PENGGUNAANSERATDAUNPANDANDALAMTENUNAN ... serat daun pandan...UNIVERSITI MALAYSIA SARAWAK BORANG PENGESAHAN STATUS TESISILAPORAN JUDUL: PENGGUNAAN SERAT DAUN PANDAN DALAM TENUNAN TEKSTIL

tUSit Khidmat MaIdUII Ak31rmIJ UNIVERSITI MALAYSIA SARAAK

PENGGUNAANSERATDAUNPANDANDALAMTENUNAN

TEKSTIL

NORAZUNA BINT MOHO SHAFFEE

Projek ini merupakan salah satu keperluan untuk

Ijazah Sarjana Seni Gunaan dengan Kepujian

(Teknologi Seni RekaTekstiI dan resyen)

Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif

UNIVERSITI MALAYSIA SARA WAK

2008

UNIVERSITI MALAYSIA SARAW AK

BORANG PENGESAHAN STATUS TESISILAPORAN

JUDUL PENGGUNAAN SERAT DAUN PANDAN DALAM TENUNAN TEKSTIL

SESI PENGAJIAN 200512008

Saya NORAZLINA BINTI MOHD SHAFFEE

Mengaku membenarkan tesisLaporan ini disimpan di Pusat Khidmat Maklumat Akademik Universiti Malaysia Sarawak dengan syarat-syarat kegunaan seperti berikut

1 TesisLaporan adalah hakmilik Universiti Malaysia Sara wak 2 Pusat Khidmat Maklumat Akademik Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan

membuat salinan untuk tujuan pengajian sahaja 3 Pusat Khidmat Maklumat Akademik Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan

membuat pendigitan untuk membangunkan Pangkalan Data Kandun gan Tempatan

4 Pusat Khidmat Maklumat Akademik Universiti Malaysia Sarawak dibenarkan membuat salinan tesislaporan ini sebagai pertuk aran bahan antara institusi

5 pengajian tinggi s ila tandakan [ZJ

I I SULIT

I I TERHAD

I J I TIDAK TERHAD

Tandatangan Penulis Tarikh Alamat Tetap

No 1 Jln Pasar Minggu Felda Kemelah 85040 Segamat Johor Daml Takzim

(mengandungi maklumat yang berdmjah keselamatan ataunkepentingan seperti telmaktub didalam AKTA RAHSIA RASMI 1972) (Mengandungi maklumat Terhad yang telah ditentukan oleh Organisas ilbadan dimana p enyeJidikan dijalankan)

C4I JJ~ ~ shyv---shy

Yan~1 tangan Penyelia

Tarikh 1 10 ~ JoY Dr Ngo SioIlt 1010IIII

r )-anmFUulti Sew Gun 0111 KRa1

UNrVERSm MALAYSIA SIPAWAK

Cacalltl I1 TesisLaporan dllnaksudkan sebagat tes lS bag] IJ8zah Dokto r Fal sa fah Sa1Jltl1l3 dan SarJana Mucta Jika TesisLaporan ini SULIT a tau TERHAD s ila lampirkan surat da ripada pihak berkuasaJo rganisasi berke naan dengan menya tak an sekali sebab dan tempoh tesi sl lapo ran ini perlu dikelaskan sebagai SULIT atall TERHAD

Projek ini bertajuk Penggunaan Serat Daun Pandan Dalam Tenunan Tekstil telah disediakan oleh Norazlina Binti Mohd Shaffee dan telah disediakan kepada Fakulti Seni Gunaan Dan Kreatif sebagai memenuhi syarat untuk Ijazah Sarjana Muda Seni Gunaan Dan Kreatif dengan Kepujian (Tekoologi Seni Reka Tekstil dan Fesyen)

Diterima untuk diperiksa oleh

Ngo Siok Kheng

Tarikh

III

I

x

tusal Khidmal MakJumal Akademik IJNJVElISm MALAYSIA SoJlAWAJ(

lSI KANDUNGAN HALAMAN

lsi kandungan iv

Appendix Rajah Vll

Appendix Jadual IX

Penghargaan

Abstrak XI

Abstract XII

BAB I PENGENALAN

10 Pengenalan Sejarah Anyaman 2

11 Pandanus 5

12 ObjektifKajian 9

13 Penyataan Masalah 9

14 Hipotesis 9

15 Skop Kajian 10

16 Limitasi Kajian 10

17 Rumusan 10

BAB 2 KAJIAN LEP AS

20 PengenaJan 12

21 Sejarah Penghasilan Serat 12

22 Kesimpulan 15

IV

BAB 3 METODOLOGI PENYELIDlKAN

30 Pengenalan 16

31 Data Primer 16

311 Teknik Rendaman 17

312 Teknik Rebusan 17

313 Teknik Pelunturan Warna 18

314 Teknik Pemberusan 19

315 Teknik Pewamaan Serat 20

32 Data Sekunder 20

33 Kesimpulan 22

BAB 4 EKSPERIMENTASI KAJlAN

40 Pengenalan 23

41 Eksperimen 24

411 Pendahuluan 24

412 Eksperimen 1 Teknik Rendaman 24

413 Eksperimen 2 Teknik Melunturkan Wama AsJi Serat 29

414 Eksperimen 5 Teknik Pewamaan Serat 50 42 Analisa Keregangan Dan Kepanjangan Sera 57

43 KesimpuJan 64

BAB 5 SAMPEL TENUNAN

50 Pengenalan 65

51 Temurarnah 65

52 PersampeJan 68

bull Sampel 1 68

bull SampeJ 2 69

bull SampeJ 3 70

bull SampeI4 71

53 Kesimpulan 72

v

BAB 6 PRODUK AKHIR

60 Pengenalan middot middot middot middot middot 73

Reka Bentuk Produk middotmiddot middot middot 73

bull Produk 1 73

bull Produk 2 74

bull Produk 3 middot middotmiddot middotmiddotmiddot middotmiddot middotmiddotmiddot middot 74

61 Produk akhir middot middot middot middotmiddot middotmiddot middotmiddotmiddot 75

7562 Spesifikasi Rekaan middotmiddot middot middotmiddot middotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddotmiddot middot middotmiddot

63 Kelebihan produk 80

64 Ke1emahan produk middot middot middot middot middot middot 80

55 Tuntutan Harta Intelek middot middot 81

56 Kesimpu1an 82

RUJUKAN 83

YJ

APPENDIX

RAJAH HALAMAN

Rajah 11 Produk Anyarnan yang Menggunakan Sumber Hasil Rimba 3

Rajah 12 Produk Anyarnan Mengikut Negeri 5

Rajah 13 Jenis-Jerus Pandanus 6

Rajah 31 Proses Rendaman 17

Rajah 32 Proses Rebusan Dan Pengeringan Semulajadi 18

Rajah 41 Proses Rendarnan Menggunakan Sumber Air Hujan 24

Rajah 42 Proses Rendarnan Menggunakan Sumber Air Biasa 25

Rajah 43 Proses Rendarnan Menggunakan Sumber Air Sungai 26

Rajah 44 Proses Rendarnan Menggunakan Sunlber Air Laut 27

Rajah 45 Proses Rendaman Menggunakan Campuran Jus Limau Kasturi 29

Rajah 46 Proses Rendarnan Menggunakan Carnpuran Jus Limau Nipis 32

Rajah 47 Proses Rendaman Menggunakan Carnpuran Asarn Jawa 35

Rajah 48 Proses Rendarnan Menggunakan Campuran Jus Asarn Keping 38

Rajah 49 Proses Rendaman Menggunakan Campuran Cuka 41

Rajah 410 Proses Rendaman Menggunakan Carnpuran Pelembut Fabrik 44

Rajah 411 Proses Rendarnan Menggunakan Campuran Peluntur 47

Rajah 412 Proses Rendarnan Serat Menggunakan Pewarna Reaktif 50

Rajah 413 Proses Rendaman Serat Menggunakan Pewama Asli 53

Rajah 51 Sarnpel Tenunan Plain Weave 68

Rajah 52 Teknik Tenunan Diamond Design 69

Vll

Rajah 53 Teknik Tenunan Diamond Design 70

Rajah 54 Teknik Tenunan Menyongket 71

Rajah 61 Lampu 73

Rajah 62 Tirai 74

Rajah 63 Sarung Banta 74

Rajah 64 Lamp Shade 78

Rajah 65 Lamp Shade 78

Rajah 66 Lamp Shade 79

Rajah 64 Alas Meja 79

VIII

JADUAL

Jadual4 1 Hasil Eksperimen Menggunakan Pelbagai Surnber Air 28

Jadual4 2 Hasil Eksperimen Menggunakan Jus Limau Kasturi 31

Jadual43 Hasil Eksperimen Menggunakan Limau Nipis 34

Jadual 44 Hasil Eksperimen Menggunakan Jus Asam Jawa 37

Jadual 45 Hasil Eksperimen Menggunakan Asam Keping 40

Jadual 46 Basil Eksperimen Menggunakan Cuka 43

Jadual 47 Hasil Eksperimen Menggunakan Pel em but Fabrik 46

Jadual48 Hasil Eksperimen Menggunakan Peluntur Fabrik 49

Jadual49 Basil Eksperimen Menggunakan Pewama Reaktif 52

Jadual410 Hasil Eksperimen Menggunakan Pewama Asli 55

Jadual411 Hasil Eksperimen Menggunakan Pewama Asli 56

Jadual412 Analisa Keregangan dan Kepanjangan Serat 57

Jadual413 Analisa Keregangan dan Kepanjangan Serat 63

IX

PENGHARGAAN

Assalamualaikum

Alhamdulillah bersyukur saya ke hadrat Ilahi dengan berkat dan limpah kurnianya

dapat juga saya menyiapkan kajian Projek Penyelidikan Tahun Akhir saya iaitu

Penggunaan Serat Daun Pandan Dalam Tenunan Tekstil ini Setinggi-tinggi penghargaan

saya ucapkan kepada mereka yang terlibat secara lansung dan tidak lansung dalam memberi

sokongan padu serta tunjuk ajar kepada saya ketika penyelidikan ini sedang dijalankan

Setinggi-tinggi penghargaan khas saya kalungkan kepada penyelia utama saya iaitu

Dr June Ngo Siok Kheng serta pensyarah program tekstil dan fesyen iaitu Dr Hjh Nazlina

Binti Ashaari dan Cik Norhayati Binti Suleiman yang telah banyak membantu dan memberi

pendapat kepada saya ketika penyelidikan ini sedang dijalankan Tiada kata yang mampu

saya lafazkan hanya sekalung penghargaan yang tidak terhingga saya tujukan kepada

semua pensyarah-pensyarah dan juga tutor tekstil dan fesyen iaitu Cik Dayang Marina yang

telah banyak mendidik say a sepanjang pengajian saya di UNlMAS ini Jasa kalian tidak

akan saya lupakan

Kepada bonda tercinta Noraini Binti Abdul Samad serta keluarga tersayang ingin

saya ucapkan terima kasih di atas segala sokongan dan nasihat kerana anda semualah yang

menjadi surnber inspirasi saya untuk terus berjaya di masa hadapan kelak

Akhir sekali kepada rakan-rakan seperj uangan sekalian yang tidak putus-putus

memberi semangat dan sokongan sepanjang pengajian saya di UNIMAS Jutaan terima

kasih diucapkan kepada kalian semua jasa anda semua akan saya hargai hingga ke akhir

hayat Sekian terima kasih

x

- ---

Abstrak

Peoggunaan Serat Daun Pandan Dalam Tenunan Tekstil

Penyelidikan penggunaan daun pandan dalam menghasilkan serat untuk dijadikan

sebagai benang pakan dalam tenunan merupakan satu inovasi barn dalam industri tekstil

Dalam menghasilkan serat pandan ini ia memerlukan pelbagai kaedah yang yang dijalankan

di dalam eksperimen untuk mendapatkan serat dari daun pandan menggunakan kaedah

rendamall kaedah rebusan kaedah mel unturkan warna asli serat serta pewarnaan serat

Seral pandan ini mempunyai potensi dalam memberi variasi lekstura yang menarik dan

warna yang digunakan adalah berdasarkan tema Namun serat pandan dihasilkan

mempunyai kepanjangan yang sangat terhad dan tidak kuat Oleh sebab itu dalam kajian

ini serat pandan dijadikan sebagai benang pakan dan benang kapas sebagai benang loseng

Produk yang dihasilkan adalah merupakan produk hiasan dalaman rumah

Xl

Abstract

The Usage of Pandanus Fiber in Textile Weaving

This research of using pandanus fiber as weft yams is a new invention in the textile

industry The tiber is extracted by using various processes and techniques such as soaking

boiling bleaching and dyeing The pandanus tiber has potential in producing variety of

interesting texture and the colours used are based in the design theme However the length

of the fiber is short and the tiber is weak As such in this research the pandanus fiber is

used as weft yams and cotton yarns are used as warp yams A range of home products with

interesting textural effects and colors inspired from nature is created in this research

XII

BAB 1

PENGENALAN

10 Pengenalan Sejarab Anyaman

Seni anyaman merupakan seni kraftangan yang telah bermula dalam dunia

tekstil sejak 300 tahun yang lampau Seni anyaman Inl merangkumi kraf yang

dihasilkan melalui teknik anyaman tangan serta merupakan seni kraf sejagat rakyat

Malaysia sejak berkurun lama dan ia mula diperturunkan dari generasi ke satu generasi

Anyaman pada masa ini lebih menumpukan hasil rimba terutama buluh rotan pandan

mengkuang resam bemban dan beribu-ribu Hasil rimba ini merupakan penyumbang

hasiJ kraftangan utama anyaman Rujuk rajah 11

Anyaman yang dihasilkan daripada hasil rimba ini lebih menjurus kepada

barangan harian hiasan dan hadiah Keunikan dan kesenian serta kreativiti masyarakat

Malaysia terserlah melalui penghasilan bakul tikar perabut pengadang bekas

serbaguna dinding rumah dan barangan hadiah serta cenderamata Kepelbagaian

penghasilan produk ini memaparkan senario sebenar keunikkan hasil kraftangan rakyat

Malaysia yang dianggap seni krafyang unik di rantau Asia

2

Rotan Buluh Pandan

Bemban Resam Mengkuang

1 anyaman yang menggunakan sumber has il rimba

Menganyam merupakan satu proses menjaringkan helaian atau jaluran daun lidi

rotan akar buluh dan beberapa jenis tumbuhan lain dengan cara menyusun dan

menyusupkannya antara satu sarna lain Namun proses ini berbeza sedikit dengan sen

kraf yang melibatkan tenunan Hal ini kenma tenunan mempunyai pelbagai proses yang

harus dilalui sebelum tenunan dilakukan seperti mewarna benang menerai benang

menganing benang menggulung benang menyapuk benang mengarat menyangkut dan

barulah proses tenunan boleh dijalankan

Seni kraftangan anyaman juga merupakan lambang kehalusan seni kraf Melayu

yang diwarisi zaman berzaman Kemahiran dan kreativiti penganyam terserlah melalui

pengolahan corak dan hasil anyaman yang indah lagi menarik Kedatangan pedagangshy

pedagang ke Tanah Melayu telah menggiatkan lagi perkembangan anyaman tempatan

Seni anyaman ini mula berkembang di beberapa negeri terntama di negeri-negeri Pantai

Timur seperti Kelantan Terengganu dan Pahang

Keanggunan seni kraf anyaman selain dijadikan sebagai produk kraftangan di

Malaysia untuk mempermanis dan memperaga seni budaya ia juga turut diilhamkan

pada pelbagai barangan dalam bentuk beg bingkai gambar hiasan dinding kusyen dan

sebagainyaTradisi menenun mahupun seni ayaman ini masih dapat dikekalkan dan

tidak akan berubah sebagaimana seratus tahun dahulu kerana motif dan proses

penghasilannya masih dikekalkan sehingga kini Keunikkan penghasilannya itu sendiri

memperlihatkan keindahan dan kesempurnaan hasil ciptaan zaman silam yang masih

segar hingga ke hari ini Terdapat beberapa kawasan yang masih menjalankan usaha

anyaman tradisi ini seperti di negeri Terengganu Pahang Kelantan dan Negeri

Sembilan Manakala Perl is Kedah Perak Selangor menghasilkan anyaman

menggunakan mengkuang Rujuk rajah J2

4

unt Kbjdmtt JbkJunJa Akadlrni i tlNfVERSrn ~WAYSIA SAtAWAK

Materia I Bahan

Sarawak Daun Pandan

Kelantan Daun Mengkuang

Rajah 12 Produk anyaman mengikut

11 Pandanus

Tumbuhan jenis pandaneace ini merupakan salah satu bahan yang digunakan

untuk menghasilkan produk anyaman Pandan merupakan tumbuhan yang tumbuh subur

di kawasan tepi-tepi alur paya sungai dan kawasan-kawasan yang menggenangi air

tawar di seJuruh nusantara Maka tidak hairanlah tumbuhan ini dijadikan barangan

kraftangan anyaman kerana ia mudah diperolehi Hal ini menyebabkan pelbagai

anyaman melibatkan tumbuhan ini banyak dihasilkan Pokok ini mudah diperolehi dan

ban yak terdapat di kawasan Asia Tumbuhan ini didapati betmula dari kawasan

Mauritius di lautan India India Selatan Siam Indo-China Tanah MeJayu hingga

sepanjang KepuJauan Pasifik Pandanus merupakan nama botani kepada tumbuhan ini

Namun pokok pandan hanya dikomersilkan untuk menghasilkan produk anyaman yang

berbentuk kraftangan seperti bakul tikar dan pelbagai jenis prod uk kraftangan anyaman

i

Pokok pandan ini adalah dari keluarga pandanaceae dan ia juga merupakan

keluarga pokok mengkuang Masyarakat melayu menggolongkan tumbuhan ini kepada

dua golongan umum yang dikenali sebagai pandan dan mengkuang Mengikut Burkill

(1985) sekurang-kurangnya terdapat lima jenis pandanus yang digunakan dan

mempunyai nilai komersil tersendiri seperti (i) pandan berduri (Pandanus Atroearpus)

(ii) pandan bunga jenis pokok disebut juga sebagai pandan perah atau pandan ikan

(Pandanus Aurantiaeus) (iii) pandan hutan (Pandanus Haoulletii) (iv) pandan laut

jenis pokok (Pandanus Teetorius) dan (v) pandan tikus jenis pokok yang disebut

sebagai pokok selangseng sendayan masing (Pandanus Oratus) Namun hanya terdapat

beberapa jenis pokok pandan yang tumbuh subur dan mudah diperolehi di Tanah

Melayu Rajah di bawah menunjukkan jen is pokok pandan yang mudah diperolehi di

Tanah Melayu Rujuk rajah J 3

Pan dan Minyak

(Pandanus

A troearpus)

Pandan Wangi

(Pandanus Odoms)

Pandan Hutan

(Pandanus

Haoulletil)

Pandan Laut

(Pandanus Teetorius)

Pandan (J 994) Seni Unknown Pandan Gambar daun pandan Unknown Pandanus Kraftangan Wangi terdapat di ini diambil di Teetorius (pandanus) Tradisional ms 124 httpwwwmelurco bengkel terdapat di

m hltpwwwlradilionait

enilS-lenls pandanus

Terdapat beberapa jenis pandan dalam keluarga pandanaeea antaranya ialah

pandan wangi atau pandan rampai ia juga dikenali sebagai fragrant screwpine

(Jnggeris) banlan (Mandarin) rampe (Sri Lanka) bai toey (Thailand) ia dua (Vietnam)

yang digunakan dengan meluas dalam kebanyakkan masakan Melayu tradisional serta

digunakan dalam perubatan dan pembuatan anyaman untuk produk krafiangan

Tumbuhan ini dari jenis tanaman bersifat saka Pokok pan dan merupakan tanaman yang

mudah tumbuh dan dipelihara Pokok pandan tumbuh berumpun dan mempunyai daun

yang panjang serta meruneing di hujung seperti pedang Daunnya berbau wangi dan

merupakan tumbuhan yang sejuk serta tumbuh berlapis-Iapis dan bersilang Wamanya

hijau tua di pangkal dan hijau muda di hujung Pokok ini boleh membiak melalui akar

atau anak pokok Daun pan dan dikatakan mengandungi alkaloid saponin flavonaida

tanin polifenol dan zat wama

Pada kebiasaannya pandan minyak dan pandan hutan digunakan untuk dijadikan

produk anyaman Pandan minyak dikomersilkan oleh masyarakat di negeri Pantai Timur

terutama di negeri Terengganu yang mana Kampung Rusila di Chendering merupakan

pusat kegiatan kraftangan yang menghasilkan anyaman menggunakan pandan yang

sangat terkenal Manakala daun pan dan hutan (Pandanus Haoulletii) digunakan oleh

masyarakat Sarawak untuk menghasilkan produk kraftangan mereka Pokok pandan ini

sejenis tumbuhan berumpun dan boleh meneapai kelinggian antara 11 hingga 30 meter

Batangnya sebelum mengeluarkan daun disokong oleh akar yang timbul dari pennukaan

tanah Sifat daun pandan ini liein dan berkilat serta mempunyai kepanjangan daun iaitu

5 meter Pandan tumbuh dan membiak di kawasan yang lembap dan berair Pokok ini

membiak melalui pecahan rumpun dan anak yang terhasil dati rizomnya Pandan ini

7

mempunyai rimbunan daun yang lebat rendah dan rendang Pelbagai rupabentuk

krafumgan dapat dihasilkan melalui proses dan teknik anyaman dari tumbuhan

pandanus ini

Pokok pan dan dihasilkan pada masa kini lebih berbentuk anyaman dibuat

berdasarkan kepada fungsinya Penghasilannya seperi bakul topi tudung saji tikar dan

aneka rupabentuk yang digunakan sehari-harian Terdapat juga pokok pandan yang

dijadikan sebagai bahan pewama dan perasa dalam masakan iaitu pandan wangi Daun

pandan ini akan diekstrakkan sebelum digunakan Ekstrak tersebut akan digunakan

dalam pembuatan roti kek biskut dan kuih muih serta minuman Maka tidak mustahil

terdapat pelbagai syarikat yang menggunakan ekstrak perasa makanan pandan ini dalam

produk keluaran mereka Bagi tujuan kegunaan luar bahagian yang banyak digunakan

adalah daun Antara kegunaan daun pandan adalah untuk menghitamkan rambut dan

menghilangkan kelemumur Mereka yang menghitamkan rambut dikatakan boleh

menggunakan daun pandan bagi membantu proses penghitaman rambut tersebut Selain

itu daun pandan juga mampu menghiJangkan masaJah kelemumur Bagi mereka yang

mengalami masalah reumatik daun pandan ini mempunyai khasiat daJam merawat

masalah ini MasaJah lemah saraf juga mampu dirawat menggunakan daun pandan ini

Selain merawat masalah reumatik serta lemah sarat daun ini juga digunakan daJam

merawat beberapa jenis penyakit Jain seperti demam campak gonorea sifiJis denggi

dan anemia

12 Objektif Kajian

Objektifkajian ini bertujuan untuk

bull Mengenalpasti kaedah-kaedah yang sesuai untuk mendapatkan serat pandan

bull Menganalisa serat daun pandan dari segi kekuatan dan ketahanan serta daya

serapan warna melalui eksperimen yang dijalankan

bull Menghasilkan serat daun pandan untuk djadikan benang pakan dalam tenunan

teksti l

bull Menghasilkan produk hiasan dalaman rumah menggunakan serat daun pandan

]3 Penyataan Masalab

Permasalahan kajian ini adalah seperti berikut

Penghasilan menggunakan serat pandan masi h belum digunakan dalam industri

lekstil kerana lebih menumpukan kegunaan luar sahaja iaitu bahagian daun dan produk

anyaman pada masa ini lebih menumpukan penggunaan daun mengkuang sebagai

produk kraftangan anyaman

]4 Hipotesis

Produk yang akan dihasilkan diharapkan dapat menjad i satu idea baru dalam

dunia kraf teksti1 iaitu serat pandan dij ad ikan bah an altematif dalam penghasilan

tenunan Rekaan tenunan pada masa ini hanya menggunakan pelbagai jenis benang

seperti be nang emas dan benang kapas untuk memperindahkan hasil tenunan Oengan

adanya serat ini akan dapat memberi kelainan terutama pada tekstura dan wamanya

Namun untuk penghasilan produk ini benang loseng menggunakan benang kapas dan

lt)

serat pandan ini berfungsi sebagai benang pakan untuk menimbulkan tekstura serat serta

teknik yang digunakan untuk tenunan ini adalah tenunan biasa dan teknik menyonglltet

15 Skop Kajian

Kajian ini mensasarkan mereka yang berusia dari 19 sehingga 55 tahun untuk sasaran

prod uk Kajian juga akan dilakukan kepada mereka yang terlibat dengan industri kecil

dan sederhana terutama mereka yang terJibat secara langsung dengan pembuat

kraftangan menggunakan daun pandan

16 Limitasi Kajian

Kajian ini hanya menumpukan kepada penghasilan serat daun pandan untuk

dijadikan benang pakan dan benang kapas digunakan sebagai benang loseng dalam

tenunan tekstil Pelbagai kaedah digunakan untuk mendapatkan serat daun pandan

terse but Kajian ini juga memberi idea baru menggunakan serat daun pandan dalam

tenunan Bahan pewama yang digunakan adalah pewama asli dan pewama reaktif

sahaja Wama yang dipilih untuk rekaan ini adalah berdasarkan tema

17 Rllffiusan

Kajian ini dapat menghasilkan serat daun pandan untuk dij adikan idea baru untuk

menghasilkan produk tenunan tekstil Anyaman merupakan seni kraf yang unik dan ia

harus dikekalkan dari generasi ke generasi agar ia tidak mudah dilupakan oleh generasi

akan datang Langkah seperti memberi inovasi bam kepada seni kraf anyaman periu

dijalankan agar keunikkan kraf ini lebih menarik sekaligus dapat menarik perhatian

masyarakat luar dan dalam tanpa mengubah keasliannya Namun mempelbagaikan

10

penggunaan material terutama dari alam semulajadi seperti menjad ikan eksplarasi serat

tumbuhan yang mempunyai patensi harus diketengahkan agar tenunan dapat dihas ilkan

dengan pel bagai tekstura

11

--- shy

BAB2

KAJIAN LEPAS

20 Pengenaian

Bab ini menerangkan bagaimana sejarah permulaan penghasilan gentian serat mula

d iperkenalkan pada masa dahulu Penghasilan serat pada masa dahulu menggunakan

bahan semulajadi dari jenis tumbuhan dan kulit serta bulu haiwan Bahan semulajadi

yang digunakan adalah seperti serat daun daripada daun nanas anggerik pisang hutan

dan dari jenis palma seperti agave dan agel dan kulit kayu Manakala dari haiwan pula

bulu-bulu binatang digunakan Penghasilan menggunakan serat tumbuhan dan kulit

haiwan digunakan sebelum penghasilan benang kapas mula diperkenalkan Sumber ini

menjadi bahan asas yang penting untuk dijadikan pakaian aksesori dan keperluan asas

yang lain

21 Sejarab Pengbasilsn Serat

Menurut Siti Zainon Ismail dalam bukunya yang bertajuk Teks fil Tenunan

Meayu menyatakan Texere merupakan perkataan dari bahasa Latin yang membawa

maima 0 weave ataupun lebih dikenali sebagai raju Apabila proses penghasilan

bahan serat ditemui seperti penghasilan benang daripada tumbuh-tumbuhan dan ini

termasuklah kapas linen sutera dan bulu binatang Pada peringkat awal proses

penghasilan serat menggunakan teknologi sederhana iaitu menghasilkan serat seeara

manual dengan hanya merendam mengetuk menggunakan penukul serta mengigit dan

ia mula berkembang sehingga melahirkan aneka bentuk kraftangan yang berwamashy

warni mengikut kreativiti penghasilnya

12

Terdapat hasil kajian arkeologi menunjukkan sejak Zaman Pa1eoli tik lagi atau

lebih dikenali sebagai budaya peralatan kapak batu manusianya pada masa ini

menggunakan pakaian semula jadi Menurut James Laver ( 1985) manusia homo

sap iens melindung diri dari kedinginan dengan a natural coat offor Baju daripada

kulit atau bulu haiwan juga telah digunakan Ia dihasilkan tanpa dijahit mahupun

ditenun Kegiatan memburu binatang merupakan rutin utama masyarakat pada zaman

ini dan ia bukan sahaja bertujuan memburu binatang untuk mendapatkan sumber

makanan tetapi turut juga digunakan untuk menghimpun kulit dan bulu haiwan untuk

dijadikan pakaian Kulit dan bulu haiwan merupakan bahan fabrik pertama yang pemah

dihasilkan dan digunakan Pada masa ini selain memburu binatang sebagai aktiviti

utama mereka mengumpul kulit dan bulu haiwan juga dijadikan aktiviti kegemaran dan

ia terus berlanjutan sehingga kini terutama di tempat-tempat yang menga lami peru bah an

musim terutama musim dingin

Pada ketika ini teknologi jahitan dan tenunan masih belum dikenali dan

masyarakat telah menjalankan usaha untuk menghalus dan mencantikkan pakaian

mereka Kulit serta bulu haiwan dilembutkan dengan melibatkan proses mengigit

mengunyah memukul dengan kayu atau batu ke atas permukaan kulit-kulit tersebut atau

mengoyak dan merendamkannya ke dalam air Manakala masyarakat Neo litik mula

mengenali minyak ikan paus atau haiwan yang dapat digunakan bagi melembutkan kulit

agar tidak mudah keras mahupun garing Apabila asid daripada tumbuh-tumbuhan mula

dikenali iajuga telah digunakan untuk tujuan menahan atau meramU kulit menjadi lebih

1embut dan tahan Selepas itu timbul idea untuk mengolah dan menghasilkan pola

-

~-