OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN Muriel BRANDT Het verwarmingssysteem en de productie van sanitair warm water RENOVATIE MET HOGE ENERGIE-EFFICIËNTIE IN DE BRUSSELSE CONTEXT LENTE 2019 Op basis van de presentaties van Cenergie en MATRIciel
OPLEIDING
DUURZAME GEBOUWEN
Muriel BRANDT
Het verwarmingssysteem en de productie van sanitair warm
water
RENOVATIE MET HOGE
ENERGIE-EFFICIËNTIE IN DE
BRUSSELSE CONTEXT
LENTE 2019
Op basis van de presentaties van Cenergie en MATRIciel
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
DOELSTELLINGEN VAN DE PRESENTATIE2
N Een snel overzicht geven van de geldende normatieve en
reglementaire aspecten
N De verschillende productie- en afgiftesystemen bekijken, met
focus op bijzondere aandachtspunten in het kader van een
renovatie
N Een werkmethodologie voorstellen om rekening te kunnen
houden met alle belangrijke aspecten verbonden aan een
efficiënte renovatie
N Behandeling van enkele courante, gevoelige combinaties van
gerelateerde werken in het geval van een gefaseerde renovatie
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
INHOUDSTAFEL3
N Kennisopfrissing
N Energiebehoefte en vermogensbehoefte
N Reglementaire aspecten
N Productiesystemen > werkingsprincipes en aandachtspunten
N Afgiftesystemen > temperatuurregimeprincipes
N Thermisch comfort
N Andere gerelateerde aspecten
ALGEMENE AFWEGINGEN
GERELATEERDE WERKEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
ENERGIEBEHOEFTE EN VERMOGENSBEHOEFTE4
Energiebehoefte voor de verwarming
Source / Bron: EPB-gids Waals Gewest 3.2
12
3
45
6
710
11
12
13
14
1. Transmissieverliezen
2. Verliezen door bewuste ventilatie
3. Verliezen door in-/exfiltratie
4. Totale verliezen van de gebouwschil
5. Zonnewinsten
6. Interne warmtewinsten
7. Netto-energiebehoefte voor de verwarming
10. Eventuele thermische zonne-energie
8. Verliezen van het systeem
12. Eindverbruik voor de verwarming
13. Omzettingsverliezen
14. Primaire-energieverbruik voor de verwarming
+
+
=
-
-=
-
+
=
+
=
9. Bruto-energiebehoefte voor de verwarming=
11. Productieverliezen+
8
9
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
Source / Bron: www.energies.wallonie.be
ENERGIEBEHOEFTE EN VERMOGENSBEHOEFTE5
Energiebehoefte voor het SWW
De netto-energiebehoefte voor het SWW is
afhankelijk van de hoeveelheid SWW die in het
gebouw wordt afgetapt:
N Woningen: 25 l/pers/dag bij 60 °C
(gemiddelde waarde)
N Tertiaire gebouwen: sterk afhankelijk van de
bestemming
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
ENERGIEBEHOEFTE EN VERMOGENSBEHOEFTE6
Energiebehoefte voor het SWW
N Op basis van het werkelijke verbruik
• Alleen mogelijk bij renovatie
• Goed voor de tertiaire sector
N Overeenkomstig het nominale debiet van de tappunten
• Houdt het risico van overdimensionering in
• Via typeprofielen
• Gebruikt voor nieuwbouw
• Goed aangepast aan de residentiële sector
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
ENERGIEBEHOEFTE EN VERMOGENSBEHOEFTE7
Welk verwarmingsvermogen?
N Bestaande gebouwen
• Vermogen per m² (of per m³) af te raden
• Definitie van de werkingsuren (warmteverbruikscurve)
• Verbruik/vermogen ≈ 1.500 h bij volledig regime
• Berekening van de warmteverliezen (NBN EN 12831)
• Dynamische simulatie (gebaseerd op ASHRAE)
N Nieuwbouw
• Berekening van de warmteverliezen (NBN EN 12831)
• Dynamische simulatie (gebaseerd op ASHRAE)
12831
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
ENERGIEBEHOEFTE EN VERMOGENSBEHOEFTE8
Welk vermogen voor het SWW?
N Keuzefactoren: vermogen, beschikbare ruimte, investering,…
Aa
nzie
nlijk
ve
rsc
hil
Combi-
toestel
Oud huis Nieuw of gerenoveerd huis
?
10 - 40 W/m²80 - 120 W/m² Is afhankelijk van het getapte
volume
Min. 25 kW (ogenblikkelijk)
Is afhankelijk van het getapte volume
Min. 25 kW (ogenblikkelijk)
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
ENERGIEBEHOEFTE EN VERMOGENSBEHOEFTE9
Welk vermogen voor het SWW?
Verbruikte e𝒏𝒆𝒓𝒈𝒊𝒆 (VE) ≤ Opgeslagen e𝒏𝒆𝒓𝒈𝒊𝒆 (OE) + Geproduceerde e𝒏𝒆𝒓𝒈𝒊𝒆 (GE)
N Ogenblikkelijk (VE = GE)
Continue vraag
N Semi-ogenblikkelijk
Verscheidene dagpieken
Opwarmtijd 20 - 30 min
N Semi-accumulatie
Verscheidene dagpieken
Opwarmtijd 1 - 1.30 h
N Accumulatie (VE = OE)
Vraag per piek
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
ENERGIEBEHOEFTE EN VERMOGENSBEHOEFTE10
Welk vermogen voor het SWW?
Productiewijze van het SWW – Ogenblikkelijke productie
N Maximaal watervolume van 60 °C getapt in 10 minuten
N Te voorzien vermogen in kW
𝑃 =1,16
1000∙𝑉60,10𝑚𝑖𝑛
1
6
∙ (60 − 10)
Ogenblikkelijke productie? Ja bij enkelvoudig aftappen (bijv.kleine woning), tenzij er voor elk tappunt een installatie wordtvoorzien
Voorbeeld Spoelbak Badkuip Douche
Debiet 60 °C 5 l/min 9 l/min 6 l/min
Taptijd 10 min 10 min 10 min
Watervol. 60 °C 50 l 90 l 60 l
Voorbeeld Spoelbak Badkuip Douche
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
ENERGIEBEHOEFTE EN VERMOGENSBEHOEFTE11
Welk vermogen voor het SWW?
Productiewijze van het SWW – Ogenblikkelijke productie
N Bij gebruik van tappunten met een kleiner debiet
• Spoelbak + douche gelijktijdig ≈ 30 kW
• Badkuip alleen < 25 kW
• Twee douches gelijktijdig < 30 kW
Ogenblikkelijke productie aangepast aan de geoptimaliseerdetapdebieten
Spoelbak Badkuip Douche
Tapdebiet 5 l/min 15 10 l/min 10 6,6 l/min
Taptemperatuur 60 °C 40 °C 40 °C
Debiet 60 °C 5 l/min 6 l/min 4 l/min
Taptijd 10 min 10 min 10 min
Watervol. 60 °C 50 l 60 l 40 l
Vermogen 17,4 kW 20,9 kW 13,9 kW
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
ENERGIEBEHOEFTE EN VERMOGENSBEHOEFTE12
Welk vermogen voor het SWW?
Productiewijze van het SWW – Zuivere accumulatie
N Maximaal watervolume van 60 °C getapt in 24 uur
• Verbruikt watervolume: 277 l, of 69 l/p
• Verbruikt watervolume: 169 l, of 42 l/p
Voorbeeld 1 Spoelbak Badkuip Douche
Debiet 60 °C 5 l/min 9 l/min 6 l/min
Taptijd 1*5 min 2*10 min 2*6 min
Watervol. 60 °C 25 l 180 l 72 l
Voorbeeld 2 Spoelbak Badkuip Douche
Debiet 60 °C 5 l/min 9 l/min 6 l/min
Taptijd 1*5 min 0*10 min 4*6 min
Watervol. 60 °C 25 l 0 l 144 l
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
ENERGIEBEHOEFTE EN VERMOGENSBEHOEFTE13
Welk vermogen voor het SWW?
Productiewijze van het SWW – Zuivere accumulatie
N Opslagvolume
𝑉𝑜𝑝𝑠𝑙𝑎𝑔 =𝑉𝑣𝑒𝑟𝑏𝑟𝑢𝑖𝑘𝑡 𝑤𝑎𝑡𝑒𝑟
𝑂𝑝𝑠𝑙𝑎𝑔𝑒𝑓𝑓𝑖𝑐𝑖ë𝑛𝑡𝑖𝑒
• Efficiëntiefactor m.b.t. de opslag (afhankelijk van de stratificatie)
• Goede stratificatie: efficiëntie van 80 % tot 95 %
• Grote vermenging: efficiëntie kan afnemen tot 45 %
• Verbruikt watervolume: 169 l, of 42 l/p
Opslagefficiëntie Voorbeeld 1 Voorbeeld 2
Goed 80 % 346 l 211 l
Slecht 50 % 554 l 338 l
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
ENERGIEBEHOEFTE EN VERMOGENSBEHOEFTE14
Welk vermogen voor het SWW?
Productiewijze van het SWW – Zuivere accumulatie
N Te voorzien vermogen in kW
𝑃 =1,16
1000∙𝑉60,24ℎ
6∙ 60 − 10
Productie met zuivere accumulatie? Zo ja:
N vrij gering verbruik
N bij efficiënte opslag met goede stratificatie
N bij compatibele plaatsruimte
N WP
Opslagefficiëntie Voorbeeld 1 Voorbeeld 2
Watervol. 60 °C 277 l 169 l
Vermogen 2,7 kW 1,6 kW
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
INHOUDSTAFEL15
KENNISOPFRISSING
N Energiebehoefte en vermogensbehoefte
N Reglementaire aspecten
N Productiesystemen > werkingsprincipes en aandachtspunten
N Afgiftesystemen > temperatuurregimeprincipes
N Thermisch comfort
N Andere gerelateerde aspecten
ALGEMENE AFWEGINGEN
GERELATEERDE WERKEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN16
Verwarmingsketels
N NBN 61-001 (≥ 70 kW) - NBN 61-002 (< 70 kW)
Gas
N NBN D 51-003 - NBN D 51-004 - NBN D 51-006
Systemen
N NBN EN 12828
N NBN EN 12831 + Belgische bijlage (thermische last)
N NBN EN 12831-3 (thermische last SWW)
61-001/002
EN 12828
EN 12831
D 51-003/004/006
De vermelde reglementeringen vormen geen volledige lijst maar laten toe
bepaalde aandachtspunten in het kader van een gefaseerde renovatie te
belichten
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN17
Ventilatie
N Niet-gesloten verwarmingsketels
• Luchttoevoer vereist voor de werking van de verwarmingsketel
• Ventilatieopeningen hebben een vrije doorlaatsectie van minstens
• 150 cm² zodra een apparaat van type A aanwezig is
• 50 cm² in de andere gevallen
• Ventilatieopeningen die afhankelijk zijn van het vermogen van de
generator
N Gesloten verwarmingsketels ("ventouse”) in het beschermde volume, maar
opgelet op het vermogen!
• Tot 30 kW: geen bijzondere eisen (residentieel)
• Tot 70 kW: eventueel noodzakelijk de stookruimte te ventileren (NBN 61-
002)
• Boven 70 kW: hoge en lage ventilatie volgens het vermogen in de
stookruimte (NBN 61-001)
61-002
61-001
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN18
Schoorsteen - NBN D 51-003D 51-003
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN19
Schoorsteen - NBN D 61-001D 61-001
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN20
Schoorsteen - NBN D 61-002D 61-002
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN21
Stookruimte en toegang
N De voorschriften zijn afhankelijk van het vermogen in de stookruimte
Brandgedrag
N Stookruimte
• Binnenwanden RF 2h
• Deuren RF 1h
N Rookkanaal (compartimentering)
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN22
Lijst van de maatregelen verbonden aan de milieuvergunning
N Verwarmingsketel van minstens 100 kW
• Geen stookruimte (gas) lager dan niveau -1 zonder uitdrukkelijke
toestemming van de brandweerdienst (DBDMH)
• Onderbrekingsinrichting buiten de stookruimte (of vlakbij de deur), om de
elektriciteits- en de brandstofvoorziening (bijv. elektromagnetische
afsluiter) van de installatie te onderbreken
• Brandweerstandsnormen voor de wanden en deuren
• Brandblussers
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN23
Meterlokaal
De gasmeter moet in een droge en natuurlijk geventileerde ruimte worden
geplaatst
zie het bestek van Sibelga voor de andere eisen
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN24
EPB-reglementeringen voor verwarming en klimaatregeling
Source / Bron : Bruxelles Environnement
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN25
EPB-reglementeringen voor verwarming en klimaatregeling
N Toepassingsgebied
• Verwarmingsketel op gasvormige / vloeibare brandstof en
waterverwarmer op gas
• Pn > 0 kW
• Klimaatregelingssysteem compressiekoelmachines Pn > 12 kW
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN26
EPB-reglementeringen voor verwarming en klimaatregeling
N Twee categorieën van eisen
• Eisen inzake goede werking
> Veilige en performante werking toestel
• Technische “systeemeisen”
> Prestatie van de verwarmingssystemen
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN27
EPB-reglementeringen voor verwarming en klimaatregeling
N Eisen m.b.t. de goede werking
1. Goede staat van de kanalen voor de afvoer van de verbrandingsgassen
en voor de aanvoer van verbrandingslucht
2. Onderdruk van het afvoerkanaal voor de verbrandingsgassen (type B)
3. Openingen voor verbrandingsmetingen
4. Verbranding en emissies van de verwarmingsketels en van de
waterverwarmers in bedrijf
5. Ventilatie van de ruimte waarin zich minstens een waterverwarmer op
gas of een verwarmingsketel (type B) bevindt
6. CO-gehalte in de ruimte waarin zich minstens een waterverwarmer op
gas of een verwarmingsketel bevindt
7. Veiligheidsinrichtingen van de waterverwarmers op gas en van de
verwarmingsketels
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN28
EPB-reglementeringen voor verwarming en klimaatregeling
N Technische “systeemeisen”
1. Eisen van energiemeting
2. Eisen betreffende de energieboekhouding
3. Documenten betreffende het verwarmingssysteem
4. Dimensioneringsnota van de verwarmingsketels
5. Thermische isolatie van leidingen en toebehoren van het
verwarmingssysteem
6. Regeling van de verwarmingssystemen
7. Verdeling van de verwarmingswater- en luchtdistributie
8. Variatie in het verse luchtdebiet naargelang de reële bezetting
9. Warmteterugwinning op dubbele flux ventilatie-eenheden
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN29
EPB-reglementeringen voor verwarming en klimaatregeling
N Bepaalde acties m.b.t. de stookruimte zullen aanleiding geven tot de
toepassing van bepaalde eisen
Voorbeeld: Er is een EPB-oplevering verwarming vereist zodra er
sprake is van een nieuwe installatie van een verwarmingsketel
(vernieuwing, verplaatsing of wijziging) in een
verwarmingssysteem
N Bepaalde acties worden niet bepaald door elementen die aanleiding geven
tot toepassing van de reglementering.
Voorbeeld: eis inzake de energieboekhouding
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN30
EPB-reglementeringen voor verwarming en klimaatregeling
HANDELINGEN Frequentie en aanleiding (vanaf 01/01/2019)
EPB-oplevering Bij de plaatsing of vervanging van een verwarmingsketel: 1
maand na de indienststelling
Periodieke EPB-controle
(PC)
1x / 2 jaar voor verwarmingsketels en waterverwarmers op gas
1x / jaar voor verwarmingsketels op vloeibare brandstof
Pn > 0 kW
! Ook een eerste periodieke controle bij de plaatsing van
waterverwarmers
Bij werken aan het brandstofgedeelte van een verwarmingsketel
of een waterverwarmer
Bij verplaatsing van de verwarmingsketel
EPB-diagnose 1x/ 5 jaar voor verwarmingssystemen van type 2
Minimaal
onderhoudsprogramma
Continue werking, verificatie bij de diagnosestelling
Systeem type 2
(inhoud ligt nog niet vast)
Verzending van de
attesten
Alle conforme en non-conforme attesten (vanaf 01/01/2020)
Binnen de 30 dagen
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN31
EPB-reglementeringen voor verwarming en klimaatregeling
N HANDELING: periodieke EPB-controle van een verwarmingsketel of van
een waterverwarmer
Verificatie van de 7 eisen m.b.t. de goede werking
N HANDELING: EPB-oplevering van een verwarmingssysteem
Verificatie van de 7 eisen m.b.t. de goede werking en de 9
technische “systeemeisen”
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN32
EPB-reglementeringen voor verwarming en klimaatregeling
N Focus op de eisen inzake de thermische isolatie
• Voor de verwarmingssystemen waarvoor een EPB-oplevering vereist is
overeenkomstig de EPB-verwarmingsreglementering moeten alle
hydraulische en aeraulische leidingen voldoen aan minimale eisen inzake
de thermische isolatie volgens
• het type omgeving: in/buiten het beschermde volume
• de buitendiameter van de leiding
• de thermische prestatie van de isolatie (klassen)
• Voor de SWW-leidingen: als het om een circulatieleiding gaat
(uitgezonderd de thermosifons)
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
INHOUDSTAFEL33
KENNISOPFRISSING
N Energiebehoefte en vermogensbehoefte
N Reglementaire aspecten
N Productiesystemen > werkingsprincipes en aandachtspunten
N Afgiftesystemen > temperatuurregimeprincipes
N Thermisch comfort
N Andere gerelateerde aspecten
ALGEMENE AFWEGINGEN
GERELATEERDE WERKEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN34
Verwarmingsketel op stookolie of op gas
N Bestaande verwarmingsketel diagnose uit te voeren om de prestaties te
analyseren
N Nieuwe condenserende verwarmingsketel
N Voor verwarming alleen of gecombineerd met SWW
+ Gekende, betrouwbare en competitieve technologie
+ Interessant rendement en interessante prijs
+ Redelijke onderhoudskosten
+ Makkelijke realisatie
+ Groot vermogenbereik: 5 tot 5000kW
- Levensduur: 15 tot 20 jaar
- Brandstofprijs: afhankelijk van de markt
- Milieu-impactSource / Bron: www.tobel.be
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN35
Verwarmingsketel op stookolie of op gas
N Condenserende verwarmingsketel
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN36
Combilus
N Principe
Source / Bron: Viessmann – Meibes Logotherm
Volledig systeem:
A Verwarmingsketel
B Laadpompgroep
C Buffervat
D Pompgroep voor
warmwatercircuit
E Individueel station
F Kamerthermostaat
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN37
Combilus
N Sleutelcijfers
• Vermogen SWW: 35 kW (indien 65°C)
• Debiet: 12 tot 17 l/min op 50°C
• Vermogen verwarming: max. 15 kW
• Warmtewisselaar: 0,6 m², isolatie 20 mm (0,038 W/mK)
• Uitgerust met meters (monitoring
en naleving EPB-reglementering)
Source / Bron: Viessmann – Meibes Logotherm
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN38
Combilus
(vooral vergeleken met de standaardoplossing “individuele
verwarmingsketel”)
+ Verwarmingsvermogen station (10 tot 15kW) lager dan dat van individuele
verwarmingsketel (24 kW – modulatie 30% tot 100%, dus werkt vaak in “alles
of niets”-modus)
+ Station neemt minder plaats in dan individuele verwarmingsketel
(rookgasafvoer, gasleiding)
+ Geen verbrandingstoestel in de woning
+ Weinig of geen onderhoud (behalve op het niveau van de gecentraliseerde
stookruimte)
- EPB-prestatie vergeleken met gelijkwaardige gecentraliseerde oplossing,
maar zonder substation
- Kostprijs (een gecentraliseerde stookruimte en een station per woning),
volgens bepaalde ontwerpers, maar niet volgens de fabrikant
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN39
Houtkachels: pellets, stukhout
N Voor individuele woning
N Alleen verwarming of gecombineerd met SWW: lucht of water
+ Decoratief element in zithoek
+ Hernieuwbare brandstof
+ Revalorisatie van houtafval
+ Verwarming d.m.v. lucht: kanaliseerbare kachel
+ Verwarming d.m.v. water: watervoerende kachel
- Elektrische aanvulling voor het SWW in de zomer
- Oververhittingsrisico
- Beperkt vermogen: 5 tot 20kW
- Emissies PM10/2,5: stedelijk gebied
- Autonomie: manueel hout laden
- Levering van de brandstof
Opgelet voor niet-gesloten systemen met mogelijke interactie tussen de
systemen mogelijk is (keukendampkappen)!
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN40
Warmtepomp
N Werkingsprincipe
• Er wordt warmte uit een ‘koudebron’ gehaald (bodem, buitenlucht,…)
• Verhoogt het temperatuurniveau ervan
• Geeft deze warmte af met een hogere temperatuur
Stoom
lage druk
Stoom
hoge druk
Vloeistof
lage druk
Vloeistof
hoge drukREDUCEERTOESTEL
CONDENSOR
COMPRESSOR
VERDAMPERKoudebron Verwarmings-
installatie
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN41
Warmtepomp
N Koudebron (die met de laagste temperatuur)
• De bodem (= oppervlaktegeothermie)
• De lucht (= aerothermie)
• Het water (= hydrothermie)
• De verloren warmte (vervuilde lucht, proceswarmte,…)
Dynamische warmtewisselaar
Statische warmtewisselaar
Grondwater
OppervlaktewaterHorizontale captatie
Verticale captatie
Aerothermische WP Hydrothermische WPGeothermische WP
Source / Bron: EF4
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN42
Warmtepomp
N Koudebron
• Omgevingslucht of buitenlucht
N Makkelijk te realiseren
N Voor de buitenlucht varieert de temperatuur van de lucht sterk in de loop
van het jaar
Prestaties van de WP variëren eveneens sterk
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN43
Warmtepomp
N Koudebron
• Omgevingslucht of buitenlucht
N Bedenking m.b.t. het gegenereerde geluid
Opgelet op het onderhoud van het toestel waarvan het geluid
in de loop van de tijd kan veranderen
Source / Bron: Daikin
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN44
Warmtepomp
N Koudebron
• Bodem
• Horizontale collectoren die op geringe diepte worden
ingegraven (0,6 tot 1,2 m)
• Verticale (open/gesloten) collectoren, nagenoeg onafhankelijk
van de buitentemperatuur, maar vereisen boorwerken
• Spiraalvormige warmtewisselaars (alternatief systeem)
Source / Bron: http://www.af-sa.ch/
So
urc
e / B
ron
: P
AC
én
erg
ie.c
om
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN45
Warmtepomp
N Bivalente werking : parallelle ou alternatieve
Appoint
Appoint
Source / Bron : http://conseils.xpair.com
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN46
Bodem/water- of water/water-warmtepomp
+ Gekende en betrouwbare technologie
+ Constante COP het hele jaar door
+ Omkeerbaar
+ Beperkte watertemperatuur: 55 °C (behalve HT-WP)
- PE-verbruik
- Elektrische bijverwarming voor het SWW (behalve HT-WP)
- Aanzienlijke investering (geothermische boringen en putten)
- Gebruik van verontreinigende koelfluïda
- Vermogenbereik: 10 tot 2000 kW
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN47
Lucht/water-warmtepomp
+ Technologie in volle expansie (HT-WP)
+ Omkeerbaar
+ Interessant rendement (COP)
+ SWW 100 % thermodynamisch (HT-WP)
+ Productie van water tot 80 °C
- PE-verbruik
- Zwaardere investering dan voor een verwarmingsketel
- Gebruik van verontreinigende koelfluïda
- COP daalt met de buitentemperatuur
- Vermogenbereik: 10 tot 45 kW
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN48
Thermodynamische boiler
+ Mogelijkheid tot aansluiting op GMV
+ Productie van water tot 60 °C (opgelet bij bijverwarmingsweerstand)
+ Opslag tot 300 l SWW
- Vermogen van 1,5 tot 5 kW (zeer gering)
- Geluidshinder
- Afkoeling van de ruimte: buiten het beschermde volume plaatsen of
buitenaansluiting voorzien (idealiter)
- Vereist minimumdebiet
So
urc
e / B
ron
: ce
gib
at
So
urc
e/B
ron
: M
itsu
bis
hi e
lectr
ic
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
INHOUDSTAFEL49
KENNISOPFRISSING
N Energiebehoefte en vermogensbehoefte
N Reglementaire aspecten
N Productiesystemen > werkingsprincipes en aandachtspunten
N Afgiftesystemen > temperatuurregimeprincipes
N Thermisch comfort
N Andere gerelateerde aspecten
ALGEMENE AFWEGINGEN
GERELATEERDE WERKEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
AFGIFTESYSTEMEN50
Principe van de warmte-afgifte
N Afgiftewijze
• Convectie
• Straling
• Conductie
Straling
Conductie door rechtstreeks contact tussen huid en voorwerpen
Convectiefenomeen tussen huid en lucht
Verwarming en comfort
Ideale theoretische curve Vloerverwarming 1. Elektrische convectoren
2. Ingeblazen lucht
1
2
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
AFGIFTESYSTEMEN51
Radiator
N Warmte-uitwisseling door convectie (en straling)
N Makkelijke regeling (thermostatische kraan)
N Reactiviteit en thermische dynamiek (inertie)
N Afgiftevermogen gevoelig voor het temperatuurregime
Source / Bron: Radson
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
AFGIFTESYSTEMEN52
Ventilerende convector
N Warmteverspreiding door gedwongen convectie: een ventilator activeert de
warmteoverdracht in een batterij
N Hoge reactiviteit
N Elektriciteitsverbruik en akoestiek
N Vrij eenvoudige regeling
N Bestaat ook in warmte en koude!
• 2 buizen
• 4 buizen
Source / Bron: Energie+
Ingeblazen lucht
Afgevoerde lucht
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
AFGIFTESYSTEMEN53
Vloerverwarming
N Verdeling van een warm fluïdum en warmte-afgifte hoofdzakelijk door
straling
N Mogelijkheid met zeer lage temperaturen te werken
N Zeer hoge inertie indien verzonken in de dekvloer
niet zo geschikt als het gebouw gevoelig is voor variabele interne en
externe warmtewinsten (lage-energie- en passiefgebouwen)
N Er bestaan reactievere systemen (geïntegreerd onder een plankenvloer)
N Hoge investeringskosten
N Comfort? Afhankelijk van de regeling
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
AFGIFTESYSTEMEN54
Luchtverwarming (door warmtebatterij)
N Kan in een ventilatiegroep of in de kanalen worden geplaatst
N Beperkte pulsietemperatuur om het comfort te handhaven (35°C)
N Het pulsieluchtdebiet moet worden aangepast aan het vereiste thermische
vermogen en niet alleen aan het hygiënische-luchtdebiet
N Energieoverdracht via de lucht > beperkingen
• De capaciteit van de lucht is kleiner dan die van water
• Genereert verdere drukverliezen op het net
• Genereert toegenomen verbruik van de ventilatoren
N Gestuurd door een klep (2- of 3-wegsklep) bediend door een thermostaat of
rechtstreeks door een thermostatische kraan op afstand
1. filter
2. voorverwarmingsbatterij
3. koelbatterij
4. luchtbevochtiger
5. naverwarmingsbatterij
6. pulsiekanaal
7. extractiekanaal
vervuilde lucht
buitenlucht
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
AFGIFTESYSTEMEN55
Belang van het temperatuurregime
N Voorbeeld: vergelijking van de plaatsruimte van een radiator
N Regime 75/65/20 factor 1
N Regime 50/30/20 correctiefactor 3,7!
Type 75/65/20 50/30/20
Hoogte x lengte
Radiator 500 W 21 600 x 450 600 x 1350
Radiator 500 W 33 450 x 300 450 x 900
Radiator 1.500 W 21 600 x 1200 > 900 x 3000
Radiator 1.500 W 33 450 x 900 450 x 2550
Source / Bron: Radson
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
AFGIFTESYSTEMEN56
Gevalstudie: renovatie van een eengezinswoning
N Kamer in een bestaande woning
• Het berekende verliesvermogen bedraagt 1.950 W
• Met een bestaande verwarmingsketel en een regime van 90/70 bij een
buitentemperatuur van - 8 °C (factor 0,8 voor de dimensionering van de
radiator)
(Vaak zijn de radiatoren in bestaande gebouwen ietwat
overgedimensioneerd)
• Afmetingen van de bestaande radiator onder de vensterbank: L = 1050 X
h = 600 (type 22) bij 90/70-regime (breedte onder de vensterbank…)
+/- 3.500 W beschikbaar
N Vervanging van de verwarmingsketel door een WP
• Wijziging van het temperatuurregime: bijvoorbeeld in 55/45,
• het vermogen van de radiator daalt tot 1.400 W
Het vermogen van de radiator is dus niet meer toereikend!
(om aan de norm te voldoen…)
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
AFGIFTESYSTEMEN57
Gevalstudie: renovatie van een eengezinswoning
N Te overwegen oplossingen
• Als ik het dak en de muren isoleer, de luchtdichtheid verbeter en een
ventilatiegroep. met warmteterugwinning installeer
daalt het verliesvermogen tot 810 W
• Of ik vervang de bestaande radiatoren, hetzij door grotere radiatoren,
hetzij door ventilerende convectoren
De vervanging van een verwarmingsketel door een lagetemperatuursysteem
met behoud van de radiatoren is dus slechts interessant indien er ook andere
werken ter verbetering van de energieprestaties worden uitgevoerd!
Anders dringt zich vaak de vervanging van de eindtoestellen op…
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
INHOUDSTAFEL58
KENNISOPFRISSING
N Energiebehoefte en vermogensbehoefte
N Reglementaire aspecten
N Productiesystemen > werkingsprincipes en aandachtspunten
N Afgiftesystemen > temperatuurregimeprincipes
N Thermisch comfort
N Andere gerelateerde aspecten
ALGEMENE AFWEGINGEN
GERELATEERDE WERKEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
THERMISCH COMFORT59
Operatieve temperatuur
N De aangevoelde comforttemperatuur (ook operatieve temperatuur of
resulterende droge temperatuur genoemd) wordt als volgt gedefinieerd:
N Operatieve temperatuur = (T°lucht + T°wanden) / 2
voor zover de luchtsnelheid niet meer dan 0,2 m/s bedraagt.
Source / Bron: Gids Duurzame Gebouwen
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
THERMISCH COMFORT60
Balancering
N De druk en de debieten moeten zo doordacht mogelijk worden verdeeld in
een hydraulisch net
N Voor de verwarmings-, koelings- en SWW-netten
N Voor de verwarming:
• daling van het comfort wegens een ontoereikende temperatuur in de
slecht gevoede zones
• oververhitting in de te goed gevoede zones
Source / Bron: Wikipedia
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
INHOUDSTAFEL61
KENNISOPFRISSING
N Energiebehoefte en vermogensbehoefte
N Reglementaire aspecten
N Productiesystemen > werkingsprincipes en aandachtspunten
N Afgiftesystemen > temperatuurregimeprincipes
N Thermisch comfort
N Andere gerelateerde aspecten
ALGEMENE AFWEGINGEN
GERELATEERDE WERKEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
ANDERE GERELATEERDE ASPECTEN62
Waterontharding
N Om de waterverwarmers te beschermen: een waterontharder installeren als
de hardheid van het leidingwater meer dan 30°fH of 17°dH bedraagt (vaak
het geval in Brussel)
N De ontharder moet worden geïnstalleerd op de kring die alleen het warme
water voedt
N De residuele hardheid dient ingesteld te worden tussen 10 en 15 °fH of 6 en
9 °dH
N Hoe hoger de temperatuur waarop het water wordt verwarmd, hoe meer
kalk er wordt afgezet
• Bij opslag van SWW (accumulatie) moet de opslagtemperatuur tussen 55
en 60 °C liggen (legionellarisico)
• Bij ogenblikkelijke productie hoeft het SWW niet op hoge temperaturen
geproduceerd te worden
Source / Bron: www.induscabel.be Source / Bron: Solucalc (www. solucalc.com)
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
INHOUDSTAFEL63
KENNISOPFRISSING
ALGEMENE AFWEGINGEN
N Afstemming van de systemen op de behoeften
N Globaal concept
N Conformiteitswerken
N Verbetering en optimalisering
GERELATEERDE WERKEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
AFSTEMMING VAN DE SYSTEMEN OP DE BEHOEFTEN64
Het gekozen systeem moet aan de behoeften voldoen
N Welke configuratie / welk type gebouw/lokaal?
Variabele bezetting, inertie, volume, oriëntatie, isolatie
N Welke verwarmingseisen gelden er?
Insteltemperatuur, opwarmsnelheid, waterregime, SWW
Het antwoord op deze vragen stuurt de keuze
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
AFSTEMMING VAN DE SYSTEMEN OP DE BEHOEFTEN65
De behoefte inzake verwarming en SWW definiëren
N Huidige situatie
N Geplande situatie
N Eventuele tussensituatie
Is het huidige systeem conform en functioneel?
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
AFSTEMMING VAN DE SYSTEMEN OP DE BEHOEFTEN66
Kunnen mijn behoeften door hetzelfde systeem worden gedekt?
N Zo ja, gelijktijdige productie van verwarming en SWW?
N Zo nee, verwarming onafhankelijk van het SWW
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
AFSTEMMING VAN DE SYSTEMEN OP DE BEHOEFTEN67
Het afgiftesysteem definiëren
N Configuratie van de te verwarmen ruimten
• Hoogte, volume, oriëntatie
• Isolatie
• Bezetting, tijdelijke onderbreking
• Grote luchtverversing?
Keuze?
N Stralingsverwarming
N Convectieverwarming
N Huidige situatie
N Geplande situatie
N Eventuele tussensituatie
Keuze?
N Worden de bestaande afgiftesystemen behouden?
N Zijn ze compatibel met het voorziene concept (vermogen,
temperatuur)?
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
AFSTEMMING VAN DE SYSTEMEN OP DE BEHOEFTEN68
Het temperatuurregime definiëren
N Huidige situatie
N Geplande situatie
N Eventuele tussensituatie
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
INHOUDSTAFEL69
KENNISOPFRISSING
ALGEMENE AFWEGINGEN
N Afstemming van de systemen op de behoeften
N Globaal concept
N Conformiteitswerken
N Verbetering en optimalisering
GERELATEERDE WERKEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
GLOBAAL CONCEPT70
Gecentraliseerde / gedecentraliseerde productie
N Gecentraliseerde productie van verwarming en SWW
Source / Bron: www.energieplus-lesite.be
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
GLOBAAL CONCEPT71
Gecentraliseerde / gedecentraliseerde productie
N Gecentraliseerde productie van verwarming en SWW (= een
gemeenschappelijke verwarmingsketel voor het geheel)
• Technisch lokaal (naleving van de normen) te creëren als het nog niet
bestaat
• Verwarmingsnet dat door het hele gebouw loopt laten de bestaande
kokers toe een net te creëren?
• Thermische isolatie van de leidingen
• Elektriciteitsverbruik van de verwarmingscirculatoren en hulpapparatuur
• SWW-circulatielus die door het hele gebouw loopt
• Thermische isolatie van de SWW-circulatielus
• Elektriciteitsverbruik van de SWW-circulatiepomp
• Groot opslagreservoir (accumulatie) of ogenblikkelijke warmtewisselaar
met groot vermogen (ogenblikkelijk)
• Beheer van de meting en van de facturering
• Een enkele onderhoudsovereenkomst
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
GLOBAAL CONCEPT72
Gecentraliseerde / gedecentraliseerde productie
N Gecentraliseerde productie van verwarming en gedecentraliseerde
productie van SWW (= een gemeenschappelijke verwarmingsketel voor de
verwarming en een individuele boiler per woning)
• Geen sanitaire circulatielus
• Biedt de mogelijkheid de productie vlakbij de tappunten te voorzien
• Individuele SWW-verrekening
• Moeilijk het SWW te produceren met een hernieuwbare energiebron
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
GLOBAAL CONCEPT73
Gecentraliseerde / gedecentraliseerde productie
N Gecentraliseerde productie van verwarming en gedecentraliseerde
productie van SWW (= een gemeenschappelijke verwarmingsketel voor de
verwarming en een individuele boiler per woning)
• Voorbeeld: woningen met gecentraliseerde verwarming en water- en
badverwarmers voor het SWW (systemen A en B)
Hoe het SWW-systeem renoveren?
• Gesloten systemen
(gemeenschappelijke schoorsteen –
buiswerk! Technische compatibiliteit)
• Elektrische boiler (elektriciteitskosten)
• Sanitaire lus (technische koker +
verdeling + verbruiksmeting)
Source / Bron: https://www.centreantipoisons.be/
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
GLOBAAL CONCEPT74
Gecentraliseerde / gedecentraliseerde productie
N Een individuele verwarmingsketel per eenheid (gemengde productie
verwarming en SWW)
Voordelen Nadelen
Nabijheid van de tappunten Plaatsruimte in de eenheid
Individuele verrekening van de lasten Hogere investeringskosten
Individuele onderhoudsovereenkomstToegang tot de verwarmingsketel
voor onderhoud
Technische eisen voor de CLV-
kanalen en types verwarmingsketel
Vermogen individuele
verwarmingsketel (24 kW – modulatie
30 % tot 100 %, werkt dus vaak in
AON-modus)
Geen gecentraliseerd beheer van de
regeling en van de energie
Moeilijker om hernieuwbare
energiebronnen te integreren
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
INHOUDSTAFEL75
KENNISOPFRISSING
ALGEMENE AFWEGINGEN
N Afstemming van de systemen op de behoeften
N Globaal concept
N Conformiteitswerken
N Verbetering en optimalisering
GERELATEERDE WERKEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
CONFORMITEITSWERKEN76
Periodieke EPB-controle of -diagnose van de verwarming
N Meting van het CO-gehalte in de ruimte waarin zich minstens een
waterverwarmer op gas of een verwarmingsketel bevindt
N Functionele veiligheidsinrichtingen?
Als er een risico voor de mens bestaat, moet de erkende
professional de verwarmingsketel of de waterverwarmer
onmiddellijk stilleggen (protocol voor het bevel tot stilleggen
vanaf 01/01/2019)
N Non-conformiteit op het niveau van de EPB-eisen voor de verwarming
Conformiteitswerken zijn noodzakelijk
• minimumrendement van de installatie
• meting
• meetopening
• thermische isolatie
• minimumventilatie
• …
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
CONFORMITEITSWERKEN77
Ventilatie stookruimte
Gasleidingen
Schakelkast
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
CONFORMITEITSWERKEN78
Brandbeveiliging
N RF-eisen
N Onderbrekingsinrichting
N Gasdetectie
Het conform maken is verplicht en zal ook het actie- en urgentieniveau voor het
renovatieproces van het gebouw bepalen
Source / Bron: écorce
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
INHOUDSTAFEL79
KENNISOPFRISSING
ALGEMENE AFWEGINGEN
N Afstemming van de systemen op de behoeften
N Globaal concept
N Conformiteitswerken
N Verbetering en optimalisering
GERELATEERDE WERKEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERBETERING EN OPTIMALISERING80
Verbetering van de installaties
N Energieoptimalisering
N Verbetering van het comfort
Een energieaudit uitvoeren?
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERBETERING EN OPTIMALISERING81
Verwarmingsketels
N Presteert mijn huidige verwarmingsketel voldoende?
N Atmosferische verwarmingsketel
geen enkele verbetering tenzij
de ketel wordt vervangen
N Vanuit reglementair standpunt is
de installatie verouderd (minimaal
productierendement van 90 %
sinds 2017)
N Regeling van de branders
(onderhoud)
N De dimensionering verifiëren
(oude verwarmingsketels zijn
doorgaans overgedimensioneerd)
N Wordt de verwarmingsketel voor
de verwarming uitgeschakeld in
de zomerperiode?
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERBETERING EN OPTIMALISERING82
Verwarmingsketels
N In welke staat verkeert de verwarmingsketel? Hoe oud is hij?
• Mechanische toestand evalueren (corrosie, scheurvorming,…)
• Zijn er regelmatig defecten?
• Is de verwarmingsketel meer dan 25 jaar oud?
Bij problemen: de vervanging voorzien en niet wachten tot de
ketel het volledig begeeft
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERBETERING EN OPTIMALISERING83
Verdeling
N Is de verdeling optimaal (lengten / in of buiten BV / zone-indeling)?
N In welke staat verkeren de leidingen?
N Werd het hydraulische ontwerp gewijzigd, bijvoorbeeld door de toevoeging
van radiatoren, de aanpassing van de circulatie door een thermosifon om
een gedwongen circulatie te verkrijgen, of de verplaatsing van de
verwarmingsketel?
N Moeten alle tappunten van SWW worden voorzien en moet de SWW-lus
worden behouden?
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERBETERING EN OPTIMALISERING84
Verdeling
N Eenpijpsverdeling verdeelkraan
• Een deel van het debiet van de installatie stroomt de radiator in via deverdeelkraan
• Het andere deel wordt meteen naar de volgende radiator geleid
• Maximaal 35 % van het totale debiet stroomt door de radiator
• Thermostatiseerbaar
• Vermijdt oververhitting
• Aanzienlijke besparing
Source/Bron: Giacomini
Source / Bron: Comap
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERBETERING EN OPTIMALISERING85
Verdeling
N Thermische isolatie
• EPB-verplichtingen voor de verwarming
• De SWW-lussen altijd isoleren
• Waar dit mogelijk is, het zelf doen
N Circulatiepompen
• Pompen met variabel debiet installeren
• Als ze in goede staat verkeren, kunnen de bestaande circulatiepompen
worden behouden (vooral voor kringen met constant debiet zoals
verwarmingsbatterijen) maar de ingestelde snelheid moet worden
geverifieerd
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERBETERING EN OPTIMALISERING86
Regeling
N Welk regelingssysteem is er momenteel geïnstalleerd?
N Zonder aanpassing van de verwarmingsketel:
• de aanwezigheid van een regeling door een ruimtethermostaat verifiëren
• de aanwezigheid van een klok voor de uitschakeling van het systeem
buiten de periodes met warmtevraag (bijv. de zomerperiode) verifiëren
• een driewegsmengkraan plaatsen als de verwarmingsketel er nog niet
mee uitgerust is en op een constante temperatuur wordt gehouden
• nachtverlaging voorzien (zelfs op de verwarmingsketel) om de
verwarmingsketel niet onnodig op temperatuur te houden
• maar koude retours vermijden als de verwarmingsketel ze niet aankan
(geen ZLT-verwarmingsketel of condenserende verwarmingsketel)
• de aanwezigheid van thermostatische kranen op de radiatoren verifiëren
(rekening houdend met de eventuele aanwezigheid van een
ruimtethermostaat)
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERBETERING EN OPTIMALISERING87
Regeling
N Bij vervanging van het productiesysteem:
• is de bestaande regeling aan het nieuwe systeem aangepast?
• is de regeling dan compatibel met het nieuwe systeem?
• is er een zone-indeling? (EPB-verplichtingen voor de verwarming)
• de aanwezigheid van thermostatische kranen op de radiatoren verifiëren
(rekening houdend met de eventuele aanwezigheid van een
ruimtethermostaat)
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
INHOUDSTAFEL88
KENNISOPFRISSING
ALGEMENE AFWEGINGEN
GERELATEERDE WERKEN
N Verwarming <> Isolatie
N Andere gevallen ?
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> ISOLATIE89
Ik wil isolatiewerken uitvoeren en mijn bestaande verwarmings- en SWW-installetie is nog steeds functioneel en conform
Waarop moet worden gelet?
N De isolatiewerken zijn prioritair
N Mijn verwarmings- en SWW-installatie kan behouden blijven
De verbetering van de gebouwschil zal tot een daling van debehoefte en het vermogen leiden > Het is mogelijk dat debestaande verwarmingsketel (ruim) overgedimensioneerd isna de werken aan de gebouwschil moet tijdelijk blijven
De vervanging van de verwarmingsketel in een tweede fasezal de mogelijkheid bieden een systeem te selecteren datbeter op de behoeften van de geplande situatie (metgemeten jaarverbruik) is afgestemd en toelaat aanvullendeenergiebesparingen te realiseren
N Als wijzigingen binnen in het gebouw de vervanging van bepaalde afgifte-elementen en verdeelleidingen met zich meebrengen vermijden denieuwe elementen te bevuilen als een deel van de installatie wordtbehouden
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> ISOLATIE90
Ik moet mijn verwarmingsketel vervangen en wil later isolatiewerken
uitvoeren
Waarop moet worden gelet?
N Productie
• Welk vermogen is er vereist in de geplande situatie (verwarming/SWW)?
• Zal dit in een eerste fase toereikend zijn als alle werken m.b.t. de
gebouwschil nog niet uitgevoerd zijn?
• Hoe kan er anders voor de vereiste aanvulling worden gezorgd en welke
gevolgen zijn hieraan verbonden (verbruik, milieu- en comfortimpact)?
Er zijn twee gevallen te onderscheiden:
• Gecentraliseerde productie
• Gedecentraliseerde productie
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> ISOLATIE91
Ik moet mijn verwarmingsketel vervangen en wil later isolatiewerken
uitvoeren (gecentraliseerde productie van verwarming en SWW)
Waarop moet worden gelet?
N Productie
• Welk vermogen is er vereist voor de geplande situatie (berekening van de
thermische last volgens de norm)?
Het vermogen voor de geplande situatie zal zeker kleiner zijn
(SWW met semiaccumulatie)
Hoe groter het verschil tussen de initiële en de geplande
isolatieniveaus, hoe groter het 'gebrek aan vermogen’ zal zijn
Een volgens dit vermogen gedimensioneerde
verwarmingsketel zal in een eerste fase zeker niet toereikend
is om het comfort het hele jaar door te verzekeren
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> ISOLATIE92
Ik moet mijn verwarmingsketel vervangen en wil later isolatiewerken
uitvoeren (gecentraliseerde productie van verwarming en SWW)
Waarop moet worden gelet?
N Productie
• Impact van een te klein vermogen?
De warmtevraag is slechts enkele dagen per jaar maximaal
Source / Bron: Viessmann
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> ISOLATIE93
Ik moet mijn verwarmingsketel vervangen en wil later isolatiewerken
uitvoeren (gecentraliseerde productie van verwarming en SWW)
Waarop moet worden gelet?
N Productie
• Als er een stookruimte met verscheidene in cascade geplaatste
verwarmingsketels bestaat in het gebouw > er een van behouden?
• Bij hergebruik van een deel van de bestaande installatie
• Spoelen om de afzettingen evenals de eventuele in het water
van de installatie aanwezige additieven te verwijderen
• Een slibafscheider voorzien
• De nieuwe verwarmingsketel en de oude installatie
ontkoppelen via een tussengeplaatste warmtewisselaar
(tijdelijke vermindering van het rendement maar de
verwarmingsketel wordt tegen verontreiniging beschermd)
• Mogelijkheid een cascade van nieuwe verwarmingsketels te voorzien
waardoor het modulatiebereik kan worden uitgebreid
• Zal redundantie mogelijk maken in de geplande situatie
• Overinvestering vereist
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> ISOLATIE94
Ik moet mijn verwarmingsketel vervangen en wil later isolatiewerken
uitvoeren (gecentraliseerde productie van verwarming en SWW)
Waarop moet worden gelet?
N Verdeling
• Liggen mijn leidingen in of buiten het verwarmde volume / zullen mijn
leidingen in of buiten het verwarmde volume liggen?
• Als de leidingen worden behouden, moet er worden nagegaan of het
hydraulische principe compatibel is met de nieuwe verwarmingsinstallatie
om de retourtemperatuur te minimaliseren.
• Als de renovatie van de ruimten op termijn wordt voorzien, moeten de
vertrekken/retours op het niveau van de collector worden voorzien.
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> ISOLATIE95
Ik moet mijn verwarmingsketel vervangen en wil later isolatiewerken
uitvoeren (gecentraliseerde productie van verwarming en SWW)
Waarop moet worden gelet?
N Afgifte
• Waar bevinden de verwarmingslichamen zich?
• Blijven ze behouden?
• Bevinden ze zich voor wanden die in de toekomst langs de binnenzijde
zullen worden geïsoleerd?
• Is er een ander afgiftesysteem voorzien?
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> ISOLATIE96
Ik moet mijn verwarmingsketel vervangen en wil later isolatiewerken
uitvoeren (gecentraliseerde productie van verwarming en SWW)
Waarop moet worden gelet?
N Afgifte
• Als de afgifte-elementen behouden blijven
• kan er in een eerste fase met hoge temperaturen worden
gewerkt (opgelet op het vermogen) en kan de
verwarmingscurve na de werken worden verlaagd
• mag de balancering niet worden vergeten
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> ISOLATIE97
Ik moet mijn verwarmingsketel vervangen en wil later isolatiewerken
uitvoeren (gecentraliseerde productie van verwarming en SWW)
Waarop moet worden gelet?
N Afgifte
• Als de afgifte-elementen worden gewijzigd
• moet er worden gelet op de wanden die in de toekomst langs
de binnenzijde zullen worden geïsoleerd
• mag de balancering niet worden vergeten
• moet de vloerplaat geïsoleerd en de verdeling aangepast
worden als er vloerverwarming wordt voorzien
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> ISOLATIE98
Ik moet mijn verwarmingsketel vervangen en wil later isolatiewerken
uitvoeren (gecentraliseerde productie van verwarming en SWW)
Waarop moet worden gelet?
N Productie
• De ogenblikkelijke SWW-productie zal bepalend zijn voor de
dimensionering in de geplande situatie
• Het is weinig waarschijnlijk dat er een gebrek aan comfort zal zijn wat de
verwarming betreft
• Opgelet op de compatibiliteit van de schoorsteenkanalen in alle
appartementen (toestellen van verschillende types (B & C) mogen niet op
hetzelfde kanaal worden aangesloten)
• Vervanging van alle verwarmingsketels
• Installatie van verwarmingsketel van type B (<10 kW)
• Installatie van gemeenschappelijk kanaal (type CLV) met
wachtaansluitingen
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> ISOLATIE99
Ik moet mijn verwarmingsketel vervangen en wil later isolatiewerken
uitvoeren (gedecentraliseerde productie van verwarming en SWW)
Waarop moet worden gelet?
N Productie
Source / Bron: De Dietrich Source / Bron: Shuntrenovatie.be
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> ISOLATIE100
Ik moet mijn verwarmingsketel vervangen en wil later isolatiewerken
uitvoeren (gedecentraliseerde productie van verwarming en SWW)
Waarop moet worden gelet?
N Afgifte
• Er kan tijdelijk met een hogere verwarmingscurve worden gewerkt
• Opgelet: de moderne wandketels produceren doorgaans geen water van
90 °C!
• De dimensionering van de afgifte-elementen verifiëren voor werking met
lage temperaturen in de geplande situatie om de condensatie in de hand
te werken
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> ISOLATIE101
Ik moet mijn verwarmingsketel vervangen en wil later isolatiewerken
uitvoeren (gedecentraliseerde productie van verwarming en SWW)
Waarop moet worden gelet?
N Volledig gecentraliseerde productie
• Kan de verwarmingsinstallatie eveneens het SWW produceren?
• Kunnen alle woningen via een sanitaire lus worden voorzien
(toegankelijkheid van de kokers)?
Laat toe op termijn een installatie te voorzien die gebruik
maakt van een hernieuwbare energiebron (thermisch zonne-
energiesysteem)
Profiteren van de realisatie van kokers voor de verwarming /
het SWW om kokers voor de ventilatie te integreren
N Gedecentraliseerde productie
• Zie het vorige geval m.b.t. de schoorsteenproblematiek
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
ANDERE GEVALLEN102
Wenst u andere gevallen voor te leggen?
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
TE ONTHOUDEN VAN DE PRESENTATIE?103
N Om een efficiënte renovatie te kunnen plannen, is een goede
beheersing van alle technische en reglementaire aspecten en
een totaalbeschouwing vereist.
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
TOOLS104
Gids Duurzame Gebouwen
www.gidsduurzamegebouwen.brussels
N Dossier | Een efficiënte verwarmingsinstallatie ontwerpen
N Dossier | Verwarming en sanitair warm water: efficiënte installaties
garanderen (distributie en afgifte)
N Dossier | De optimale productie- en opslagwijze voor verwarming en sanitair
warm water kiezen
N Dossier | Het thermisch comfort verzekeren
N Voorziening | Warmtepomp
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
TOOLS105
Websites
N Opleiding Duurzame Gebouwen
https://leefmilieu.brussels/themas/gebouwen/goede-praktijken-om-te-
bouwen-en-te-renoveren/om-u-te-helpen/opleidingen-duurzaa-104
En opleiding om verder te gaan:
- Verwarming en sanitair warm water: ontwerp
N Gidsen ‘RAGE’
https://www.programmepacte.fr/catalogue
N Energie+
https://www.energieplus-lesite.be/index.php?id=2
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – LENTE 2019
CONTACT
BEDANKT VOOR UW AANDACHT
106
Muriel BRANDT
Gedelegeerd zaakvoerster en projectverantwoordelijke
écorce sa
+ 32 4 226 91 60