi keát quaû thí nghieäm (Thí duï: löïc caàn phaûi boùp laø 25kg. Neáu vaän ñoäng vieân laëp laïi laàn thöù nhaát ñuùng 25 kg ta ghi -2, v.v…). Ñaùnh giaù keát quaû: Ñeå ñaùnh giaù ñoä chính xaùc cuûa caûm giaùc löïc cô, ta laáy sai soá trung bình cuûa 10 laàn ño (khoâng xeùt ñeán daáu). Neáu giaù trò tuyeät ñoái cuûa sai soá caøng nhoû thì ñoä chính xaùc cuûa caûm giaùc löïc cô caøng cao. Ngoaøi ra, ñaây cuõng laø moät phöông phaùp coù ñoä tin caäy cao ñeå ñaùnh giaù traïng thaùi caûm xuùc cuûa vaän ñoäng vieân tröôùc caùc cuoäc thi ñaáu. Neáu taêng nhieàu giaù trò trung bình cuûa ñoä leäch aâm so vôùi soá lieäu goác (50% löïc toái ña) laø öu theá troäi cuûa quaù trình höng phaán. Neáu taêng nhieàu giaù trò trung bình cuûa ñoä leäch döông seõ laø öu theá troäi cuûa quaù trình öùc cheá.

11. 3. Phöông phaùp xaùc ñònh ñoä chính xaùc tri giaùc caùc khoaûng thôøi gian.

Phöông phaùp naøy goïi laø phöông phaùp caûm giaùc vì noù xaùc ñònh ñoä nhaïy beùn caûm giaùc cuûa heä thoáng phaân tích noùi chung. Noù ñöôïc döïa treân söï phaân bieät chính xaùc tinh vi caùc khoaûng thôøi gian nhoû. Caûm giaùc thôøi gian coù yù nghóa quan troïng ñoái vôùi vaän ñoäng vieân caùc moân theå thao noùi chung vaø ñaëc bieät ñoái vôùi caùc moân

72

theå thao toác ñoä. Thieát bò cho thí nghieäm: Ñeå tieán haønh thí nghieäm caàn coù saùu thôøi keá ñöôïc laép raùp vaøo moät khoái hoaëc 6 ñoàng hoà baám giaây. Ñieàu kieän ñeå tieán haønh thí nghieäm: Ngöôøi ñöôïc thöû nghieäm ngoài sau baøn, anh ta 3 laàn vöøa nhìn ñoàng hoà baám giaây vöøa hình dung khoaûng thôøi gian 10 giaây. Sau ñoù theo hieäu leänh “baét ñaàu”, ngöôøi ñöôïc thöû nghieäm cöù sau khoaûng 20 giaây laïi ñaùnh daáu baèng buùt chì treân giaáy. Thôøi gian thí nghieäm laø 1 phuùt. Nhö vaäy anh ta caàn phaûi gaïch treân giaáy 6 laàn. Ngöôøi laøm thí nghieäm seõ ñaùnh daáu caûm giaùc thôøi gian cuûa ngöôøi ñöôïc thöû nghieäm baèng caùch baám taét 1 ñoàng hoà baám giaây khi ngöôøi ñoù ñaùnh daáu baèng buùt chì treân giaáy. Ñaùnh giaù keát quaû: Thoâng soá ñoä chính xaùc tri giaùc caùc khoaûng thôøi gian ñöôïc ghi vaøo bieân baûn, loãi sai ñöôïc ñaùnh daáu (+) neáu ngöôøi thöû nghieäm vöôït quaù khoaûng thôøi gian, ñöôïc ñaùnh daáu (-) neáu thieáu thôøi gian. Ñoä chính xaùc cuûa caûm giaùc thôøi gian laø giaù trò trung bình veà thôøi gian sai soá. Thoâng soá naøy caøng nhoû ñoä chính xaùc caøng cao. Ñoàng thôøi ñaây cuõng laø moät phöông phaùp ñeå xaùc ñònh traïng thaùi caûm xuùc cuûa ngöôøi ñöôïc thöû nghieäm. Taêng trò soá sai trung bình cuûa caùc thoâng soá aâm trong ngaøy thi ñaáu laø daáu hieäu cuûa söï taêng höng phaán vaø ngöôïc laïi taêng chæ soá döông laø bieåu hieän öu theá cuûa caùc quaù trình öùc cheá. 11. 4. Phöông phaùp ñaùnh giaù khaû naêng phoái hôïp vaän ñoäng, test: “Boán möôi ñieåm theo voøng troøn”. Cô sôû lyù luaän Bieát chuyeån ñoäng moät caùch hôïp lyù vaø chính xaùc phuï thuoäc vaøo söï phoái hôïp vaän ñoäng – moät toá chaát quan troïng ñoái vôùi baát kyø loaïi hình vaän ñoäng naøo cuûa con ngöôøi. Heä thoáng thaàn kinh trung öông luoân kieåm tra vaø ñieàu chænh hoaït ñoäng taát caû caùc boä phaän trong cô theå con ngöôøi. Nhöng quaù trình ñoù dieãn ra ôû moãi ngöôøi laïi khaùc nhau, vì theá ôû ngöôøi naøy khaû naêng phoái hôïp vaän ñoäng toát, ôû ngöôøi khaùc thì laïi keùm. Test: Boán möôi ñieåm theo voøng troøn” cuûa giaùo sö tieán só V.Neâcôra xoáp (Lieân Xoâ). Phöông tieän vaø ñieàu kieän ñeå tieán haønh thí nghieäm: Caùc baïn coù theå töï ñaùnh giaù khaû naêng vaän ñoäng cuûa mình vaø kieåm tra söï phoái hôïp baèng moät trong nhöõng test ñaõ ñöôïc söï duïng trong theå thao. Tröôùc maét caùc baïn laø moät voøng troøn ñöôïc chia ra laøm 8 khoaûng caùch ñieàu nhau (hình 16). Baét ñaàu töø khoaûng thöù nhaát trôû ñi. Caùc baïn haõy chaám vaøo moãi khoaûng 5 ñieåm vaø phaûi laøm thaät nhanh. Caùc baïn neân thöû ñi thöû laïi moät vaøi laàn vaø taêng nhòp ñieäu leân möùc toái ña. Sau khi thöû xong caùc baïn haõy baét tay vaøo laøm thí nghieäm baèng caùch chaám caùc ñieåm caøng nhanh caøng toát theo voøng troøn cho ñeán ñuû 40.

73

Trong moãi khoaûng nhaát thieát phaûi coù 5 chaám naèm treân vaïch cuõng bò tính loãi phaûi tröø 1 ñieåm. Veà maët toác ñoä: tính thôøi gian hoaøn thaønh xong 40 chaám theo voøng troøn. Ñaùnh giaù keát quaû: Keát quaû cuûa phöông phaùp naøy ñöôïc tính theo coâng thöùc:

ntP−

=40

P: naêng löïc phoái hôïp vaän ñoäng. t: thôøi gian n: soá loãi (soá ñieåm bò tröø). 40: haèng soá (soá chaám phaûi thöïc hieän trong thí nghieäm).

11. 5. Phöông phaùp xaùc ñònh hieäu quaû cuûa trí nhôù thò giaùc trong khoaûng thôøi gian ngaén.

Trí nhôù thò giaùc laø moät chöùc naêng trí tueä caàn cho vaän ñoäng vieân caùc moân theå thao, ñaëc bieät laø caùc moân boùng. Noù giuùp cho caùc vaän ñoäng nhôù laïi moät caùch chi tieát tình huoáng thi ñaáu vöøa xaõy ra, taïo tieàn ñeà cho caùc quyeát ñònh chieán thuaät ñuùng ñaén goùp phaàn naâng cao hieäu suaát thi ñaáu. Taøi lieäu cho thí nghieäm: Goàm coù boán bieåu hình maãu (Hình 17). Trong moãi bieåu coù 7 loaïi hình kyù hieäu khaùc nhau vaø chuùng ñöôïc saép xeáp khoâng theo moät trình töï nhaát ñònh, 4 bieåu ñaùnh giaù keát quaû. Trong moãi bieåu coù 16 oâ vuoâng nhoû töông öùng vôùi soá löôïng oâ vuoâng cuûa bieåu maãu, 1 ñoàng hoà baám giaây. Ñieàu kieän ñeå tieán haønh thí nghieäm: Moãi bieåu maãu ñöôïc trình baøy thí nghieäm trong 30 giaây. Thôøi gian ñeå ghi laïi laø 45 giaây. Ngöôøi ñöôïc laøm thöû nghieäm trong thôøi gian 30 giaây caàn phaûi chuù yù xem xeùt taát caû caùc hình vaø vò trí cuûa noù trong bieåu maãu. Sau khi coù leänh “veõ” thì coá gaén nhôù vaø veõ laïi caùc hình ñuùng vôùi vò trí cuûa noù trong thôøi gian 45 giaây. Sau ñoù laïi tieáp tuïc laøm thí nghieäm cho ñeán khi keát thuùc 4 baûng. Ñaùnh giaù keát quaû: Chaát löôïng thöïc hieän nhieäm vuï ñöôïc ñaùnh giaù theo toång soá caùc hình veõ vaø sai soá. Sai soá laø nhöõng hình veõ khoâng ñuùng vaøo vò trí caàn thieát cuûa noù ôû trong bieåu maãu. Ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc hieäu quaû cuûa trí nhôù nhôø thò giaùc theo coâng thöùc.

%100×=

NnP

P: hieäu suaát trí nhôù thò giaùc. N: =28 (toång soá hình phaûi veõ). n: soá laàn veõ ñuùng. Theo coâng thöùc naøy hieäu suaát cuûa trí nhôù thò giaùc caøng cao thì giaù trò tuyeät ñoái caûu P caøng lôùn.

74

11. 6. Phöông phaùp xaùc ñònh hieäu quaû cuûa trí nhôù thao taùc:

Nhöõng vaän ñoäng vieân coù hieäu suaát trí nhôù thao taùc cao thöôøng coù döï ñoaùn xaùc suaát caùc tình huoáng thi ñaáu seõ xaõy ra moät caùch chính xaùc giuùp cho hoï thi ñaáu thaønh coäng. Taøi lieäu thí nghieäm: Goàm moät vaøi baûng vôùi caùc chöõ soá töø 3 – 7 chöõ soá trong moãi ngaøy (caùc chöõ soá khoâng ñöôïc laø toång laëp laïi, coøn toång cuûa 2 soá giöõa phaûi lôùn hôn 9), 1 ñoàng hoà baám giaây. Ñieàu kieän ñeå tieán haønh thí nghieäm: Ngöôøi laøm thí nghieäm baèng moät nhòp ñieäu nhaát ñònh seõ loïc moät daõy soá, trong thôøi gian ñoù ngöôøi ñöôïc thöû nghieäm phaûi coäng soá thöù nhaát vôùi soá thöù 2 vôùi soá thöù 3 … vaø nhôù toång cuûa nhöõng soá ñoù. Theo hieäu leänh “vieát” ngöôøi ñöôïc thöû nghieäm seõ ghi laïi caùc con soá ñoù. Thôøi gian ñoïc caùc chöõ soá : 3 soá laø 3 giaây, 4 soá laø 4 giaây, 5 soá laø 5 giaây … thôøi gian ghi ñaùp soá: 3 soá laø 3 giaây, 4 soá laø 7 giaây, 7 soá laø 15 giaây. Thí nghieäm ñöôïc tieáp tuïc cho ñeán khi keát thuùc troïn veïn 10 daõy soá. Caùch laøm thí duï cho moät daõy 4 chöõ soá: 3, 5, 2, 7. Trong daõy soá naøy seõ coù 3 toång nhö sau: 2 + 5 = 8, 5 + 2 = 7, 2 + 7 = 9. Trong tröôøng hôïp naøy ngöôøi ñöôïc thöû nghieäm caàn phaûi vieát 8, 7, 9. Toaøn boä thí nghieäm coù 10 daõy soá bao goàm töø 4, 5, 6, 7 chöõ soá. Moãi haøng soá coù cuøng moät soá löôïng chöõ soá baèng nhau ñöôïc laëp laïi 2 laàn. Thí duï: 4, 5, 2 3, 2, 6 5, 2, 6, 3 3, 5 ,2. 4 3, 2 4, 5, 3 4, 3, 6, 2, 5 2, 5, 1, 7, 2, 6 3, 4, 5, 2, 7, 2 5, 2, 4, 3, 6, 2, 4 6, 2, 3, 5, 2, 7, 1 Ñaùnh giaù keát quaû: Keát quaû thí nghieäm ñöôïc ñaùnh giaù theo soá löôïng caùc daõy soà thöïc hieän ñuùng. Ñieåm toái ña laø 10.

Keát quaû Giaù trò ñieåm cuûa 2 caëp daõy soá coù chöùa

75

7 6 5 4 3 Ñieåm 4 3 2 1 0

11. 7. Phöông phaùp xaùc ñònh cöôøng ñoä vaø ñoä oån ñònh chuù yù: Cöôøng ñoä vaø ñoä oån ñònh chuù yù laø moät ñieàu kieän quan troïng ñeå naâng cao hieäu suaát cuûa baát kyø hoaït ñoäng naøo. Ñoä tin caäy taâm lyù cuûa vaän ñoäng vieân trong caùc ñieàu kieän phöùc taïp cuûa hoaït ñoäng thi ñaáu phuï thuoäc raát nhieàu vaøo söï duy trì ñoä oån ñònh vaø cöôøng ñoä chuù yù cao. Taøi lieäu cho thí nghieäm: Baûng voøng troøn Landont (moãi ngöôøi ñöôïc thöû nghieäm 2 laàn vaø ñoàng hoà baám giaây. Ñieàu kieän ñeå tieán haønh thí nghieäm: Thí nghieäm ñöôïc tieán haønh trong 2 löôït (xeri). Trong xeri thöù nhaát: ngöôøi ñöôïc thöû nghieäm thöïc hieän trong ñieàu kieän bình thöôøng (yeân tónh). Coøn trong xeri thöù 2 thöû nghieäm thöïc hieän trong ñieàu kieän bò gaây nhieåu. Löôït (xeri) thöù nhaát: thí nghieäm ñöôïc thöïc hieän theo hieäu leänh “baét ñaàu” vaø keát thuùc theo hieäu leänh “döøng laïi” ngöôøi ñöôïc thöû nghieäm phaûi soaùt nhöõng voøng troøn (coù ñoaïn caét theo quy ñònh), thí duï ôû khoaûng 9 giôø, 7 giôø hoaëc 10 giôø … töø traùi qua phaûi cuûa moãi doøng baèng caùch gaïch chuùng roài ghi soá cuûa chuùng sang leà beân tay phaûi. Coá gắng laøm caøng nhanh vaø caøng chính xaùc caøng toát. Sau hieäu leänh “döøng laïi” ngöôøi ñöôïc thöû nghieäm ñaùnh daáu baèng moät gaïch thaúng nôi mình ñang laøm khi coù hieäu leänh baát ngôø. Löôït (xeri) thöù 2: ñöôïc thöïc hieän ngay sau khi keát thuùc ñôït thí nghieäm thöù 1 nhöng treân baûng voøng troøn Landont thöù 2 vaø soaùt voøng troøn coù ñoaïn caét cuøng höôùng nhöng ñaûo ngöôïc vò trí ôû döôùi quay leân treân. Ñieàu kieän thöïc hieän gioáng nhö ôû laàn thöù nhaát nhöng coù boå sung theâm m ñieàu kieän. Trong thôøi gian 3 phuùt thí nghieäm ngöôøi laøm thí nghieäm phaûi chuù yù laéng nghe nhöõng con soá haøng ñôn vò. Ngöôøi ñöôïc thöû nghieäm trong luùc laøm thí nghieäm phaûi chuù yù laéng nghe nhöõng con soá ñöôïc ñoïc, neáu hoï nghe thaáy 3 con soá ñoù vaøo leà beân phaûi cuûa test. Thí duï cho moät daõy soá sau: 7, 2, 4, 5, 3, 0, 4, 9, 1, 3, 4, 6, 7 thì caàn phaûi ghi soá 913. ÔÛ löôït thí nghieäm thöù 2: caàn phaûi ñaët nhieäm vuï thöïc hieän coâng vieäc toát hôn ôû löôït thí nghieäm thöù 1 maëc duø coù caùc yeáu toá nhieãu. Neáu trong ñieàu kieän nhieãu maø caùc thoâng soá cöôøng ñoä vaø ñoä oå ñònh chuù yù khoâng giaûm maø thaäm chí coøn toát hôn. Chöùng toû trí tueä phaùt trieån toát. Ñaùnh giaù keát quaû: Thoâng soá cöôøng ñoä vaø oån ñònh chuù yù ôû löôït thí nghieäm 1 vaø 2 ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc:

76

tnNP 3−

=

P: hieäu suaát chuù yù. N: soá löôïng caùc voøng troøn ñaõ kieåm soaùt. 3n: Soá löôïng caùc voøng troøn boû soùt hoaëc gaïch nhaàm. (3 = haèng soá) t: thôøi gian laøm thí nghieäm 180 phuùt. Thoâng soá P caøng cao, hieäu suaát cöôøng ñoä vaø ñoä oån ñònh caøng lôùn. 11. 8. Phöông phaùp xaùc ñònh thoâng soá Tôremor (Ñoä run). Cô sôû lyù luaän: Tôremor laø söï dao ñoäng vôùi moät bieân ñoä khoâng lôùn boä phaän ngoaïi vi cuûa caùc chi. Noù laø moät phaûn xaï sinh lyù bình thöôøng cuûa caùc taùc ñoäng ñieàu hoøa cuûa trung öông thaàn kinh tôùi cô baép, tôùi söï aûnh höôûng cuûa hoâ haäp vaø söï co boùp cuûa tim. Tôremor khoâng phaûi laø thoâng soá ñaëc tröng cho naêng löïc phoái hôïp vaän ñoäng, nhöng noù laø moät trong nhöõng thoâng soá cô baûn veà möùc ñoä chung cuûa söï höng phaán caûm xuùc. Khi thay ñoåi traïng thaùi caûm xuùc, Tôremor ñöôïc thay ñoåi theo bieân ñoä: trong traïng thaùi höng phaán lôùn - bieân ñoä taêng: trong traïng thaùi bình tónh – bieân ñoä giaûm. Döôùi daây laø phöông phaùp ño thoâng soá Tôremor tónh cuûa O.A Trechicova. Thieát bò cho thí nghieäm: Thieát bò do caûm xuùc ña naêng (boä phaän Tôremor tónh coù 9 loã troøn vôùi ñöôøng kính töø 2 – 10mm) vaø 1 ñoàng hoà baám giaây. Ñieàu kieän ñeå tieán haønh thí nghieäm: Ñeå xaùc ñònh traïng thaùi caûm xuùc nhö laø tham soá cuûa ñoä tin caäy taâm lyù, ta ño Tôremor tónh. Thieát bò do caûm xuùc ña naêng ñöôïc ñaët ôû ngang taàm ngöïc ngöôøi ñöôïc thöû nghieäm ngoài ôû tö theá thuaän lôïi tay caàm que saét, theo hieäu leänh “baét ñaàu”, ngöôøi ñöôïc thöû nghieäm ñaët que saét vaøo giöõa loã hoâng quy ñònh. Nhieäm vuï cuûa anh ta laø ñöøng ñeå que saét chaïm vaøo thaønh loã. Theo hieäu leänh “döøng laïi”, ngöôøi ñöôïc thöû nghieäm ruùt que saét ra khoûi loã. Thôøi gian moãi laàn ño laø 10 giaây. Ño taát caû 9 laàn baét ñaàu töø loã to nhaát coù ñöôøng kính 10 mm. Ñaùnh giaù keát quaû: Ñöôøng kính cuûa loã bieåu thò söï dao ñoäng, coøn soá laàn chaïm vaøo thaønh loã bieåu thò taàn soá dao ñoäng theo moät bieåu ñoà nhaát ñònh naøo ñoù. So saùnh soá lieäu caùc thoâng soá Terômor thu ñöôïc trong ngaøy thi ñaáu vôùi soá lieäu goác (trong ñieàu kieän yeân tónh) seõ cho ta thoâng tin quan troïng veà möùc ñoä caêng thaúng caûm xuùc. 11. 9. Phöông phaùp xaùc ñònh caûm xuùc ñua tranh theå thao: Cô sôû lyù luaän Ñua tranh theå thao laø söï rung caûm höùng thuù cuûa vaän ñoäng vieân nhaèm ñaït ñöôïc söï öu vieät cuûa mình tröôùc caùc vaän ñoäng vieân khaùc. noù laø moät trong nhöõng phaåm

77

chaát beàn vöõng nhaát vaø laø ñieàu kieän taâm lyù taát yeáu ñeå tieán haønh thi ñaáu vaø naâng cao tính tích cöïc coù chuû ñích cuûa vaän ñoäng vieân. Ñua tranh theå thao bieåu thò söï taêng hoaït tính vaän ñoäng chuøng vaø caùc phaûn öùng caûm xuùc döông tính (taêng söùc maïnh, tin töôûng vaøo baûn thaân, taêng naêng löïc laøm vieäc cuûa vaän ñoäng vieân) ñeå xaùc ñònh möùc ñoä caûm xuùc ñua tranh theå thao , ngöôøi ta thöôøng söû duïng phöông phaùp cuûa O.A Trechicova. Thieát bò cho thí nghieäm: Thieát bò caûm xuùc ña naêng (boä phaàn tepping – test) vaø moät ñoàng hoà baám giaây. Ñieàu kieän ñeå tieán haønh thí nghieäm: Do caûm xuùc ñua tranh theå thao baèng caùch thay ñoåi ñoái phöông. Trong thí nghieäm goõ que saét vaøo boä phaän tepping – test vôùi nhòp toái ña trong thôøi gian 10 giaây. Thí nghieäm ñöôïc tieán haønh 3 löôït (xeri) Löôït thöù nhaát ñöôïc ño trong traïng thaùi tónh rieâng cho töøng ngöôøi vaø hoaøn caûnh khoâng coù yeáu toá ñua tranh giöõa caùc ñoái thuû. Trong löôït xeri thöù 2 choïn caùc ñoái thuû coù keát quaû ño ôû laàn thöù nhaát ngang nhau hoaëc cheânh leäch nhau moät vaøi nhòp. Sau ñoù 2 ñoái thuû ngoài keà nhau thi ñau xem xai nhanh hôn baèng caùch goõ nhòp toái ña vaøo phaàn maùy tepping – test döôùi söï höôùng daãn cuûa ngöôøi laøm thí nghieäm hoaëc ñoàng ñoäi. Trong löôït xeri thöù 3 choïn caùc ñoái thuû khoâng caân suùc (coù soá ño cheânh leäch nhau) vaø cuõng tieán haønh nhö ôû xeri thöù 2. Thôøi gian nghæ giöõa caùc löôït thí nghieäm laø 2 phuùt, Ñaùnh giaù keát quaû: Ñua tranh theå thao ñöôïc xaùc ñònh thoâng qua söï cheânh leäch veà soá laàn goã nhòp toái ñ trong ñieàu kieän bình thöôøng vaø trong ñieàu kieän thi ñaáu vôùi caùc ñoái thuû maïnh hôn hoaëc yeáu hôn. 11. 10. Phöông phaùp ñaùnh giaù naêng löïc ñoái vôùi söï noã löïc yù chí lôùn. Ñaùnh giaù naêng löïc cuûa vaän ñoäng vieân ñoái vôùi söï noå löïc yù chí coøn coù theå ñöôïc tieán haønh baèng moät phöông phaùp khaùc:” Noå löïc yù chí ñeå giaønh thaønh tích”. Ñieàu kieän ñeå tieán haønh thí nghieäm: Noå löïc yù chí ñeå giaønh thaønh tích ñöôïc söû duïng trong caùc ñieàu kieän thöïc tieãn cuûa hoaït ñoäng theå thao. Tröôùc baát kyø moät cuoäc thi ñaáu naøo keå töø luùc baét ñaàu taäp luyeän cho ñeán khi keát thuùc thi ñaáu, vaän ñoäng vieân töï ñaét cho mình moät nhieäm vuï nhaát ñònh, xuaát phaùt töø vieäc ñaùnh giaù caùc naêng löïc baûn thaân vaø nhöõng nhieäm vuï ñöôïc giao. Sau ñoù so saùnh nhieäm vuï vôùi keát quaû thöïc hieän ñaõ ñaït ñöôïc (kg, meùt, giaây, ñieåm …) Huaán luyeän vieân quyeát ñònh nhieäm vuï cho vaän ñoäng vieân cuûa mình, nhöng khoâng baùo tröôùc cho anh ta bieát gì veà ñieàu ñoù. Sau khi vaän ñoäng vieân thöïc hieän baøi taäp seõ ghi laïi keát quaû. Ñaùnh giaù keát quaû:

78

Nhieäm vuï ñöôïc ghi laïi tröôùc khi vaän ñoäng vieân thöïc hieän. Neáu thaønh tích ñaït ñöôïc cao hôn nhieäm vuï ñöôïc giao seõ ñaùnh daáu (+) vaø ngöôïc laïi thaáp hôn seõ ñaùnh daáu (-). Neáu vaän ñoäng vieân hoaøn thaønh nhieäm vuï, ñieàu ñoù coù nghóa vaän ñoäng vieân ñoù ñaõ ñaùnh giaù ñuùng khaû naêng cuûa mình vaø bieát huy ñoäng söï noå löïc yù chí ñeå ñaït keát quaû. Ñoä tin caäy taâm lyù cao ñöôïc theå hieän chính laø ôû choã ñoù. So saùnh keát quaû vaän ñoäng vieân ñaõ ñaït ñöôïc vôí nhieäm vuï maø huaán luyeän vieân giao laø moät trong nhöõng thoâng soá veà naêng löïc cuûa huaán luyeän vieân ñaùnh giaù ñoä tin caäy cuûa vaän ñoäng vieân nhôø nhöõng phöông phaùp sö phaïm. Ño taàn soá maïch ñaäp: Taàn soá maïch laø chæ soá sinh lyù cuûa phaûn xaï caûm xuùc vaän ñoäng vieân trong nhöõng ñieàu kieän caáp baùch cuûa caùc cuoäc thi ñaáu quan troïng. Thieát bò cho thí nghieäm: Taàn soá maïch ñöôïc ño trong khoaûng thôøi gian 30 giaây ôû coå tay traùi baèng caùch baét maïch hay maùy ño maïch. Ñaùnh giaù keát quaû: So saùnh caùc chæ soá maïch tröôùc traän ñaáu vôùi soá lieäu trong ñieàu kieän yeân tónh seõ cho ta bieát veà möùc ñoä höng phaán caûm xuùc. 11. 11. Phöông phaùp xaùc ñònh söùc maïnh caûu heä thaàn kinh. Moät trong nhöõng phöông phaùp coù ñoä tin caäy cao ñeå xaùc ñònh söùc maïnh cuûa heä thaàn kinh laø phöông phaùp ño thôøi gian cuûa thôøiyøy tieàm phuïc cuûa phaûn öùng ñoái vôùi kích thích aâm thanh theo phöông phaùp cuûa B.A Vitakin (Lieân Xoâ). Thieát bò cho thí nghieäm: Thieát bò ño phaûn öùng vôùi kích thích aâm thanh. Ñieàu kieän ñeå tieán haønh rieâng töøng caù nhaân. Ngöôøi ñöôïc thöû nghieäm ngoài sau baøn, ngoùn tay troû ñeå leân treân nuùt baám cuûa boä phaän ñaùp öùng kích thích seõ laø aâm thanh vôùi aâm löôïng 1000 heùc ñöôïc truyeàn qua oáng nghe. Ngöôøi ñöôïc thöû nghieäm phaûi nhanh choùng ñaùp öùng laïi aâm thanh ñoù baèng caùch baám nuùt. Toaøn boä thí nghieäm bao goàm 75 laàn ño. Keát quaû ño ñöôïc ghi vaøo baûng. Ñaùnh giaù keát quaû: 5 laàn ño ñaàu laø 5 laàn thöû. Tính giaù trò trung bình cuûa 10 laàn ño ñaàu vaø 10 laàn ño cuoái. Neáu giaù trò trung bình cuûa thôøi kyø tieàm phuïc cuûa phaûn öùng ñôn giaûn 10 laàn ño cuoái khoâng thay ñoåi, thaäm chí coøn nhanh hôn 10 laàn ño ñaàu thì coù theå ñaùnh giaù laø heä thaàn kinh cuûa ngöôøi ñöôïc thöû nghieäm laø töông ñoái maïnh veà höng phaán, ngöôïc laïi neáu thôøi gian cuûa phaûn öùng 10 laàn cuoái chaäm hôn thì heä thaàn kinh cuûa ngöôøi ñoù laø yeáu. 11. 12. Phöông phaùp xaùc ñònh thaêng baèng cuûa heä thaàn kinh . Tính thaêng baèng ñöôïc xaùc ñònh baèng söï caân baèng giöõa höng phaán vaø öùc cheá cuûa caùc quaù trình thaàn kinh ngöôøi ta söû duïng phöông phaùp ño phaûn öùng choïn vôùi caùc kích thích öùc cheá cuûa B. A . Vitakin ñeå xaùc ñònh tính thaêng baèng cuûa heä thaàn

79

kinh. Thieát bò cho thí nghieäm: Thieát bò ño phaûn öùng vôùi kích thích aâm thanh. Ñieàu kieän ñeå tieán haønh thí nghieäm: Thí nghieäm ñöôïc tieán haønh rieâng cho töøng caù nhaân. Ñeå xaùc ñònh söï phaân bieät vôùi kích thích öùc cheá, trong thí nghieäm söû duïng 2 loaïi tín hieäu aâm thanh: aâm thanh nhoû seõ laø kích thích döông tính – töùc laø ngöôøi ñöôïc thöû nghieäm caàn nhanh choùng phaûn öùng laïi caùc kích thích baèng caùch baám nuùt taét. AÂm thanh to seõ laø kích thích aâm tính – coù nghóa laø ngöôøi ñöôïc thöû nghieäm coù 40 tín hieäu aâm thanh trong soá ñoù coù 15 tín hieäu aâm tính. Ñaùnh giaù keát quaû: Tính thaêng baèng cuûa caùc quaù trình thaàn kinh ñöôïc xaùc ñònh baèng sai soá ñoái vôùi caùc kích thích aâm tính. Neáu sai soá khoâng quaù 3 laàn thì coù theå xaùc ñònh heä thaàn kinh cuûa ngöôøi ñöôïc thöû nghieäm laø thaêng baèng. Neáu sai soá laø 8 laàn hoaëc hôn thì coù theå xaùc ñònh heä thaàn kinh cuûa ngöôøi ñoù khoâng thaêng baèng thieân veà höng phaán (höng phaán chieám öu theá) Phieáu “Töï ñaùnh giaù baûn thaân”, phân lọai ( N; d, d2 ) 1. Tính nhaân nhöôïng . 2. Duõng caûm. 3. Tính cuïc caèn noùng naûy. 4. Tính kieân trì. 5. Tính caùu kænh. 6. Tính nhaãn naïi. 7. Tính ñam meâ. 8. Tính thuï ñoäng. 9. Tính laïnh luøng. 10. Loøng nhieät tình. 11. Tính thaän troïng. 12. Tính ñoûng ñaûnh. 13. Tính chaäm chaïp. 14. Tính thieáu quyeát ñoaùn. 15. Tính nghò löïc. 16. Loøng yeâu ñôøi. 17. Tính caû nghi. 18. Tính böôùng bænh. 19. Tính caåu thaû. 20. Tính ruït reø, thẹn thùng. Trong phieáu “Töï ñaùnh giaù baûn thaân” trình baøy 20 phaåm chaát caù nhaân khaùc nhau. ÔÛ phaàn muïc N beân traùi phaàn danh muïc caùc phaåm chaát caù nhaân, vaän ñoäng vieân töï phaân loaïi theo phaåm chaát theo thöù töï (thích nhaát ñöôïc 20 ñieåm vaø gheùt

80

nhaát laø 1 ñieåm …). Sau ñoù ôû coät N (beân phaûi phaàn danh muïc) vaän ñoäng vieân töï phaân loaïi nhöõng phaåm chaát naøo ñaëc tröng nhaát cho baûn thaân mình (töø 20 ñeán 1 ñieåm) … Sau ñoù tính ñoä leäch giöõa möùc ñoä mong muoán vaø thöïc teá söï phaùt trieån cuûa baûn thaân cuûa moãi moät phaåm chaát (d) roài bình phöông söï cheâch leäch ñoù (d2) vaø tính toång cuûa chuùng (Σ) sau ñoù tính heä soá töông quan theo coâng thöùc:

∑∑∑ ×−==

−

−=

22

2

00075,01;00075,0

;)(

61

dRRnnn

dR

Ñaùnh giaù keát quaû: Neáu heä soá töông quan caøng cao (caøng tieáp caän 1) thì vieäc ñaùnh giaù caù nhaân cuûa vaän ñoäng vieân ñoù caøng cao.

81

CHÖÔNG III:

CAÙC GIAI ÑOAÏN CƠ BẢN TRONG QUAÙ TRÌNH NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC TDTT.

I. Ñeà taøi nghieân cöùu khoa hoïc: Ñeà taøi NCKH laø giaù trò nhaän thöùc môùi chöa ai bieát caàn tìm ñeå giaûi quyeát maâu thuaãn giöõa moät beân laø yeâu caàu caàn bieát naûy sinh trong quaù trình nhaän thöùc vaø caûi taïo söï vaät, hieän töôïng thuoäc lónh vöïc khoa hoïc ñang nghieân cöùu vôùi moät beân laø tri thöùc hieän coù. II. Vaán ñeà nghieân cöùu khoa hoïc: Nhöõng ñeà taøi nghieân cöùu khoa hoïc coù cuøng nhieäm vuï taäp trung giaûi quyeát treân caùc khía caïnh khaùc nhau cuûa moät vaán ñeà naøo ñoù ñang ñöôïc ñaët ra trong khoa hoïc, saûn xuaát vaø ñôøi soáng, thaønh laäp moät vaán ñeà khoa hoïc. III. Chöông trình nghieân cöùu khoa hoïc: Nhöõng vaán ñeà nghieân cöùu khoa hoïc coù cuøng moät nhieäm vuï giaûi quyeát moät vaán ñeà roäng hôn, bao quaùt hôn, laäp thaønh moät chöông trình nghieân cöùu khoa hoïc. IV. Baøi taäp nghieân cöùu Laø nhöõng baøi laøm caùc coâng trình nghieân cöùu mang tính chaát thöïc haønh, tính tập döôït nghieân cöùu böôùc ñaàu cuûa sinh vieân ñaïi hoïc. - Baøi taäp nghieân cöùu sau moät baøi hay moät chöông: Nhaèm ñaøo saâu môû roäng trí thöùc, laøm phong phuù theâm baøi giaûng thoâng qua caùc tö lieäu, saùch baùo, ñieàu tra thöïc teá, baøi taäp nghieân cöùu kieåu naøy khoâng ñoøi hoûi sinh vieân phaûi coù moät saùng taïo ñaëc bieät. - Baøi taäp nghieân cöùu sau moät giaùo trình (baøi taäp lôùn hoaëc khoùa luaän). Yeâu caàu cuûa baøi taäp nghieân cöùu sau moät giaùo trình cao hôn. Sinh vieân coù theå löïa choïn ñeà taøi do giaùo vieân giao cho, phaûi töï laäp ñeà cöông nghieân cöùu tröôùc khi nhaän söï höôùng daãn cuûa giaùo vieân. - Khoùa luaän toát nghieäp: laø coâng trình nghieân cöùu cuûa sinh vieân ôû naêm cuoái toát nghieäp, coù theå thay theá moân thi toát nghieäp. Yeâu caàu cuûa khoùa luaän toát nghieäp raát cao. Sinh vieân phaûi vaän duïng nhöõng hieåu bieát chung trong khoa hoïc ñeå laøm khoùa luaän toát nghieäp. - Luaän vaên toát nghieäp: laø coâng trình NCKH cuûa sinh vieân ñöôïc tieán haønh vaøo naêm cuoái cuûa khoùa hoïc, coù giaù trò thay theá moân thi toát nghieäp. Yeâu caàu cao hôn khoùa luaän toát nghieäp. Luaän vaên toát nghieäp phaûi theå hieän ñöôïc trình ñoä toång hôïp cuûa sinh vieân vaø moät phaàn naøo ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu thöïc tieãn ñaët ra. Luaän vaên toát nghieäp phaûi ñöôïc taùc giaû trình baøy vaø baûo veä tröôùc hoäi ñoàng chaám luaän vaên toát nghieäp.

82

- Luaän aùn thaïc só: laø coâng trình nghieân cöùu ñoäc laäp, treân cô sôû nghieân cöùu phaûi neâu leân vaø laäp luaän cho nhöõng luaän ñieåm khoa hoïc taïo neân höôùng môùi coù trieån voïng trong lónh vöïc khoa hoïc töông öùng. Noù theå hieän ñöôïc söï toång keát veà maët lyù luaän vaø giaûi quyeát vaán ñeà khoa hoïc lôùn lao, coù yù nghóa quan troïng ñoái vôùi neàn kinh teá, ñôøi soáng chính trò vaø vaên hoùa xaõ hoäi. - Baøi baùo khoa hoïc: laø moät aán phaåm maø noäi dung coù chöùa nhöõng thoâng tin môùi, coù giaù trò khoa hoïc vaø thöïc tieãn ñöôïc ñaêng trong caùc taïp chí khoa hoïc chuyeân ngaønh cuûa trung öông, vieän nghieân cöùu vaø caùc tröôøng ñaïi hoïc, cao ñaúng. Baøi baùo khoa hoïc khoâng ñoàng nhaát vôùi caùc baøi ñaêng treân caùc baùo haøng ngaøy hay taøi lieäu coù tính chaát tuyeân truyeàn khoa hoïc hay thöôøng ñöôïc vieát döôùi daïng moät tieåu luaän trình baøy lyù do, caên cöù lyù thuyeát, thöïc tieãn, nhöõng phaùt hieän môùi, nhöõng ñeà xuaát môùi öùng duïng vaø nhöõng kieán nghò tieáp tuïc nghieân cöùu. Baøi caùo khoa hoïc laø moät baøi phaùt bieåu khoa hoïc ñöôïc trình baøy taïi hoäi thaûo, hoäi nghò khoa hoïc chuyeân ngaønh. Baùo caùo khoa hoïc phaûi laø moät taøi lieäu coù giaù trò, coù yù nghóa lyù luaän hay thöïc tieãn. Baùo caùo khoa hoïc laø keát quaû cuûa quaù trình nghieân cöùu cuûa taùc giaû hay ñoàng taùc giaû. - Kyû yeáu hoäi thaûo khoa hoïc: laø tuyeån taäp in caùc baùo caùo göûi tôùi hoäi thaûo quoác gia hay chuyeân ngaønh. Taäp kyû yeáu naøy ñaêng caû nhöõng baøi ñaõ trình baøy hoaëc chöa trình baøy taïi hoäi thaûo vaø coù giaù trò nhö moät baùo caùo khoa hoïc. - Chuyeân khaûo khoa hoïc: Laø taøi lieäu duøng ñeå giaûng daïy, hoïc taäp ôû caùc tröôøng hoïc, moãi chuyeân ñeà ít nhaát phaûi bieân soaïn moät cuoán saùch giaùo khoa. - Saùch giaùo khoa ôû caùc tröôøng ñaïi hoïc vaø cao ñaúng laø moät coâng trình khoa hoïc choïn loïc vaø toång keát, heä thoáng hoùa caùc thaønh töïu chuyeân ngaønh vaø ñöôïc trình baøy theo chöông trình moân hoïc cuûa Nhaø nöôùc. - Baûn toùm taét: Baûn toùm taét thöôøng coù hai caáp ñoä khaùc nhau: toùm taét luaän vaên tieán só vaø toùm taét nhö moät baûn thu hoaïch cuûa sinh vieân sau khi ñoïc moät chuyeân ñeà naøo ñoù. V. Caùc giai ñoaïn cô baûn trong quaù trình nghieân cöùu khoa hoïc TDTT ta coù theå chia thaønh caùc böôùc, caùc giai ñoaïn: Giai ñoaïn chuaån bò nghieân cöùu, giai ñoaïn nghieân cöùu cô baûn, thöïc nghieäm thu thaäp soá lieäu keát quaû, giai ñoaïn hoaøn thaønh quaù trình nghieân cöùu (giai ñoaïn hoaøn thaønh coâng trình khoa hoïc). - Giai ñoaïn chuaån bò nghieân cöùu: coâng veäic bao goàm phaân tích lyù luaän vaø thöïc tieãn löïa choïn höôùng vaø ñeà taøi nghieân cöùu, xaây döïng ñeà cöông nghieân cöùu. - Giai ñoaïn nghieân cöùu cô baûn: phaûi choïn ñoái töôïng nghieân cöùu, nghieân cöùu veà phöông phaùp, ñaøo taïo con ngöôøi giuùp ñôõ chuaån bò vaên baûn, toå chöùc ñieàu kieän nghieân cöùu, thu thaäp thoâng tin vaø xöû lyù thoâng tin. - Giai ñoaïn hoaøn thieän quaù trình nghieân cöùu: goàm vieát vaø trình baøy luaän vaên khoa hoïc, chuaån bò baûo veä luaän vaên, aùp duïng keát quaû nghieân cöùu vaøo thöïc tieãn. 5. 1. Giai ñoaïn chuaån bò nghieân cöùu:

83

a. Phaân tích lyù luaän vaø thöïc tieãn: Khoa hoïc TDTT cuõng nhö caùc ngaønh khoa hoïc khaùc. Noù laø ngaønh khoa hoïc coù lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån, coù kho taøng lyù luaän vaø thöïc tieån phong phuù. Hieän nay ñöùng tröôùc yeâu caàu caáp baùch cuûa caùc ngaønh trong giai ñoaïn coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa, caùc ñeà taøi khoa hoïc nhaèm giaûi quyeát nhöõng maâu thuaãn, taïo neân ñoäng löïc cho söï phaùt trieån. Thoâng qua vieäc nghieân cöùu lyù luaän vaø thöïc tieãn, nghieân cöùu saùch vôõ, taøi liệu tham khaûo ñeå tìm ra nhöõng maâu thuaãn caàn giaûi quyeát. b. Löïa choïn ñeà taøi nghieân cöùu: Trong NCKH, choïn ñeà taøi NCKH laø vaán ñeà cô baûn vaø coù yù nghóa quan troïng, ñoàng thôøi noù cuõng laø vaán ñeà khoù, ñoøi hoûi ngöôøi nghieân cöùu phaûi coù thaùi ñoä heát söùc ñuùng ñaén, nghieâm tuùc vaø traùch nhieäm. Bôûi vì tröôùc heát, ñaây laø giai ñoaïn môû ñaàu cuûa toaøn boä coâng trình nghieân cöùu. Thöù hai, ñoù laø giai ñoaïn xaùc ñònh muïc ñích cuï theå cuûa haønh ñoäng. Muïc ñích coù ñöôïc xaùc ñònh chính xaùc môùi coù cô sôû xaùc ñònh phöông höôùng, phöông tieän ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích. Thöù ba, ñoù laø giai ñoaïn xaùc ñònh tính môùi meû cuûa coâng trình. Ñieàu ñoù cuõng cho thaáy raèng löïa choïn ñuùng ñeà taøi NCKH thì coi nhö coâng taùc NCKH ñaõ thaønh coâng ñöôïc moät nöõa. Hieän nay caùc höôùng nghieân cöùu trong caùc nhaø tröôøng sö phaïm TDTT laø: ñoåi môùi noäi dung, phöông phaùp giaûng daïy, huaán luyeän theå thao, phaùt hieän tìm ra nhöõng giaûi phaùp nhaèm ñaøo taïo ñoäi nguõ nhöõng ngöôøi thaày coù trình ñoä chuyeân moân vöõng vaøng, coù tinh thaàn theå chaát khoûe maïnh, coù theå giaûng daïy, huaán luyeän, laøm coâng taùc quaûn lyù ôû tröôøng hoïc, caùc cô sôû TDTT khaùc nhau. Caùc yeâu caàu ñoái vôùi moät ñeà taøi nghieân cöùu khoa hoïc: - Ñeà taøi phaûi mang tính caáp thieát, nghóa laø phaûi xuaát phaùt töø nhu caàu lyù luaän vaø thöïc tieãn. Giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà treân seõ thuùc ñaåy quaù trình giaûng daïy huaán luyeän. - Ñeà taøi mang tính thôøi söï, môùi laï ñaùp öùng ñöôïc söï chuù yù thu huùt cuûa caùc nhaø khoa hoïc. - Ñeà taøi phaûi taïo neân söï say meâ cuûa caùc nhaø nghieân cöùu, giuùp caùc nhaø nghieân cöùu khaéc phuïc khoù khaên, taäp trung cao ñoä vaø coâng vieäc. Söï nhieät tình say meâ laø cô sôû cuûa tinh thaàn traùch nhieäm vaø söï saùng taïo. - Ñeà taøi phaûi phuø hôïp vôùi trình ñoä caùc nhaø nghieân cöùu. Tuyø theo ñieàu kieän coù theå tieán haønh nghieân cöùu vaán ñeà maø caùc taùc giaû caàn quan taâm. Caùc caên cöù ñeå löïa choïn ñeà taøi: Vieäc löïa choïn ñeà taøi laø vieäc laøm coù traùch nhieäm. Muoán xaùc ñònh ñuùng ñeà taøi NCKH, caàn xaùc ñònh ñuùng ñaëc ñieåm cuûa maâu thuaãn, töùc laø xem coù ñuùng laø maâu thuaãn khoâng. Maâu thuaån ôû ñaâu? Ñaõ coù ai nghieân cöùu chöa? Hieän nay coù caàn vaø ñuû ñieàu kieän ñeå giaûi quyeát khoâng? c. Xaây döïng ñeà cöông nghieân cöùu (laäp keá hoaïch nghieân cöùu).

84

Ñeà cöông nghieân cöùu khoa hoïc laø moät baûn thuyeát minh toaøn boä quaù trình nghieân cöùu moät ñeà taøi khoa hoïc, töø luùc baét ñaàu ñeán luùc keát thuùc. Hay noùi moät caùch khaùc ñeà cöông NCKH trình baøy noäi dung vaán ñeà nghieân cöùu vaø keá hoaïch toå chöùc thöïc hieän. Ñeà cöông nghieân cöùu khoa hoïc laø “taùc phaåm” ñaàu tieân cuûa nhaø khoa hoïc treân con ñöôøng nghieân cöùu. Laäp ñeà cöông nghieân cöùu laø böôùc coù yù nghóa quan troïng. Noù giuùp cho ngöôøi nghieân cöùu chuû ñoäng trong quaù trình nghieân cöùu. Thoâng thöôøng moät baûn ñeà cöông nghieân cöùu bao goàm caùc noäi dung nhö sau: - Trang bìa: - Teân cô quan coâng taùc (chuû quaûn) - Teân taùc giaû (ngöôøi nghieân cöùu) - Teân ñeà taøi - Ngöôøi höôùng daãn khoa hoïc: hoï vaø teân, hoïc haøm, hoïc vò (khoâng ghi chöùc vuï chính quyeàn ñoaøn theå). Noäi dung ñeà cöông: + Lyù do choïn ñeà taøi (ñaët vaán ñeà). Neâu roõ yù nghóa, taàm quan troïng, tính caáp baùch cuûa ñeà taøi. Ñaùnh giaù ñuùng ñaén vaø xaùc thöïc hieän traïng vaán ñeà ñöôïc choïn ñeå nghieân cöùu, ñaõ coù nhöõng taùc giaû naøo nghieân cöùu vaán ñeà töông töï, phaïm vi vaø keát quaû cuûa hoï? Hay taùc giaû laø ngöôøi ñaàu tieân nghieân cöùu vaán ñeà naøy. Xaùc laäp tính môùi laï cuûa ñeà taøi. + Muïc ñích vaø nhieäm vuï nghieân cöùu: Taùc giaû nghieân cöùu vaán ñeà ñoù nhaèm muïc ñích gì? Tìm hieåu caùi gì? Boå sung vaán ñeà gì? Nhaèm ñöa ra nhöõng nhaän ñònh gì? Taùc giaû phaûi ghi roõ theo trình töï caùc nhieäm vuï cuûa ñeà taøi, töø ngöõ phaûi chuaån xaùc vì noù lieân quan ñeán keát quaû cuûa ñeà taøi. + Ñoái töôïng vaø phöông phaùp nghieân cöùu: Ñoái töôïng: taùc giaû caàn traû lôøi caùc vaán ñeà: nghieân cöùu ñoái töôïng naøo, löùa tuoåi, giôùi tính, trình ñoä vaên hoùa, trình ñoä taäp luyeän, soá löôïng ñoái töôïng, vieäc löïa choïn ñoái töôïng phaûi xuaát phaùt töø nhieäm vuï cuûa ñeà taøi. Toå chöùc nghieân cöùu: - Thôøi gian nghieân cöùu: ghi thôøi gian baét ñaàu vaø keát thuùc ñeà taøi. Söï phaân chia caùc giai ñoaïn vaø nhieäm vuï cuûa moãi giai ñoaïn. Chính vieäc döï kieán thôøi gian giuùp cho ngöôøi nghieân cöùu coù theå thay ñoåi chænh lyù coâng vieäc cho phuø hôïp vôùi ñieàu kieän thöïc teá. - Ñòa ñieåm nghieân cöùu: ghi roõ cô quan chuû trì ñeà taøi, nôi tieán haønh ñeà taøi (thöïc nghieäm hay thöïc nghieäm khoa hoïc). - Trang thieát bò, duïng cuï nghieân cöùu: bao goàm: saân baõi, duïng cuï taäp luyeän, duïng cuï nghieân cöùu (thöôùc, ñoàng hoà, löïc keá, pheá dung keá vaø caùc loaïi maùy moùc khaùc). Döï kieán soá löôïng vaø chuûng loaïi.

85

Phöông phaùp nghieân cöùu: Döï kieán caùc phöông phaùp nghieân cöùu seõ söû duïng trong quaù trình tieán haønh nghieân cöùu phaûi phuø hôïp vôùi ñeà taøi. Qua ñoù, cuõng ñaùnh giaù moät phaàn kyõ naêng nghieân cöùu. Vieäc löïa choïn phöông phaùp nghieân cöùu cuõng phaûi phuø hôïp vôùi nhieäm vuï cuûa ñeà taøi, phaûi ñaûm baûo thu ñöôïc soá lieäu khaùch quan vaø chính xaùc. Trong quaù trình nghieân cöùu, thöôøng phaûi phoái hôïp nhieàu phöông phaùp. Trong ñoù coù caùc phöông phaùp chuû yeáu vaø caùc phöông phaùp hoã trôï. Song song vôùi vieäc löïa choïn phöông phaùp, ngöôøi nghieân cöùu phaûi chuaån bò caùc phöông tieän nghieân cöùu. + Döï kieán boá cuïc coâng trình: Ñaây laø noäi dung caàn thieát tieán haønh khi coâng trình ñaõ hoaøn thaønh. Noäi dung naøy coù theå thay ñoåi ít nhieàu trong quaù trình nghieân cöùu, nhöng noù thöïc söï caàn thieát ñeå ñònh höôùng cho vieäc nghieân cöùu. + Döï truø kinh phí: Döï truø kinh phí taïo ñieàu kieän ñeå hoaøn thaønh ñeà taøi ñuùng tieán ñoä. + Ngöôøi höôùng daãn khoa hoïc, coäng taùc vieân vaø coá vaán khoa hoïc: Cuoái ñeà cöông nghieân cöùu, ghi roõ ngaøy, thaùng, naêm bieân soaïn ñeà cöông NCKH. Phía döôùi beân phaûi ghi roõ hoï teân, chöõ kyù nhaø nghieân cöùu. Beân traùi phía ñoái dieän ghi roõ hoï vaø teân, hoïc haøm, hoïc vò, chöõ kyù cuûa ngöôøi höôùng daãn ñeà taøi. Ñeà cöông NCKH ñöôïc söûa chöõa caån thaän, sau ñoù ñaùnh maùy, photo töø 3 – 6 baûn (tuyø theo yeâu caàu, coù ñuû chöõ kyù cuûa nhaø nghieân cöùu, ngöôøi höôùng daãn khoa hoïc). Sau ñoù ñeà cöông phaûi thoâng qua Hoäi ñoàng khoa hoïc ñoùng goùp yù kieán, môùi ñöôïc pheùp tieán haønh nghieân cöùu theo keá hoaïch ñaõ xaây döïng. Baûn ñeà cöông nghieân cöùu coù theå xem nhö moät baûn thieát keá sau naøy döïa vaøo ñoù ñeå thi coâng. Trong thöïc teá nghieân cöùu thì noù cuõng cuõng bò chænh lyù chuùt ít ñeå phuø hôïp vôùi tình hình thöïc teá. Vì vaäy, ngöôøi nghieân cöùu coù phöông aùn döï phoøng ñeå coù theå thích öùng kòp thôøi khi coù söï thay ñoåi. 5. 2. Giai ñoaïn nghieân cöùu cô baûn: Giai ñoaïn nghieân cöùu cô baûn (giai ñoaïn thöïc hieän coâng trình khoa hoïc – giai ñoaïn trieån khai nghieân cöùu). + Löïa choïn ñoái töôïng nghieân cöùu: Ñoái töôïng nghieân cöùu coù theå laø ngöôøi taäp luyeän TDTT, caùc söï vaät hieän töôïng, caùc phöông phaùp, caùc baøi taäp …Caùc söï vaät hieän töôïng cuõng laø ñoái töôïng nghieân cöùu trong lónh vöïc TDTT. Löu yù khi choïn ñoái töôïng phaûi ñuû veà soá löôïng, soá löôïng ít nhaát treân 30 ñeå ñaûm baûo ñoä tin caäy. Soá löôïng caøng ñoâng caùch toát nhaát laø caùc ñeà taøi ñieàu tra cô baûn. Ñoái töôïng nghieân cöùu phaûi ñoàng ñeàu veà trình ñoä, löùa tuoåi, giôùi tính ñeå ñaûm baûo tính ñoàng nhaát, khaùch quan vôùi nhöõng ñeà taøi tìm hieåu hieäu quaû cuûa baøi taäp môùi, phöông phaùp môùi. Trong thöïc teá khi trieån khai ñeà taøi, nhieàu nhaø nghieân cöùu raát luùng tuùng vì khoái löôïng coâng vieäc raát lôùn nên phaûi chuù yù ñeán coäng taùc vieân trong NCKH.

86

Chuaån bò caùc loaïi bieåu maãu ghi cheùp. Ñeå thu thaäp thoâng tin nghieân cöùu caàn chuaån bò tröôùc caùc bieåu maãu: phieáu trích daãn, phieáu toùm taét, phieáu phoûng vaán, ñieàu tra, bieân baûn quan saùt, bieân baûn thöû nghieäm, bieân baûn thöïc nghieäm sö phaïm, bieân baûn thi ñaáu vaø troïng taøi. + Thu thaäp xöû lyù caùc thoâng tin lyù luaän Ñeå thu thaäp xöû lyù caùc thoâng tin lyù luaän, ngöôøi NCKH phaûi baét ñaàu töø vieäc tìm hieåu caùc thö muïc khoa hoïc taïi caùc thö vieän. Tieán haønh choïn loïc caùc taøi lieäu coù lieân quan ñeán ñeà taøi. Caùc thoâng tin thu ñöôïc qua tra cöùu taøi lieäu, saùch baùo, taïp chí, coâng trình khoa hoïc khaùc. Sau ñoù saép xeáp thoâng tin theo chuû ñeà. Ñieàu quan troïng nhaát laø nhaø khoa hoïc phải coù chính kieán, quan ñieåm cuûa mình khi phaân tích vaán ñeà döïa treân cô sôû khoa hoïc (y sinh hoïc, giaùo duïc … ) ñeå laøm saùng toû nhöõng thoâng tin thu thaäp ñöôïc töø caùc nguoàn taøi lieäu. Hay noùi toùm laïi, hoï phaûi chòu khoù ñoïc saùch, bieát caùch ghi cheùp caùc taøi lieäu vaø phaûi laøm vieäc coù keá hoaïch. Thu thaäp xöû lyù caùc taøi lieäu thöïc tieãn Song song vôùi quaù trình tìm hieåu cô sôû lyù thuyeát cuûa ñeà taøi, nhaø khoa hoïc tieán haønh thu thaäp caùc taøi lieäu töø thöïc tieãn baèng con ñöôøng tröïc tieáp quan saùt, ñieàu tra, thöïc nghieäm, toång keát kinh nghieäm, nghieân cöùu caùc saûn phaåm khoa hoïc. + Toå chöùc thöïc nghieäm: Thöïc nghieäm chính laø ñöa ra nhöõng con soá, nhaän xeùt chöùng minh giaû thuyeát, kieåm tra caùc luaän ñieåm khoa hoïc ñaõ ruùt ra caùc phöông phaùp khaùc nhau. Trong giai ñoaïn naøy, nhaø nghieân cöùu vaãn caàn phaûi ñoïc vaø phaân tích caùc taøi lieäu tham khaûo moät caùch thöôøng xuyeân, chæ keát thuùc khi ñaõ vieát xong luaän vaên khoa hoïc. Teân goïi chính xaùc cuûa luaän vaên chæ ñöôïc ñaët sau khi luaän vaên ñaõ hoaøn thaønh. 5. 3. Giai ñoaïn hoaøn thaønh coâng trình khoa hoïc: + Yeâu caàu cô baûn cuûa moät luaän vaên khoa hoïc: Giai ñoaïn keát thuùc quaù trình nghieân cöùu laø giai ñoaïn theå hieän toaøn boä keát quaû nghieân cöùu baèng moät vaên baûn chính thöùc. Vaên baûn khoa hoïc laø moät taøi lieäu trình baøy theo ñuùng yeâu caàu, noäi dung khoa hoïc vaø ñaït moät soá yeâu caàu chính nhö sau: Luaän vaên phaûi trình baøy ngaén goïn, noäi dung khoa hoïc, chính xaùc, ngaén goïn. Phaûi coù keát caáu maïch laïc logic. Ñieàu ñoù khoâng chæ theå hieän ôû keát caáu töøng phaàn cuûa luaän vaên maø caû noäi dung dieãn ñaït trong töøng phaàn cuûa luaän vaên. Ñeà taøi khoa hoïc phaûi thöïc hieän toát caùc nhieäm vuï nghieân cöùu. Keát quaû nghieân cöùu phaûi cuï theå, ñöa ra ñöôïc caùc luaän chöùng, caùc giaûi phaùp khoa hoïc. Keát luaän cuûa luaän vaên khoa hoïc phaûi coù söùc thuyeát phuïc vaø caùc kieán nghò phaûi coù cô sôû khoa hoïc. Hình thöùc trình baøy phuø hôïp vôùi baûn luaän vaên. + Caáu truùc cuûa luaän vaên khoa hoïc: Luaän vaên khoa hoïc coù caáu truùc chaët cheõ vaø thöôøng bao goàm caùc noäi dung sau:

87

Ñaët vaán ñeà: Ñaët vaán ñeà (lyù do choïn ñeà taøi) laø phaàn môû ñaàu cuûa moät luaän vaên khoa hoïc nhaèm neâu ra nhöõng lyù do xaùc ñaùng cuûa vieäc choïn löïa ñeà taøi nghieân cöùu. Veà cô baûn noäi dung cuûa phaàn naøy ñöôïc trình baøy nhö baûn ñeà cöông nghieân cöùu nhöng chi tieát hôn. Nội dung nghiên cứu: Khi nghieân cöùu, trình baøy lyù do choïn ñeà taøi ngoaøi vieäc gaén lieàn vôùi noäi dung laø chuû yeáu coøn phaûi ñeà caäp tôùi caû ñoái töôïng nghieân cöùu. - Cuối phần đặt vấn đề phải nêu tên đề tài nghiên cứu đầy đủ của mình và mục đích nghiên cứu. Toång quan taøi lieäu: caùc nhaø nghieân cöùu thoâng qua vieäc tra cöùu caùc vaên baûn. - Taùc giaû trình baøy quan ñieåm cuûa mình thoâng qua xöû lyù caùc taøi lieäu thu ñöôïc veà maët lyù luaän nhôø vieäc ñoïc caùc taøi lieäu tham khaûo. Taùc giaû caàn thaän troïng phaân tích so saùnh khaùi quaùt ñeå tìm ra yù môùi. Ñoù coù theå laø khaùi nieäm môùi, quan ñieåm môùi, lyù giaûi môùi … Nhieäm vuï vaø phöông phaùp nghieân cöùu: - Muïc ñích nghieân cöùu (neáu ñöa vaøo cuoái phaàn ñaët vaán ñeà thì khoâng caàn ñöa ra trong muïc naøy). - Nhieäm vuï nghieân cöùu: Nhieäm vuï nghieân cöùu veà cô baûn gioáng nhö phaàn ñeà cöông song cuõng caàn phaûi xem xeùt laïi caâu chöõ cho chính xaùc hôn. - Ñòa ñieåm nghieân cöùu: nghieân cöùu ôû ñaâu, ñaëc ñieåm khaùi quaùt ôû ñòa ñieåm ñoù. - Toå chöùc nghieân cöùu: thôøi gian nghieân cöùu, nhieäm vuï cuûa moãi giai ñoaïn, trang thieát bò, duïng cuï nghieân cöùu. - Phöông phaùp nghieân cöùu ôû phaàn naøy, taùc giả caàn moâ taû chi tieát cuï theå caùc phöông phaùp ñaëc bieät laø aùp duïng caùc phöông phaùp môùi. Ñoái vôùi caùc phöông phaùp kinh ñieån, phoå bieán thì khoâng phaûi dieãn giaûi quaù chi tieát. Khi trình baøy veà moãi phöông phaùp caàn traû lôøi 3 caâu hoûi: muïc ñích söû duïng phöông phaùp? Noäi dung chi tieát cuûa phöông phaùp? Caùc thieát bò, maùy moùc phuïc vuï nghieân cöùu? Keát quaû nghieân cöùu: Ñaây laø phaàn troïng taâm cuûa luaän vaên toát nghieäp. Keát quaû ñöôïc trình baøy theo töøng nhieäm vuï cuûa ñeà taøi (luaän vaên). Taùc giaû taäp trung ñeå laøm nổi baät caùi môùi, tinh tuùy, saùng taïo trong quaù trình nghieân cöùu. Noäi dung, coâng vieäc chính cuûa phaàn keát quaû nghieân cöùu ñoù laø phaûi trình baøy keát quaû nghieân cöùu vaø phaûi tieán haønh phaân tích keát quaû ñoù./.

88

CHƯƠNG IV.

CÁCH TRÌNH BÀY MỘT BẢN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC VÀ MỘT SỐ CHÚ Ý KHI THỰC HIỆN ĐỀ TÀI.

I. Trình bày văn bản công trình khoa học: Nhiệm vụ chính là làm cho công trình khoa học được mọi người chấp nhận. Đây không phải đơn thuần là vấn đề kỹ thuật mà là quá trình sáng tạo, làm rõ và phát triển thêm những kết luận đã đề xuất trước kia. Trong lĩnh vực TDTT, ở mức độ nhất định của sự trình bày là sự tổng kết công việc nghiên cứu (giảng dạy hoặc huấn luyện) làm cho kết quả rõ hơn, thuyết phục hơn và trở thành dễ hiểu hơn đối với cộng tác viên khoa học, các giảng viên hay HLV thể thao. Trình bày, diễn đạt thành văn bản mọi công trình. Ngôn ngữ và bút pháp phải thật sự khoa học, ngôn ngữ chính xác, rõ rang, ngắn gọn, dễ hiểu. Yêu cầu: - Tính chính xác ngôn ngữ. - Tính rõ rang của ngôn ngữ. - Trình bày ngắn gọn, khoa học. - Trình bày dễ hiểu.

Cần tránh: - Những vấn đề không liên quan đến lĩnh vực nghiên cứu khoa học đều thừa vì nó

làm lạc hướng sự chú ý và ngăn cản sự tiếp thu những nội dung cơ bản. - Tránh đưa vào tác phẩm của mình những dữ liệu quá quen thuộc ở những sách

chuyên khảo. - Tránh sự trùng lập, vì mỗi ý nghĩa có giá trị là ở tính chất mới mẻ của nó, và

nếu có lập lại thì nên đưa cái mới vào. - Dẫn quá nhiều biên bản quan sát hay thực nghiệm và những tài liệu khác cùng

lọai. - Cần cân nhắc kỹ từng chi tiết trước khi đưa vào tác phẩm. - Đơn giản hóa câu văn để tránh hiểu lầm. II. Hình thành luận văn khoa học: 2.1. Xây dựng đề cương nghiên cứu khoa học: Xây dựng đề cương bao gồm các bước sau: - Lý do chọn đề tài (đặt vần đề): - Mục đích nghiên cứu: - Nhiệm vụ nghiên cứu: - Phương pháp nghiên cứu: (Dùng các phương pháp nghiên cứu thích hợp, đáp

ứng được với đề tài nghiên cứu). - Đối tượng nghiên cứu. - Tổ chức nghiên cứu (đề tài tiến hành theo kế họach cụ thể). - Dự kiến kết quả nghiên cứu. - Các tài liệu tham khảo.

2. 2. Hình thành luận văn khoa học: Hình thành luận văn khoa học sau khi đã hòan thành các số liệu, tư liệu …đã thu

89

thập đầy đủ và xử lý kết quả qua tóan học thống kê. Luận văn bao gồm các bước sau: Chương I. Tổng quan vấn đề:

- Đặt vấn đề. - Dẫn chứng những nội dung cơ bản trong nghiên cứu (các tác giả khoa học trong

và ngòai nước đã nghiên cứu) và đưa ra những ý mới cơ bản mà mình nghiên cứu.

Chương II: Mục đích, nhiệm vụ, phương pháp, đối tượng và tổ chức nghiên cứu. Chương III. Nội dung nghiên cứu:

- Giải quyết các nhiệm vụ nghiên cứu trong đề tài. Trình bày kết quả thu thập qua nghiên cứu và phân tích kết quả nghiên cứu đó qua từng nhiệm vụ nghiên cứu.

Chương IV: Kết quả và bàn luận Kết luận và kiến nghị: Danh mục: Phụ lục: Tài liệu tham khảo: III. Một số ghi chú trong khi viết luận văn: 3. 1. Mẫu trang bìa luận án: (mẫu trang bìa 1) dành cho sinh viên đại học, (mẫu trang bìa 2) dành cho đề tài luận án thạc sĩ. 3. 2. Danh mục: - Danh mục công trình công bố của tác giả: liệt kê các bài báo, công trình đã công bố của tác giả về nội dung của đề tài luận án, theo trình tự thời gian công bố. - Danh mục tài liệu tham khảo: chỉ bao gồm các tài liệu được trích dẫn, sử dụng và đề cập tới để bàn luận trong luận án. 3. 3. Phụ lục: Phụ lục của luận án bao gồm những nội dung cần thiết nhằm minh họa hoặc hỗ trợ cho nội dung luận án như số liệu, mẫu biểu, tranh ảnh…. Nếu luận án sử dụng những câu trả lời cho một bản câu hỏi thì bản câu hỏi mẫu này phải được đưa vào phần phụ lục ở dạng nguyên bản đã dùng để điều tra, thăm dò ý kiến, không được tóm tắt hoặc sửa đổi. Các tính tóan mẫu trình bày tóm tắt trong các bảng biểu cũng cần nêu trong phụ lục của luận án. 3. 4. Mục lục: Mục lục của luận án nên sắp xếp sao cho mục lục của luận án gọn trong trang giấy 3. 5. Tài liệu tham khảo và cách trích dẫn: - Tài liệu tham khảo xếp riêng theo từng ngôn ngữ (Việt, anh, pháp….). Các tài liệu bằng tiếng nước ngòai phải giữ nguyên văn. - Tài liệu tham khảo phải xếp theo thứ tự ABC họ và tên tác giả, tài liệu không có tác giả thì xếp theo thứ tự ABC từ đầu của tên cơ quan ban hành. - Tài liệu tham khảo là sách, luận án, báo cáo phải ghi đầy đủ các thông tin sau: Tên tác giả hoặc cơ quan ban hành; năm xuất bản; tên sách, luận án hoặc báo cáo; nhà xuất bản; nơi xuất bản; năm. - Tài liệu tham khảo là bài báo trong tạp chí, bài trong cuốn sách…. Ghi đầy đủ các thông tin sau: Tên tác giả; năm công bố; tên bài báo; tên tạp chí hoặc tên sách; tập; số; các số trang. Ví dụ: Tiếng Việt.

1. Quách Ngọc Ân 91992), “Nhìn lại hai năm phát triển lúa lai”, Di truyền học

90

ứng dụng, 98(1), tr. 10-16. 2. Võ Thị Kim Huệ (2000), Nghiên cứu chuẩn đóan và điều trị bệnh….. Luận án

Tiến sĩ Y khoa, Trường Đại học Y Hà Nội, Hà Nội. Tiếng Anh: 1. Boulding, K.E. (1955), Economics Analysis, Hamish Hamish Hamilton, London. 2. Central Statistical Oraganisation (1995), Statistical Year Book, Beijing. - Khi trích dẫn một đọan nào đó của một tác giả, phải sử dụng dấu mở và đóng ngoặc kép của phần trích dẫn đó. Phải liệt kê tài liệu đó theo thứ tự ABC trong danh mục tài liệu tham khảo của luận án và được đặt trong ngoặc vuông, có thể ghi cả số trang. Ví dụ: Trích dẫn một đọan nào đó của tác giả Võ Thị kim Huệ trong luận án tiến sĩ Y khoa, từ trang 56 – 57 (thứ tự xếp thứ 2 theo tài liệu tham khảo) “trích dẫn đọan văn …..” [2, tr. 56-57]. - Nếu nhiều tài liệu, tác giả khác trùng lập quan điểm của một đọan trích dẫn đó thì nên sắp xếp theo thứ tự tăng dần, ví dụ: [2], [5], [8], [12]. 3. 6. Viết tắt: Không lạm dụng việc viết tắt trong luận án. Chỉ viết tắt những từ, cụm từ hoặc thuật ngữ được sử dụng nhiều lần trong luận án. Không viết tắt những cụm từ dài, những mệnh đề; không viết tắt những cụm từ ít xuất hiện trong luận án. Nếu cần viết tắt những từ, thuật ngữ, tên các cơ quan, tổ chức…. thì được viết tắt sau lần viết thứ nhất có kèm theo chữ viết tắt trong ngoặc đơn. Nếu luận án có nhiều chữ viết tắt thì phải có danh mục các chữ viết tắt (xếp theo thứ tự ABC) ở phần đầu luận án. 3. 7. Tiểu mục: Các tiểu mục của luận án được trình bày và đánh số thành nhóm chữ số, nhiều nhất gồm bốn chữ số với số thứ nhất chỉ số chương (ví dụ: 2.1.2.1 chỉ tiểu mục 1 nhóm tiểu mục 2 mục 1 chương 2). Tại mỗi nhóm tiểu mục phải có ít nhất hai tiểu mục, nghĩa là không thể có tiểu mục 2. 1. 1 mà không có tiểu mục 2. 1. 2 tiếp theo. 3. 8. Bảng biểu, hình vẽ, phương trình: Việc đánh giá bảng biểu, hình vẽ, phương trình phải gắn liền với số chương. Ví dụ: Hình 3. 4, có nghĩa là hình 4 của chương 3. Mọi đồ thị, bảng biểu lấy từ các dữ liệu khác phải được trích dẫn đầy đủ, ví dụ “Dữ liệu: Viện Khoa học TDTT”. Nguồn được trích dẫn phải được liệt kê chính xác trong danh mục tài liệu tham khảo. Đầu đề của bảng biểu ghi phía trên bảng, đầu đề của hình vẽ ghi phía dưới hình.

91

Mẫu trang bìa 1.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC HỒNG BÀNG TP. HCM

KHOA THỂ DỤC THỂ THAO.

(Logo trường).

LUẬN ÁN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC . Tên đề tài:

Giáo viên hướng dẫn: Sinh viên thực hiện : MSSV :

TP.HCM: 6/2007.

92

Mẫu trang bìa 2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ CHỦ QUẢN CƠ SỞ ĐÀO TẠO

TÊN CƠ SỞ ĐÀO TẠO. ----------- Họ và tên tác giả luận án

TÊN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN . Chuyên ngành: Mã số : LUẬN ÁN THẠC SĨ …………. (Ghi ngành của học vị công nhận)

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. 2.

Tên thành phố - năm.