8/18/2019 panaitescu romanis i bulgari.pdf
1/65
P . P . P A N A I T E S C U
R O M A N I
B U L G A R I
B U C U R E S T '
1
9
4
4
www.dacoromanica.ro
8/18/2019 panaitescu romanis i bulgari.pdf
2/65
R O M A N I $ 1 . B U L G A R I
8/18/2019 panaitescu romanis i bulgari.pdf
3/65
P . P . P A N A I T E S C U
R O M A N I
S I B U L G A R I
B U C U R E 5 T I
1
9
4 4
8/18/2019 panaitescu romanis i bulgari.pdf
4/65
I N T R O D U C E R E
R o m â n i i
s i B u l g a r i i s u n t d o u d p o p o a r e v e c i n e ,
c a r e a u t r a i t a l d t u r i m u l t e v e a c u r i . E l e s ' a u f o r -
m a t p e o t e m e l i e r a s i a l d s t f ä v e c h e c o m u n d , a c e i a
a T r a c i l o r , c a r i d i n v e a c u l a l X I I - l e a i n a i n t e d e
H r i s t o s o c u p a u c u t r i b u r i l e l o r a m b e l e m a l u r i a l e
D u n k i i . C a s t r u c t u r d s o c i a l & e x i s t ä d e a s e x n e n e a
o m a r e a s e m d n a r e i n t r e c e l e c l o u d p o p o a r e ; s u n t
a m â n d o u d n e a m u r i d e t k a n i , p l u g a r i . A g r i c u l t u r a
e s t e o c u p a t i a m a r e i m a j o r i t ä t i a p o p u l a t i e i p e
a m a i n d o u d p k t i l e D u n k i i d e T o s s i v i e a t a s d t e a s c a
e s t e c a r a c t e r i s t i c h p e n t r u e c o n o m i a s i c u l t u r a c e l o r
d o i v e c i n i . A c e s t e a s u n t t e m e l i i l e p e c a r e s e p o a t e
c l a d i p r i e t e n i a s i c o l a b o r a r e a i n v i i t o r i n t r e c e l e
d o u d s t a t e , c a d n e a m u r i l e d e m u n c i t o r i s i d e t k a n i ,
c u v i e a t d s i m p l d , f i x % p r e t e n t i i d e a s u p r i r e a v e -
c i n i l o r , s u n t f A c u t e s d s e i n t e l e a g ä s i s d s e a j u t e ,
c a s d - s i a p e r e i n c o m u n m u n c a , D i n p a g i n i l e c e
u r m e a z d , d e s p r i n s e d i n t r e c u t u l a d e s e a d u r e r o s ,
d a r n i c i o d a t a f a i l d e n d d e j d e , a l B u l g a r i l o r s i a l
R o m â n i l o r , s e v a v e d e a c ' d p r i e t e n i e s i c o l a b o r a r e
i n t r e e i a f o s t a d e s e a i n i s t o r i e , c ' d R o m â n i i s i
B u l g a r i i s ' a u s p r i j i n i t d e m u l t e o r i i n l u p t a l o r
p e n t r u v i e a t d , p e n t r u l i b e r t a t e s i p e n t r u c u l t u r d
s i c d p a g i n i l e d e p r i e t e n i e s u n t m a i n u m e r o a s e s i
8/18/2019 panaitescu romanis i bulgari.pdf
5/65
6
m a i s e m n i f i c a t i v e d e c k c e l e d e d u § m ä n i e 0 l u p t a .
A c e s t e a s u n t m a i m u l t d a t o r i t e v e c i n i l o r p u t e r -
n i c i § i m a r i , p u t e r i l o r i m p e r i a l i s t e § i n e s ä t i o a s e ,
c a r e c ä u t a u s a p u e s t a p a n i r e p e r o a d e l e m u n c i i
n e a m u r i l o r d e p l u g a r i § i p e n t r u a l i a t i n g e s c o p u l
i n v r a j b e a u n e a m u r i l e m i c i , c a s a l e p o a t a m a i u § o r
s u p u n e i n f l u e n t e i l o r . I n a c e s t s e n s i s t o r i a l e g a t u -
r i l o r d i n t r e R o m a n i § i B u l g a r i a r e o v a l o a r e a d a n c i
d e e d u c a t i e p o l i t i c a ' p e n t r u d e s t i n e l e v i i t o a r e a l e
c e l o r c l o u d p o p o a r e v e c i n e . I n t e r e s e l e p o l i t i c e , c a
0 c e l e e c o n o m i c e a l e R o m a n i l o r § i a l e , B u l g a r i l o r
a u f o s t a p r o a p e i n t o t d e a u n a i n i s t o r i e , c u m s u n t
0 a c u m , c o n v e r g e n t e ; c u l t u r a o r t o d o x a p e u n
p l a n d e v i e a t a s a t e a s c a d a d e a i n t r e c u t , c a § i a z i
d e a l t f e l , p u t i n t a u n e i c o m u n i c a n i p e p l a n s p i r i -
t u a l D u n i r e a n u a c o n s t i t u i t n i c i o d a t a o b a r i e r a
d e n e t r e c u t , n i e l p e n t r u l e g a t u r i l e c o m e r c i a l e , n i e l
p e n t r u t r e c e r i d e p o p u l a t i i i n a m a n d o u g , d i r e c t i i l e .
D e a c e e a c o n s i d e r a m r e l a t i i l e r o m a n o - b u l g a r e
c a o c o l a b o r a r e a c t i v a i n t r e v e c i n i , d i n c a r e a i e 0 t
m u l t b i n e p e n t r u a m a n d o i § i f a r ä d e c a r e n u s e
p o a t e i n t e l e g e f o r m a r e a p o l i t i c & 0 c u l t u r a l a a l o r
I n d e c u r s u l v e a c u r i l o r .
V e n i r e a B u l g a r i l o r . R e g i u n i l e c e n t r a l e 0 n o r d i c e
a l e P e n i n s u l e i B a l c a n i c e , p r e c u m § i R o m a n i a d e
a z i , e r a u o c u p a t e i n A n t i c h i t a t e d e u n p o p o r m a r e ,
i m p a r t i t i n s & i n t r i b u r i n u m e r o a s e , p o p o r u l T r a -
c i l o r . C u c e r i r e a r o m a n a i n a c e s t e p ä r t i m a i d e p ä r -
t a t e d e c o a s t e l e M e d i t e r a n e i s ' a p r o d u s d e s t u l d e
t a r z i u , i n v r e m e a I m p e r i u l u i . I m p ä r a t u l C l a u d i u s
f o r m e a z ä p r o v i n c i a M o e s i a i n B u l g a r i a 0 S e r b i a
d e a z i , i a r i m p a r a t u l T r a i a n s u p u n a n d r e g a t u l
D a c i e i l u i D e c e b a l , f o r m e a z a i n R o m a n i a d e a z i
p r o v i n c i a D a c i a . P e c a n d s u d u l § i c e n t r u l m u n t o s
8/18/2019 panaitescu romanis i bulgari.pdf
6/65
7
a l P e n i n s u l e i B a l c a n i c e e r a s u p u s i n f l u e n t e i c u l -
t u r a l e g r e c e § t i , B u l g a r i a d e a z i l a n o r d d e B a l -
c a n i , m u n t i c a r e s e n u m e a u p e a t u n c i H e m u s ,
p r e c u m § i D a c i a e r a u s u b i n f l u e n t a r o m a n g . I n
a c e s t e d o u i r e g i u n i v e c i n e , s p r e d e o s e b i r e d e c e l e
d e l a s u d , s ' a f A c u t o i n t e n g c o l o n i z a r e r o m a n a ,
t o a t e i n s c r i p t i i l e m o r m & n t a l e 0 d i n t e m p l e e r a u
I n l i m b a l a t i n ' ä , i a r T r u l l a u i n v d t a t l i m b a l a t i n a
§ i s ' a u r o m a n i z a t a p r o a p e c o m p l e t . S t & p & n i r e a r o -
m a n & i n D a c i a a t i n u t p a n & i n v r e m e a i m p h r a t u l u i
A u r e l i a n ( 2 7 1 ) , c a r e a p A r h s i t p r o v i n c i a i n s t 6 p & -
n i r e a
G o t i l o r ,
d a r p o p u l a t i a r o m a n &
a c o n -
t i n u a t s & t r A i a s c ä s u b s t ä p a n i r e a b a r b a r & § i s ' ä a l . &
r e l a t i i d e t o t f e l u l i n s p e c i a l e c o n o m i c e § i r e l i g i o a s e
c u R o m a n i i d i n M o e s i a ( B u l g a r i a d e a z i ) . P i m a
l a v e n i r e a S l a v i l o r , i n v e a c u l a l V I - l e a d u p a C h r i -
s t o s , M o e s i a I n f e r i o a r ä , c a § i c e a S u p e r i o a r ä a u
f o s t a p r o a p e e x c l u s i v r o m a n e . I n . v r e m e a i m p d r a -
t u l u i J u s t i n i a n , i s t o r i c u l P r o c o p i o s a s c r i s o c a r t e
d e s p r e i n t g r i r i l e 0 m o n u m e n t e l e r i d i c a t e d e a c e s t
i m p ä r a t 0 t o a t e l o c a l i a t i l e d e l a D u n 4 r e a u n u -
m i r i l a t i n e , b a c h i a r r o m a n i c e ( a d i c a o l i m b & d e -
r i v a t & d i n c e a l a t i n a , a p r o p i a t & d e r o m â n ä d e a z i ) .
P f i n & l a c r e a r e a s i t u a t i e i e t h n i c e d e a c u m , R o m a n i i
0 S l a v i i a u t r A i t f o a r t e i n d e l u n g a t i v r e m e i m -
p r e u n a , a m z i c e i n c o m u n i t a t e d e m u n c ä . D e a c e e a
l i m b a V u l g a r & d e a z i , C U M a a r h t a t i n s p e c i a l i n v & -
t a t u l b u l g a r S t o j a n R o m a n s k i , a s u f e r i t o i m p o r -
t a n t & i n f l u e n t & a l i m b i i r o m â n e , s a u m a i b i n e z i s
a l i m b i i r o m a n i c e d i n B a l c a n i , i n f l u e n t & c a r e s e
v e d e n u n u m a i i n l e x i c ( c u v i n t e ) , d a r 0 i n s t r u c -
t u r ä
g r a m a t i c a l a .
1 V I u l t i
f i l o l o g i a u r e m a r c a t
f a p t u l c a l i m b a b u l g a r A d i n t r e t o a t e l i m b i l e s l a v e
e s t e s i n g u r a c a r e a r e a r t i c o l 0 a n u m e a r t i c o l l a
s f & r 0 t u l c u v i n t e l o r c a i n r o m â n e § t e , § i e d e a s e -
8/18/2019 panaitescu romanis i bulgari.pdf
7/65
8
m e n e a s i n g t u u c a r e n u a r e t e r m i n a t i i d e o s e b i t e
p e n t r u c a z u r i l e s u b s t a n t i v e l o r c a i n c e l e l a l t e l i m b i
s l a v e p r i n i n f l u e n t a l i m b e i r o m a n e . D e a s e m e n e a
t o p o n i m i a ( n u m i r i l e d e l o c u r i ) i n B u l g a r i a a p a -
s t r a t m u l t e u r m e r o m a n e ( I s k e r - O e s c u s , V i d i n ,
B o n o n i a ) , d o v a d a a c o n v i e t u i r i i c u R o m a n i i .
A c e l a s i l u c r u s ' a p e t r e c u t s i i n D a c i a d i n N o r d u l
D u n a r i i , n u m a i c a a d r e z u l t a t u l c o n v i e t u i r i i i n t r e
S l a v i s i R o m a n i a f o s t d e s n a t i o n a l i z a r e a c e l o r
d i n t a i d e c a t r e c e i d i n u r m a , p e c a n d i n s u d u l D u -
n ä h i , i n B u l g a r i a , s ' a p e t r e c u t f e n o m e n u l i n v e r s .
L a t r e c e r e a S l a v i l o r d e s u d p r i n D a c i a , n u t o a t e
t r i b u r i l e s l a v e a u t r a v e r s a t D u n a r e a , c i m a i m u l t e
a u r a m a s i n D a c i a , f o r m a n d a c o l o r a m u r a S l a v i l o r
D a c i c i . A c e s t i S l a v i D a c i c i a u t r a i t m a i m u l t e v e a -
c u r i i n R o m a n i a d e a z i , p a n a c e i n v e a c u l a l X I I
a u f o s t c o m p l e t r o m a n i z a t i . S l a v i i D a c i c i e r a u d e
a c e l a s i n e a m c u S l a v i i B u l g a r i s i l i m b a l o r e r a
a p r o a p e i d e n t i c a c u v e c h e a b u l g a r a . D e a c e e a ,
a n d s e v o r b e s t e d e i n f l u e n t a s l a v a i n l i m b a r o -
m a n a , t r e b u e s a i n t e l e g e m p r i n a c e a s t a i n f l u e n t a
b u l g a r ä s i n u c u m v a i n f l u e n t a a l t e i l i m b i s l a v e .
A c e a s t a i n f l u e n t a s l a v a i n l i m b a r o m a n a a f o s t
i m p o r t a n t a : u n f o a r t e m a r e n u m a r d e c u v i n t e
r o m a n e s t i s u n t d e o r i g i n e s l a v o - b u l g a r d , a t a t i n
t e r m i n o l o g i a p r i v i t o a r e l a v i e a t a s u f l e t e a s c a ( d r a -
g o s t e , b l a j i n , m a n d r u ) , i n c e a s o c i a l ä ( r o b , c n e a z ,
v o e v o d ) , m i l i t a r a ( v o i n i c , r ä z b o i u , v i t e a z , s t r a j e ) ,
I n c e a p r i v i t o a r e l a c r e d i n t e l e s u p r a n a t u r a l e ( v r a j ä ,
n a l u c á , v a r c o l a c , c o b e , n a z d r a v a n ) , n u m e d e a n i -
m a l e ( i n s p e c i a l p e s t i ) , u n e l t e a g r i c o l e , e t c . D e
a s e m e n e a n u m i r i l e d e l o c u r i i n R o m a n i a ( d e a m -
b e l e p a r t i a l e C a r p a t i l o r ) a u s u f e r i t o i m p o r t a n t a
i n f l u e n t a s l a v a c a s i o n o m a s t i c a ( n u m e d e o a m e n i ) .
T o t u s i , n u s e p o a t e s p u n e c a , i r r f l u e n t a s l a v a e s t e
8/18/2019 panaitescu romanis i bulgari.pdf
8/65
9
u n e l e m e n t c o n s t i t u t i v a l l i m b i i r o m a n e , n u n u m a i
p e n t r u c a c u v i n t e l e c e l e m a i f u n d a m e n t a l e § i m a i
d e s i n t r e b u i n t a t e s u n t d e o r i g i n e l a t i n a ' , d a r § i
p e n t r u c a s t r u c t u r a g r a m a t i c a l ä a l i m b i i r o m a n e
e s t e l a t i n a : v e r b e l e § i s u b s t a n t i v e l e s l a v e i m p r u -
m u t a t e d e l i m b a r o m a n a s ' a u s u p u s c o n j u g ä r i i § i
d e c l i n a r i i d e o r i g i n e l a t i n a a l i m b i i r o m a n e § i n u
s ' a p a s t r a t n i m i c ( a f a r a d e v o c a t i v u l f e m e n i n i n o )
d i n d e c l i n a r e a § i c o n j u g a r e a s l a v a i n r o m a n e § t e .
P e d e a l t ä p a r t e t o a t e c o m u n i t ä t i l e c r e § t i n e d e l a
D u n a r e a d e J o s , c u m a i m u l t e e p i s c o p a t e , e r a u
l a t i n e § i n u m e l e e p i s c o p i l o r
§ i r e p r e z e n t a n t i l o r
a c e s t o r c o m u n i t ä t i l a s i n o a d e l e e c u m e n i c e s u n t
c a r a c t e r i s t i c e l a t i n e § i s e r s e c u l i t e r e l a t i n e .
I n v e a c u l a l V I - l e a a u v e n i t a s u p r a a c e s t e i p o -
p u l a t i i c o m u n e c a l i m b ä § i c a o r i g i n e , S l a v i i . S l a v i i
s ' a u f o r m a t p r i n P o l o n i a , p e m a l u r i l e V i s t u l e i ,
p a n a l a c o a s t e l e M ä r i i B a l t i c e . C u p r i l e j u l m a r e i
m i g r a t i u n i a p o p o a r e l o r , c u n o s c u t e § i s u b n u m e l e
d e « n a v a l i r e a b a r b a r i l o r » ,
S l a v i i a u p o r n i t d i n
p a t r i a l o r p r i m i t i v a § i a u a p u c a t i n t r e i d i r e c t i i ;
f o r m a n d a s t f e l t r e i g r u p e d e p o p o a r e : S l a v i i R a s a -
r i t e n i ( R u § i § i U k r a i n i e n i ) , S l a v i i A p u s e n i ( P o l o n i
§ 1 C e h i ) § i S l a v i i d e S u d ( B u l g a r i i § i S a r b o - C r o a t i ) .
A c e § t i a d i n u r m a a u t r e c u t i n v e a c u l a l V - l e a p r i n
D a c i a § i P a n o n i a ( U n g a r i a d e a z i , ) § i a u a § t e p t a t
u n p r i l e j n i m e r i t s ' a t r e a d , D u n a r e a i n I m p e r i u l
R o m a n d e R a s a r i t , c a r e p e a t u n c i l u a s e n u m e l e d e
B i z a n t i n , d u p a c a p i t a l a s a , B i z a n t u l s a u C o n s t a n -
t i n o p o l .
C a t a v r e m e a t r a i t J u s t i n i a n § i c a t i v a d i n t r e
u r m a § i i M i m a i r a z b o i n i c i , S l a v i i s ' a u m u l t u m i t c u
n a v ä l i r i p r a d a l n i c e a s u p r a o r a § e l o r § i s a t e l o r d i n
I m p e r i u , a d e s e a i n s o t i t i d e A v a r i . D a r & a n d i m -
p a r a t i i 1 § i t r e c u r 4 t o a t e f o r t e l e i n A s i a d e u n d o
8/18/2019 panaitescu romanis i bulgari.pdf
9/65
1 0
v e n e a c o t r o p i t o a r e p r i m e j d i a a r a b ä , S l a v i i t r e -
c u r d , i n v a l u r i n e n u m ä r a t e c u t r i b u r i l e l o r i n P e -
n i n s u l a B o l c a n i c a
i o a c o p e r i r á a p r o a p e i n i n t r e -
g i m e , a j u n g ä n d p i n g , l a A d r i a t i c a s i c h i a r p ä n d , l a
M o r e i a ( P e l o p o n e z ) ( s e c . V I I ) . A c e a s t ä a v e z a r e i n
m a s ä a S l a v i l o r i n P e n i n s u l ä a v a d e r e z u l t a t d i s l o -
c o r e a e l e m e n t u l u i r o x n a n i c , c a r e , p r e c u m a m s p u s ,
e r a m a s a t p ä n d , a t u n c i i n p a r t e a d e n o r d s i m a i
a l e s i n v a l e a D u n ä r i i . D e a c e e a R o m â n i i s a u V l a -
h i i , c u m I i p o r e c l i s e r ä , S l a v i i , c a r e s u n t u r r n a s i i
a c e s t u i e l e m e n t r o m a n i c , s e p r e z i n t ä i m p ä r t i t i i n
t r e i g r u p e c l i f e r i t e , i z o l a t e i n t r e e l e F i n p o p u l a t i i
s l a v e . A n u m e : D a c o - R o m ä n i i , a d i e ä R o m â n i i d i n
R o m ä n i a d e a z i , M a c e d o - R o m a n i i
i
I s t r o - R o -
m ä n i i , a c e s t i a d i n u r m ä f i i n d u n m i c r e s t a l p o p o -
r u l u i R o m ä n i l o r A p u s e n i , c a r e e r a r d s p ä n d i t i n
E v u l m e d i u i n D a l m a t i a , C r o a t i a s i S e r b i a . D a r
I n d u d , d e a c e s t e t r e i g r u p e , c a r e s u b s i s t ä
i a z i ,
m a i e r a l a s f ä r s i t u l E v u l u i M e d i u s i u n a l p a t r u l e a
g r u p d e R o x n i n i , a z i d e s n a t i o n a l i z a t i , a n u m e R o -
m â n i i s a u V l a h i i d i n m u n t i i H e m u s ( B a l c a n i ) , c a r e
c u m v o m v e d e a , a u a v u t u n m o r e r o l i s t o r i c , a n d
d i n a s t i a d o m n i t o a r e a c e l u i d e a l d o i l e a i m p e r i u
b u l g a r . D e s p d r t i r e a R o m a n i l o r i n d i f e r i t e g r u p e
i z o l a t e n u s ' a f ä c u t i m e d i a t l a n d f ä l i r e a S l a v i l o r ,
c i t r e p t a t , i n t e o p e r i o a d ä d e m a i m u l t e v e a c u r i .
A m a r d t a t m a i s u s c d , p r e c u m i n R o m â n i a d i n
N o r d u l D u n d r i i a e x i s t a t i n p r i m a p a r t e a E v u l u i
M e d i u o p o p u l a t i e s l a v d , c a r e a e x e r c i t a t o i n f l u e n t ä
a d a n e ä a s u p r a B o m a n i l o r , a e x i s t a t i i n B u l g a r i a
o p o p u l a t i e r o m ä n e a s e d , i n m u n t i i B a l c a n i , i a r d u p d
c u c e r i r e a M a c e d o n i e i d e B u l g a r i
i R o m â n i i d i n
M a c e d o n i a a u t r a i t i m p r e u n ä c u B u l g o r i i . E s t e
a d e v i r a t e a , t a r u l D a v i d a l B u l g a r i l o r d i n M a c e -
d o n i a , a c d r u i c a p i t a l d , s e a f l a p e l a c u l P r e s b a , a
8/18/2019 panaitescu romanis i bulgari.pdf
10/65
1 1
f o s t u c i s p e l a 9 6 0 d e n i § t e V l a h i d i n a c e l e p a r t i ,
d a r n u p u t e m t r a g e d i n a c e s t f a p t c o n c l u z i a u n e i
d u § m ä n i i i n t r e B u l g a r i 0 R o m â n i i n a c e a v r e m e .
D i m p o t r i v ä , u n s c r i i t o r b i z a n t i n , C h e c a v x n e n o s ,
c a r e a s c r i s u n m a n u a l d e s t r a t e g i e d u p ä r e c u c e -
r i r e a M a c e d o n i e i d e c d t r e B i z a n t i n i , s p u n e c ä
V l a h i i d e a c o l o s u n t p e r i c u 1 1 o 0 ( p e n t r u B i z a n t i n i ) ,
d e o a r e c e s e r ä s c o a l d i m p r e u n ä c u B u l g a r i i 0
a m e n i n t ä s ä p u i e m a n a 0 p e ° r a p , p ä t r u n z A n d
I n t á r g u r i s u b p r e t e x t e c o m e r c i a l e . D u p ä c e i m -
p ä r a t u l b i z a n t i n V a s i l e I I B u l g a r o c t o n u l c u c e r e § t e
d e f i n i t i v I m p e r i u l B u l g a r , e l j a a n u m e m ä s u r i
p e n t r u c o n d u c e r e a r e l i g i o a s ä a t ä r i l o r s u p u s e d e
d â n s u l .
A n u m e s e r e i n f i i n t e a z A a r h i e p i s c o p i a d e l a O h r i d a
c u s t r ä v e c h i u l t i t l u d e « J u s t i n i a n a P r i m a » . I n
e d i c t u l i m p e r i a l s e o r d o n ä c a d e a c e a s t ä a r h i e p i s -
c o p i e b u l g a r ä s ä t i e « 0 t o t i V l a h i i . d i n B u l g a r i a » .
A c e a s t a i n s e a m n ä e a ' i n p r i v i n t a r e l i g i o a s ä R o m â n i i
d i n B u l g a r i a a v e a u o o r g a n i z a t i e c o m u n ä c u a
B u l g a r i l o r 0 G r e c i i p ä n ä l a c u c e r i r e a t ä r i i n u a u
p u t u t s ä - i d e s p a r t ä , c i i - a u m e n t i n u t i n a c e i m i
c o m u n i t a t e r e l i g i o a s ä . D e a l t f e l p e n t r u a d e n u m i
p e R o m â n i , G r e c i i a u a d o p t a t t e r m e n u l i n t r e -
b u i n t a t d e S l a v i : V l a h i .
D u p ä c a d e r e a P r i m u l u i I m p e r i u B u l g a r s u b s t a . -
p a n i r e a b i z a n t i n g , c a r e a f o s t d e p l i n ä p e l a a n u l
1 0 2 0 , B i z a n t i n i i a u s t ä p f i n i t c e v a m a i p u t i n d e
d o l t & v e a c u r i i n t r e a g a B u l g a r i e p a n g l a D u n ä r e ,
p r e c u m s i D o b r o g e a . I n a c e a s t ä e p o c ä s e v o r b e § t e
a d e s e a d e V l a h i i d i n a c e s t e p ä r t i . E i i n t r a u c a t r u p e
d e o s e b i t e i n W h i l e I m p ä r a t u l u i d e R ä g a i t , s ' a u
d i s t i n s i n l u p t e l e c u N o r m a n z i i , c a r e d e b a r c a s e r ä
p e c o a s t e l e M ä r i i I o n i e n e q i a c e l e i A d r i a t i c e . A l t e
o r i V l a h i i d i n H e m u s ( B a l c a n i ) s e l u p t ä i n W i l e
8/18/2019 panaitescu romanis i bulgari.pdf
11/65
1 2
l u i A l e x i o s C o m n e n u l l a D u n k e i m p o t r i v a P e c e -
n e g i l o r , p o p o r t u r a n i a n c a r e n a v a l l a D u i : I k e a d e
J o s i n v e a c u l a l X I - l e a . L a 1 1 6 6 i m p i r a t u l M a n o i l
C o m n e n f ä c u o e x p e d i t i e i m p o t r i v a M a g u r i l o r ,
t r e c a n d D u n k e a s ' i C a r p a t i i p r i n M u n t e n i a ( V a l a -
h i a ) , c u o o a s t e m a r e i n c a r e s e a f l a u c a u n c o r p
d e o s e b i t o m u l t i r n e d e V l a h i , a d u n a t i d i n p ä r t i l e
v e c i n e c u M a r e a N e a g r ä . A s t f e l R o m â n i i s i B u l g a r i i
t r a i r a s u b a c e i a s i s t ä p a n i r e s t r ä i n ä s i l u a r ä a r m e l e
i m p r e u n ä p e n t r u I n l a t u r a r e a e i , c â n d c e a s u l d e s -
r o b i r e i a s o s i t .
T r i b u r i l e s l a v e t r e c u t e i n P e n i n s u l a B a l c a n i c ä
n u f o r m a u u n s t a t i n d e p e n d e n t , c i r e c u n o s t e a u
a u t o r i t a t e a I m p e r i u l u i B i z a n t i n . L a a n u l 6 7 9 s ' a u
i v i t i n s & i n S u d u l D u n k i i B u l g a r i i t u r a n i e n i s u b
c o n d u c e r e a h a g a n u l u i A s p a r u c h ( s a u I s p e r i c h ) .
A c e s t p o p o r d e c a l k e t i d e s t e p ä , a d a t f e r m e n t u l
p o l i t i c , c a r e a f o r m a t p r i m u l s t a t s l a y d i n s u d u l
D u n k i i . B u l g a r i i v e n e a u d i n p k t i l e V o l g e i , t r e -
c u s e r ä p r i n s u d u l R u s i e i d e a z i s i t r a v e r s a r à D u -
a r e a a p r o a p e d e g u r i l e e i , i n t r i n d i n P e n i n s u l a
B a l c a n i c ä p r i n . c o r i d o r u l D o b r o g e i . B u l g a r i i s u p u -
s e r ä i n s c u r t ä v r e m e t r i b u r i l e s l a v e p f i n ' ä l a m u n t i i
B a l c a n i , d a r d u p ä c ' a t e v a s e c o l e d e c o n v i e t u i r e ,
e l e m e n t u l s l a y m a i n u m e r o s d e s n a t i o n a l i z e a z 5 , p e
c u c e r i t o r i . P o p o r u l b u l g a r e s t e u n n e a m s l a y - , c a r e
v o r b e s t e o l i m b h s l a v ä , i a r d e l a s t ä p a n i t o r i i t u r a -
n i e n i n ' a r ä m a s d e c A t n u m e l e t ä r i i s i a l p o p o r u l u i .
T o t u s i d e l a B u l g a r i i t u r a n i e n i s ' a u p ä s t r a t m o n u -
m e n t e i m p r e s i o n a n t e l a P l i s k a , u n d e a f o s t p r i m a
l o r c a p i t a l d , a p r o a p e d e S u m l a , c u r u i n i l e p a l a t e l o r
c h a g a n i l o r s i c u a s a n u m i t u l « c a v a l e r d e l a M a -
d a r a » , u n u r i a s c i l i r e t s ä p a t i n p i a t r ä p e o s t a n d ,
d i n a c e a r e g i u n e , i n s o t i t d e o i n s c r i p t i e p r e a m ä -
r i n d f a p t e l e r ä z b o i n i c e a l e B u l g a r i l o r .
8/18/2019 panaitescu romanis i bulgari.pdf
12/65
1 3
R o m a n i i § 1 l i t u r g h i a s l a v o n a . I n e p o c a f o r m a r i i
s t a t u l u i b u l g a r i n n o r d u l P e n i n s u l e i B a l c a n i c e ,
r e g i u n i l e R o m a n i e i d e a z i s e a f l a u I n d e p e n d e n t a
d e i m p e r i u l A v a r i l o r , a c a r u i p u t e r e c e n t r a n , s e
a f l a i n s t e p e l e P a n o n i e i , a d i c a i n ¡ J u g a r í a d e a z i .
I m . p e r i u l A v a r i n d e c a d e r e a d ä i n u i t t o t u § i i n a c e s t e
r e g i u n i d i n c e n t r u l E u r o p e i p a n & l a s f a r § i t u l v e a -
c u l u i a l V I I I - l e a , c a n d C a r o l c e l M a r e v e n i n d d i n
G e r m a n i a d i s t r u g e a c e s t s t a t m o n g o l i c d i n v a l e a
D u n a r e i . I m p e r i u l c a r o l i n g i a n s e
i n t i n . d e a c u m
p a n a l a T i s a , f o r m a n d u - s e m a r c a P a n o n i c a § . 1 d e -
p e n d e n t e l e e i d e s t a t e s l a v e d i n t r e D u n a r e § i T i s a .
A t u n c i p r o f i t a r a d e a c e s t p r i l e j § i h a g a n i i b u l g a r i
§ i - § i i n t i n s e r a a u t o r i t a t e a i n n o r d u l D u n a r i i , i n r e -
g i u n e a r a m . a s a f A r a , s t a p a n d u p a , c a d e r e a A v a r i l o r .
N u n u m a i a n a l e l e f r a n c e § i g e r m a n e p o m e n e s c d e
l u p t e l e d i n t r e F r a n c i
B u l g a r i § i d i n t r e M o r a v i § i
B u l g a r i ( 3 , 1 o r a v i i o c u p a u M o r a v i a § . 1 B o h e m i a ) , d a r
c h i a r v e s t i t u l i s t o r i c b i z a n t i n C o n s t a n t i n P o r f i r o -
g e n e t , i m p a r a t § i s c r i i t o r , v o r b e § t e d e v e c i n a t a t e a
d i n t r e F r a n c i § . 1 B u l g a r i p e l a 9 0 0 § i a n u m e B u l g a r i i
a f l a n d u - s e l a a p u s u l F r a n c i l o r . O i n s c r i p t i e d i n p a l a -
t u l h a g a n i l o r d i n P l i s k a v o r b e s t e d e u n v i t e a z b u l g a r
c a z u t i n l u p t e l e d e l a T i s a . A § a d a r , R o m a n i a d e
a z i s e O a i n t r e 8 0 0 - 9 0 0 s u b s u p r e m a t i a h a g a -
n i l o r t u r a p i e n i d i n B u l g a r i a . E s t e v o r b a d e o
s u p r e m a t i e r e c u n o s c u t a d e j u z i i § i d e v o e v o z i i
l o c a l i , p o m e n i t i c a t e g o r i c i n c r o n i c i l e v r e m i i § i
n u d e o i n c o r p o r a r e l a t e r i t o r i u l I m p e r i u l u i B u l -
g a r . * e f i i l o c a l i d i n D a c i a e r a u i n m a r e p a r t e
S l a v i , d i n t r e S l a v i i D a c i c i , d e c a r i a m v o r b i t , c a d
I n a c e a s t a e p o c a e l e m e n t u l s l a y c a r e n u f u s e s e I n c a
r o m a n i z a t c o n s t i t u i a p a t u r a s u p e r i o a r a , d i n c a r e
s e t r a g e m a i t a r z i u b o i e r i m e a r o m a n e a s c a , c l a s a
p r o p r i e t a r i l o r d e p a m a ' n t . L a R o m a n i , c a l a m a i
8/18/2019 panaitescu romanis i bulgari.pdf
13/65
1 4
t o a t e p o p o a r e l e E u r o p e i , c l a s a n o b i l ä a f o s t d e
o r i g i n e s t r a i n ä ( l a F r a n c e z i , F r a n c i , l a S p a n i o l i ,
V i z i g o t i , l a R u § i , N o r m . a n z i , l a B u l g a r i i S l a v i , T u -
r a n i e n i i ) , a n u m e s l a v o n a , § i d e a s e m e n e a c a § . 1 l a
c e l e l a l t e p o p o a r e e u r o p e n e a c e a s t a c l a s ä a f o s t
d e s n a t i o n a l i z a t a i n d e c u r s u l s e c o l e l o r m a i a l e s
p r i n a p o r t u l c l a s e l o r d e j o s c a r e s e r i d i c a u l a a v e r e
§ i s t a p â n i r e . E s t e d e c i u § o r d e i n t e l e s d e c e a c e a s t a
c l a s a b o i e r e a s c á s ' a y a a p r i m i t c á t v a t i m p s u -
p r e m a t i a h a g a n u l u i b u l g a r , i n t r u c a t s t a t u l b u l g a r
e r a p e a t u n c i p e c a l e d e s l a v i z a r e .
D a r u r m a r i l e c u l t u r a l e a l e e x i s t e n t e i u n e i c l a s e
n o b i l e s l a v e l a R o m á n i § i a u n o r m i c i s t a t u l e t e
c o n d u s e i n p a r t e d e § e f i s l a v i a u f o s t m u l t m a i
a d a l i d d e c a t c e l e p o l i t i c e . A n u m . e , l i t u r g h i a i n
l i m b a s ' a y a b i s e r i c e a s c a , a d i c ä v e c h e b u l g a r a , a
f o s t i n t T o d u s a l a R o m á n i § i ° d a t a c u e a § i c u l t u r a
c a r t u r a r e a s c a s l a v o n ä , c a r e s ' a r a e n t i n u t p h ä i n
v e a c u l a l X V I I - l e a l a a c e s t p o p o r d e o r i g i n e
l a t i n a .
C r e § t i n a r e a B u l g a r i l o r a a v u t l o e l a a n u l 8 6 4 ,
c â n d c o n d u c a t o r u l l o r B o r i s a f o s t b o t e z a t c u i n -
t r e g p o p o r u l s a u d e c a t r e i m p a r a t u l b i z a n t i n M i -
h a l l . O p e r a d e r e l i g i e § i c u l t u r a ' i n t r e p r i n s ä i n r a -
s a r i t d e I m p e r i u l d e l a B i z a n t c á l t i g a p e n t r u c i v i -
l i z a t i a e u r o p e a n a u n n o u p o p o r . D a r o p e r a d e c r e -
§ t i n a r e a m a s e l o r b u l g a x e n u a f o s t d e p l i n a d e c a l
d u p a c e s ' a r a s p a n d i t i n t a r a l o r l i t u r g h i a i n l i m b a
n a t i o n a l a p r i n p r o p o v a d u i r e a e l e v i l o r c e l o r d o i
f r a t i d i n S a l o n i c , M e t o c l i e l i C i r i l . A p o s t o l i i S l a -
v i l o r f u s e s e r a i n t a i c h e m a t i s a r a s p a n d e a s c a c u -
v â n t u l E v a n g h e l i e i l a M o r a v i , i n p r i n c i p a t u l l u i
R o s t i s l a v , d a r a c o l o d u p ä ° a n e a r e s u c c e s e i n i t i a l e
s e l o v i s e r a d e o p o z i t i a c a l u g a r i l o r a p u s e n i , p a r t i -
z a n i a i l i t u r g h i e i l a t i n e . D u p a c e c r e § t i n a r a § i p e
8/18/2019 panaitescu romanis i bulgari.pdf
14/65
1 5
S l a v i i d i n P a n o n i a , e l e v i i l u i M e t o d i e s i C i r i l g a s i r a
a d a p o s t i n M a c e d o n i a s i d e a c o l o f u r & c h e m a t i l a
C u r t e a t a r u l u i S i m i o n , f i u l l u i B o r i s , l a P r e s l a v .
A s t f e l l i t u r g h i a s l a v ä f u a d o p t a t ä , d e B u l g a r i , a p o i
d e c e l e l a l t e p o p o a r e s l a v e o r t o d o x e : R u s i i , S a r b i i
s i c u m a m s p u s , s i d e u n p o p o r l a t i n , R o m â n i i .
C e n t r u l d e f a s p A n d i r e a l a c e s t e i l i t u r g h i i a f o s t
B u l g a r i a t a r u l u i S i m i o n .
C e e r a d e f a p t l i t u r g h i a s l a v a ? M e t o d i e s i C i r i l
a u t r a d u s t o a t e c d r t i l e s f i n t e d i n g r e c e s t e i n s l a -
v o n e s t e s i a n u r n e i n l i m b a s l a v a p e c a r e o c u n o s t e a u
e i , a c e i a c a r e s e v o r b e a l a S a l o n i c s i i n i m p r e j u r i m i .
E s t e v o r b a d e u n d i a l e c t a l l i m b i i b u l g a r e ; d e c i
c â n d s e v o r b e s t e d e l i m b a l i t u r g i c a s l a v a , e s t e i n -
t o t d e a u n a v o r b a d e l i m b a v e c h e b u l g a r ä , l i m b ä
v o r b i t a i n v e a c u l a l I X - l e a s i c a r e f i r e s t e d i f e r ä ,
m a i a l e s i n p r i v i n t a s t r u c t u r i i g r a m a t i c a l e , d e b u l -
g a r a d e a z i , d a t o r i t a e v o l u t i e i U m b e l t i m p d e z e c e
v e a c u r i . L a i n c e p u t , f r a t i i M e t o d i e s i C i r i l a u f o l o -
s i t u n a l f a b e t f o a r t e c o m p l i c a t , c r e a t d e d a s h ,
p e n t r u s c r i e r e a t e x t e l o r r e l i g i o a s e i n s l a v o n e s t e ,
a l f a b e t u l g l a g o l i t i c . D a r d u p a a s e z a r e a e l e v i l o r
a p o s t o l i l o r
S l a v i l o r l a P r e s l a v , l a c u r t e a t a r u l u i
S i m i o n , a c e s t a l f a b e t s l a y a f o s t s c h i m b a t c u a l t u l ,
m a i s i m p l u , n u m i t c h i n e i n c i n s t e a s f â n t u l u i a r i l .
C e l e m a i v e c h i t e x t e c i r i l i c e s ' a u d e s c o p e r i t d e
c u r â n d p e f r e s c e l e d e p e r u i n e l e d e s g r o p a t e d e
a r h e o l o g i a l e b i s e r i c i l o r d e l a P r e s l a v .
S e p u n e a c u m i n t r e b a r e a , i n c e 1 , m p r e j u r a r i a u
a d o p t a t s i R o m â n i i l i t u r g h i a s l a v a , c a r e a d a t o
c o l o r a t u r a a s a d e s p e c i a l & c u l t u r i i l o r v e c h i .
D a t f i i n d d , p r e c u m a m s p u s , I m p e r i u l B u l g a r
a e x e r c i t a t o s u p r e m a t i e a s u p r a s e f i l o r l o c a l i d i n
D a c i a s i m a i a l e s c a t o a t e s c r i e r i l e s l a v e d i n R o m i -
n i a p f i n a I n s e c o l u l a l X V I I - l e a s u n t i n l i m b & b u l -
8/18/2019 panaitescu romanis i bulgari.pdf
15/65
1 6
g a r a , e s t e c i a r c a R o m â n i i a u i m p r u m u t a t l i t u r -
g h i a s l a v a , p r e c u m s i a l f a b e t u l c i r i l i c , d e l a B u l g a r i .
A c e a s t a i n t r o d u c e r e a l i t u r g h i e i s l a v e l a R o m â n i
a i n s e m n a t o f o a r t e & l a m a , r e f o r m & c u l t u r a l a ;
R o m â n i i e r a u c r e s t i n i i n c h ' d i n A n t i c h i t a t e , d o v a d ä
c ä i n l i m b a r o m a n a t e r m i n o l o g i a c r e s t i n ä ( c u v i n -
t e l e c e p r i v e s c c r e d i n t a ) e s t e d e o r i g i n e l a t i n ä . D a r
i n t r u c a t c l a s a c o n d u c ä t o a r e i n v e a c u r i l e a l I X - l e a
s i a l X - l e a e r a s l a v o n a ( c u m a r a t a s i n u m e l e e i
s l a y : b o i e r i ) , i a r s e f i i m i c i l o r c o m u n i t ä t i p o l i t i c e
e r a n s i e i i n m a r e p a r t e s l a v i , s ' a a d o p t a t i n c h i p
f i r e s c s i l a R o m a n i l i t u r g h i a s l a v o n a . N u m a i
i n a c e s t c h i p s e p o a t e e x p l i c a d e c e u n p o p o r l a t i n
a p r i m i t l i t u r g h i a s i c u l t u r a i n l i m b a s l a v o n a .
E p o c a i n c a r e R o m â n i i a u a d o p t a t l i t u r g h i a s l a v a
e s t e , f i r e s t e , d u p ä c e a l u a t f o r m a e i d e f i n i t i v a ,
c u i n v e n t a r e a a l f a b e t u l u i c i r i l i c , l a c u r t e a t a r u l u i
S i m i o n , c u a l t e c u v i n t e , d u p a a n u l 9 0 0 . P e d e
a l t a p a r t e , t r e b u e s a t i n e m s e a m a d e f a p t u l c a p e
l a a n u l 1 0 0 0 , U n g u r i i s u b r e g e l e l o r s t e f a n c e l
S f ä n t i n c e p
c u c e r i r e a
T r a n s i l v a n i e i r o m â n e s t i ,
u n d e , d u p a m ä r t u r i a c r o n i c a r u l u i l o r , N o t a r u l A n o -
n i m , a u a f l a t « d u c a t e » c o n d u s e d e s e f i r o m â n i s i
s l a v i . R e g a t u l a p o s t o l i c m a g h i a r a d e s p ä n i t p e
R o m â n i i d i n T r a n s i l v a n i a d e c e i d e d i n c o a c e d e
C a r p a t i , n u n u m a i d i n p u n c t d e v e d e r e p o l i t i c , d a r
s i r e l i g i o s , p r i n s t a p â n i r e a d e s t a t c a t o l i c a . D a r
l i t u r g h i a s l a v a a f o s t f a s p ä n d i t ä s ' i a d o p t a t a n u
n u m a i d e R o m â n i i d i n V a l a h i a s ' i M o l d o v a , d a r s ' i d e
c e i d i n T r a n s i l v a n i a , p f i n a i n v e a c u l a l X V I I - l e a .
T r e b u e d e c i s ä , a d m i t e m l i t u r g h i a s l a v o - b u l g a r ä
a f o s t a d o p t a t i d e t o t i R o m a n i i i n t r ' o e p o c a i n
C a r e t r ä i a u t o t i i n a c e l e a s i c o n d i t i u n i p o l i t i c e , a d i c a
i n a i n t e d e a s e z a r e a s t ä p ä n i r i i c a t o l i c e m a g h i a r e
I n T r a n s i l v a n i a . D e a d r e z u l t a c a R o m â n i i a u a d o p -
8/18/2019 panaitescu romanis i bulgari.pdf
16/65
1 7
t a t l i t u r g h i a s l a v a s i a l f a b e t u l c i r i l i c d e l a B u l g a r i
I n c u r s u l v e a c u l u i a l X - l e a .
M u l t i i s t o r i c i r o m a n i a u c o n s i d e r a t i n t r a r e a
R o m a n i l o r i n c a d n i l p o p o a r e l o r d e c u l t u r ä ' s l a v a
o r t o d o x a ' c a o n e n o r o c i r e i s t o r i c a , o p i e d i c a p e n t r u
c o n t r a c t u l c u c i v i l i z a t i a s u p e r i o a r ä a p u s e a n a , c a r e
a r f i d e s v o l t a t p r i n i n f l u e n t a e i c u l t u r a r o m a n a i n
f o r m e c u t o t u l s u p e r i o a r e . A c e s t i i s t o r i c i n u s i - a u
d a t s e a m a c a R o m a n i i a u f o s t i n E v u l M e d i u u n
p o p o r p a t r i a r h a l - a g r i c o l s i c a n u p u t e a a d o p t a
a t u n c i c u l t u r a a p u s e a n ä , d e e s e n t a o r a s e n e a s c a . I n
s c h i m b , c u l t u r a s l a v a , c u m u l t e s i a d a n c i i n f l u e n t e
b i z a n t i n e p o p u l a t e , e r a p o t r i v i t a p e n t r u a c e s t
s t a d i u e c o n o m i c s ' i c u l t u r a l . P e d e a l t a p a r t e a d o p -
t a r e a c u l t u r i i r e l i g i o a s e s l a v e d e c a t r e R o m a n i a
d a t n a s t e r e u n e i s o l i d a r i t a t i s i u n e i i n t e l e g e r i i n t r e
R o m a n i s i S l a v i i o r t o d o x i , m a i a l e s c u c e i d i n s u -
d u l D u n ä r i i . S o l i d a r i t a t e a d e l u p t a d e m a i t a r z i u
i m p o t r i v a c o t r o p i r i i o t o m a n e , d e s p r e c a r e v o m
v o r b i m a i j o s , p r e c u m s i c o m u n i t a t e a d e c u l t u r a
o r t o d o x ä ' ( s c r i e r i l e r e l i g i o a s e i n l i m b a s l a v o n a b i s e -
r i c e a s c a c i r c u l a u i n m a n d s t i r i l e d i n S e r b i a , B u l -
g a r i a s i R o m a n i a , c a s i l a c u r t i l e d o m n e s t i ) a u d a t
n a s t e r e l a o p e r i o a d a d e c o o p e r a r e i n t r e R o m a n i
s i S l a v i i d i n S u d u l D u n a r i i , c a r e f o r m e a z a o f r u -
m o a s a p a g i n a a l e g a t u r i l o r l o r i n t r e c u t .
I m p e r i u l V a l a h o - B u l g a r . L a a n u l 1 1 8 6 d o m n e a
l a B i z a n t i m p d r a t u l I s a c A n g h e l o s , c a r e - s i c a s h -
t o r e a f i i c a c u r e g e l e B e l a a l U n g a r i e i s i v r a n d s a
f a d o n u n t ä c a i n p o v e s t i , p u s e s e n o i b i r u r i p e
l o c u i t o r i i d i n B u l g a r i a , d e l a D u n a r e s i d i n m u n t i i
B a l c a n i , c a s a a i b ä , b a n i d e c h e l t u i a l a . I m p o z i t e l e
e r a u i n s p e c i a l p e v i t e s i l o v e a u i n p ä s t o r i i V a l a h i ,
a d i c a R o m a n i , d i n m u n t i i B a l c a n i . « A c e i b a r b a r i
8/18/2019 panaitescu romanis i bulgari.pdf
17/65
1 8
c e l o c u i e s c p e s t e t o t c u p r i n s u l m u n t e l u i H e m u s
( B a l c a n i ) § i c a r e i n a i n t e s e n u m e a u M y s i , i a r a c u m
s e c h i a m ä V l a h i » ,
s e r i e c r o n i c a r u l b i z a n t i n N i -
c h i t a C h o n i a t e s , a u t r i m i s d i n t r e d â n § i i p e d o i
f r a t i , P e t r e § i A s e n , l a C o n s t a n t i n o p o l e , c a s ä a r a t e
c d p o v a r a b i r u r i l o r e r a p r e a g r e a . I n v e c h i l e p o -
m e l n i c e d i n m ä n ä s t i r i l e b u l g a r e P e t r u m a i e s t e
n u m i t § i c u a l d o i l e a n u m e , T h e o d o r , i a r A s e n e s t e
p o r e c l i t B i e l g u n , c e e a c e s ' a r p u t e a t h l c u i : « c o j o c
a l b » , h a i n a o b i § n u i t ä a p ä s t o r i l o r d e l a x n u n t e . L a
c u r t e a i m p e r i a l ä d e l e g a t i i V a l a h i l o r c e r u r ä s i l i
s e d e a § i o m o § i e d i n m u n t i , p o a t e o f e u d a a u t o -
n o m ä , c a d c r o n i c a r u l N i c h i t a a m i n t e § t e § i d e c a -
s t e l e l e p e c a r i l a a v e a u V l a h i i i n p ä r t i l e i n a c c e s i b i l e
a l e m u n t i l o r . N u e r a u a § a d a r n i § t e s i m p l i p h s t o r i ,
c i a v e a u c h i a r o o r g a n i z a t i e f e u d a l a . D a r d e l e g a t i i
f a d p r i m i t i c u d i s p r e t l a c u r t e a i m p ä r a t u l u i § . 1
c â n d u n u l d i n t r ' i n § i i c u t e z ä , 6 , r i d i c e g l a s u l , u n
d e m n i t a r a l i m p ä r a t u l u i p o r u n c i s ä i s e d e a o
p a l m ä . A s t f e l b a t j o c o r i t i , s ' a u i n t o r s i n a p o i f i r a
n i c i o i s p r a v a . S o l i i s ' a u d u s a t u n c i i n t â r g u l d e l a
T f i r n o v a , u n d e e r a u a t a t B u l g a r i a t § i V l a h i . C i n d
l u r n e a s e a f l a a d u n a t ä l a s l u j b a i n b i s e r i c a S f . D u -
m i t r u , s ' a u i v i t o a m e n i s t r i g a n d i n m i j l o c u l m u l -
t i m i i : « D u m n e z e u l B u l g a r i l o r § . 1 a l V l a h i l o r a i n -
g ä d u i t s c u t u r a r e a j u g u l u i g r e c e s c » . P e d a t ä s ' a u
t u r b u r a t t o t i § i a u a l e s c a p r o t e c t o r a l o s t i l o r r ä s -
c u l a t e p e S f . D u m i t r u . C u r a n d s ' a a f l a t i n t o a t ä
t a r a c ä i n d e m n u l t r i m i s d e s u s i m p o t r i v a B i z a n -
t i n i l o r d ' ä n ä d e j d e d e l i b e r t a t e § i p o p o r u l i m p i l a t
d i n B u l g a r i a a l u a t a r m e l e . C e l m a i m a r e d i n t r e
f r a t i , P e t r e , a l u a t i n s i g n e l e i m p e r i a l e , i n e ä l t â n d
p a n t o f i i r o § i i § i p u n â n d i n c a p c o r o a n a i m p e r i a l ä .
A t u n c i i m p ä r a t u l a p o r n i t i n p e r s o a n ä i m p o t r i v a
B u l g a r i l o r § i a V l a h i l o r , i a r r ä s c u l a t i i c a r e n u e r a u
8/18/2019 panaitescu romanis i bulgari.pdf
18/65
2 0
1 9
f i l e & o r g a n i z a t i a u f u g i t , u r c â n d u - s e I n n i s t e l u n t r e
s i a u t r e c u t D u n ä r e a i n t i n u t u r i l e R o m â n i e i d e a z i ,
u n d e s t ä p â n e a u p e a t u n c i C u m a n i i , p o p o r d e c a d . -
r e t i d e s t e p ä a s i a t i c ä . P e t r u s i A s e n a u o b t i n u t
a l i a n t a O m a n i l o r s i c u a j u t o r d e l a d â n s i i s ' a u I n -
t o r s i n B u l g a r i a . L u p t e l e c u i m p ä r a t u l b i z a n t i n a u
c o n t i n u a t p â n ä c e s ' a a j u n s d e o c a x n d a t à , l a o i m p h -
c a r e . P e t r u s i A s e n a u r e c u n o s c u t s u z e r a n i t a t e a i m -
p d r a t u l u i p l ä t i n d u - i p r o b a b i l t r i b u t , i a r f r a t e l e l o r
m a i m i c , I o a n i c i u s s a u C a l o i a n , a f o s t t r i m i s o s t a t e c
l a c u r t e a i m p e r i a l d . I n s c h i m b , r a m â n e a a u t o n o r n ä
i n t r e a g a r e g i u n e a B u l g a r i e i d e l a B a l c a n i p a n & l a
D u n : A r e . D a r c u t o t a c e s t a r m i s t i t i u , o s t i l i t ä t i l e c u
G r e c i i n u i n c e t a r ä , c e t e l e d e o a r a e n i d e l a m u n t e
n ä v ä l e a u m e r e n , p r ä d a n d s a t e l e s i o r a s e l e d i n s u -
d u l m u n t i l o r B a l c a n i . « V l a h i i n u m a i s t e t e a u t u -
p i l a t i p e d e a l u r i , c i s e i n c u m e t a u I m p r e u n a c u C u -
m a n i i d e p r ä d a u c h i a r o r a s e » , s e r i e c r o n i c a r u l b i -
z a n t i n . I m p d r a t u l s e v ä z u n e v o i t s ä I n t r e p r i n d ä
a t r e i a e x p e d i t i e , d a r n i c i a c u m n u i z b u t i s ä d i -
s t r u g ä i n d e p e a d e n t a i m p e r i u l u i V a l a h o - B u l g a r .
I n a c e s t e i m p r e j u r ä r i a r e l o e C r u c i a t a a I I I - a
( 1 1 8 9 ) , c â n d I m p ä r a t u l d i n a p u s , F r e d e r i c B a r b a -
r o s i e t r e c e c u o a s t e a l u i p r i n P e n i n s u l a B a l c a n i c ä .
E l s o s i i n t a i l a B e l g r a d s i s e i n d r e p t ä p e d r u m u l
m a r e s p r e S o f i a , A d r i a n o p o l , C o n s t a n t i n o p o l , d a r
I s a c A n g h e l o s d e l a B i z a n t i i M o n g r e u t ä t i l a t r e -
c e r e a p e t e r i t o r i u l i m p e r i u l u i s ä u , t e m â n d u - s e c ä
A p u s e n i i s e v o r a s e z a i n a c e s t e O r t i . A t u n c i , c u m
p o v e s t e s t e s e c r e t a r u l l u i F r e d e r i c , A n s b e r t u s , « C a -
l o p e t r u s ( P e t r e ) v l a h u l » a p r o p u s i m p A r a t u l u i g e r -
m a n a l i a n t a s a , o f e r i n d u - s e s ä , c o o p e r e z e i m p o t r i v a
G r e c i l o r c u o o a s t e d e 4 0 . 0 0 0 d e o a m e n i , d a r a
c e r u t c a l a l u a r e a C o n s t a n t i n o p o l u l u i s ä f i e e l p r o -
c l a m a t I m p i r a t a l R a s d r i t u l u i .
8/18/2019 panaitescu romanis i bulgari.pdf
19/65
2 0
A c e a s t ä h u l a , p r e t e n t i e i n s e m n a d e v t e p t a r e a
m a r i l o r v i s u r i i m p e r i a l e d i n v r e m e a l u i S i m i o n .
D a r F r e d e r i c n u s e i n c u m e t ä s ä p r o v o a c e a v a d e
m a x i r ä s t u r n ä r i , c i s e i n t e l e g e c u G r e c i i , t r e c â n d
I n A s i a M i d , u n d e v i - a g ' ä s i t i n s c u r t t i m p m o a r t e a .
D a r I s a c A n g h e l o s n u p u t e a u i t a p r l i n e j d i a p r i n
c a r e t r e c u s e d i n p r i c i n a B u l g a r i l o r v i a V l a h i l o r v i
p o r n e v t e i a x c u o m a r e o a s t e p e s t e B a l c a n i i n a n u l
1 1 9 0 , i a x f l o t a b i z a n t i n d s t r a b A t u i n s u s u l D u n a ' r i i ,
c a s ä i a p e l a s p a t e p e a p a r A t o r i i B u l g a r i e i .
I n a c e l a v i t i m p p r i n c i p e l e r u s d i n G a l i t i a , R o m a n
a t a c & p e C u m a n i c a s ä n u p o a t ä d a a j u t o r a l i a t i -
l o r l o r , i a r U n g u r i i a l i a t i c u G r e c i i a t a c ä v i e i p e
B u l g a r i . T o t u v i e x p e d i t i a s e t e r m i n ä c u u n d e -
z a s t r u p e n t r u i m p A r a t u l b i z a n t i n . A t a c a t i n m u n t i i
B a l e a n i , e l i s i p i e r d u t o a t ä o a s t e a v i e r a s ä - v i p i a r d ä
v i v i a t a . U n m a r e n u m ä r d e p r i n v i c ä z u r ä I n
m A i n i l e o s t a v i l o r B u l g a r i v i V l a h i , v i f u r & e u t o t i i
o m o r i t i . N u m a i u n p r e o t , c a r e , d u p d c r o n i c a r u l
b i z a n t i n ,
« e r a v t i u t o r d e l i m b a V l a h i l o r » , s ' a
r u g a t d e A s e n s á - 1 i e r t e , d a r n i e i a c e s t a n u a s c A -
p a t . I n t u n a a c e s t e i i z b i n d e B u l g a r i a d e v e n i
c o m p l e t i n d e p e n d e n t & D a r f e u d a l i i c a r e s e f o r -
m a s e r ä , i n a c e s t s t a t , p r o v o c a r á i n c u r â n d t u r b u -
r ä r i i n t e r n e , i n u r m a e ä r o r a a t á t P e t r e c A t v i A s e n
i s i p i e r d u r g v i a t a .
I n u r m a l o r s e r i d i c h l a t r o n u l i m p e r i a l f r a t e l e
l o r m a i m i c , C a l o i a n ( I o a n i c i u ) , l a a n a l 1 1 9 7 . C a -
l o i a n c u c e r e s t e d e l a B i z a n t i n i m a i i n t a i p o r t u r i l e
d e l a M a r e a l r e a g r ä , i n t r e c a r i e s t e p o m e n i t ä p e n t T u
i n t a i a o a r à C o n s t a n t a .
I n v r e m e a l u i C a l o i a n , s c a u n u l p a p a l e r a o c u p a t
d e m a r e l e p o n t i f p o l i t i c I n o c e n t i u I I I , c a r e , d o -
r i n d s ä i n t i n d ä c a t o l i c i s m u l i n R ä s i r i t , i n t r ä I n
c o r e s p o n d e n t & c u C a b í a n . A c e s t e s c r i s o r i a l e l u i
8/18/2019 panaitescu romanis i bulgari.pdf
20/65
8/18/2019 panaitescu romanis i bulgari.pdf
21/65
2 2
l e r i a c r u c i a t i l o r . I n s u 0 « i m p ä r a t u l » B a l d o v i n f u
l u a t p r i z o n i e r 0 - 0 s f ä r 0 z i l e l e l a T ä r n o v a . C a u r -
m a r e a i z b a n d e i , C a l o i a n 1 0 i n t i n s e s t a p â n i r i l e i n
M a c e d o n i a § i i n R u m e l i a d e p e s t e B a k a n i .
D a r § i d o m n i a l u i C a l o i a n a f o s t d e s c u r t a d u -
r a t 5 , 0 e l p i e r i u c i s l a
1 2 0 7 , d u p a
z e c e a n i d e d o m -
n i e , f i i n d i n l o c u i t c u t a r u l B o r i l d e o r i g i n e c u m a n ä .
V e c h e a d i n a s t i e v l a h a r e l u a i n s a d o m n i a c u I o a n
A s e n I /
1 2 1 8 - 1 2 4 1 ) ,
f i u l l u i A s e n c e l b a t r a n ,
d a r i n a c e a s t ä e p o c a e l e m e n t u l v l a h n u m a i a r e
i m p o r t a n t a d e l a i n c e p u t . I n a d o u a g e n e r a t i e d i -
n a s t i a s e b u l g a r i z e a z a , a d i c a a d o p t a l i m b a 0 f e l u l
d e v i a l & a l m a j o r i t a t i i p o p u l a t i e i i m p e r i u l u i , m a
a d e a t u n c i i m p e r i u l n u s e m a i p o a t e n u m i v a l a h o -
b u l g a r .
D i n c a u z a d i s p a r i t i e i e l e m e n t u l u i v l a h , a l c a r u i
r o l p o l i t i c s e x n ä r g i n e § t e n u m a i i n t i m p u l p r i m e i
g e n e r a t i i a d i n a s t i e i , a c e s t r o l a f o s t c o m p l e t c o n -
t e s t a t d e u n i i i s t o r i c i , c a r i a f i r m a c a p r i n V l a h i
c r o n i c a r i i v r e m i i n u i n t e l e g e a u p e R o m ä n i , c i d e
f a p t t o t p e B u l g a r i . A c e s t l u c r u e s t e i m p o s i b i l , c a c i
u n p o p o r n u p o a t e f i d e n u m i t u n m . o m e n t d a t c u
n u m e l e a t u i p o p o r v e c i n . D e a l t f e l c r o n i c a r i i , p r e -
c u m 0 s c r i s o r i l e t a r u l u i C a l o i a n v o r b e s c i n a c e 1 a 0
t i m p d e B u l g a r i § i d e V a l a h i , c a d e d o u ä p o p o a r e
d i f e r i t e . P e d e a l t d , p a r t e , d a c a a r f i v o r b a d e o c o n -
f u z i e , e a n u p o a t e f i a § a d e g e n e r a l a : d i n a s t i a A s a -
n e § t i l o r e n u m i t a v l a h ä d e s c r i i t o r i i b i z a n t i n i , d e
c e i f r a n c e z i § i g e r m a n i , d e p a p a , d e i n s u 0 i m p i r a -
t u l C a l o i a n . E s t e d r e p t c a p e c e l e d o u ä p e c e t i i d e
p l u m b , c a r e s ' a u p a s t r a t d e l a A s e n c e l d i n t a i 0
d e l a C a l o i a n , i n s c r i p t i i l e s u n t c u l i t e r & c i r i l i c ä 0
a m â n d o i s e i n t i t u l e a z a n u m a i « t a r a l B u l g a r i l o r » .
E x p l i c a t i a a c e s t o r i m p r e j u r a r i n u p o a t e f i c l e a t
a c e a s t a : R o m â n i i c a r e t r a i a u i n m u n t i i B a l c a n i
8/18/2019 panaitescu romanis i bulgari.pdf
22/65
2 3
f o r m a u n u m a i o m i n o r i t a t e b i t e ° t a r & b u l g a r e a s c a ,
c u o p u t e r n i c & t r a d i t i e c u l t u r a I ä s i p o l i t i c & s l a v ä ,
r a m s & d e l a p r i m u l i m p e r i u . D a r a c e s t i V l a h i d i n
B a l c a n i d ä d u r & n a s t e r e d i n a s t i e i d o m n i t o a r e s i d e
a c i i m p o r t a n t a c e i s a d a t i n p r i m e l e d e c e n i i a l e
v i e t i i p o l i t i c e a i m p e r i u l u i p u n â n d u - s e n u m e l e e i
s i i n t i t l u l i m p e r i u l u i . I n a d o u a g e n e r a t i e m a j o r i -
t a t e a b u l g a r a s i t r a d i t i a o f i c i a l & a c a n c e l a r i e i s l a -
v o n e r a m a s e d e l a p r i m u l i m p e r i u i n a t u r a r ä c u
t o t u l r o l u l j u d e c a t i n a i n t e d e R o m â n i i d i n B a l c a n i .
A c e s t i R o m â n i c o n t i n u a u s ä e x i s t e c a p o p o r d e -
o s e b i t i n m u n t i i l o r s i c h i a r i n c a p i t a l a t A r i i , T a r -
n o v a , s i i n s e c o l u l
a l X I I I - l e a , d e i n u m a i e r a u
e l e m e n t p o l i t i c d e c o n d u c e r e . D o v a d & c & i n l i s t e l e
d e r o b i v ä n d u t i i n a c e a s t & e p o c g l a G e n o v a , i n
I t a l i a , d i n t T e p r i n s i i a d u s i d i n R d s ä r i t , s e m e n t i o -
n e a z ä s i r o b i c u i n d i c a t i a « d i n n e a m u l V l a h i l o r
d e b a T h r n o v a » . E r a a d i c a s i p e l a 1 2 5 0 - 6 0 o c o -
l o n i e r o m ä n e a s c d . i n T a r n o v a , c a p i t a l a B u l g a r i e i .
D a r a c e a s t à r a m u r A , a R o m â n i l o r d i n m u n t i i B a l -
c a n i , c a r e e r a i z o l a t & d e c e l e l a l t e r a m u r i a l e p o p o -
r u l u i r o m ä n s ' a d e s n a t i o n a l i z a t i n c e t u l e l l i n c e t a ,
a d o p a n d l i m b a B u l g a r i l o r , i n m i j l o c u l d r o r a t r ä i a .
A c e a s t ä d e s n a t i o n a l i z a r e c r e d e m c & a f o s t d e p l i n &
a b e a i n t i m p u l s t ä p f i n i r i i t u r c e s t i .
A m i n t i r e a i n i s t o r i a R o m â n i l o r a r a m u r e i d i n
B a l c a n i s i a r o l u l u i p o l i t i c j u c a t d e e a i n f u n d a r e a
c e l u i d e a l d o i l e a i m p e r i u b u l g a r c a r u i a i - a d a t
p r i m a l u i d i n a s t i e , n u e s t e o d o v a d ä d e p r e t e n t i i
p o l i t i c e r o m â n e s t i , c i p e d e o p a r t e , c i n s t i r e a c e s e
c u v i n e a e p i s o a d e l o r g l o r i o a s e a l e t r e c u t u l u i , p e
d e a l t a , s u b l i n i e r e a u n e i c o l a b o r ä r i d e = l e , d e
l u p t ä c o m u n & p e n t r u i n d e p e n d e n t & i n t r e R o m â n i
s i B u l g a r i , i n e d d i n E v u l M e d i u , c a r e p o a t e f i o
p i l d ä p e n t r u p r e z e n t s i v i i t o r .
8/18/2019 panaitescu romanis i bulgari.pdf
23/65
2 4
V o e v o z i i d e l a A r g e l 0 t a r i i d e l a T a r n o v o . L a i n -
c e p u t u l v e a c u l u i a l X I V - l e a , m i c i l e v o e v o d a t e r o -
m â n e § t i d i n t r e C a r p a t i i M e r i d i o n a l i § i D u n ä r e s u n t
u n i f i c a t e s u b e g i d a v o e v o d u l u i d e l a A r g e § , B a s a -
r a b , c a r e j a t i t l u l d e m a r e v o e v o d § i g o s p a l i n ( d o -
m i n u s ) a t o a t ä T a r a R o m â n e a s c a ( U n g r o v l a h i a ) .
P u t i n d u p ä i n t e m e i e r e a v o e v o d a t u l u i V a l a h i e i s e
f u n d e a z ä § i a l d o i l e a s t a t r o m â n e s e l a N o r d , v o e -
v o d a t u l 1 V I o l d o v e i . I n e p o c a i n t e m e i e r i i v i e t i i d e
s t a t r o m â n e § t i i n N o r d u l D u n ä r i i , i n B u l g a r i a s e
p r o d u c e o n o u ä s c h i m b a r e d e d i n a s t i e ; s e r i d i c a s e
a n u m e a t u n c i f a m i l i a s e f i l o r l o c a l i d i n V i d i n , S i § m a -
n i z i i § i M i h a i l d i n V i d i n r e q e § t e s ä i n l ä t u r e p e u l t i -
m u l t a r d i n f a m i l i a d e o r i g i n e c u m a n ä d e l a T a r -
n o v o , T e r t e r i i . I n t r o S i s m a n i z i , o r i g i n a n i d i n t r ' u n
o r a § d u n ä r e a n , c u n u m e r o a s e l e g ä t u r i c o x n e r c i a l e
c u R o m â n i a § i v o e v o z i i d i n d i n a s t i a l u i B a s a r a b
d e l a A r g e § , s e l e a g a d e l a i n c e p u t r e l a t i i p o l i t i c e
f o a r t e s t r a n s e . I n d d i n 1 3 2 4 i n o a s t e a l u i M i h a i l
a l B u l g a r i e i , c a r e l u p t ä l a F i l o p o p o l ( P l o v d i v ) i m -
p o t r i v a B i z a n t i n i l o r , s e i v e § t e u n n u m ä r d e o s t a § i
« U n g r o v l a h i » , t r i m i s i d e a l i a t u l d e p e s t e D u n ä r e .
t s t e p r i m a l u p t ä , d a r n u u l t i m a , i n c a r e R o m â n i i
d i n N o r d u l D u n d r i i a p a r a l i a t i c u B u l g a r i i . A c e a s t ä
a l i a n t ä i n t r e B a s a r a b i § i S i o n a n i z i a f o s t p e c e t l u i t ä
p r i n t e o c h s ä t o r i e : I v a n A l e x a n d r a , n e p o t u l d e
s o r a a l l u i M i h a i l , c a r e d e l a o v r e m e o b t i n e o d o m -
n i e s e p a r a t a l a T A r n o v o , s e d s ä t o r e § t e c u T h e o -
d o r a , f i i c a l u i B a s a r a b d e l a A r g e § . D i n a c e a s t ä c A s ä -
t o r i e s ' a n d s c u t S t r a t i m i r , v i i t o r u l t a r d e l a V i d i n ,
u l t i m u l s t a p a n i t o r b u l g a r i n d e p e n d e n t i n a i n t e d e
c u c e r i r e a t u r c e a s e ä .
P e s t e c â t i v a a n i a v u l o e u n a l d o i l e a r ä z b o i , i n
c a r e R o m â n i i a p a r i a r ä s i c a a l i a t i c u B u l g a r i i .
A n u m e t a r u l M i h a i l i m p r e u n ä c u I v a n A l e x a n d r u
8/18/2019 panaitescu romanis i bulgari.pdf
24/65
2 5
p o r n e s c C u r ä z b o i i m p o t r i v a S a r b i l o r c r a i u l u i
- t e -
f a n D e c e a n s c h i s i a f i u l u i s ä u s t e f a n D u s a n . I n
l u p t a d e l a V e l b u j d ( K u s t e n d i l ) a l a t u r i d e ° s t i l e
b u l g a r e s e a l l á s i c o n t i n g e n t e l e d e o s t a s i t r i m i s i
d e B a s a r a b , s o c r u l l u i
I v a n A l e x a n d r u ( 1 3 3 0 ) .
L u p t a a f o s t n e n o r o c i t ä p e n t r u a l i a t i , i z b â n d a
r ä m a s e d e p a r t e a S A r b i l o r , c a r i d e a t u n c i i s i s t a b i -
l i r ä h e g e m o n i a i n P e n i n s u l a B a l c a n i c 5 , s u b i m p ä -
r a t u l * t e f a n D u s a n . D u p ä m o a r t e a l u i M i h a i l , c h z u t
I n l u p t a d e l a V e l b u j d , I v a n A l e x a n d r u i s i i n t i n s e
s t a p â n i r e a s i a s u p r a V i d i n u l u i , u n i f i c a n d d i n n o u
B u l g a r i a . D a r i n c u r f i n d e l c e d e a z A V i d i n u l s i c u
r e g i u n e a i n c o n j u r ä t o a r e l u i
S t r a t i m i r ,
f i u l s ä u
m a i m a r e , f i u l r o m â n c e i T e o d o r a .
V i d i n u l e r a p e a t u n c i u n c e n t r u m i l i t a r i n f ä r i t ,
d a r s i u n i m p o r t a n t c e n t r u c o m e r c i a l l a v a d u l D u -
n ä r i i . A c o l o v e n e a u n e g u s t o r i i d e l a R a g u s a ( D u -
b r o v n i c ) , d e p e c o a s t e l e M d r i i A d r i a t i c e , a d u c a n d
m a r f u r i d i n I t a l i a s i d i n A p u s u l E u r o p e i . D r u m u l
a c e s t o r n e g u s t o r i t r e c e a s i p e s t e D u n ä r e i n T a r a
R o m â n e a s c ä s i p r i n a c e a s t ä t a d s e M e n l e g ä t u r a
e c o n o m i c ä , s i c u S a s i i ( G e r m a n i ) d i n T r a n s i l v a n i a ,
d e l a B r a s o v s i S i b i u , c a r i e r a u i n r e l a t i i c u c o m e r t u l
V i e n e i s i a l H a n s e i . S t r a t i m i r c o n c e d e u n p r i v i l e -
g i u d e c o m e r t n e g u s t o r i l o r d i n B r a s o v , i n g a d u i n -
d u - l e s ä v i e s i s ä t a r g u i a s c A l i b e r i l a V i d i n . A c e s t
c o m e r t , c a r e s e f ä c e a i n t r a n s i t p r i n T a r a R o m a -
n e a s c ä , a r e o m a r e i m p o r t a n t ä , e l i n s e a m n ä d e s -
c h i d e r e a u n e i a r t e r e c o m e r c i a l e i n t r e A d r i a t i c a s i
T r a n s i l v a n i a .
I m b o g ä t i r e a V i d i n u l u i d e p e u r m a a c e s t u i c o -
x n e r t e s t e v ä d i t ä , S t r a t i m i r i n c e p e s ä , b a t ä m o n e t ä ,
p r o p r i e d e a r g i n t s i u n m a r e n u m ä r d i n a c e s t e m o -
n e t e v i d i n . e n e s ' a g ä s i t i n T a r a R o m â n e a s c ä , s i i n
T r a n s i l v a n i a . L e g ä t u r i l e d e f a m i l i e i n t r e d i n a s t i a
8/18/2019 panaitescu romanis i bulgari.pdf
25/65
2 6
d e l a A r g e q 0 c e a v i d i n e a n ä f u r ä a t u n c i c o n f i r r a a t e
p r i n t r ' o a d o u a c h s ä t o r i e : S t r a t i m i r l u à d e s o t i e
p e A n a , f i i c a l u i N i c o l a e A l e x a n d r u , d o m n u l T ä r i i
R o m ä n e § t i ( 1 3 5 2 - 1 3 6 4 ) . N u m e l e e i e s t e t r e c u t
p e S b o r n i c u l ( c u l e g e r e d e s e r i e n ) i n l i m b a s l a v o n ä ,
s c r i s l a V i d i n , l a 1 3 6 0 , a f l a t o r a z i l a G a n d i n B e l -
g i a . R e g i u n e a C r a i n a , l a A p u s d e T i r n o c , t i n e a p e
a t u n c i d e s t a t u l l u i S t r a t i m i r § i a c o l o a I n f i i n t a t
S f â n t u l N i c o d i m , i n t e m e i e t o r u l v i e t i i m o n a s t i c e
I n R o m â n i a , d o u a b i s e r i c i .
G a u d r e g e l e U n g a r i e i L u d o v i c e e l M a r e p o r n e 0 e
c u r á z b o i i m p o t r i v a V i d i n u l u i ,
S t r a t i r n i r c e r e
a j u t o r d e l a c u m n a t u l s h u T a r a R o m â n e a s c A , V l a -
d i s l a v , f i u l l u i N i c o l a e A l e x a n d r u ( 1 3 6 4 c . 1 3 7 7 ) .
S t r a t i m i r e s t e l u a t p r i z o n i e r d e c ä t r e r e g e l e U n -
g a r i e i i a r s t a t u l s h u e s t e a n e x a t l a U n g a r i a s u b
n u m e l e d e « b a n a t u l B u l g a r i e i » . D a r a t u n c i i n t e r -
v i n e V l a d i s l a v , c a r e t r e c e D u n ä r e a c u o s t a § i i l u i ,
o c u p à V i d i n u l § i a l u n g g , p e U n g u r i d i n B u l g a r i a .
I n c e l e d i n u r m ä s e a j u n g e l a o i n t e l e g e r e : r e g e l e
U n g a r i e i l i b e r e a z ä p e S t r a t i m i r p e t e m e i u l g a -
r a n t i e i s e r s e a l u i V l a d i s l a v 0 e l 1 0 r e c a p ä t ä d o m -
n i a l a V i d i n . A c e a s t ä l u p t ä c o m u n ä b u l g a r o - r o -
m a n a i m p o t r i v a U n g u r i l o r e s t e a t r e i a i m p r e j u r a r e ,
l a s c u r t i n t e r v a l , i n c a r e a f l g m p e R o m a n i a l i a t i
c u B u l g a r i i : p r i m a o a r ä i m p o t r i v a G r e c i l o r , a d o u a
i m p o t r i v a S a i r b i l o r , a t r e i a i m p o t r i v a U n g u r i l o r .
I n t r e t i m p i n s ä m u r i s e l a T â r n o v o t a r u l I v a n
A l e x a n d r a c a r e r e p u d i a s e p e p r i m a l u i s o t i e , T h e o -
d o r a r o m â n c a 0 l u a s e d e s o t i e p e o e v r e i c a
b o t e z a t ä , d i n c a r e c ä s ä t o r i e s e n ä s c u s e * i v a a n .
I n t r e c e i d o i f r a t i v i t r e g i , c e l d e l a V i d i n 0 c e l d e l a
T a r n o v o s e n a § t e a t u n c i o m a r e d u § m ä n i e , f i e c a r e
a v â n d p r e t e n t i a a s u p r a i n t r e g u l u i t e r i t o r i u a l B u l -
g a r i e i .
8/18/2019 panaitescu romanis i bulgari.pdf
26/65
2 7
D e s i g u r c h s i m p a t i a § i a j u t o r u l d o m n i l o r d e l a
A r g e § m e r g e a c a t r e S t r a t i m i r , c u c a r e e r a u i n r u d i t i .
D i n l i p s a ' d e c r o n i c i § i d o c u m e n t e c o n t e m p o r a n e ,
n u c u n o a § t e m b i n e f a z e l e a c e s t e i l u p t e , d a r o p o -
v e s t i r e s c u r t ä b u l g a r e a s c h s p u n e n u m a i a t a t c h
D a n v o e v o d u l r o m a n a f o s t u c i s d e c h t r e * i § m a n
a l B u l g a r i e i ( 1 3 8 6 ) . N u c u n o a § t e m i m p r e j u r d r i l e
l u p t e i i n c a r e D a n , d o m n u l T h r i i R o m a n e § t i § i - a
p i e r d u t v i e a t a , d a r a v e m d r e p t u l s h b h n u i m c h i n -
t o c m a i c a i n a i n t a § u l s h u V l a d i s l a v , v e n i s e i n a j u -
t o r u l V i c l i n u l u i § . 1 a p i e r i t i n l u p t h c u t a r u l d e l a
T a r n o v o . A c e s t e p i s o d a f o s t i n s ä , l u a t c a s u b i e c t
p e n t r u v e c h i l e b a l a d e b u l g a r e § t i , i n c a r e s e p o v e -
s t e § t e c u m d o m n u l T h r i i R o m a n e § t i a f o s t p o f t i t
l a u n b o t e z d e c h t r e * i § m a n l a T a r n o v o § i c u m l a
u n o s p a t t a r u l a v r u t s h , o m o a r e p e d o m n u l r o m a n ,
c a r e i n s & i z b u t e § t e s ä s c a p e . M a i m u l t i d i n t r e d o m -
n i i r o m a n i d e l a s f a r § i t u l v e a c u l u i a l X I V - l e a :
R a d u , D a n , M i r c e a , s u n t p o m e n i t i , c u f a p t e l e l o r
e r o i c e i n b a l a d e l e b u l g i r e § t i , c a r e s u n t a s t f e l u n
e c o u a l l e g h t u r i l o r p o l i t i c e d i n t r e t a r a t u l b u l g a r § . 1
d o m n i a T h r i i R o m a n e § t i d e p e a t u n c i .
I n e p o c a l u i I v a n A l e x a n d r u , a l u i S t r a t i m i r § i a
l u i * i § m a n , d o m n e a i n D o b r o g e a u n d i n a s t s e p a r a t
D o b r o t i c i ( n u m i t § i D o b r o t i t h ) . E r a f i u l u n u i § e f
l o c a l d e l a C a v a r a , B a l i c a , c a r e c a § i b i s e r i c a § i
c o m e r t u l d o b r o g e a n d i n a c e a v r e m e e r a i n s t r a n s e
l e g h t u r i p e c h i l e m a r i t i m e c u i m p e r i u l d e l a C o n -
s t a n t i n o p o l . N u s e § - t i e c a n d § i i n c e i m p r e j u r ä r i
a c e s t e r e g i u n i s ' a u d e s p h r t i t d e c e l d e a l d o i l e a
i m p e r i u b u l g a r . D o b - o t i c i a f o s t t r i m i s d e t a t h l
s ä u c u u n n u m h r d e o s t a § i l a c u r t e a b i z a n t i n h ,
u n d e s ' a d i s t i n s i n c l i f e r i t e l u p t e , § i a l u a t i n & h a , -
t o r i e p e f i i c a u n u i i n a l t d e m n i t a r b i z a n t i n . D u p h
m o a r t e a t a t ä l u i M a , D o b r o t i c i s e i n t o a r c e l a C a -
8/18/2019 panaitescu romanis i bulgari.pdf
27/65
2 8
v a i n a s i i s i i n t i n d e s t ä p â n i r e a a s u p r a i n t r e g i i D o -
b r o g i i p r e c u m s i a s u p r a V a r n e i , d a r n u s i a S i l i -
s t r e i , c a r e s e a f l a i n s t ä p A n i r e a l u i * i s m a n . D o b r o -
t i c i a v u l e g ä t u r i i n t i n s e c u B i z a n t u l , f i i c a l u i s e
c ä s a t o r i c u M i h a i l P a l e o l o g , f i u l t m p ä r a t u l u i b i -
z a n t i n s i a s t f e l i n r u d i n d u - s e c u f a m i l i a i m p e r i a l ä ,
c ä p ä t ä s i s e f u l s t a t u l u i d o b r o g e a n t i t l u l d e d e s p o t
E l a v u u n l u n g r ä z b o i c u G e n o v a , c ä c i c o r ä b i i l e
r e p u b l i c i i i t a l i e n e , c a r e v e n e a u d u p ä m ä r f i u i i n
M a r e a N e a g r ä , a v u s e s e r ä g r e u t a t i d e i n t i m p i n a t
I n c o m e r t u l l o r i n p o r t u r i l e d o b r o g e n e . P r o b a b i l c a
a t u n c i a u p u s m â n a G e n o v e z i i p e C h i l i a ( L y c o -
s t o m o ) , p e b r a t u l d u n d r e a n c u a c e l a s i n u m e ,
c a r e m a i i n a i n t e f u s e s e a l l u i D o b r o t i c i . C h i l l a
d e v e n i o c o l o n i e g e n o v e z ä .
D u p ä m o a r t e a l u i D o b r o t i c i ( 1 3 8 5 ) u r m e a z ä l a
t r o n K u l s ä u I v a n c o , d e l a c a r e a v e m o s e r i e d e
m o n e t e c u i n s c r i p t i e i n g r e c e s t e , i n c a r e s e i n t i t u -
l e a z ä d e s p o t , i n t o c m a i c a t a t ä l s ä u . M o n e t e l e a c e s t e a
s ' a u g ä s i t i n t e z a u r e d i n T a r a R o m â n e a s c a , d o v e -
d i n d l e g a t u r i l e l o r c o m e r c i a l e . I v a n c o f a c e p a c e c u
G e n o v a s i i n t r a t a t u l d e p a c e d i n 1 3 8 7 s e a r a t ä
c a G e n v o e z i i v o r p u t e a f a c e c o m e r t l i b e r i n D o -
b r o g e a s i v o r p u t e a t r a n s p o r t a ¡ l i t r e a l t e l e s i s a r e
I n I t a l i a , s a r e c a r e s e a d u c e a i n - t r a n s i t d i n o c n e l e
d i n T a r a R o r n â n e a s c ä . U n a n m a i t A r z i u ( 1 3 8 8 )
I v a n c o m u r i s e s i D o b r o g e a t r e c e i n s t ä p â n i r e a l u i
M i r c e a , d o m n u l T h r i i R o m â n e s t i , i n i m p r e j u d r i
d e s p r e c a r i v a f i v o r b a i n c a p i t o l u l u r m ä t o r .
T o t u s i s e c o n s t a t ä & A i m e d i a t d u p ä e x p e d i t i a
t r i m i s ä d e s u l t a n u l M u r a d i n B u l g a r i a , a d i d , M e e -
p f i n d c u a n u l 1 3 8 8 , M i r c e a s e i n t i t u l e a z ä d e s p o t a l
t i r i i l u i D o b r o t i c i s i s t a p â n i t o r a l S i l i s t r e i , i a r i n
a c t e l e s a l e i n t e r n e
e l p o r u n c e s t e f u n c t i o n a r i l o r
l o c a l i d i n S i l i s t r a i n p r i v i n t a i m p o z i t e l o r . D e s i
8/18/2019 panaitescu romanis i bulgari.pdf
28/65
2 9
i m p r e j u r a r i l e d e a t u n c i n u s u n t b i n e c u n o s c u t e ,
c r e d e m c a 3 / I i r c e a a i n t e r v e n i t i m p o t r i v a T u r c i l o r ,
v ä z a n d c a p r i m e j d i a s e a p r o p i e d e D u n i r e . D u p a
o a r e c a r i l u p t e s c h i m b a t o a r e , d u p a p l e c a r e a T u r c i -
l o r , a p u s m a n a p e D o b r o g e a s i p e S i l i s t r a . R e -
z u l t a c a M i r c e a a c u c e r i t D o b r o g e a d e l a T u r c i s i a
i n t e r v e n i t i m p o t r i v a p a g a n i l o r , a t u n c i d a d a c e -
s t i a a u a t a c a t p e n t r u p r i m a o w l B u l g a r i a . I n a n u l
u r m a t o r T u r c i i s e i n d r e p t a r a i m p o t r i v a S a r b i l o r ,
l o v i n d p e c n e a z u l L a z a r i n v e s t i t a l u p t ä d e l a C o s -
s o v o , u n d e s u l t a n u l M u r a d i s i p i e r d u v i e a t a , d a r
I n a c e l a s i t i m p a p i e r i t s i l i b e r t a t e a S a r b i l o r .
D u p a u n e l e c r o n i c i t u r c e s t i , s i l a C o s s o v o a u
l u p t a t c o n t i n g e n t e r o m a n e s t i i n r a n d u r i l e c r e s t i -
n i l o r , d a r a c e s t e s t i r i s u n t c o n t r o v e r s a t e s i n u e s t e
s i g u r c a M i r c e a s i - a t r i m i s s i d e a s t a d a t a ° s t i l e
i m p o t r i v a p a g a n i l o r .
D u p a m o a r t e a s u l t a n u l u i 1 V I u r a d , t r o n u l i m p a -
r a t i e i o t o m a n e f u s e s e o c u p a t d e f i u l s a u B a i a z i d ,
p o r e c l i t F u l g e r u l . I n 1 3 9 3 a c e s t a ; n t r e p r i n s e o n o u a
e x p e d i t i e i m p o t r i v a B u l g a r i e i s i d u p a u n a s e d i u
g r e u a l c e t a t i i d e l a T a r n o v o , i z b u t i s a c u c e r e a s c a
i n t r e a g a t a r a , i a r p a t r i a r h u l E v t i m i e a f o s t d u s i n
r o b i e . N u s t i m d a c a § i d e d a t a a c e a s t a a i n t e r v e n i t
M i r c e a i n a j u t o r u l c r e s t i n i l o r , d a r f a p t u l e s t e f o a r t e
p r o b a b i l , c a d n u m a i a s a s e e x p l i c a d e c e i m e d i a t
I n a n u l u r m a t o r B a i a z i d p o r n i o e x p e d i t i e d e r a z -
b u n a r e i m p o t r i v a d o m n u l u i T a r i i R o m a n e s t i . E
p r o b a b i l c à s u l t a n a v o i a s a p e d e p s e a s c d p e d o m n u l
r o m a n p e n t r u c a , a d a t a j u t o r B u l g a r i l o r . I n l u p t a
d e l a R o v i n e ( 1 3 9 4 ) , i n c a r e s u l t a n u l B a i a z i d s ' a
c i o c n i t c u o s t i l e l u i M i r c e a , d e p a r t e a T u r c i l o r s e
a f l a u n u m e r o a s e c o n t i n g e n t e s a r b e s t i , c o n d u s e d e
i n s u s i S t e f a n , f i u l c n e a z u l u i L a z a r . A l a t u r i d e
a c e s t a s e a f l a u s i p r i n c i p i i m a c e d o n e n i C o n s t a n t i n
8/18/2019 panaitescu romanis i bulgari.pdf
29/65
3 0
d e l a V e l b u j d ( K u s t e n d i l ) s ' i M a r c u , f i u l l u i V u c a s i n .
I a r M a r c u a s p u s l u i C o n s t a n t i n i n a i n t e d e l u p t a :
« A s i d o n i s ä i n v i n g a c r e s t i n i i s i e u s ä c a d c e l d i n t a i
I n l u p t a » . I n a d e v ä r , a m a n d o i p r i n c i p i i m a c e d o -
n e n i a u c a z u t i n a c e a s t a l u p t a , c a r e a f o s t o i z -
b a n d ä p a r t i a l & p e n t r u d o m n u l T ä r i i R o m a n e s t i .
D a r p u t e r i l e t u r c e s t i n u s e i s t o v i s e r á s i M i r c e a a
f o s t s i l i t s a s e r e t r a g ä ' s i i n c e l e d i n u r m ä s ä s e a d d -
p o s t e a s c a i n T r a n s i l v a n i a . C u a j u t o r d e l a v o e v o d u l
T r a n s i l v a n i e i , t i b o r , c a r e c o m a n d a o o a s t e i n
m a r e p a r t e f o r m a t & d i n R o m a n i T r a n s i l v a n e n i ,
M i r c e a r e c a p a t ä d o m n i a s i a l u n g a p e u z u r p a t o r u l
V l a d V o d ä , l ä s a t i n s c a u n u l d e l a A r g e s d e c a t r e
s u l t a n u l B a i a z i d . E l p o a t e a s t f e l s a p a r t i c i p e l a
v e s t i t a l u p t ä c r u c i a t a d e p e p a m a n t u l b u l g a r
d e l a N i c o p o l e .
I n 1 3 9 6 s e s t r a n s e s e r a c a v a l e r i f r a n c e z i s i b u r -
g u n z i , g e r m a n i s i i t a l i e n i s u b c o m a n d a l u i S i g i s -
m u n d d e L u x e m b u r g , r e g e l e U n g a r i e i . L a a c e a s t a
c r u c i a t a a p a r t i c i p a t s i M i r c e a c u ° s t i l e l u i , p r e c u m
s i S t r a t i m i r d e l a V i d i n , s i n g u r u l s t a p a n i t o r b u l g a r
c a r e m a i r a m a s e s e i n d e p e n d e n t . A s a d a r d i n n o u
a u l u p t a t a l a t u r i i m p o t r i v a p a g a n i l o r R o m a n i i s i
B u l g a r i i . S e s t i e C U M c a v a l e r i i a p u s e n i , d i s p r e t u i n d
s f a t u l l u i M i r c e a d e a f i l a s a t e l s a i n c e a p ä l u p t a c u
p a g a n i i , a u i n t r a t i n m i j l o c u l d u s m a n i l o r s ' i a u
f o s t m a c e l a r i t i , a d u c a n d a s t f e l c o m p l e t a i n f r ' a n g e r e
a c r e s t i n i l o r . I n f r a n g e r e a d e l a N i c o p o l e a a v u t c a
u r m a r e c a d e r e a V i d i n u l u i , c a c i B a i a z i d s ' a g a i t
s a s u p u i e s i a c e a s t a c e t a t e , u n d e m a i r a m a s e s e l i b e r -
t a t e a b u l g a r ä . S t r a t i m i r , r u d a d o m n u l u i r o m a n , a
f o s t p r i n s s i t r i m i s i n e x i l l a B r u s s a i n A s i a M i c a .
M o a s t e l e S f . F i l o f t e i a a d u s e o d i n i o a r a d e i m p a r a -
t u l C a l o i a n l a T a r n o v o , c a s a f i e o c r o t i t o a r e a B u l -
g a r i e i , f u s e s e r a s c a p a t e d i n a c e a s t a c e t a t e l a V i -
8/18/2019 panaitescu romanis i bulgari.pdf
30/65
3 1
d i n . D u p ä c ä d e r e a V i d i n u l u i , e l e a u f o s t d u s e t o t
I n t a r a c r e s t i n ä , a d u s e d e 1 V I i r c e a i n c a p i t a l a s a d e l a
A r g q , u n d e s e a f l ä p f i n g i n z u n a d e a z i . A s t f e l
s f â n t a p r o t e c t o a r e a B u l g a r i e i a d e v e n i t p r o t e c -
t o a r e a T ä r i i R o m â n e § t i .
I n i m p r e j u r g r i l e t r a g i c e d e l a R o v i n e § i N i c o p o l e
M i r c e a p i e r d u s e S i l i s t r a § i D o b r o g e a , c a r e f u s e s e r d
c u c b r i t e d e T u r c i . D a r i m p r e j u r d r i f a v o r a b i l e p e n t r u
c r e § t i n i s e i v i r ä i a r 6 0 i n c u r â n d . S u l t a n u l B a i a z i d
a f o s t i n v i n s i n A s i a d e c ä t r e i m p A r a t u l M o n g o l i -
l o r T i m u r L e n k ( T a m e r l a n ) i n l u p t a d e l a A n k a r a
( 1 4 0 2 ) . S u l t a n u l c ä z u p r i n s i n m A i n i l e d u § m a n i l o r
0 m u r i i n c a p t i v i t a t e d u p ä s c u r t t i m p . A t u n c i i n -
c e p u r ä l u p t e l e i n t e r n e p e n t r u t r o n i n t r e f i l l l u i
B a i a z i d § i d e a c e s t e l u p t e s e f o l o s i r ä c r e § t i n i i , c a
s a s m . u 1 g 6 , I m p e r i u l u i O t o m a n d i n c u c e r i r i l e s a l e .
B i z a n t i n i i r e l u a r ä S a l o n i c u l , S A r b i i s e f ä c u r g d i n
n o u i n d e p e n d e n t i , M i r c e a d i n T a r a R o m â n e a s c ä
r e j a S i l i s t r a 0 D o b r o g e a d e l a T u r c i § i o d a t ä c u
a c e a s t a , l a 1 4 0 4 , § i c e t a t e a g e n o v e z ä a C h i l i e i d e l a
g u r i l e D u n ä r i i . I n B u l g a r i a s e p r o d u c e o r n i § c a r e
d e r ä s c o a r ä s u b c o n d u c e r e a f i i l o r l u i § i § m a n 0 a i
l u i S t r a t i m i r , c a r e s e i n t o r c i n t a r ä , d a r e a n u i z b u -
t e § t e , c ä c i e s t e i n A b u § i t ä d e W i l e s u l t a n u l u i S o l i -
m a n . M i r c e a c a u t h a t u n c i s ä a l i m e n t e z e d e z o r d i n e l e
i n t e r n e d i n I m p e r i u l O t o m a n , e l s p r i j i n ä p e f r a t e l e
m a i m i c a l s u l t a n u l u i S o l i m a n , M u s a , c a s ä a l u n g e
d i n s c a u n p e f r a t e l e s a u ( 1 4 1 0 ) , a p o i , d u p à t u f r A n -
g e r e a a c e s t u i a d e c A t r e f r a t e l e c e r ä m ä s e s e i n A s i a ,
M a h o m e t , d o m n u l T a r i i R o m â n e § t i r i d i c h u n n o u
p r e t e n d e n t , M u s t a f a , c a r e l u p t ä i n B u l g a r i a 0 i n
M a c e d o n i a a j u t a t d e o § t i r o m â n e § t i .
D u p ä c e M u s t a f a f u i n v i n s , M i r c e a a c o r d ä p r o -
t e c t i a l u i p r o f e t u l u i » , a g i t a t o r u l u i r e l i g i o s B e d r -
E d D i n , c a r e s e r e f u g i a z ä i n
< I M a r e a d e a r b o r i » ,
8/18/2019 panaitescu romanis i bulgari.pdf
31/65
3 2
D e l i O r m a n , d i n D o b r o g e a s u d i c d , s i d e a c o l o p o r -
n e s t e o r d s c o a l d r e l i g i o a s d m u s u l m a n d i n B u l g a r i a .
D a r i B e d r - E d D i n e s t e p r i n s d e o a m e n i i s u l t a n u l u i