Pag Sasa Lita

PAGSASALITA

KASANAYAN SA PAGSASALITA

“Talk low, talk slow, and don’t talk too much” - John Wayne

Wika > milyon taon na nakaraan, mas matanda pa sa cuneiforms script (3500 B.C) at hieroglyphic inscriptions (3000 B.C).

Ayon kay Stubbs, mahirap bumuo ng lipunan ng walang wika. Dapat tawagin ang tao na Homo loquems (speaking) imbes na Homo sapiens (tool wear) dahil ang wika ang unang natututuhan bilang isang bilohikal na proseso.


Itinuturing ang wikang pasalita ay unibersal dahil maraming lipunan ang mayroong pasalitang wika kahit na walang sistema ng pagsusulat; mas maraming oras ang ginagamit sa pagsasalita kaysa sa pagbabasa at pagsusulat.

Kahit gano katagal nang nagsasalita nag tao ay hindi parin sapat ang kasayanan ng mga ito dahil marami rin ang natatakot magsalita o nahihiya lamang.

ANG RETORIKA AT PAGTATALUMPATING

PAMPUBLIKO


Ang retorika ay isang mahalagang karunungan ng pagpapahayag na ukol sa pagpapaganda ng pagsasalita at pagsusulat upang maging kaakit-akit. Habang ang balarila ay tungkol sa pagwawasto, at pagkakaiba ng tama sa maling pangungusap; ang retorika naman ay tungkol sa mga batas ng malinaw, mabisa, maganda at kaakit-akit na pagpapahayag.

Ayon sa diksyunaryo ito ay: Isang sining o agham ng paggamit ng salita sa mabisang paraan pasalita man o pasulat.

Ito ay isang sining o agham sa pagsulat ng kathang pampanitikan.

Tradisyonal na pagkilala: Ang retorika ay inuugnay sa sining ng pagbigkas; hindi lamang ang estilo ng pagsasalita ang pinaguukulan ng

“Talk low, talk slow, and don’t talk too much” - John Wayne pansin kundi ang paggamit ng kilos at

galaw(non-verbal language) para maging epektibo at kaakit-akit sa mga tagapakining.

William D. Halsey at Emmanuel Friedman, Retorika: “Isang berbal na agham at nakaugnay sa lohika at balarila”

Ito ay nakatuon sa maaring magawa ng mga salita at hindi sa kinakailangan istruktura o ayos ng mga salita sa pagbibgay diin sa paggamit ng mga salita.

Binibigyan pansin ng retorika ang kalayaan ng pagpapahayag at hindi ang panuntunang ipinagbababawal ng lohika at balarila.


Mahalaga ang magandang pagpapahayag bago pa ang lohika at balarila. Hindi sapat ang maging wasto lamang ang ayos ng mga salita saloob ng isang pangungusap.

PANAHON NG GRIYEGO

Alamat nina Corax at Tisias

May mga nagsasabing iisang tao lamang si Corax at Tisias.

May isang tyranong pinatalsik sa posisyon. Tinuruan ni Corax ang mga tao gumamit ng

retoriko upang maangkin muli nila ang kanilang mga lupa.

Nagpasimula ng unang tradsiyon ng retorika sa Griyego.

Ang kontribusyon ni Corax sa retoriko ay naging basihan ng maraming pilosopo tulad ni Isocrates, Plato at iba pa.

“Talk low, talk slow, and don’t talk too much” - John Wayne Noong 481 B.K isang grupo ng mga pilosopo ay

tinawag na sophist. Sila ay nagsimula magturo ng panghihikayat. May mga manunulat na bumatikos sa kanila na walang hangad ang mga ito kundi ang kabayarang natatanggap at ang pagbibigay-diin sa retorika bilang sining ng pagtatalo hindi sa sustansya o nilalaman ng talumpati.

Ang salitang sophistry ay ginamit upang

tumukoy sa walang katuturang paggamit ng wika

Protagora

Isang sophist

Ama ng pakikipagtalo

Isang guro sa pagtatalo at sophistry.

Binbigyan ng isang isyu ang kanyang mga mag-aaral at kinakailangan nilang pumanig dito, pagkatapos ay labanan ito.

Isocrates

Ama ng pagtatalumpati Nagpatuloy sa tradisyong ng sophistry Sinasabing naging guro ni Isocrates si Tisias, na naging

“apprentice” ni Corax. Sinasabi ni Isocrates sa lahat ng kanyang mga mag-aaral. 1. Kailangang malaman ang angking kakayahan 2. Kailangang maunawaan ang mga pagsasanay sa kaalam

na ipinagkakaloob ng mga guro at libro 3. Kailangang maunawaan ang praktikal na gawaing

ipinagkakaloob ng mga guro na dinesenyo para sa makabuluhang paguunawa ng mag-aaral.

Isocrates

Ineehersisyo nya ang kanyang mga

estudyante na lumikha ng mga talumpati para sa iba’t ibang okasyon.

Naniniwalang ang likas na galing o kakayahan at kasanayan ay mas makabuluhan sa halip na maniwala sa mga prinsipyo ng retoriko.

Binigyang-diin ang Kairos na ang ibig sabihin ay “abilidad ng isang rhetor na humango sa pabago bagong kalagayan o sitwasyon.”

Lumikha ng isang paaralan ng retoriko

Plato

Griyegong pilosopo

Binigyang diin ang diyalektiko (proseso ng pagtatanong at pagsasagot upang suriin ang lahat ng angulo sa isang isyu upang hanapin ang katotohanan.)

Laban si Plato sa mga sophist, dahil dito kaya’t tingin ng tao sa paaral ni Isocrates sa retorika ay labag sa etika at mapanlinlang.

Aristotle

Kinilala ang kahalagahan ng lohika o logic sa

pag-uunawa sa anumang aralin.

Unang naglarawan sa isang sistema ng panghihingkayat para sa kulturang kanluranin na batay sa lohika, damdamin, at kredibilidad ng ispiker.

PANAHON NG ROMANO

Itinuloy ng Romano ang tradisyon ng mga griyego ukol sa pampublikong pagtatalumpati.

Cicero

Gumamit ng retorika at pilosopiya ukol sa pagtatalumpating pampubliko

Naniniwala na ang isang mahusay na mananalumpati ay nangangailangan ng mahusay na edukasyon

Natatanging kontribusyon ay ang repinadong proseso sa pagsusuri ng mga isyu at paglikha ng talumpati

Quintillan

Nagpatuloy sa tradisyong ng mga Romano sa

pagtatalumpati

Gumagamit ng serye ng mga tanong upang makahikayat ng malikhain at kritikal na pagiisip.

Nakilala sa kanyang gawain para sa etikal at epektibong pagtatalumapting pampubliko.

Naniniwala na ang mabuting tao ay magaling magsalita.

RHETORICAL CANON


1. Invention o pag-imbento - Ang mga materyales o elemnto na bumubuo sa isang talumpati, kasama na ang paksa ng buong talumpati at mga impormasyong gagamitin upang masuportahan ang isyu na itinutukoy sa talumpati. 2. Arrangement o pag-oorganisa - Paglilikha sa isang lohikal at epektibong pamamaraan upang makamit ang layunin ng talumpati. 3. Style o istilo - Pamamaraan sa pagtatalumpati at kung paano ginagamit ang wika. 4. Delivery o paglalahad - Aktwal na pagtatalumpati o presentasyon 5. Memory o pagtanda - Hindi gaanong mahalaga kasi ang tipikal na talumpati ay hindi kinakabisa.

ANO BA ANG PAGTATALUMPATING

PAMPUBLIKO?

Pagtatalumpating pampubliko

Ito ang komunikasyon ng isa o maraming tao sa harap ng madla o awdyens

Tagapagsalita – naglalahad ng mensahe sa malaking bilang ng tao

Awdyens – karaniwang walang gampaning magsalita maliban sa pagtatanong

URI NG TALUMPATI

1. Impormatibo

Ito ang pinaka-karaniwang uri ng talumpati. Sa talumpating impormatibo, ang tagapagsalita

ay nagbabahagi ng kanyang kaalaman at opinyon ukol sa isang paksa upang mas mapalalim pa ang pag-unawa o pagkakaintindi ng awdyens sa kung anumang tinatalakay.

2. Panghikayat

Sa talumpating panghikayat, ang tagapagsalita ay may layuning kumbinsihin at impluwensyahan ang pag-iisip, paniniwala, at opinyon ng mga nakikinig.

Ang tagapagsalita ay nagbabahagi rin ng mga babala o paalala na may layong makaapekto sa mga aksyon ng tagapakinig.

URI NG PAGLALAHAD O PAGHAHATID

1. Impromptu

Inilalahad na may kakaunting oras ng paghahanda.

Layuning magbigay impormasyon, manghikayat at mang-aliw.

1. Impromptu

Mga payo at tagubilin (Davis at Dickmayer 1993; Voth 1997)

a. Panatilihin ang postura at mag-relaks. b. Magtala ng mahahalagang punto . c. Tukuyin ang pinakamahalagang punto. d. Magpasya sa isang simpleng panimula. e. Kung ilalahad ang kongklusyon, banggitin ito at huminto na.

2. Extemporaneous

Maingat na pinaghahandaan bago pa ang tinakdang panahon.

Nangangailangan ng masinsinang pananaliksik.

Gumagamit ng isang pangkumbersasyon na tono o himig.

Nakatala sa isang kapirasong papel o index card o nakalahad sa isang balangkas.

Gumagamit ng mga keyword.

3. Manuscript

Isinulat bago pa man ang itinakdang panahon

Binabasa lamang sa harap ng mga tagapakinig

Ginagamit kung hinihingi ang kabuuang katumpakan

Nagkakaroon ng kakulangan ng eye contact sa awdyens at pagkilos.

4. Memorized

Nangangailangan ng higit na paghahanda sapagkat ito ay kailangang sauluhin

Ginagamit kung ang kasapatan at kaangkupan ay kinakailangan

Kumukunsumo ng higit na maraming oras

Hindi gaanong epektibo sapagkat nakikitang ito ay pinaghandaan at walang katapatan

ANG “RHETORICAL

TRIANGLE”

4. Memorized

Ang pag-iiba ng isang punto ay nangangahulugan din ng ng pag-iiba ng iba pang punto.

Mensahe (logos), Awdyens (pathos), Manunulat/Ispiker (ethos)

4. Memorized

Mensahe

Awdyens Ispiker

Mensahe o logos

Ang logos ay isang salita sa Griyego

Tungkol sa panloob na konsistensi ng mensahe

Ang dating sa awdyens ng logos ay kadalasang tinatawag ding argumentong apilang lohikal (Argumen’ts logical appeal)

Ispiker o ethos

Ang ethos ay isang karakter sa Griyego.

Ito ay tungkol sa pagkamatapat at kredibilidad ng manunulat/ispiker.

Ito ay kadalasang naipapahayag sa pamamagitan ng tono at istilo ng mensahe at sa paraan ng manunulat at ispiker sa paglalahad ng magkataliwas na punto.

Awdyens o pathos

Ang pathos ay isang emosyon sa Griyego.

Ito ang pinakamahirap bigyang katuturan.

Ito ay tungkol sa dating ng mensahe sa awdyens.

Ang matagumpay na istrakturang lohikal ng argumento ay mauugat sa pagpapahalaga at paniniwalang ibinabahagi ng awdyens upang makapaglabas ito ng emosyon.

4. Memorized

Ang logos ay para sa ating rasyunal fakultis samantala ang pagsasama-sama ng logos at pathos ay sa ating imahinasyon.

Ang dating ng ating awdyens ay tinatawag na apila sa emosyon o apilang motibasyunal.

PAGHAHANDA SA PAGTATALUMPATI

4. Memorized I. Pagpili ng angkop na paksa II. Pagsusuri at pagtataya sa layunin at

awdyens a. Layunin: ang dahilan ng pagsasalita o pagtatalumpati sa awdyens b. Nilalaman: tumutukoy sa aktwal na ideya ng talumpati c. Awdyens: tao/madlang paghahatiran ng talumpati

PAANO HARAPIN ANG TAKOT SA

PAGTATALUMPATI SA PUBLIKO

Ang pagtatalumpati ay HINDI nagdudulot ng alalahanin sa tao

Hindi mo kailangang maging matalino o perpekto upang magtagumpay.

Ang kailangan mo lamang ay dalawa o tatlong pangunahing punto.

Ang kailangan mo ay isang layunin na naaangkop sa gawain.

Ang epektibong paraan upang magtagumpay ay huwag mong ituring ang iyong sarili bilang Ispiker.

Ang kababaang-loob at pagpapatawa ay may malaking kontribusyon sa pagtatalumpati.

Kapag nagtalumpati ka sa publiko, walang mangyayaring masama!

Hindi mo kailangang kontrolin ang behevyor ng iyong awdyens.

Ang epektibong paraan upang magtagumpay ay huwag mong ituring ang iyong sarili bilang Ispiker.

Ang labis na paghahanda ay maaaring magdulot ng pinakamalalang pagkakamali.

Nais ng iyong awdyens na ikaw ay magtagumpay.

Hindi mo kailangang kontrolin ang behevyor ng iyong awdyens.

MGA DAPAT

TANDAAN SA EPEKTIBONG

PAGSASALITA AT MAHUSAY NA

PAGTATALUMPATI

Wasto at malinaw na bigkas ng salita

Hinuhusgahan ng mga tao ang isang ispiker sa unang salitang lalabas sa kanyang bibig kung kaya mahalagang matutuhan ang wastong bigkas ng mga salita bago pa ito aktwal na sabihin.

Nakasalalay sa wastong gamit ng mga sangkap sa pagbigkas o tinatawag na artikulador at resonador ang wasto at malinaw na pagbigkas.

Ang bilis o rate ng pagsasalita ay nakakaapekto rin sa pagbigkas ng mga salita.

Tinig

Ang tagumpay ng isang epktibong ispiker ay nakasalalay sa uri at lakas ng kanyang tinig at sa paraan ng paggamit nito.

Ang tinig na maganda ay mataginting, buo at malinaw, hindi matinis o magaralgal.

Ang isang mahusay na ispiker ay nagagawang pag-ibahin ang kanyang tinig sa uri, timbre at lakas.

Nagagawa niyang masaya, malungkot, nakakatakot, napapaluha at napapangiti ang kanyang tinig.

Tinig

Mga pamamaraan upang mapabuti ang pagsasalita sa tulong ng wastong tinig:

a. Magrelaks, magkaroon ng control sa paghinga. b. Hayaang ang boses ay magmula sa diaphragm at hindi sa lalamunan.

Tindig

Ang tindig ay nararapat pag-ibayuhin dahil ito ay unag nakikita at napupuna.

Ang tindig ay refleksyon ng kung gaano kahanda at komportable ang mambibigkas.

Ang magandang tikas o tindig ay nakapanghihikayat ng higit na atensyon.

Kilos

Ang kilos ay mahalag rin sa pagsasalita dahil hindi sapat ang salita lamang upang maunawaan ang sinasabi kundi lalo higit ng kilos at ekspresyon ng mukha. Sabi nga “Actions speak louder than voice.” Paminsan nakakapaghatid pa rin ng mensahe kahit walang binibigkas, bunga ng kilos o galaw ng katawan. Ang kakulangan at sobrang paggalaw o pakilos ay maaaring makasira sa ginagawang pagsasalita.

Kumpas

Maraming eksperto ang nagsasaing ang galaw n gating katawan ay 55% hanggang 65% n gating komunikasyon. Isa na rito ay ang pagkumpas ng ating kamay kapag nagsasalita.

May dalawang uri ng kumpas: una, kumpas na kinaugalian at ikalawa, kumpas na mapaglarawan.

Kumpas

Kabilang sa kumpas na kinaugalian ang mga sumusunod: a. Palas na nakalahad sa harap, bahagyang nakabukas ang dalawang bisig. b. Palad na nakataob at ayos na patulak. c. Kumpas na parang may itinuturo. d. Kumpas na paturo. e. Kumpas na pasubaybay. f. Palad na nakataob, at ayos na padapa. g. Palad na nakakuyom.

MGA URI NG TALUMPATI AYON

SA LAYUNIN

Talumpati na nagbibigay ng impormasyon

Layunin nito ay magturo at maipaunawa ang ilang mga konsepto sa mga awdyens.

Ang tagumpay ng talumpating ito ay depende sa kung may naunawaan at natutuhan ang iyong awdyens sa nais mong ipabatid.

Mga tanong na kailangang matugunan: a. Tama ba ang mga impormasyon? b. Malinaw bang naipahayag ang mga impormasyon? c. Mahalaga at nakapupukaw ba ng interes ang mga impormasyon?

Talumpati na nagbibigay ng impormasyon

Mga uri ng talumpati na nagbibigay ng impormasyon:

a. Talumpati tungkol sa mga bagay

b. Talupati tungkol sa mga pangyayari

c. Talupati tungkol sa mga konsepto

d. Talupati tungkol sa proseso ng paggawa

Talumpati na nanghihikayat

Pinakakompleks at mapanghamong uri ng talumpati

Ang ispiker ay nagsisilbing isang tagapanguna at tagahimok

Sinusuri ng awdyens ang lahat ng iyong sinasabi at maging ng iyong pagkatao – “mental dialogue with the audience” o “mental give-and-take” (Stephen Lucas)

Maging matapat; huwag manlinlang o manloko.

Talumpati na nanghihikayat

Mga uri ng talumpati na nanghihikayat:

a. Sa paghahanap ng katotohanan b. Sa paghahanap ng kung ano ang mahalaga c. Pagsusuri sa polisiya

Higit na tinututulan > Tinututulan > Di gaanong tinututulan > Neutral > Di gaanong sumasang-ayon > Sumasang-ayon > Higit na sumasang-ayon

Talumpating Okasyunal/Nang-aaliw

Talumpati na may layuning magbigay ng aliw at magganyak sa madla na magsama-sama sa isang okasyon.

Mga uri ng talumpating okasyunal: After Dinner Speech Talumpating Nagpapakilala Talumpati ng Pagkilala at Pagpapahalaga Talumpati ng Pagtanggap Talumpati ng Pagbibigay/Paghahandog

KAHALAGAHAN NG PAGLINANG NG KASANAYAN SA

MABISANG PAGSASALITA

Abraham Lincoln

dating pangulo ng Estados Unidos

halos wala siyang pormal na edukasyon

mahirap-na-mayaman

Ilang ulit siyang natalo sa halalan

Gettysburg Address at ikalawang inagural speech

Franklin Roosevelt

apat na sunud-sunod na termino nagbigay ng matamang atensyon sa salalayang

simula ng pagsasalita paulit-ulit niyang binigkas ang kanyang mga

talumpati

John F. Kennedy

Debateng ipinalabas sa mga programang pantelebisyon

Dahil dito, natalo niya si Nixon sa halalan

Demosthenes

isang dakilang orador pautal magsalita tinuruan ang sariling magsalitang tuluy-tuloy nagtalumpati sa harap ng hampas ng dalampasigan nagsubo ng maliliit na bato

MGA KAILANGAN

SA MABISANG PANANALITA

1. Kaalaman

“You cannot say what you do not know.”

DAPAT AY: 1. Alamin mo ang PAKSA, 2. May sapat kang kaalaman sa GRAMATIKA, 3. May sapat ka ring kaalaman sa KULTURA

2. Kasanayan

Kailangan ay may :

1. Sapat siyang kasanayan sa pag-iisip ng mensahe sa pinakamaikling panahon

2. Sapat siyang kasanayan sa paggamit ng mga kasangkapan sa pagsasalita

3. Kasanayan sa pagpapahayag sa iba’t ibang genre

3. Tiwala sa sarili

MGA KASANGKAPAN NG PAGSASALITA

1. Tinig

pinakamahalagang puhunan ng isang nagsasalita

kailangan ito ay maging mapanghikayat at nakakaakit pakinggan

may mga sitwasyon na kailangan ito ay malakas o mahina

kaakibat nito ay ang himig gaya ng lakas, kailangang inaangkop ang himig

sa sitwasyon, kaisipan, damdamin, o mensaheng pinapahayag

2. Bigkas

Kailangan maging mataas at malinaw

Maling pagbigkas = ibang pagpapakahulugan sa salita

Hal. Ang salitang bukas ay pwedeng ang kahulugan ay sa susunod na araw o gamit na nakabuklat

Kailangan maging maingat sa diin o stress, paghinto, at paghinga

3. Tindig

Kailangan may tikas mula ulo hanggang paa

Ang tagapagsalita ay kailangan maging

kalugud-lugod

4. Kumpas

Nagmumukhang robot or tuod ang nagsasalita kung wala ito

Ang bawat kumpas ay may kasamang

kahulugan Kahuluhan ng kumpas -> kahulugan ng mga salitang binibigkas

5. Kilos

Ang galaw ng ibang mga bahagi ng katawan ay pwedeng makatulong o makasira sa nagsasalita

Hal. Kapag magulo maglakad ang nagsasalita, mahihilo ang kanyang mga kausap o ang mga nakikinig sa kanya

ANG TAKOT SA PAGSASALITA SA

HARAP NG MADLA

“Walang dapat katakutan kundi ang takot mismo.” –Franklin D. Roosevelt

Tinatawag itong xenophobia o stage fright Pwedeng ito ay takot na mapagtawanan dahil sa

maling gramar o bigkas, o kaya masagwang tindig o postyur, kakatawang ideya o anyong pisikal

Ito ay nangyayari kapag wala kang tiwala sa iyong sarili o kung hindi moa lam kung ano o paano mo sasabihin ang isang bagay.

Kailangan ng tagapagsalita ng tensyon pero kailangan may kontrol (ginagawa itong positibo ng magaling na tagapagsalita)

Mga dahilan ng stage fright:

Takot sa malaki o di-pamilyar na madlang tagapakinig

Di-kaaya-ayang karanasan sa pagsasalita sa harap ng madla

Kakulangan/kawalan ng karanasan ng tagapagsalita

Damdaming kakulangan o insekyuriti Kakulangan/kawalan ng kahandaan Kahulugan/kawalan ng pamilyaridad sa lugar o

lokasyon

Paano iminimays ang stage fright:

Positibong atityud Magtiwala sa sarili Tanggapin ang iyong sarili Magkaroon ng marubdob na pagnanasang

maging mahusay Harapin ang takot, hindi dapat takas an. Isipin na ang mga nakikinig ay mga kaibigan Magbihis ng tama Mag-imbak ng maraming kaalaman Dumating ng maaga Magdasal

PROPAYL NG EPEKTIBONG ISPIKER

Mga Katangian

Dapat siya ay responsable Magiliw siyang magsalita at kawili-wiling

pakinggan May malawak na kaalaman Siya ay palabasa at palaisip May mayaman na koleksyon ng ideya at

babasahin May interes sa paksa Siya ay obhetibo May sense of humor at alam kung paano

magpatawa

Mga Katangian

Gumagamit ng angkop na salita Rinirespeto ang pagkakaiba ng kanyang mga

tagapakinig Malakas at sapat ang tinig niya Malinaw at wasto ang bigkas Angkop ang kanyang mga kumpas at kilos Hindi iniinsulto o sinasaktan ang damdamin ng

mga nakikinig Angkop ang kasuotan Pinaniniwalaan at isinaasabuhay ang kanyang

mga sinasabi

Mga Katangian

Wala siya nakadidistrak na mannerisms Mainam ang kanyang tindig o postyur Maayos at lohikal ang kanyang presentasyon Iniiwasan ang mapalabok na pananalita Binigyan ng diin ang mga mahalagan

konsepto/kaisipan Alam niya kung kalian tapusin ang pagsasalita Iniiwasan magyabang o himig-pagyayabang Mayaman ang bokabularyo Taglay ang mga angkop at inaasahang gawi,

personalidad, at karakter.

Salamat sa pakikinig!

Hansley Go Angela Juanito Jelene Ladrillano Carl Lozano Katrina Fernandez Louisse Ticsay

1SLP

Pag Sasa Lita

Documents