Para Teorisi

Yrd.Doç.Dr. Mert Yrd.Doç.Dr. Mert URALURAL

11

Para TeorisiPara Teorisi

Yrd.Doç.Dr. Mert URALYrd.Doç.Dr. Mert URAL

Yrd.Doç.Dr. Mert Yrd.Doç.Dr. Mert URALURAL

22

Para,Para,Dış DengeDış Denge

veveDöviz Kuru SistemleriDöviz Kuru Sistemleri

Yrd.Doç.Dr. Mert Yrd.Doç.Dr. Mert URALURAL 33

Para, Dış Denge ve Döviz Kuru SistemleriPara, Dış Denge ve Döviz Kuru Sistemleri TEMEL KAVRAMLARTEMEL KAVRAMLAR

Yabancı ülkelerin paralarına genel bir terim olarak Yabancı ülkelerin paralarına genel bir terim olarak ‘döviz ‘döviz

(foreign exchange)’(foreign exchange)’ denilmektedir. denilmektedir.

Farklı ülkelere ait paraların alınıp satıldığı piyasaya ise Farklı ülkelere ait paraların alınıp satıldığı piyasaya ise

‘döviz piyasası’‘döviz piyasası’ denilmektedir. Bu piyasada döviz arz ve denilmektedir. Bu piyasada döviz arz ve

talebi karşılaşır. Piyasanın üyeleri; bankalar, mali kuruluşlar, talebi karşılaşır. Piyasanın üyeleri; bankalar, mali kuruluşlar,

ihracatçı ve ithalatçılar, şirketler, kamu kuruluşları ve ihracatçı ve ithalatçılar, şirketler, kamu kuruluşları ve

merkez bankalarıdır.merkez bankalarıdır.

Farklı ülkelere ait paraların döviz piyasasında alınıp Farklı ülkelere ait paraların döviz piyasasında alınıp

satıldığı fiyata, satıldığı fiyata, ‘döviz kuru’‘döviz kuru’ denir. denir.



Döviz kuru, bir ülke parasının başka bir ülke parası Döviz kuru, bir ülke parasının başka bir ülke parası

cinsinden fiyatıdır (1 cinsinden fiyatıdır (1 €€ = 1.619.500 TL : 1 = 1.619.500 TL : 1 €€ = 1,6195 YTL). = 1,6195 YTL).

Bir birim dövizin ulusal para cinsinden fiyatına Bir birim dövizin ulusal para cinsinden fiyatına ‘enserten ‘enserten

(incertain-dolaysız kotasyon) döviz kuru’(incertain-dolaysız kotasyon) döviz kuru’ denir. denir.

Bir birim ulusal paranın döviz cinsinden fiyatına Bir birim ulusal paranın döviz cinsinden fiyatına ‘serten ‘serten

(certain- dolaylı kotasyon) döviz kuru’(certain- dolaylı kotasyon) döviz kuru’ denir. denir.

Enserten kurun yükselmesi (serten kurun düşmesi) ulusal Enserten kurun yükselmesi (serten kurun düşmesi) ulusal

paranın dış değerinin düştüğünü ifade eder.paranın dış değerinin düştüğünü ifade eder.

Aksine enserten kurun düşmesi (serten kurun yükselmesi) Aksine enserten kurun düşmesi (serten kurun yükselmesi)

ulusal paranın dış değerinin yükseldiğini ifade eder.ulusal paranın dış değerinin yükseldiğini ifade eder.



İki taraflı nominal döviz kurunu gösteren bu değerler cari İki taraflı nominal döviz kurunu gösteren bu değerler cari

değişim değeri ise, değişim değeri ise, ‘spot (peşin) döviz kuru’‘spot (peşin) döviz kuru’ olarak olarak

adlandırılır. adlandırılır.

Ayrıca, gelecekteki bir tarihte teslim edilmek üzere Ayrıca, gelecekteki bir tarihte teslim edilmek üzere

bugünden alım-satım işlemi için öngörülen kur ise bugünden alım-satım işlemi için öngörülen kur ise ‘forward ‘forward

(vadeli) döviz kuru’(vadeli) döviz kuru’ olarak tanımlanır. Vadeli döviz olarak tanımlanır. Vadeli döviz

işlemlerinde vade genellikle 3 aydır.işlemlerinde vade genellikle 3 aydır.



Dolar dışında iki farklı ulusal para arasındaki değişim Dolar dışında iki farklı ulusal para arasındaki değişim

oranının dolar kurları üzerinden hesaplanmasıyla bulunan oranının dolar kurları üzerinden hesaplanmasıyla bulunan

kura kura “çapraz kur”“çapraz kur” denilmektedir. Örneğin 1 denilmektedir. Örneğin 1€€ = 1,29$ = 1,29$

biçiminde ifade edilen kurlara çapraz kur denir. Eğer biçiminde ifade edilen kurlara çapraz kur denir. Eğer

1$=1,3441 YTL olduğu biliniyorsa, çapraz kur bilgisi 1$=1,3441 YTL olduğu biliniyorsa, çapraz kur bilgisi

kullanılarak kullanılarak €€’nun TL fiyatı hesaplanabilir (1’nun TL fiyatı hesaplanabilir (1€=1,7453 YTL)€=1,7453 YTL)..

Reel döviz kuruReel döviz kuru ise, ülkelerdeki fiyat değişmelerini göz ise, ülkelerdeki fiyat değişmelerini göz

önüne alarak hesaplanır. Bir paranın reel satın alma gücü önüne alarak hesaplanır. Bir paranın reel satın alma gücü

cinsinden değerini ifade etmek üzere kullanılan reel döviz cinsinden değerini ifade etmek üzere kullanılan reel döviz

kuru, genellikle ticaret haddi olarak da adlandırılmaktadır.kuru, genellikle ticaret haddi olarak da adlandırılmaktadır.



Reel döviz kurunun yükselmesi (düşmesi), ulusal paranın Reel döviz kurunun yükselmesi (düşmesi), ulusal paranın

değerini azalttığı (artırdığı) için ihraç mallarını ucuzlatarak değerini azalttığı (artırdığı) için ihraç mallarını ucuzlatarak

(pahalandırarak), uluslararası rekabeti artırır (azaltır).(pahalandırarak), uluslararası rekabeti artırır (azaltır).

Döviz piyasalarında genellikle iki tip ödeme aracı arasında Döviz piyasalarında genellikle iki tip ödeme aracı arasında

ayırım yapılmaktadır:ayırım yapılmaktadır:

Doğrudan nakit şeklinde olanlara Doğrudan nakit şeklinde olanlara ‘efektif’‘efektif’,,

Nakte dönüştürülebilir araç (döviz poliçeleri, mevduat Nakte dönüştürülebilir araç (döviz poliçeleri, mevduat

sertifikaları, seyahat çekleri vb.) şeklinde olanlara da sertifikaları, seyahat çekleri vb.) şeklinde olanlara da ‘döviz’‘döviz’

denilmektedir.denilmektedir.

Özellikle ihracat ve ithalat işlemleri için ödemeler efektif Özellikle ihracat ve ithalat işlemleri için ödemeler efektif

olarak değil, döviz olarak yapılmaktadır.olarak değil, döviz olarak yapılmaktadır.



Döviz talebi;Döviz talebi; alternatif döviz kurlarında belli bir zaman süresi alternatif döviz kurlarında belli bir zaman süresi

içinde talep edilen yabancı para miktarını gösterir. Döviz içinde talep edilen yabancı para miktarını gösterir. Döviz

talebi, ithalat bedeli ödemeleri, yurtdışına seyahat, plasman talebi, ithalat bedeli ödemeleri, yurtdışına seyahat, plasman

veya yatırım amaçlı olabilmektedir.veya yatırım amaçlı olabilmektedir.

Döviz arzı;Döviz arzı; alternatif döviz kurlarında belli bir zaman süresi alternatif döviz kurlarında belli bir zaman süresi

içinde arz edilen yabancı para miktarıdır. Döviz arzı, ihracat içinde arz edilen yabancı para miktarıdır. Döviz arzı, ihracat

bedeli ödemeleri, yurtiçine seyahat, plasman veya yatırım bedeli ödemeleri, yurtiçine seyahat, plasman veya yatırım

amaçlı olarak yapılabilmektedir.amaçlı olarak yapılabilmektedir.



Denge döviz kuruDenge döviz kuru, döviz talebinde veya döviz arzında veya , döviz talebinde veya döviz arzında veya

her ikisinde ortaya çıkan değişmeler nedeniyle her ikisinde ortaya çıkan değişmeler nedeniyle

değişebilmektedir.değişebilmektedir.

Döviz arz ve talebindeki değişmelere birçok etken neden Döviz arz ve talebindeki değişmelere birçok etken neden

olur. Bunlar;olur. Bunlar;

1- Ülkelerarasındaki nispi 1- Ülkelerarasındaki nispi gelirgelir farklılıkları, farklılıkları,

2- Ülkelerarasındaki nispi 2- Ülkelerarasındaki nispi fiyatfiyat farklılıkları, farklılıkları,

3- Ülkelerarasındaki nispi 3- Ülkelerarasındaki nispi faizfaiz oranı farklılıkları. oranı farklılıkları.

4- 4- Spekülatif faaliyetlerSpekülatif faaliyetler olarak sıralanabilir. olarak sıralanabilir.



Kişi ve kurumların, çeşitli amaçlarla döviz arz ve talep Kişi ve kurumların, çeşitli amaçlarla döviz arz ve talep

ederek katıldıkları döviz piyasalarında, merkez bankaları da ederek katıldıkları döviz piyasalarında, merkez bankaları da

para otoritelerini temsilen yaptıkları müdahalelerle para otoritelerini temsilen yaptıkları müdahalelerle

düzenleyici-denetimci bir rol oynarlar.düzenleyici-denetimci bir rol oynarlar.

Doğrudan veya dolaylı olarak yapılan müdahalelere bağlı Doğrudan veya dolaylı olarak yapılan müdahalelere bağlı

olarak farklı olarak farklı döviz kuru sistemleridöviz kuru sistemleri söz konusu olmaktadır. söz konusu olmaktadır.


Döviz Kuru SistemleriDöviz Kuru Sistemleri Döviz Kuru SistemleriDöviz Kuru Sistemleri

Sabit Döviz Kuru Sistemi,Sabit Döviz Kuru Sistemi,

Esnek Döviz Kuru Sistemi,Esnek Döviz Kuru Sistemi,

Karma Sistemler; Karma Sistemler;

** Esneklik kazandırılmış sabit kur sistemi Esneklik kazandırılmış sabit kur sistemi

** Müdahaleye konu olan esnek kur sistemi Müdahaleye konu olan esnek kur sistemi


Döviz Kuru SistemleriDöviz Kuru Sistemleri

SABİT DÖVİZ KURU SİSTEMİ

Dalgalanma marjı dar olan ve kur ayarlanmasının nadiren söz konusu olduğu bir sistemdir.

KARMA SİSTEMLER

Sabit veya esnek kur sistemlerinden çeşitli sapmalarla ortaya çıkan ve iki sistemi birbirine yakınlaştıran döviz kuru sistemidir

ESNEK DÖVİZ KURU SİSTEMİ

Resmi müdahalelerin pek yer almadığı, serbest değişken kur sistemidir.

ESNEKLİK KAZANDIRILMIŞ SABİT KUR SİSTEMİ

Dalgalanma marjının genişletilmesi ve/veya resmi kur ayarlamalarıyla esneklik kazandırılmış sabit kur sistemidir.

MÜDAHALEYE KONU OLAN ESNEK KUR SİSTEMLERİ

Döviz kurunun serbestçe oluşup değişmesinin resmi otoritelerce yönlendirildiği kur sistemidir.


Döviz Kuru SistemleriDöviz Kuru Sistemleri Sabit Döviz Kuru SistemleriSabit Döviz Kuru Sistemleri

Yetkili para otoriteleri tarafından saptanan kurun, belirli bir Yetkili para otoriteleri tarafından saptanan kurun, belirli bir

süre değiştirilmemesi esastır. Kurun sabit tutulmasından süre değiştirilmemesi esastır. Kurun sabit tutulmasından

amaç, kurların amaç, kurların dar bir dalgalanma aralığıdar bir dalgalanma aralığı içinde tutulmasıdır. içinde tutulmasıdır.

Serbest piyasa koşullarında, döviz kurlarının sabitliği para Serbest piyasa koşullarında, döviz kurlarının sabitliği para

otoritelerinin döviz arz ve talebi arasındaki farkı gidermek otoritelerinin döviz arz ve talebi arasındaki farkı gidermek

üzere üzere döviz piyasasına alıcı ve satıcı olarak müdahaledöviz piyasasına alıcı ve satıcı olarak müdahalesi ile si ile

sağlanır.sağlanır.



Sabit döviz kuru sisteminde merkez bankaları belirlenmiş Sabit döviz kuru sisteminde merkez bankaları belirlenmiş

bir kur üzerinden, döviz alım satımı yapmak zorundadır.bir kur üzerinden, döviz alım satımı yapmak zorundadır.

Resmi otoritelerce yapılacak müdahaleler, döviz kurunun Resmi otoritelerce yapılacak müdahaleler, döviz kurunun

bu sınırları aşma eğilimi göstermesi halinde ortaya bu sınırları aşma eğilimi göstermesi halinde ortaya

çıkacağından, bu sınır noktalarına çıkacağından, bu sınır noktalarına ‘alt ve üst destekleme ‘alt ve üst destekleme

noktaları’noktaları’ denilmektedir. denilmektedir.

Döviz kurunun dar bir aralıkta dalgalanmasına izin Döviz kurunun dar bir aralıkta dalgalanmasına izin

verilmesi, döviz piyasasının istikrarlı olmasını sağlar. Dış verilmesi, döviz piyasasının istikrarlı olmasını sağlar. Dış

ticaretle uğraşanlar için ticaretle uğraşanlar için kur riskikur riski ortadan kalkar. ortadan kalkar.



Merkez bankaları, herhangi bir ödemeler dengesi açık Merkez bankaları, herhangi bir ödemeler dengesi açık

veya fazlasını finanse etmek durumundadır.veya fazlasını finanse etmek durumundadır.

Eğer Eğer ödemeler dengesinde açıködemeler dengesinde açık varsa, Türkiye’de dolar varsa, Türkiye’de dolar

talebi dolar arzını aşacaktır. Bu durumda TCMB talebi dolar arzını aşacaktır. Bu durumda TCMB

belirlenmiş (sabitlenmiş) kur üzerinden dolar satmak belirlenmiş (sabitlenmiş) kur üzerinden dolar satmak

zorundadır.zorundadır.

Eğer Eğer ödemeler dengesinde fazlaödemeler dengesinde fazla varsa, sabit kurdan, varsa, sabit kurdan,

dolar alıp TL satmak zorundadır. Merkez bankaları bu tip dolar alıp TL satmak zorundadır. Merkez bankaları bu tip

durumlar için yeterli döviz rezervi bulundurmalıdır.durumlar için yeterli döviz rezervi bulundurmalıdır.



Ödemeler dengesi sürekli açıkÖdemeler dengesi sürekli açık veriyorsa, merkez veriyorsa, merkez

bankasının sattığı dövizler nedeniyle rezervleri tükenecek bankasının sattığı dövizler nedeniyle rezervleri tükenecek

ve kuru sabit tutması zorlaşacaktır.ve kuru sabit tutması zorlaşacaktır.

Böyle bir tehlike karşısında merkez bankası Böyle bir tehlike karşısında merkez bankası

devalüasyondevalüasyona başvurur ve ülke parasının değeri yabancı a başvurur ve ülke parasının değeri yabancı

paralar karşısında düşürülür. Böylece ülke malları ucuzlar paralar karşısında düşürülür. Böylece ülke malları ucuzlar

ve ihracatı artar, ödemeler dengesi açığı kapatılmaya ve ihracatı artar, ödemeler dengesi açığı kapatılmaya

çalışılır.çalışılır.



Serbest piyasa koşullarında Serbest piyasa koşullarında sistemin sakıncaları;sistemin sakıncaları;

Piyasaya sürekli müdahale edilmesi söz konusu Piyasaya sürekli müdahale edilmesi söz konusu

olduğundan, olduğundan, büyük döviz rezervleribüyük döviz rezervlerine sahip olmayı ne sahip olmayı

gerektirir.gerektirir.

Döviz kontrolleri, Döviz kontrolleri, bürokrasi ve ticaret engelleribürokrasi ve ticaret engellerine ne

neden olur. Döviz talebi kısıldığı için ithalat azalır.neden olur. Döviz talebi kısıldığı için ithalat azalır.


Döviz Kuru SistemleriDöviz Kuru Sistemleri Esnek Döviz Kuru SistemleriEsnek Döviz Kuru Sistemleri

Döviz kurları, piyasa güçleri tarafından arz ve talep Döviz kurları, piyasa güçleri tarafından arz ve talep

koşullarına göre koşullarına göre günlük günlük olarak belirlenir. Kurlar arz ve talebe olarak belirlenir. Kurlar arz ve talebe

bağlı olarak serbestçe değiştiğinden, bu sistem bağlı olarak serbestçe değiştiğinden, bu sistem esnekesnek ya da ya da

dalgalıdalgalı döviz kuru sistemi olarak adlandırılır. döviz kuru sistemi olarak adlandırılır.

Sistemi uygulayan bir ülke aynı zamanda Sistemi uygulayan bir ülke aynı zamanda döviz ve ticaret döviz ve ticaret

kontrollerinden arındırılmışkontrollerinden arındırılmış olmalıdır. Dış denge tamamen olmalıdır. Dış denge tamamen

döviz kuru değişmelerine bağlanır.döviz kuru değişmelerine bağlanır.

Ülkede uygulanan Ülkede uygulanan para ve maliye politikalarıpara ve maliye politikaları döviz kurlarını döviz kurlarını

etkiler. Örneğin: Para arzı artarsa, harcama eğilimi yükselir, etkiler. Örneğin: Para arzı artarsa, harcama eğilimi yükselir,

potansiyel dış açık oluşur ve döviz kuru yükselir.potansiyel dış açık oluşur ve döviz kuru yükselir.



Döviz piyasasının istikrarsız olabilme olasılığı vardır. Döviz piyasasının istikrarsız olabilme olasılığı vardır.

Döviz kurlarındaki dalgalanma ve belirsizlik, sistemin Döviz kurlarındaki dalgalanma ve belirsizlik, sistemin

yozlaşmasına neden olan yozlaşmasına neden olan spekülasyon, risklispekülasyon, riskli hale gelir. hale gelir.

Sabit kur sisteminde ödemeler bilançosundaki uzun Sabit kur sisteminde ödemeler bilançosundaki uzun

süreli açık devalüasyonu öngörülebilir hale süreli açık devalüasyonu öngörülebilir hale

getirdiğinden spekülatör risk üstlenmez. Ancak esnek getirdiğinden spekülatör risk üstlenmez. Ancak esnek

kur sisteminde, kurlardaki değişimin yönü tam olarak kur sisteminde, kurlardaki değişimin yönü tam olarak

öngörülemeyeceğinden spekülasyon risk içerir.öngörülemeyeceğinden spekülasyon risk içerir.



Böylece spekülasyon, döviz kurlarındaki dalgalanmayı Böylece spekülasyon, döviz kurlarındaki dalgalanmayı

yumuşatacak ve kendi doğal işlevini yerine getirmiş yumuşatacak ve kendi doğal işlevini yerine getirmiş

olacaktır. Yani, olacaktır. Yani, spekülasyon esnek kur sisteminde spekülasyon esnek kur sisteminde

istikrar getiriristikrar getirir..

Örneğin; döviz kurlarının yükselmesi durumunda Örneğin; döviz kurlarının yükselmesi durumunda

spekülatörler, değeri düşen ülke parasını hızla elden spekülatörler, değeri düşen ülke parasını hızla elden

çıkarır ve ulusal paradan kaçış başlar. Sonuçta, ulusal çıkarır ve ulusal paradan kaçış başlar. Sonuçta, ulusal

paranın değerindeki düşüş hızlanır. Dolayısıyla, paranın değerindeki düşüş hızlanır. Dolayısıyla,

spekülatif faaliyetler kur dalgalanmalarını artırır.spekülatif faaliyetler kur dalgalanmalarını artırır.



Esnek Döviz Kuru sisteminde, döviz kurunun belirlenmesi Esnek Döviz Kuru sisteminde, döviz kurunun belirlenmesi

aşağıdaki şekilde gösterilebilir. Döviz piyasasında denge aşağıdaki şekilde gösterilebilir. Döviz piyasasında denge

sağlandığında dış denge de sağlanmış olacaktır.sağlandığında dış denge de sağlanmış olacaktır.

KE

0 QE

QDöviz Miktarı

KDöviz Kuru

D Döviz Talebi

EE

S Döviz Arzı



KK11 durumunda, ulusal paranın durumunda, ulusal paranın eksik değerlenmeeksik değerlenmesi söz konusudur. si söz konusudur.

İhracatı teşvik edip, ithalatı caydırdığı için İhracatı teşvik edip, ithalatı caydırdığı için Dış FazlaDış Fazla oluşur. Kur oluşur. Kur ..

KK22 durumunda, ulusal paranın durumunda, ulusal paranın aşırı değerlenmesiaşırı değerlenmesi söz konusudur. söz konusudur.

İthalatı teşvik edip, ihracatı engellediği için İthalatı teşvik edip, ihracatı engellediği için Dış AçıkDış Açık oluşur. Kur oluşur. Kur ..

KE

0 QE

QDöviz Miktarı

KDöviz Kuru

D Döviz Talebi

EE

S Döviz Arzı

K1

K2

Döviz KıtlığıDöviz Kıtlığı

Döviz FazlasıDöviz Fazlası



Esnek Döviz Kuru sisteminde, denge döviz kuru, döviz talebinde Esnek Döviz Kuru sisteminde, denge döviz kuru, döviz talebinde

ve/veya döviz arzında ortaya çıkan değişmeler nedeniyle değişir.ve/veya döviz arzında ortaya çıkan değişmeler nedeniyle değişir.

K0

0 Q0 Q1

QDöviz Miktarı

KDöviz Kuru

D Döviz Talebi

EE

S Döviz ArzıS1

D1

EE11

EE22

K1

K2



S döviz arz eğrisi sabitken, D döviz talep eğrisinde DS döviz arz eğrisi sabitken, D döviz talep eğrisinde D11 ‘e ‘e

doğru bir kayma olduğunda döviz arz ve talebini eşitleyen doğru bir kayma olduğunda döviz arz ve talebini eşitleyen

kur Kkur K11 olacaktır. Daha fazla döviz talep edildiği anlamına olacaktır. Daha fazla döviz talep edildiği anlamına

gelen bu kayma;gelen bu kayma;

a)a) Ülkenin yabancı mallar lehine tercihinin değişmesi (ithalat talebi Ülkenin yabancı mallar lehine tercihinin değişmesi (ithalat talebi

artışı),artışı),

b)b) Dış faiz haddinde nispi artışın yol açtığı kısa-süreli sermaye Dış faiz haddinde nispi artışın yol açtığı kısa-süreli sermaye

çıkışı (faiz arbitrajı),çıkışı (faiz arbitrajı),

c)c) Döviz kurunun ileride yükseleceği tahminleri (spekülasyon),Döviz kurunun ileride yükseleceği tahminleri (spekülasyon),

d)d) Ülkenin gelir düzeyine bağlı olarak ithalat talebinin artması gibi Ülkenin gelir düzeyine bağlı olarak ithalat talebinin artması gibi

nedenlerden biri veya birkaçının etkisiyle oluşabilir nedenlerden biri veya birkaçının etkisiyle oluşabilir



Bununla birlikte, örneğin ülkede yaşanan enflasyon Bununla birlikte, örneğin ülkede yaşanan enflasyon

nedeniyle yerli malların yabancılar için daha pahalı hale nedeniyle yerli malların yabancılar için daha pahalı hale

gelmesi sonucu döviz arzının azalmasıyla, S döviz arz eğrisi gelmesi sonucu döviz arzının azalmasıyla, S döviz arz eğrisi

sol yukarıya Ssol yukarıya S11 ‘e doğru kayarsa, denge döviz kuru K ‘e doğru kayarsa, denge döviz kuru K22 gibi gibi

daha da yüksek bir düzeyde oluşacaktır. Hatta aynı Qdaha da yüksek bir düzeyde oluşacaktır. Hatta aynı Q00

miktarında, kur gereksiz yere yükselmiş olacaktır.miktarında, kur gereksiz yere yükselmiş olacaktır.

Aksine, döviz arzının artmasıyla S döviz arz eğrisi sağ Aksine, döviz arzının artmasıyla S döviz arz eğrisi sağ

aşağıya doğru kayarsa, denge döviz kuru daha da düşük bir aşağıya doğru kayarsa, denge döviz kuru daha da düşük bir

düzeyde oluşacaktır.düzeyde oluşacaktır.


Döviz Kuru SistemleriDöviz Kuru Sistemleri Sabit Döviz Kuru Sisteminde Ulusal Paranın DeğeriSabit Döviz Kuru Sisteminde Ulusal Paranın Değeri

Sabit döviz kuru sisteminde, yabancı paranın ulusal para Sabit döviz kuru sisteminde, yabancı paranın ulusal para

cinsinden fiyatının aniden ve iradi olarak yükseltilmesine cinsinden fiyatının aniden ve iradi olarak yükseltilmesine

(1$=1,50 YTL’den 1$=1,80 YTL’ye) (1$=1,50 YTL’den 1$=1,80 YTL’ye) ‘devalüasyon’‘devalüasyon’ denir. denir.

Aksine, yabancı paranın ulusal para cinsinden fiyatının Aksine, yabancı paranın ulusal para cinsinden fiyatının

merkez bankası tarafından düşürülmesine (1$=1,50 merkez bankası tarafından düşürülmesine (1$=1,50

YTL’den 1$=1,20 YTL’ye) YTL’den 1$=1,20 YTL’ye) ‘revalüasyon’‘revalüasyon’ denir. denir.


Döviz Kuru SistemleriDöviz Kuru Sistemleri Esnek Döviz Kuru Sisteminde Ulusal Paranın DeğeriEsnek Döviz Kuru Sisteminde Ulusal Paranın Değeri

Esnek kur sisteminde ise döviz arz ve talebine bağlı olarak Esnek kur sisteminde ise döviz arz ve talebine bağlı olarak

sık sık değişmeler olur. Sabit kur sisteminde olduğu gibi sık sık değişmeler olur. Sabit kur sisteminde olduğu gibi

uzun süre aynı kalmaz.uzun süre aynı kalmaz.

Esnek kur sisteminde, kur yükselmesine ‘Esnek kur sisteminde, kur yükselmesine ‘depresiasyon’depresiasyon’

(ulusal paranın değer kaybetmesi), kur düşmesine ise (ulusal paranın değer kaybetmesi), kur düşmesine ise

‘‘apresiasyon’apresiasyon’ (ulusal paranın değer kazanması) denir. (ulusal paranın değer kazanması) denir.


Döviz Kuru SistemleriDöviz Kuru Sistemleri Karma Döviz Kuru SistemleriKarma Döviz Kuru Sistemleri

Uç sistemler olarak sabit ve esnek kur sistemlerinin Uç sistemler olarak sabit ve esnek kur sistemlerinin

uygulanmasında karşılaşılan güçlükler, karma sistemlerle uygulanmasında karşılaşılan güçlükler, karma sistemlerle

giderilmeye çalışılmaktadır.giderilmeye çalışılmaktadır.

Karma sistemler, sabit kur sistemlerine Karma sistemler, sabit kur sistemlerine esneklikesneklik

kazandırılmak veya esnek kur sistemine kazandırılmak veya esnek kur sistemine müdahalemüdahalede de

bulunmak şeklinde ortaya çıkan sistemlerdir.bulunmak şeklinde ortaya çıkan sistemlerdir.



Esneklik Kazandırılmış Sabit Döviz Kuru SistemiEsneklik Kazandırılmış Sabit Döviz Kuru Sistemi

Katı bir sabit kur sistemine esneklik kazandırmanın başlıca iki Katı bir sabit kur sistemine esneklik kazandırmanın başlıca iki

yolu;yolu;

1.1. Döviz kuru ayarlamaları (devalüasyon)Döviz kuru ayarlamaları (devalüasyon)

* * Büyük oranlı ayarlamalar [Ayarlanabilir Sabit Kur (Adjustable Büyük oranlı ayarlamalar [Ayarlanabilir Sabit Kur (Adjustable

Peg)] Peg)]

** Küçük oranlı ve sık ayarlamalar [Sürünen Pariteler (Crawling Küçük oranlı ve sık ayarlamalar [Sürünen Pariteler (Crawling

Peg)]Peg)]

2.2. Alt ve üst destekleme noktaları arasındaki bantın genişletilmesiAlt ve üst destekleme noktaları arasındaki bantın genişletilmesi

olarak belirtilebilir.olarak belirtilebilir.



Ayarlanabilir Sabit Döviz Kuru Sistemi (Adjustable Peg)Ayarlanabilir Sabit Döviz Kuru Sistemi (Adjustable Peg) Döviz kurunun arz ve talep koşullarına göre belli bir aralık Döviz kurunun arz ve talep koşullarına göre belli bir aralık

içinde dalgalanmasına izin verilir. Aksi halde, müdahale içinde dalgalanmasına izin verilir. Aksi halde, müdahale

edilir.edilir.

Aralığın genişletilmesi ile rezerv gereksiniminin minimuma Aralığın genişletilmesi ile rezerv gereksiniminin minimuma

indirilmesi ve kesin olan spekülasyonun önlenmesi indirilmesi ve kesin olan spekülasyonun önlenmesi

amaçlanır.amaçlanır.

Ancak, ödemeler bilançosu açığının büyük olduğu Ancak, ödemeler bilançosu açığının büyük olduğu

durumlarda aralıkların sınırı zorlanacak ve kurlar durumlarda aralıkların sınırı zorlanacak ve kurlar

sabitlenecektir.sabitlenecektir.



Sürünen Pariteler Sistemi (Crawling Peg)Sürünen Pariteler Sistemi (Crawling Peg) Mini devalüasyonlar söz konusudur.Mini devalüasyonlar söz konusudur.

Sabit kurlara zaman içinde esneklik kazandırmayı amaçlar.Sabit kurlara zaman içinde esneklik kazandırmayı amaçlar.

Ayarlamalar sık aralıklarla (günlük, haftalık, aylık) yapılır.Ayarlamalar sık aralıklarla (günlük, haftalık, aylık) yapılır.

Kurun sık ayarlamalarla esnekleştirilmesi iki şekilde yapılır.Kurun sık ayarlamalarla esnekleştirilmesi iki şekilde yapılır.

Tırıs giden pariteler (Trotting parities) ;Tırıs giden pariteler (Trotting parities) ; kur ayarlaması yılda kur ayarlaması yılda

%30’u aşıyorsa (yüksek enflasyon yaşayan Latin Amerika %30’u aşıyorsa (yüksek enflasyon yaşayan Latin Amerika

ülkelerinde kur ayarlamaları).ülkelerinde kur ayarlamaları).

Kayan pariteler (Sliding parities) ;Kayan pariteler (Sliding parities) ; kur ayarlamaları ayda %5’i, kur ayarlamaları ayda %5’i,

yılda %30’u aşmıyorsa.yılda %30’u aşmıyorsa.


Döviz Kuru SistemleriDöviz Kuru SistemleriSürünen Pariteler Sistemi (Crawling Peg)Sürünen Pariteler Sistemi (Crawling Peg) Sürünen pariteler sistemi özellikle döviz, sermaye ve para Sürünen pariteler sistemi özellikle döviz, sermaye ve para

piyasalarının yeterince gelişmemiş olduğu gelişmekte olan piyasalarının yeterince gelişmemiş olduğu gelişmekte olan

ülkelere önerilir.ülkelere önerilir.

Sürekli ve küçük oranlarda kur ayarlamaları yapıldıkça Sürekli ve küçük oranlarda kur ayarlamaları yapıldıkça

aynı oranda faizler de değiştirilerek sermaye hareketleri aynı oranda faizler de değiştirilerek sermaye hareketleri

dengesi kurulabilecek ve spekülatif hareket dengesi kurulabilecek ve spekülatif hareket

önlenebilecektir.önlenebilecektir.



Müdahaleye Konu Olan Esnek Döviz Kuru SistemiMüdahaleye Konu Olan Esnek Döviz Kuru Sistemi Döviz kurunun serbest piyasa koşullarında oluştuğu, ancak Döviz kurunun serbest piyasa koşullarında oluştuğu, ancak

otoritelerin gerektiğinde piyasaya müdahalede bulundukları otoritelerin gerektiğinde piyasaya müdahalede bulundukları

sistemdir.sistemdir.

Esnek kur sistemine müdahaledeki amaç, kura istikrar Esnek kur sistemine müdahaledeki amaç, kura istikrar

kazandırmaktır.kazandırmaktır.

Bu tür sistemlere genellikle kontrollü yada yönetilen dalgalı Bu tür sistemlere genellikle kontrollü yada yönetilen dalgalı

(managed floating) kur sistemleri denilir. Hükümet (managed floating) kur sistemleri denilir. Hükümet

tarafından yapılan müdahalenin ölçüsüne bağlı olarak üçlü tarafından yapılan müdahalenin ölçüsüne bağlı olarak üçlü

bir ayırım yapılabilmektedir.bir ayırım yapılabilmektedir.



Müdahaleye Konu Olan Esnek Döviz Kuru SistemiMüdahaleye Konu Olan Esnek Döviz Kuru Sistemi Temiz Dalgalanma (Clean Float) :Temiz Dalgalanma (Clean Float) : Döviz kuruna Döviz kuruna

müdahale, sadece kısa dönemli istikrar bozucu sermaye müdahale, sadece kısa dönemli istikrar bozucu sermaye

hareketlerini önlemek amacıyla yapılır.hareketlerini önlemek amacıyla yapılır.

Kontrollü Dalgalanma (Managed Float) :Kontrollü Dalgalanma (Managed Float) : Kurlardaki Kurlardaki

dalgalanmaların büyüklüğünü azaltıcı müdahaleler dalgalanmaların büyüklüğünü azaltıcı müdahaleler

yapılır.yapılır.

Kirli Dalgalanma (Dirty Float) :Kirli Dalgalanma (Dirty Float) : Döviz piyasasına Döviz piyasasına

müdahale, ekonomik açıdan ülkenin rekabet gücünü müdahale, ekonomik açıdan ülkenin rekabet gücünü

koruması için yapılır.koruması için yapılır.

Para Teorisi

Documents