ÕÓÓËÜ ÑÀÕÈÓËÀÕ ÀÆÈËËÀÃÀÀÍÄ ÀØÈÃËÀÃÄÀÆ ÁÀÉÃÀÀ ...

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà 1Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

OmegaResearch Foundation

ÕÓÓËÜ ÑÀÕÈÓËÀÕ ÀÆÈËËÀÃÀÀÍÄ ÀØÈÃËÀÃÄÀÆ ÁÀÉÃÀÀ ÕßÒÀÄ ÓËÑÛÍ ÝЯ¯ÄÝÍ Ø¯¯Õ, ÇÀËÕÀÀÕ ÕÝÐÝÃÑËÈÉÍ ÕÓÄÀËÄÀÀ

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà 1Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

ÕÓÓËÜ ÑÀÕÈÓËÀÕ ÀÆÈËËÀÃÀÀÍÄ ÀØÈÃËÀÃÄÀÆ ÁÀÉÃÀÀ ÕßÒÀÄ

ÓËÑÛÍ ÝЯ¯ÄÝÍ Ø¯¯Õ, ÇÀËÕÀÀÕ ÕÝÐÝÃÑËÈÉÍ ÕÓÄÀËÄÀÀ

ÀÃÓÓËÃÀ

ÎÐØÈË

1. ÕÓÓËÜ ÑÀÕÈÓËÀÕ ÀÆÈËËÀÃÀÀÍÄ ÀØÈÃËÀÃÄÀÆ ÁÓÉ ÕßÒÀÄ ÓËÑÛÍ ÃÀËÒ ÇÝÂÑÝÃ, ÒÓÑÃÀÉ ÕÝÐÝÃÑËÈÉÍ ¯ÉËÄÂÝÐËÝË

� Òóñãàé õýðýãñëèéí òºðë¿¿ä� Õÿòàä óëñûí ¿éëäâýðëýñýí õóóëü ñàõèóëàõ àæèëëàãààíä àøèãëàæ áóé òºðºë

á¿ðèéí òóñãàé õýðýãñëèéí ¿íýëãýý� Õ¿ëýã áóþó áîîëò� Öàõèëãààí çýâñýã� Öîõèã÷ õýðýãñýë� Ðåçèíýí áîëîí õóâàíöàð ñóì: Õèìèéí áîäèñòîé ðåçèíýí áîëîí õóâàíöàð ñóì� Òóñãàé òîíîãëîë á¿õèé òýýâðèéí õýðýãñýë

2. ÕÓÓËÜ ÑÀÕÈÓËÀÕ ÀÆÈËËÀÃÀÀÍÄ ÀØÈÃËÀÃÄÀÆ ÁÓÉ ÒÓÑÃÀÉ ÕÝÐÝÃÑËÝÝÐ ¯ÉËÄÄÝà կ×ÈÐÕÈÉËÝË

� Àëáàäàí ñààòóóëàõ áàéðàíä ýð¿¿äýí ø¿¿õ áîëîí ç¿é áóñààð õàðüöàõ� Àëáàäàí ñààòóóëàõ ¿åä öàõèëãààí ã¿éäëýýð öîõèã÷ õýðýãñýë, áóóã áóðóóãààð

àøèãëàõ� Àëáàäàí ñààòóóëàõ ¿åä õ¿ëýã, áîîëòûí áóðóó àøèãëàëò� Õÿòàä äàõü æàãñààë, ýñýðã¿¿öëèéí àðãà õýìæýýíèé ¿åýð õýâ æóðàì ñàõèóëàõ íü� Íèéòèéí öóãëààíû ýñðýã çýâñýã õýðýãñëèéã áóðóóãààð àøèãëàõ

3. ÕÓÓËÜ ÑÀÕÈÓËÀÕ ÀÆÈËËÀÃÀÀÍÄ ÀØÈÃËÀÃÄÀÆ ÁÓÉ ÕßÒÀÄ ÓËÑÛÍ ÒÓÑÃÀÉ ÕÝÐÝÃÑËÈÉÍ ÝÊÑÏÎÐÒ

� ¯çýñãýëýí õóäàëäàà� Õÿòàäûí ýêñïîðòûí õÿíàëò� Äýëõèéí òóñãàé õýðýãñëèéí ýêñïîðòûí õÿíàëò

4. ÒÓÑÃÀÉ ÕÝÐÝÃÑËÈÉÍ ÝÊÑÏÎÐÒËÎÃ× ÓËÑÓÓÄ ÁÀ ÊÎÌÏÀÍÈÓÄÛÍ ÃÀÄÀÀÄ ÕÀÐÈÓÖËÀÃÀ

� Áàãà îâðûí çýâñãèéí ýêñïîðòûí õÿíàëòòàé õîëáîãäîõ ãàäààä õàðèóöëàãà� Òóñãàé õýðýãñëèéí õÿíàëò� Êîìïàíèóäûí õ¿ëýýõ õàðèóöëàãà

5. įÃÍÝËÒ

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà2Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

ÎÐØÈËÑ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä Õÿòàä óëñ íü ãàëò çýâñýã áîëîí ò¿¿íèé ñóìíû òîìîîõîí ¿éëäâýðëýã÷, ýêñïîðòëîã÷ óëñ áîëñíîîñ ãàäíà ãàâ, öàõèëãààí áîðîîõîé, ¿éìýýí ñàìóóíû ýñðýã õýðýãñýë çýðýã òºðºë ç¿éë íü óëàì íýìýãäýæ áóé õóóëü ñàõèóëàõ òóñãàé õýðýãñëèéí òîìîîõîí ¿éëäâýðëýã÷ óëñàä òîîöîãäîõ áîëñîí. Õÿòàäûí êîìïàíèóä íü äýëõèéí äàÿà𠺺ðèéí á¿òýýãäýõ¿¿íýý ñóðòàë÷ëàõ áîëæ, äýëõèéí ºíöºã áóëàí á¿ðä çîõèîí áàéãóóëàãääàã ¿çýñãýëýí õóäàëäààíä îðîëöîõ íü íýìýãäñýí þì. Îäîîãîîð õ¿íèé áèå ìàõáîäîä àþóëòàéä òîîöîãäîõ á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ¿éëäâýðëýäýã, á¿òýýäýã 130 ãàðóé Õÿòàäûí êîìïàíè áàéíà.Ýíý ñàëáàð íü 10-ààä æèëèéí ºìíººñ õóðäàöòàé ºñºæ ýõýëñýí õýäèé ÷ ýíý ñàëáàðò ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã Õÿòàä êîìïàíèóäûí òàëààðõ ñóäàëãàà ºíººã õ¿ðòýë ñàéòàð õèéãäýýã¿é þì.

Ýíý òàéëàí Õÿòàä óëñûí ãàëò çýâñýã áà ò¿¿íèé ñóì õýðýãñëýýñ áóñàä òóñãàé õýðýãñëèéí ¿éëäâýðëýë áîëîí õóäàëäààíû òóõàé áàðèìòóóäûã òàíèëöóóëàõ áºãººä òýäãýýð õýðýãñëèéã Õÿòàäàä áîëîí äýëõèéí áóñàä óëñàä õýðõýí àøèãëàäàã òàëààð çàðèì æèøýýã õ¿ðãýõ áîëíî. Õÿòàä óëñûí õóóëü ñàõèóëàõ àæèëëàãààíä àøèãëàãäàæ áóé òóñãàé õýðýãñëèéí ¿éëäâýðëýë, ýêñïîðòûíõ íü ýð÷èìòýé ºñºëò äîòîîäûí õóóëü òîãòîîìæ, ýêñïîðòûí õÿíàëòààð çîõèöóóëàãäààã¿é þì. Õÿòàä óëñàä ¿éëäâýðëýñýí öàõèëãààí áîðîîõîé, õ¿íäð¿¿ëýã÷òýé õºëíèé ãàâ çýðýã çàðèì çýâñýã õýðýãñëèéã Õÿòàäûí êîìïàíèóä çàõ çýýëä íýýëòòýé ñóðòàë÷èëæ áàéãàà áºãººä ýäãýýð õýðýãñýë íü õ¿íëýã áóñ, õàðãèñ øèíæòýé òóë õýðýãëýýã íü õîðèãëîõ øààðäëàãàòàé áàéíà. Õ¿÷èðõèéëýë ¿éëäýõ çýâñýã õýðýãñëèéí ñóðòàë÷èëãàà áîëîí õóäàëäààã Åâðîïûí Õîëáîîíû óëñóóäàä ýðòíýýñ õîðèãëîñîí. Ýíý õîðèã íü 2013 îíû ͯÁ-ûí Åðºíõèé Àññåìáëåéí Ýð¿¿äýí Ø¿¿õ àñóóäëààðõ Òîãòîîëîîð áàòàëãààæñàí þì.

Ýíãèéí ãàðûí õ¿ëýã, ãàâ, îëîí õ¿íä íºëººëºõ òóñãàé õýðýãñë¿¿ä íü õóóëü ñàõèóëàõ àæèëëàãààíä çîõèõ, áîäèò õýðýãëýýòýé áîëîâ÷ òýäãýýðèéí õóäàëäàà áîëîí õýðýãëýýã õ¿íèé ýðõèéã çºð÷èõºä àøèãëàõ áîäèò ýðñäýëèéã àðèëãàõ çîðèëãîîð îëîí óëñûí õóóëü ñàõèóëàõ õýì õýìæýýíä íèéö¿¿ëýõ, ÷àíãà õÿíàëòàä àâàõ øààðäëàãàòàé áàéíà. Õÿòàä óëñàä ýíý òºðëèéí çýâñýã õýðýãñëèéí õàíãàëòòàé õÿíàëò áàéõã¿é áºãººä òóñãàé õýðýãñëèéã áóðóóãààð àøèãëàí õ¿íèé ýðõèéã çºð÷èõ èëò ýðñäýëòýé óëñ îðíóóäàä íèéë¿¿ëñýýð áàéíà.

1-ð Á¿ëýãò Õÿòàä óëñûí õóóëü ñàõèóëàõ àæèëëàãààíä àøèãëàãäàæ áóé òóñãàé õýðýãñëèéí ñàëáàðûí òàëààð òàíèëöóóëàõ áîëíî. Ýíý á¿ëýãò Õÿòàä óëñàä ¿éëäâýðëýãäýæ áóé õ¿ëýã, öàõèëãààí ã¿éäëýýð öîõèã÷ õýðýãñýë, áóó , öîõèã÷ çýâñýã, îëîí õ¿íä íºëººëºõ òóñãàé õýðýãñë¿¿ä çýðýã äºðâºí òºðëèéí çýâñýã õýðýãñëèéí òàëààð ºã¿¿ëýõ áºãººä òýäãýýð íü çîõèõ õýðýãëýýòýé ýñýõèéã ¿íýëýí ä¿ãíýæ áóðóóãààð àøèãëàõ ýðñäýëòýé áîë ò¿¿íýýñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ õÿíàëò òàâèõ, ýñâýë òýäãýýðèéã øóóä õîðèãëîõ, áèå äààñàí ìýðãýæèëòí¿¿ä äàõèí ñóäàëæ ¿íýëýõ øààðäëàãàòàé ýñýõèéã àâ÷ ¿çýõ áîëíî.

2-ð Á¿ëýãò ýäãýýð òóñãàé õýðýãñë¿¿äèéã Õÿòàä óëñàä õóóëü ñàõèóëàã÷èä õ¿íèé ýðõèéã çºð÷èõºä õýðõýí àøèãëàæ áóé òàëààð ºã¿¿ëíý. Ýíý á¿ëýãò õóóëü ñàõèóëàõ àæèëòàí öàõèëãààí ã¿éäëýýð öîõèã÷ õýðýãñýë, õ¿ëýã áîîëòûã àøèãëàí Õÿòàäûí çàðòàé àëáàäàí ñààòóóëàõ ãàçðóóäûí õîðèãäîã÷äûã õýðõýí ýð¿¿äýí ø¿¿ñýí õýðã¿¿äèéã àâ÷ ¿çíý. ̺í Òºâä áîëîí Óéãóðèéí ýñýðã¿¿öëèéí æàãñààë çýðýã æàãñààë öóãëààíû ýñðýã çýâñýã õýðýãñë¿¿äèéã õýðõýí áóðóóãààð àøèãëàñàí òóõàé àâ÷ ¿çýõ áîëíî.

3-ð á¿ëýãò îëîí óëñûí ¿çýñãýëýí õóäàëäàà, êîìïàíèéí ñóðòàë÷èëãàà, ôîòî çóðãàí áàðèìò áîëîí õàðèóöëàãàã¿é íèéë¿¿ëýëòèéí òîäîðõîé õýðã¿¿äýýñ öóãëóóëñàí ìýäýýëýë äýýð ¿íäýñëýí Õÿòàä óëñûí îëîí óëñûí òóñãàé õýðýãñëèéí íóóöëàã õóäàëäààíû òàëààð ìýäýýëýõ áîëíî. Ýíý õýñýãò Õÿòàä óëñûí ýêñïîðòûí õÿíàëòûí ñèñòåìûã ¿íýëýí ä¿ãíýñíèé ýöýñò ýêñïîðòûí øàëãàëò õàíãàëòã¿é, õÿíàëò, èë òîä áàéäàë äóòìàã, ýêñïîðòûí õóóëü ä¿ðìèéã áèåë¿¿ëýõýýñ çàéëñõèéõ çýðýã äóòàãäëóóä áàéãààã ä¿ãíýõ áîëíî. ¯¿íýýñ ¿¿äýí õ¿íèé ýðõèéã íîöòîéãîîð çºð÷èõ ýðñäýëòýé äýëõèéí áóñàä óëñ îðíû õóóëü ñàõèóëàõ áàéãóóëëàãóóäàä Õÿòàäûí çýâñýã õýðýãñë¿¿ä õóäàëäààëàãäàæ áàéíà.

4-ð á¿ëýãò óëñ îðíóóä áîëîí êîìïàíèóäûí òóñãàé õýðýãñëèéí ýêñïîðò íèéë¿¿ëýëòòýé õîëáîãäóóëàí òýäãýýðèéí õ¿ëýýõ õàðèóöëàãûí òàëààð ºã¿¿ëíý. Óëñ îðíóóä íü ººðèéí õèë õÿçãààðààñ ãàäóóð õ¿íèé ýðõèéã õàìãààëàõàä õàìòðàí àæèëëàõ õóóëèéí ºìíº õ¿ëýýñýí ¿¿ðýã õ¿ëýýñýí áàéäàã. Ýíý á¿ëýãò óã çàð÷èì íü èõýýõýí õýìæýýíèé åðäèéí çýâñãèéí òóõàé “Çýâñãèéí Õóäàëäààíû Ãýðýý” áîëîí áóñàä õýëýëöýýð áèåëëýý îëæ áàéãàà ÷ ãýñýí òóñãàé õýðýãñëèéí ýêñïîðòîä ìºí õàìààðàõ ¸ñòîé òàëààð ºã¿¿ëíý. Ò¿¿í÷ëýí ýíý á¿ëýãò

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà 3Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

õ¿íèé ýðõèéã õ¿íäýòãýõ ¿¿ðýã õ¿ëýýñýí ¿éëäâýðëýã÷, àæ àõóé íýãæèéí õàðèóöëàãà áîëîí áóðóóãààð àøèãëàãäàæ áóé çýâñýã õýðýãñë¿¿äèéã ¿éëäâýðëýí, õóäàëäààëàõ çàìààð õ¿íèé ýðõèéã çºð÷èõºä îðîëöîæ áàéãàà êîìïàíè, àæ àõóé íýãæèéí òóõàé àâ÷ ¿çýõ áîëíî.

Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë áîëîí Îìåãà Ñóäàëãààíû Ñàí/Îìåãà/ íü îëîí æèëèéí òóðø äýëõèé óëñ îðíóóäàä áîäèò õýðýãæèëòòýé õóóëü òîãòîîìæèéã áàòëàõ çàìààð ¿íäýñíèé áîëîí îëîí óëñûí òºâøèíä öàãäààãèéí áîëîí áóñàä òóñãàé õýðýãñëèéí ¿éëäâýðëýë, ñóðòàë÷èëãàà, õóäàëäàà, øèëæ¿¿ëýëò áîëîí õýðýãëýýíä ÷àíãà õÿíàëò òàâèõûã óðèàëñààð èðñýí. Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë áîëîí Îìåãà íü 2005 îíä Åâðîïûí Õîëáîî “ýð¿¿äýí ø¿¿õ õýðýãñýë”-èéí ¿éëäâýðëýëò áîëîí ýêñïîðòûã õîðèãëîæ, õóóëü ñàõèóëàõ çîðèóëàëòòàé áîëîâ÷ ýð¿¿äýí ø¿¿õ áîëîí áóñàä áàéäëààð ç¿é áóñ õàðüöàõàä õÿëáàðõàí àøèãëàãäàõ çýâñýã õýðýãñë¿¿äèéí õóäàëäààã ÷àíãà õÿíàëòàä àâàõ òóõàé õóóëü áàòëàõàä ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýñýí þì. Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë áîëîí Îìåãà íü ýíý òºðëèéí õóóëü òîãòîîìæèéã Åâðîïûí Õîëáîî áîëîí äýëõèé äàõèíä ÷àíãàòãàõààð ¿ðãýëæë¿¿ëýí, õàìòðàí àæèëëàæ áàéíà.

Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë áîëîí Îìåãà íü Õÿòàäûí çàñãèéí ãàçðûã Õÿòàä óëñûí òóñãàé õýðýãñëèéí òóõàé õóóëü òîãòîîìæèéã îëîí óëñàä øèíýýð áèé áîëæ áóé ¿éë àæèëëàãààíû ÷èãëýëä íèéö¿¿ëýí øèíý÷ëýõèéã óðèàëæ áàéíà. Õÿòàäûí çàñãèéí ãàçàð “ýð¿¿äýí ø¿¿õ õýðýãñýë”-èéí ¿éëäâýðëýë, õýðýãëýý áîëîí ýêñïîðòûã õîðèõ øààðäëàãàòàé áàéíà. Õÿòàä óëñ íü òóñãàé õýðýãñëèéí ýêñïîðòûí çºâøººðºë îëãîõ ñèñòåìýý øèíý÷èëæ, óã ñèñòåìèéã îëîí íèéòýä èë áîëãîõ øààðäëàãàòàé. Ýêñïîðòëîõ çºâøººðëèéã îëãîõîîñ ºìíº õ¿íèé ýðõýä ñóóðèëñàí ÷àíãà õàòóó øàëãóóð òàâèõ ¸ñòîé. Èë¿¿ ºðãºí õ¿ðýýíä àâ÷ ¿çâýë, òóñãàé õýðýãñýëòýé õîëáîãäîõ ýðñäýë¿¿äèéí òàëààð áîëîí òýäãýýðèéí çàãâàð, øèëæ¿¿ëýëò áîëîí õýðýãëýýíèé òóõàé õóóëü òîãòîîìæèéí à÷ õîëáîãäëûí òàëààð èë¿¿ ºðãºí îéëãîëòòîé áàéõ øààðäëàãàòàé. Ãàíö Õÿòàä óëñ áóñ äýëõèéí á¿õ óëñ îðíóóä çîõèõ õýðýãëýýòýé òóñãàé õýðýãñë¿¿äèéã äýëõèéí ýðãýí òîéðîíä áóé õóóëü ñàõèóëàõ áàéãóóëëàãóóä áóðóóãààð àøèãëàæ áàéãààòàé òýìöýõèéí òóëä áîäèòîé àëõàì õèéõ õýðýãòýé áàéíà.

ÀÐÃÀǯÉ:

Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë Îìåãà Ñóäàëãààíû Ñàíòàé õàìòàð÷ ñóäàëãàà õèéí ýíý òàéëàíã áè÷èæ áîëîâñðóóëàâ. Ýíý òàéëàí íü Ýìíåñòè Èíòåðíýøíëèéí ñóäëàà÷äûí äýëõèéí ºíöºã áóëàí á¿ðä ñ¿¿ëèéí 5 æèëèéí òóðø ýð¿¿ ø¿¿ëò áîëîí áóñàä õ¿íëýã áóñ, äîðä õàðüöààíû òàëààð áîëîí Õÿòàä áà äýëõèéí áóñàä óëñ îðíóóäàä øààðäëàãàã¿é õ¿÷ õýòð¿¿ëýí àøèãëàñàí òàëààð õèéñýí íàðèéí ñóäàëãààí äýýð ñóóðèëñàí þì. Ýíý íü ìºí 2009 îíû 5-ð ñàðààñ 2013 îíû 11-ð ñàð õ¿ðòýëõ õóãàöààíä õîðèãäîæ áàéñàí 60 ãàðóé õ¿íèé ÿðèëöëàãà, îäîîãîîð òàòàí áóóãäñàí Õÿòàä óëñûí Õºäºëìºðººð Õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ Òºâ/ÕÕÒ/-èéí õîðèõ ãàçðóóäûí òóõàé ñóäàëãàà, ò¿¿í÷ëýí Õÿòàä óëñ äàõü õ¿íèé ýðõèéí òºëºº òýìöýã÷èä, ¿íäýñíèé öººíõ¿¿ä áîëîí øàøíû á¿ëãýì¿¿äèéí ýñðýã ÿâàãäàæ áóé õàâ÷èí ãàäóóðõàëòûí òóõàé õèéñýí ÝÈ-èéí ñóäàëãààí äýýð ñóóðèëàâ.

Ýíý òàéëàíä òóñãàñàí òóñãàé õýðýãñëèéí õóäàëäààíä îðîëöäîã êîìïàíèóäûí òàëààðõ ìýäýýëëèéã Îìåãà áýëòãýñýí áºãººä Îìåãà 1990 îíîîñ õîéø äýëõèéí öàãäààãèéí áîëîí õàìãààëàëòûí çýâñýã õýðýãñëèéí çàõ çýýëèéí òàëààð ñóäàëæ áàéíà. Îìåãà çàõ çýýëèéí áàéíãèéí ñóäàëãààã õèéæ, çàõ çýýë, á¿òýýãäýõ¿¿í, õóäàëäààíû òàëààðõ ºíºº ¿åèéí áîëîí ò¿¿õýí ìýäýýëë¿¿äèéã õóäàëäààíû íýýëòòýé ýõ ñóðâàëæóóäààñ öóãëóóëäàã þì. ¯¿íä êîìïàíèóäûí áîëîâñðóóëñàí âåá ñàéò äýýðõ ìýäýýëë¿¿ä, á¿òýýãäýõ¿¿íèé òàíèëöóóëãà, ¿éëäâýðëýëèéí ñàëáàðûí òóõàé õýâëýë íèéòëýë, çàñãèéí ãàçðûí õýâëýë, óëñûí á¿ðòãýëèéí ãàçðûí êîìïàíèéí áîëîí òýäãýýðèéí ñàíõ¿¿ãèéí òóõàé ìýäýýëýë, õóäàëäààíû ñòàòèñòèê ìýäýýëë¿¿ä, õýâëýë ìýäýýëëèéí áàéãóóëëàãóóä, áàðèìò íîòîëãîîò ìýäýýëýë, ÒÁÁ-óóäûí áîëîí Îëîí Óëñûí Òºðèéí Áàéãóóëëàãóóäûí íèéòëýë¿¿ä çýðýã áàãòàæ áàéíà. Õÿòàä óëñûí òóñãàé õýðýãñëèéí ¿éëäâýðëýë, ò¿¿íèé õýìæýý, õ¿ðýý, õóâüñàëûí òàëààðõè ìýäýýëëèéã Îìåãàãèéí ìýäýýëëèéí ñàíãààñ öóãëóóëàâ.

Ýíý òàéëàíä îðñîí Õÿòàäûí òºðºë õóóëü ñàõèóëàõ òóñãàé õýðýãñëèéí ¿éëäâýðëýë áîëîí õóäàëäààíû òóõàé îëîí òîîíû áàðèìòàò ìýäýýëýë íü Îìåãàä õàìààðíà. Õýäèéãýýð ýíý òàéëàí íü óëñ îðíóóäûí õóóëü ñàõèóëàõ, àëáàäàí ñààòóóëàõ çîðèëãîîð àøèãëàæ áóé õàìãààëàëòûí òóñãàé õýðýãñëèéí õóäàëäàà, õýðýãëýýíèé òóõàé áîëîâ÷ îëîí òîîíû êîìïàíèóä ýíý òºðëèéí õýðýãñëèéã õóâèéí õàìãààëàëòûí áàéãóóëëàãóóäàä íèéë¿¿ëæ áàéíà. Õÿòàä óëñ íü õàìãààëàëòûí áîëîí öàãäààãèéí çýâñýã õýðýãñëèéí ýêñïîðòûí òàëààð ìýäýýëëýý îëîí íèéòýä èë áîëãîäîãã¿é ó÷èð èéìýðõ¿¿ íèéë¿¿ëýëòèéí õýìæýýã òîãòîîõîä èõýâ÷ëýí õ¿íäðýëòýé áàéäàã. Ýíý øàëòãààíû óëìààñ óã òàéëàíä Õÿòàäûí êîìïàíèóä, Õÿòàäûí òýýâýðëýëò, õýä õýäýí ýõ ñóðâàëæààñ àâñàí õýâëýë ìýäýýëë¿¿ä, Õÿòàä óëñààñ ãàäíà ãàäààäûí õàìãààëàõ òóñãàé àæèëòíóóäûí Õÿòàäàä ¿éëäâýðëýãäñýí çýâñýã õýðýãñë¿¿äèéã àøèãëàæ áàéãàà ôîòî áàðèìò íîòîëãîî çýðýã ýõ ñóðâàëæààñ îðóóëàâ.

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà4Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

1-Ð- Á¯ËÝÃ: ÕÓÓËÜ ÑÀÕÈÓËÀÕ ÀÆÈËËÀÃÀÀÍÄ ÀØÈÃËÀÃÄÀÆ ÁÓÉ ÕßÒÀÄ ÓËÑÛÍ ÃÀËÒ ÇÝÂÑÝÃ, ÒÓÑÃÀÉ ÕÝÐÝÃÑËÈÉÍ ¯ÉËÄÂÝÐËÝËÕóóëü ñàõèóëàõ àæèëëàãààíä àøèãëàæ áóé òóñãàé õýðýãñëèéí ýðýëò õýðýãöýý äýëõèéí äàÿàð íýìýãäýæ áàéíà. Äýëõèéí ºíöºã áóëàí á¿ðèéí îëîí àãåíòëàã áàéãóóëëàãóóä òåõíîëîãè íü óëàì íàðèéñàæ áóé çýâñýã õýðýãñë¿¿ä, çàðèì òîõèîëäîëä àøèãëàõàä çîõèìæã¿é çýâñýã áîëîí áóñàä çýâñýã õýðýãñë¿¿äèéã ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýõýä àøèãëàæ áàéíà. Õÿòàä óëñ äàõü ýíý òºðëèéí õýðýãñë¿¿äèéí ¿éëäâýðëýëä òºðèéí ýçýìøëèéí òîìîîõîí êîìïàíèóä íî¸ðõäîã/äîîðõ õ¿ñíýãòèéã ¿çíý ¿¿/. Òýäãýýð êîìïàíèóä íü õýä õýäýí îõèí êîìïàíè, ñàëáàðóóäòàéãààð ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëäàã. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ýíý ñàëáàðûí ¿éëäâýðëýæ áóé çýâñýã õýðýãñëèéí òºðºë, ç¿éëèéí òîî óëàì íýìýãäñýí. ¯¿íèé õàæóóãààð ýíý ñàëáàðò æèæèã êîìïàíèóäûí òîî óëàì ºðãºæèí òýëæ áàéãàà. Ýäãýýð êîìïàíèóä íü õóâèéí ýçýìøëèéíõ ýñâýë Õÿòàäûí ìóæóóäûí Îëîí Íèéòèéã Àþóëààñ Õàìãààëàõ Òîâ÷îîíû ýçýìøëèéí ñàëáàð êîìïàíè ÷ áàñ öàõèëãààí áîðîîõîé, áàìáàé, ºðãºñò áîðîîõîé, íóëèìñ àñãàðóóëàã÷ õèìèéí áîäèñ áîëîí õ¿ëýã áîîõ òºõººðºìæ¿¿ä çýðýã òºðºë á¿ðèéí çýâñýã õýðýãñë¿¿äèéã á¿òýýõ, ¿éëäâýðëýõ, õóäàëäààëàõ ¿éë àæèëëàãààíä èäýâõòýé îðîëöîæ áàéíà. 2003 îíä Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë áàéãóóëëàãûí “Pain Merchants” òàéëàíã áîëîâñðóóëàõàä áýëòãýë àæèë áîëãîæ äýëõèéí õýìæýýíä õèéñýí òóñãàé õýðýãñýë ¿éëäâýðëýã÷, õóäàëäààëàã÷èéí òàëààðõ ñóäàëãààãààð Õÿòàä óëñàä 28 êîìïàíè á¿ðòãýãäñýí áîë, 2014 îíä ýíý òîî 130 áîëæ ºññºí þì.

Æèë á¿ð Õÿòàä óëñàä öàãäàà, ñýðãèéëýõèéí ¿çýñãýëýí õóäàëäàà áîëæ ºíãºðäºã. Ýíý íü Õÿòàäûí áîëîí ãàäààäûí êîìïàíèóäàä ººðèéí á¿òýýãäýõ¿¿íýý ãîë÷ëîí Õÿòàä õóäàëäàí àâàã÷ íàðò ñóðòàë÷ëàí òàíèóëàõ áîëîìæèéã îëãîäîã þì. Èéìýðõ¿¿ ¿çýñãýëýí õóäàëäàà íü õýìæýý, õàìðàõ õ¿ðýýãýýðýý ñ¿¿ëèéí 10 æèëèéí äîòîð íýìýãäñýí áàéíà. 2002 îíä çîõèîí áàéãóóëàãäñàí àíõíû “Õÿòàäûí Öàãäàà” ¿çýñãýëýí çîõèîãäñîí ãàçàð íü 10000 ìåòð êâàäðàò áàéñàí áîë 2012 îí ãýõýä ýíý õýìæýý 37000 ìåòð êâàäðàò áîëòëîî ºñºæ, 30000 ãàðóé îðîëöîã÷äûã òàòàæ ÷àäñàí þì.

ÕÓÓËÜ ÑÀÕÈÓËÀÕ ÀÆÈËËÀÃÀÀÍÄ ÀØÈÃËÀÆ ÁÓÉ ÃÀËÒ ÇÝÂÑÝà ÒÓÑÃÀÉ ÕÝÐÝÃÑËÈÉÍ ÕßÒÀÄÛÍ ÒªÐÈÉÍ ªÌ×ÈÒ ÃÎËËÎÕ ÍÈÉ˯¯ËÝÃ×ÈÄ

“China Jing’an Equipment Import/Export” Êîðïîðàöè Àðäûí Çýâñýãò Öàãäààãèéí áàéãóóëëàãàä çýâñýã íèéë¿¿ëýõýýñ ¿éë àæèëëàãàà ýõýëñýí áºãººä îäîîãîî𠺺ðèé㺺 òºðèéí ºì÷èò êîìïàíè õýìýýí òîäîðõîéëäîã. Òóñ êîìïàíè îëîí õ¿íä íºëººëºõ ãðàíàò øèäýã÷/38ìì-í ãîë÷òîé/, öàõèëãààí áóó, öàõèëãààí áîðîîõîé áîëîí öàõèëãààíæñàí áàìáàé çýðýã á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ñóðòàë÷ëàí õóäàëäààëæ áàéñàí þì.

“China South Industries Group|CSG|” êîìïàíèéã Òºðèéí Ǻâëºëèéí áóþó Õÿòàäûí òºðèéí ã¿éöýòãýõ äýýä áàéãóóëëàãà ÷èãë¿¿ëæ, ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëäàã. CSG íü èðãýíèé çàõ çýýëä îðîëöîî ºíäºðòýé áîëîâ÷ öýðãèéí áîëîí öàãäààãèéí çàðèì çýâñýã õýðýãñëèéí ñóäàëãàà õèéí, òýäãýýðèéã ¿éëäâýðëýæ, õóäàëäààëæ áàéñàí. Òóñ êîìïàíèéí ñóäàëãààíû òºâ¿¿äèéí íýã áîëîõ Õÿòàäûí Õýâ Æóðìûí Çýâñýã õýðýãñëèéí Àêàäåìè/208-ð Ñóäàëãààíû Èíñòèòóò/ íü îëîí õ¿íä íºëººëºõ ãðàíàò øèäýã÷, ñóìàíä ñóóðèëñàí öàõèëãààí áóó çýðýã òóñãàé õýðýãñë¿¿äèéã á¿òýýí ¿éëäâýðëýæ áàéñàí.

China Xingxing Corporation Group /CXXC/ íü àíõàíäàà Õÿòàäûí Àðäûí ׺뺺ëºõ Àðìèéí á¿ðýëäýõ¿¿íä áàéñàí áîëîâ÷ 2009 îíä China General Technology Group Holdings/Genertec/ ÕÕÊ-èéí á¿ðýëäýõ¿¿íä îðñîí. CXXC-èéí îõèí êîìïàíè China Xingxing Import/Export Êîðïîðàöè íü öýðãèéí òîíîã òºõººðºìæ õóäàëäààëäàã. Òóñ êîìïàíè 54 ¿éëäâýðòýé áà òýäãýýð íü òºðºë á¿ðèéí òóñãàé õýðýãñë¿¿äèéã ¿éëäâýðëýäýã. Òóñ êîìïàíè íü ò¿¿í÷ëýí çàõ çýýëä ãàðûí ãàâ, õóðóóíû ãàâ, òýýâýðëýõ ãàâ, õ¿ëýýñò ñàíäàë, öàõèëãààí áîðîîõîé áîëîí áóó çýðýã òºðºë á¿ðèéí çýâñýã õýðýãñë¿¿äèéã ñóðòàë÷èëäàã. 2012 îíä China Xingxing Import/Export Êîðïîðàöè íü 40 ãàðóé àôðèêèéí óëñóóäòàé õîëáîîòîé áàéñàí áºãººä àôðèê äàõ õóäàëäààíû ýðãýëò íü 100 ñàÿ àì.äîëëàðòàé òýíöäýã ãýæ ìýäýãäñýí áàéñàí.

Norinco Group/Norinco/ áóþó China North Industries Group Corporation/CNGC/ íü Õÿòàäûí Òºðèéí Ǻâëºëèéí ÷èãë¿¿ëýã äîð ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã. Norinco íü õóÿãò òýýâðèéí õýðýãñýë, ãðàíàò øèäýã÷, íóëèìñ àñãàðóóëàã÷ áîëîí áóñàä àìèíä õàëã¿é ñóìò çýâñã¿¿ä çýðýã òºðºë á¿ðèéí òóñãàé õýðýãñëèéã ¿éëäâýðëýæ, õóäàëäààëäàã. Ò¿¿í÷ëýí òóñ êîìïàíè öýðãèéí çýâñýã õýðýãñýë ¿éëäâýðëýäýã òîìîîõîí êîìïàíè þì. Norinco íü îéðîëöîîãîîð 100 ãàðóé îõèí êîìïàíè, 35 ñóäàëãààíû òºâòýé.

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà 5Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

̺í Norinco íü 50 õóâèéã Norinco Ãðóïï, 50 õóâèéã íü CSG êîìïàíèéí ýçýìøäýã ýêñïîðò, èìïîðòûí áàéãóóëëàãûí íýð þì. Òóñ áàéãóóëëàãà íü îëîí òºðëèéí òóñãàé õýðýãñë¿¿äèéã ñóðòàë÷èëäàã áºãººä ¿¿íä óñíû áóó, õóÿãò òýýâýðëýã÷, ãàâ, áîðîîõîé, öàõèëãààí áîðîîõîé, ¿éìýýí ñàìóóíû ýñðýã ãðàíàò øèäýã÷, àìèíä õàëã¿é ãðàíàò øèäýã÷ áîëîí îëíûã õàìàðñàí àæèëëàãààíä õýðýãëýõ òóñãàé ñóì õýðýãñë¿¿ä áàãòàæ áàéãàà þì. Norinco íü äýëõèéí îëîí óëñàä çýâñýã, òóñãàé õýðýãñýë ýêñïîðòîëäîã.

Poly Technologies íü China Poly Group êîðïîðàöèéí îõèí êîìïàíè áºãººä Áýýæèíä òºâòýé, äýëõèéí îëîí óëñóóäàä òºëººëºã÷èéí ãàçàðòàé çýâñýã õóäàëäààëàã÷ òîìîîõîí êîìïàíè þì. Òóñ êîìïàíè íü áîðîîõîé, ºðãºñò áàìáàé, öàõèëãààí áîðîîõîé, ÿíç á¿ðèéí õ¿ëýã çýðýã òºðºë á¿ðèéí òóñãàé õýðýãñë¿¿äèéã ñóðòàë÷ëàí õóäàëäààëäàã. 2010 îíä òóñ êîìïàíè íü Õÿòàä óëñ äàõü Øèëäýã 100 ãàäààä õóäàëäààíû êîìïàíèóäûí íýãò áàãòñàí áºãººä äîòîîäîä áîëîí ãàäààäàä õýäýí àðâàí îõèí êîìïàíè, òºëººëºã÷èéí ãàçðóóäòàé ãýæ ìýäýãäñýí þì.

ÒÓÑÃÀÉ ÕÝÐÝÃÑËÈÉÍ ÒªÐ˯¯Ä

Õÿòàäûí êîìïàíèóä òºðºë á¿ðèéí öàãäàí ñýðãèéëýõ, õîðèõ áîëîí áóñàä çýâñýã õýðýãñë¿¿äèéã ¿éëäâýðëýäýã. ¯¿íä:

� Õ¿ëýã: ãàðûí ãàâ, õºëèéí ãàâ, õºë ãàðûí õîñîëñîí ãàâ, õóðóóíû ãàâ áîëîí ÿíç á¿ðèéí õ¿ëýã áîîëòóóä, õ¿ëýýñò ñàíäàë.

� Öàõèëãààí çýâñýã: öàõèëãààí áîðîîõîé, ñóìààð õ¿ðãýõ öàõèëãààí áóó, ãàðààð õ¿ðãýõ öàõèëãààí áóó, öàõèëãààí áàìáàé.

� öîõèã÷ õýðýãñýë: áîðîîõîé áîëîí ºðãºñò áîðîîõîé.

� Õèìèéí õîðò øèíãýí: íóëèìñ àñãàðóóëàã÷ õèéò ñóì áà ãðàíàò, ãðàíàò øèäýã÷, íóëèìñ àñãàðóóëàã÷ øèíãýí áà ÎÊ/Îëåðåñèí Êàïñèêóì/ öàöàã÷.

� Ðåçèíýí áîëîí õóâàíöàð öîõèëò ñóì öîõèëòûí ñóìíóóä: ñóì/áîðîîõîé ñóì, ðåçèíýí ñóì/ áîëîí ò¿¿íèéã øèäýã÷.

� òóñãàé òîíîãëîë á¿õèé òýýâðèéí õýðýãñýë

� óñàí õººðºãò áîëîí õóÿãò òýýâðèéí õýðýãñýë.

Ýäãýýð áàãàæ, õýðýãñëèéí èõýíõèéã íü ãîë÷ëîí ͯÁ-ûí Õ¿÷ áîëîí Ãàëò Çýâñýã õýðýãëýõ òóõàé ¯íäñýí Çàð÷èì, ͯÁ-ûí Õóóëü Ñàõèóëàã÷äûí ¯éë Àæèëëàãàà ßâóóëàõ Ä¿ðýì, ìºí Õîðèãäîã÷èäòîé Õàðüöàõ Ìèíèìóì Ñòàíäàðò Ä¿ðýì çýðýã îëîí óëñûí õóóëü ñàõèóëàõ ñòàíäàðòûí äàãóó çîõèñòîé õýðýãëýë àøèãëàõ á¿ðýí ¿íäýñòýé. Òóñãàé õýðýãñëèéã ñàéòàð áýëòãýãäñýí, ºíäºð õàðèóöëàãàòàé õóóëü ñàõèóëàã÷èä àøèãëàñíààð öàãäààãèéí áîëîí õîðèõ ãàçðûí àæèëòíóóäûí àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõààñ ãàäíà õàëäëàãà ¿éëäýã÷èä, ñýæèãòýí, àëáàäàí ñààòóóëàãäàã÷ íàðò àìü íàñíû ýðñäýë, õîõèðîë ó÷èðàõààñ ñýðãèéëýõ áîëîìæòîé þì. Ãýâ÷ èéì òºðëèéí çýâñýã õýðýãñëèéã àøèãëàñíààð ãýìòýë áýðòýë ó÷ðóóëàõ,çàðèì òîõèîëäîëä àìü ýðñòýõ àþóëòàé áºãººä ýäãýýð çýâñýã õýðýãñë¿¿ä íü õýòð¿¿ëýí àøèãëàõ ýðñäýëèéã äàãóóëäàã. Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë íü õ¿íèé ýðõ çºð÷èãäñºí õýðã¿¿äèéã ºðãºí öàð õ¿ðýýòýéãýýð á¿ðòãýí áàðèìòæóóëñàí áºãººä ýäãýýðò õóóëü ñàõèóëàõ áàéãóóëëàãûíõàí ãàâ çýðýã ìàø ýíãèéí õýðýãñëèéã àøèãëàí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, ç¿é çîõèñã¿é õàðüöàõ, îëîí íèéòèéí öóãëààíû ¿åä öàãäàí ñýðãèéëýõ àæèëëàãààíä õ¿÷ õýòð¿¿ëýí õýðýãëýñýí áàéíà.

Õóóëü ñàõèóëàã÷äàä ñàíàë áîëãîæ áóé çàðèì òºðëèéí çýâñýã õýðýãñë¿¿ä íü õýòð¿¿ëýí õýðýãëýõ, ýñâýë àìü íàñàíä áîëîí áèå ìàõáîäîä ãýìòýë àìàðõàí ó÷ðóóëàõ ýðñäýëòýé áàéäàã. Ýíý íü çàðèì òîõèîëäîëä òóõàéí çýâñýã õýðýãñëèéã ìóóõàí çîõèîí á¿òýýñýíòýé õîëáîîòîé áàéäàã. Æèøýýëáýë òîäîðõîé òºðëèéí õóâàíöàð ñóì, ðåçèíýí ñóì íü ìàø îíîâ÷ã¿é áàéäàã áà àþóëã¿é àøèãëàõ áîëîìæã¿é áàéäàã. Èéìýðõ¿¿ òîõèîëäîëä Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë áîëîí Îìåãà íü òýäãýýð á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ¿éëäâýðëýõ, õóäàëäààëàõ, øèëæ¿¿ëýõèéã çîãñîîõûã çºâëºæ, òîäîðõîé òºðëèéí çýâñýã õýðýãñë¿¿äèéã áèå äààñàí ýð¿¿ë ìýíäèéí, õóóëü ýðõ ç¿éí, öàãäààãèéí áîëîí áóñàä ìýðãýæèëòí¿¿äýýð òóñ çýâñýã õýðýãñýë íü òîäîðõîé íºõöºë äîð õóóëü ñàõèóëàõ çîðèëãîîð àøèãëàõàä òîõèðîìæòîé ýñýõèéã íÿãòëàí øàëãóóëæ, îëîí óëñûí õ¿íèé ýðõèéí òóõàé õóóëü áîëîí ñòàíäàðòóóäûí äàãóó áèå äààñàí ¿íýëãýý õèéëãýäýã.

Ýöýñò íü öàãäàà, õîðèõ áîëîí áóñàä õàìãààëàõ ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãóóäàä ñóðòàë÷èëæ áóé õ¿÷èðõèéëëèéí øèíæòýé áóþó òàìëàí çîâîîõ, õàðãèñ, ç¿é çîõèñã¿é õàðüöàõàä àøèãëàãäàõ ýðñäýë á¿õèé çàðèì çýâñã¿¿ä áóñàä õýðýãñýë íü õóóëü ñàõèóëàõ àæèëëàãààíä àøèãëàõàä òîõèðîìæã¿é þì. Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë, Îìåãà íàð íü íýãäñýí áàéäëààð èéìýðõ¿¿ õ¿íëýã áóñ çýâñýã õýðýãñë¿¿äèéã ¿éëäâýðëýõ, õóäàëäààëàõ, øèëæ¿¿ëýõèéã á¿ð ìºñºí õîðèãëîõûã óäàà äàðàà óðèàëñààð áàéíà.

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà6Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

Äàðààõ õýñýãò Õÿòàä óëñàä ¿éëäâýðëýæ, õóóëü ñàõèóëàõ ñàëáàðò ñóðòàë÷ëàí õóäàëäààëæ áóé òºðºë á¿ðèéí çýâñýã õýðýãñë¿¿äèéã ä¿ãíýí ¿íýëñýí áàéãàà.

ÕßÒÀÄ ÓËÑÛÍ ¯ÉËÄÂÝÐËÝÑÝÍ ÕÓÓËÜ ÑÀÕÈÓËÀÕ ÀÆÈËËÀÃÀÀÍÄ ÀØÈÃËÀÆ ÁÓÉ ÒªÐªË Á¯ÐÈÉÍ ÒÓÑÃÀÉ ÕÝÐÝÃÑËÈÉÍ ¯ÍÝËÃÝÝ Õ¯ËÝà ÁÓÞÓ ÁÎÎËÒ:

Îìåãà íü òîäîðõîé òºðëèéí ìåõàíèê õ¿ëýã áîëîí áîîëò ¿éëäâýðëýí áîðëóóëäàã Õÿòàäûí 86 êîìïàíèéã îëæ òîãòîîñîí. Ýíý ñàëáàðò ¿éëäâýðëýë õóäàëäàà ÿâóóëäàã òîìîîõîí êîìïàíèóäûí íýã íü Yantai Muping Yuanda Trading êîìïàíè áºãººä 2014 îíû ýõýí ¿å ãýõýä òóñ êîìïàíèéí öàõèì õóóäñàíä ìýäýãäñýíýýð æèëä 800000 ãàðûí õîñ ãàâ, 100000 õºëèéí õîñ ãàâ áîëîí õ¿íäð¿¿ëýã÷òýé õºëèéí ãàâ, õóðóóíû ãàâ, õºë ãàðûí õîñîëñîí ãàâ çýðýã áóñàä õ¿ëýã ¿éëäâýðëýãäýæ áàéíà.

Õ¿÷èðõèéëëèéí Øèíæòýé íýã á¿ðèéí òóñãàé õýðýãñë¿¿ä:

Õ¿íäð¿¿ëýã÷òýé õºëèéí ãàâ: 2005 îíä ͯÁ-ûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ áà áóñàä áàéäëààð õàðãèñ, õ¿íëýã áóñààð õàðüöàõ, õ¿íëýã áóñààð øèéòãýõ òóõàé õÿíàëòûí Òóñãàé èëòãýã÷ Õÿòàä óëñàä àéë÷ëàõäàà Áýýæèíãèéí øîðîíä öààçûí ÿë àâñàí õîðèãäëóóäàä ºäðèéí 24 öàãèéí òóðø 3 êã-ûí æèíòýé ãàâ ç¿¿ëãýäãèéã îëæ èëð¿¿ëñýí áàéíà. Òýðýýð õîðèãäëóóäàä óäààí õóãàöààãààð õ¿íäð¿¿ëýã÷òýé ãàâ ç¿¿ëãýõ íü õ¿íëýã áóñ õàðüöàà áà äîðä ¿çñýí õýðýã ãýñýí áºãººä ýíý íü “õýðýãëýýíýýñ õàëàõ ¸ñòîé øèéòãýë þì” ãýæýý. Ãýâ÷ ýð¿¿äýí ø¿¿ëòèéí Òóñãàé èëòãýã÷èéí ä¿ãíýëòèéã ¿ë òîîí, Õÿòàäûí ýðõ áàðèã÷èä õ¿íäð¿¿ëýã÷òýé õºëèéí ãàâûã õýðýãëýõèéã õîðèãëîõ îðîëäëîãî õèéãýýã¿é áºãººä Õÿòàäûí êîìïàíèóä 8 õ¿ðòýëõ êã æèíòýé õºëíèé ãàâíû ¿éëäâýðëýëòýý ¿ðãýëæë¿¿ëñýýð áàéíà. Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë, Îìåãà íàð íü õ¿íäð¿¿ëýã÷òýé õºëíèé ãàâ çýðýã çàëõààí öýýðë¿¿ëýõ çîðèëãîòîé á¿òýýãäñýí õºëíèé õ¿ëýãèéí õýðýãëýýã õîðèãëîõûã óðèàëñààð áàéíà.

Õ¿ç¿¿íèé õîëáîîñò ãàâ: Ýíýõ¿¿ òºõººðºìæ íü õ¿íèé õ¿ç¿¿ã îðîîí ãàðûí áóãóéòàé õîëáîõ çîðèóëàëòòàé þì. Ýíý õýðýãñëèéã Õÿòàä óëñàä äîð õàÿæ íýã êîìïàíè ¿éëäâýðëýäýã áºãººä Õÿòàäûí õóóëü ñàõèóëàõ áàéãóóëëàãóóäàä ñóðòàë÷èëäàã. Èéì òºðëèéí ãàâ íü õ¿íèé õ¿ç¿¿íä äàðàëò ¿ç¿¿ëäýã ó÷èðààñ ¿¿íä îíöãîéëîí çîâíèõ áîëñîí þì. Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë, Îìåãà íàð ýíý òºðëèéí õ¿ëýã íü äàíãààðàà øèéòãýëèéí

Äýýä çóðàã:

Õÿòàäûí õ¿íäð¿¿ëýã÷òýé õºëèéí ãàâ

Ç¿¿í çóðàã:

Õÿòàäûí õîëáîîñò õ¿ç¿¿íèé/ãàðûí ãàâ

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà 7Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

õýëáýðò îðæ, äîðä ¿çñýí õàðüöààíû õýëáýð áîëîõîîñ ãàäíà öààøèä õ¿÷èðõèéëýë ãàðàõ íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëæ áàéíà ãýæ ¿çýæ áàéãàà òóë ¿¿íèéã àøèãëàõ íü çîõèñã¿é ãýæ ä¿ãíýæ áàéíà. Õ¿íèé õ¿ç¿¿íèé õºäºë㺺íèéã õîðüñíîîð àìüñãàëûã áîîæ, öóñíû ýðãýëò óäààøèð÷, òàðõè áîëîí áèåèéí ìýäðýëèéí ñóäñàí õîëáîîíä ñààä õèéõ çýðãýýð õ¿íèé áèåèéí ýíãèéí ¿éë àæèëëàãààíä íºëººëºõ ýðñäýëòýé þì.

Îëîí õýðýãëýýò ãèíæ: Ýäãýýð ãèíæèéã ñààòóóëàãäàã÷èéã òºðºë á¿ðèéí áàéðëàëä îðóóëàí õ¿ëýõýä àøèãëàäàã áºãººä õ¿ç¿¿ áîëîí ãàðûã õîëáîí õ¿ëýõýä ìºí àøèãëàäàã. Òèéìýýñ Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë äýýðõ äóðäñàí õýðýãñýëòýé àäèëõàí øàëòãààíààð óã ãèíæíèé õýðýãëýýíä çîâèíîæ áàéãàà þì. Õÿòàäûí íýã êîìïàíè ººðèéí òàíèëöóóëãàäàà ñààòóóëàãäàã÷èéã ýíý ãèíæèéã àøèãëàí 15 òºðëèéí áàéðëàëä õ¿ëýõ áîëîìæòîéã õàðóóëñàí áàéäàã áà çàðèì áàéðëàëûã íü äîîðõè çóðãàíä õàðóóëñàí.

Õºë áà ãàðûí õîëáîîñò ãàâ: Ýíý ãàâ ñààòóóëàãäàã÷ ýòãýýäèéí ãàðûí áóãóé áîëîí õºëèéí øàãàé õýñãèéã ãèíæýýð õîëáîí õ¿ëäýã. Ýíý òºðëèéí ãàâûã Õÿòàäûí êîìïàíèóä ºðãºíººð ñóðòàë÷ëàí ¿éëäâýðëýäýã þì. Õºë ãàðûí õîëáîîñò ãàâ íü õ¿íèéã çàëõààí öýýðë¿¿ëæ, àìàðõàí ãýìòýõ ýðñäýëòýé. Ýíý òºðëèéí ãàâ íü ñààòóóëàãäàæ áóé ýòãýýäèéí õºäºë㺺íèéã õÿçãààðëàäàã. Õóóëü ñàõèóëàõ çîðèëãûã ýíãèéí ãàðûí ãàâ ýñâýë îíöãîé íºõöºëä àøèãëàãäàõ õ¿íëýã çàãâàðòàé á¿òýýãäñýí õºëèéã ñàëàíãèä ãàâààñ èë¿¿ ã¿éöýëä¿¿ëæ ÷àäàõã¿é.

Õºäºë㺺í õîðèõ õ¿ëýýñò ñàíäàë: Ýíý òºðëèéí ñàíäàë íü àëáàäàí ñààòóóëàã÷èéí áóãóé, òîõîé, ìºð, öýýæ, á¿ñýëõèé, ãóÿ ýñâýë øàãàéí õýñãýýð õýä õýäýí áîîëòîîð õ¿íèéã õºäºë㺺íèéã õîðèõ çîðèóëàëòòàé þì. Ãýâ÷, Õÿòàä óëñàä ¿éëäâýðëýãäñýí ãýõ øîðîí, õîðèõ, àëáàäàí ñààòóóëàõ áàéãóóëàìæèä àøèãëàõ çîðèóëàëòòàé ýäãýýð õ¿ëýýñò ñàíäëóóä íü çàðèì òîõèîëäîëä òºìºð ýñâýë ìîäîí ìàòåðèàëààð õèéãäñýí áóãóé áà øàãàéí õ¿ëýýñòýé áàéäàã. Ýíý íü ñààòóóëàãäàã÷èä ãýìòýë ó÷ðóóëàõ àþóëòàé þì. 2000 îíä ͯÁ-ûí Ýð¿¿äýí Ø¿¿ëòèéí ýñðýã Êîìèññ õ¿ëýýñò ñàíäëûí õýðýãëýý íü “ÝØÝÊ-èéí 16-ð çààëòûã ýðãýëçýýã¿éãýýð çºð÷èõºä õ¿ðãýíý” ãýñýí ä¿ãíýëòýí äîð õîðèãëîõûã ñàíàë áîëãîæ áàéñàí. Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë, Îìåãà íàð íü ìºí óã ñàíäàë õóóëü ñàõèóëàõ àæèëëàãààíä àøèãëàõ áîäèò õýðýãöýýòýé ç¿éë áèø ãýæ ¿çýæ áàéãàà þì. Çàðèì òîõèîëäîëä, õ¿íä ãýìòýë ó÷ðóóëàõààñ ñýðãèéëñýí 纺ëºí äààâóóí õ¿ëýýñòýé

Äýýä çóðàã:

Õÿòàäûí õ¿íäð¿¿ëýã÷òýé õºëèéí ãàâ

Ç¿¿í çóðàã:

Õÿòàäûí õîëáîîñò õ¿ç¿¿íèé/ãàðûí ãàâ

äýýä çóðàã:

Õóðóóíû ãàâ

áàðóóí òàëûí çóðàã:

Chen Ye Tian Ying Police Equipment Technology Development ÕÕÊ-ûí òàíèëöóóëãà, 2004 îíä îëæ àâñàí, çààãäñàí ºäºð õóãàöàà áàéõã¿é. Ýíý áðîøóðò õ¿íèéã îëîí õýðýãëýýò ãèíæýýð õ¿ëýõ 15 õýëáýðèéã õàðóóëñàí áàéíà.

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà8Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

áîëîí õºäºë㺺íèéã á¿ðýí õîðèîã¿é ñàíäëóóäûã òóñãàéëàí áýëòãýãäñýí ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòíóóä õýò ò¿ðýìãèé ºâ÷òºí¿¿äèéí õºäºë㺺íèéã õÿçãààðëàõàä îëîí óëñûí ñòàíäàðòàä íèéö¿¿ëýí àøèãëàõ áîëîìæòîé. Ãýâ÷, õºäºë㺺íèéã õîðèõ õ¿ëýýñò ñàíäëóóäûã àëáàäàí ñààòóóëàõ áàéãóóëàìæèä àøèãëàõ íü íîöòîé ãýìòýë áýðòýë ó÷ðóóëæ áîëçîøã¿é þì. ßëàíãóÿà õàð òàìõè áîëîí ñïèðòèéí íºëººíä áóé ñààòóóëàãäàã÷äûã óäààí õóãàöààíû òóðø õàðãàëçàõ õ¿íã¿éãýýð ñàíäàëä õ¿ëýí îðõèõ, ýñâýë õ¿ëýýñýíä áàéãàà õ¿íä íýìýëò õ¿÷ õýðýãëýñýí òîõèîëäîëä ãýìòýë ó÷ðàõ ýðñäýëòýé þì.

Õóðóóíû ãàâ: Ýíýõ¿¿ ãàâ ñààòóóëàãäàã÷èéí ýðõèé õóðóóã õ¿ëãýýð õîëáîí áîîäîã. Õóðóóíû ãàâûã “çàëõààõ áàéðëàëä” îðóóëàõàä àøèãëàäàã. Ãýìòýë áýðòýë àìàðõàí ó÷ðóóëäàã áºãººä ýíý íü ýð¿¿äýí ø¿¿õ, ç¿é çîõèñã¿é õàðüöàõ õýëáýðò áàãòäàã þì. Õÿòàä óëñàä çàðèì òºðëèéí õóðóóíû ãàâûã ñóðòàë÷èëäàã áà áóñàä ãàçðóóäàä õýðýãëýãääýã õóðóóíû ãàâóóä íü äîòîð òàëäàà ãàâûã ÷àíãàëàõ ¿åä õ¿íèé àðüñàíä àìàðõàí øèãäýí îðîõ çîðèóëàëòòàé õºðººíèé ø¿äòýé àäèë èðìýãòýé áàéäàã. Ýíýõ¿¿ õýðýãñýë íü õóóëü ñàõèóëàõ àæèëëàãààíä àøèãëàõàä çîõèìæã¿é áºãººä ýíãèéí ãàðûí ãàâûí õýðýãëýýã îðëîæ ÷àäàõã¿é. Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë, Îìåãà íàð íü õóðóóíû ãàâûã çàëõààõ øèíæòýé õýðýãñýëä òîîöäîã. Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë, Îìåãàä õóðóóíû ãàâûí õýðýãëýýíèé òàëààð ÿìàð íýãýí ìýäýýëýë áàéõã¿é áîëîâ÷ õóðóóíû ãàâûã Õÿòàäûí êîìïàíèóä äîòîîäîä áîëîí ãàäààäàä, ¿çýñãýëýí õóäàëäààíä áîëîí èíòåðíåòýýð áàéíãà õóäàëäààëàí ñóðòàë÷èëñààð áàéíà.

×àíãà Õÿíàëòàí äîð Àøèãëàõàä Çîõèìæòîé Õ¿ëýõ Õýðýãñë¿¿ä:

Ýíãèéí ãàðûí ãàâ: ×àíãàëæ ñóëëàõ ìåõàíèçì á¿õèé õîîðîíäîî ãèíæýýð õîëáîãäñîí áóãóéí õîñ ãàâ íü õºäºë㺺íèéã òîäîðõîé õýìæýýíä õÿçãààðëàõ õàìãèéí ò¿ãýýìýë õýðýãñýë. Ýíãèéí ãàðûí ãàâ íü õóóëü ñàõèóëàõàä çîõèìæòîé òóñãàé õýðýãñýëä òîîöîãääîã, ãýâ÷ ¿¿íèéã ýð¿¿äýí ø¿¿ëò áîëîí áóñàä áàéäëààð ç¿é áóñààð õàðüöàõàä àøèãëàõ áîëîìæòîé þì. Ãàðûí áóãóéí çàðèì íýã çàãâàðóóä íü áóðóó àøèãëàõ, áóñäàä ãýìòýë ó÷ðóóëàõ ºíäºð ýðñäýëòýéãýýð á¿òýýãäñýí áàéäàã. Æèøýýëáýë, õºäºë㺺í á¿ðýí õîðèõ ãàâóóä (ãèíæýýð áóñ óðò òºìðººð õîëáîãäñîí ãàâóóä) ãàðûí áóãóéä ãýìòýë àìàðõàí ó÷ðóóëäàã. Ãàíö öîîæèò ãàðûí ãàâ íü ¿¿íèé àäèëõàí ãýìòýë ó÷ðóóëàõ ýðñäýëòýé áàéäàã, ó÷èð íü óã ãàâíû ìåõàíèê öîîæèéã õóóëü ñàõèóëàã÷ ýñâýë ñààòóóëàãäàã÷ ñààäã¿éãýýð ÷àíãàëàõ áîëîìæòîé þì. Õýò ÷àíãàëñàí ãàðûí ãàâ íü ñààòóóëàãäàã÷èä ãýìòýë ó÷ðóóëæ ºâäºëò ìýäð¿¿ëíý, çàðèì õ¿íä òîõèîëäîëä ãàðûí öóñíû ýðãýëòèéã á¿ðýí áîîäîã áà ýíý íü õ¿íèé ãàðò íºõºãäºøã¿é õîõèðîë ó÷ðóóëäàã þì.

Õ¿íëýãò òîîöîãäîõ õºëíèé áóþó øàãàéí ãàâ: Óðò òºìºð ýñâýë õ¿íä ãèíæèéí îðîíä õºíãºí ãèíæýýð øàãàéí ãàâûã õîëáîæ, ãàâûí äîòîð õýñýãò 纺ëºâ÷òýéãýýð á¿òýýãäñýí áàãàæ õýðýãñë¿¿ä íü øààðäëàãàã¿é çàëõààí öýýðë¿¿ëýëòèéã áàãàñãàäàã áºãººä ¿¿íèéã õóóëü ñàõèóëàõàä àøèãëàõ íü çîõèñòîé. Ýíýõ¿¿ õýðýãñýë íü ñààòóóëàãäàã÷ õºëºº àøèãëàí ººðò áîëîí áóñäàä õ¿÷ ò¿ðýìãèéëýí ãýìòýë õîõèðîë ó÷ðóóëàõààñ ñýðãèéëýõ çîðèëãîòîé þì.Òóñ õýðýãñëèéã îëîí óëñûí õîðèãäîã÷èäòîé õàðüöàõ äîîä ñòàíäàðò áà áóñàä ñòàíäàðòûã ÷àíãà ìºðäñºíèé ¿íäñýí àøèãëàõ íü çîõèñòîé áºãººä õýðýãëýõ øààðäëàãàòàé õóãàöààíä õýðýãëýõýä çîõèíî.

Õÿòàäûí øóëóóí ãàâ, ãèíæèò ãàâ, õºëíèé ãàâ

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà 9Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

ÖÀÕÈËÃÀÀÍ ÇÝÂÑÝÃ

Îìåãà öàõèëãààí ã¿éäëýýð öîõèã÷ õýðýãñýë, áóóíû ¿éëäâýðëýë, õóäàëäàà ýðõýëäýã íèéò 95 êîìïàíèéã á¿ðòãýñýí. Òºðºë çàãâàð íü óëàì íýìýãäýæ áóé öàõèëãààí çýâñã¿¿äèéã Õÿòàäûí êîìïàíèóä ¿éëäâýðëýäýã. ¯¿íä öàõèëãààí áóó, öàõèëãààí áîðîîõîé áîëîí öàõèëãààí áàìáàé çýðýã áàãòàíà. Ýäãýýð çýâñýã õýðýãñë¿¿äèéã ãàðààð õ¿íèé áèåä õ¿ðãýí ºíäºð õ¿÷äýëýýð öîõèõ áºãººä õºäëºõ ÷àäâàðã¿é áîëãîõ çîðèëãîîð àøèãëàäàã. Âîëüò áîëîí àìïåðèéí õ¿÷ýýñ õàìààðàí öàõèëãààí çýâñãèéí õ¿íä õ¿ðãýõ öàõèëãààí õ¿÷äýë, ò¿¿íèé õóãàöàà, õîõèðîã÷èéí áèå ìàõáîäîä íºëººëºõ áàéäàë, îð÷èíä íºëººëºõ áàéäàë ººð ÿëãààòàé áàéäàã. Öàõèëãààí ã¿éäëýýð öîõèã÷ õýðýãñýë, áóó ¿éëäâýðëýã÷èä íü òýäíèé ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿í íü àìèíä õàëã¿é ãýæ ìàðãàäàã áîëîâ÷ öàõèëãààí áîðîîõîé, áóó àøèãëàñíû óëìààñ õ¿íèé àìü íàñ õîõèðñîí õýðã¿¿ä á¿ðòãýãäñýí áàéäàã þì.

Õÿòàäûí ï¿¿ñ¿¿ä ìºí öàõèëãààí ñóìòàé áóó ¿éëäâýðëýäýã áºãººä ýíý íü ÀÍÓ-ä ¿éëäâýðëýäýã “òàçåð” (taser) öàõèëãààí áóóòàé ¿éëäëèéí õóâüä òºñòýé þì. Ýäãýýð çýâñýã íü õóóëü ñàõèóëàõ àæèëòíóóäàä íîöòîé çàíàëõèéëýë ó÷ðóóëæ áóé ýòãýýäòýé òóëãàðñàí îíöãîé íºõöºëä ò¿¿íèéã õºäëºõ ÷àäâàðã¿é áîëãîõ áîëîìæèéã îëãîäîã þì. Ýíý õýðýãñýë íü öàõèëãààí óòñààð õîëáîãäñîí ñóìààð áóóääàã áà õýä õýäýí ìåòðèéí çàéíààñ áóóäàõ áîëîìæòîé. Èõýíõ öàõèëãààí ñóìòàé çýâñýã¿¿ä íü øóóä õ¿÷äýëýýð öîõèõ õýëáýð ð¿¿ øèëæèõ òîõèðãîîòîé á¿òýýãäñýí áàéäàã.

Õ¿÷èðõèéëýëèéí Øèíæòýé Öàõèëãààí Çýâñýã

Öàõèëãààí áóó, öàõèëãààí áîðîîõîé: Õ¿÷èðõèéëëèéí øèíæòýé öàõèëãààí çýâñã¿¿äèéã Õÿòàä óëñàä èõ õýìæýýãýýð ¿éëäâýðëýí, ºðãºí öàð õ¿ðýýòýéãýýð õýðýãëýäýã. Ýíý òºðëèéí çýâñãèéã àøèãëàí õ¿íä îëîí äàâòàìæòàéãààð ýñâýë óäààí õóãàöààíû òóðø öàõèëãààí õ¿÷äýëýýð öîõèõ ýðñäýëòýé þì. Ãýâ÷ èõýíõ òîõèîëäîëä óã çýâñãèéã àøèãëàæ áóé õóóëü ñàõèóëàã÷ òóõàéí õ¿í ýð¿¿ë ìýíäèéí ºíäºð ýðñäýëòýé ºâ÷òýé ýñýõèéã ìýäýõ áîëîìæã¿é áàéäàã. Ò¿¿í÷ëýí óã çýâñãèéã àøèãëàæ áóé îôèöåð íü òóõàéí

ÁàðóóíÕÿòàäûí öàõèëãààí áîðîîõîé

Áàðóóí äîîä

Õÿòàäûí öàõèëãààí ºðãºñò áàìáàé

Äîîä

Õÿòàäûí öàõèëãààí áóó

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà10Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

õ¿íèéã öàõèëãààí õ¿÷äýëýýð öîõèõîä õ¿íèé áèå ôèçèîëîãèéí ÿëãààòàé áàéäàë, ìºí àãààðûí ÷èéãøëèéí õýìæýý çýðýã îð÷íû áàéäëààñ õàìààðàí õýð èõ ºâäºëò ìýäðýãäýæ áàéãààã òîîöîîëîõ áîëîìæã¿é þì. Òóõàéí îð÷èí íºõöºë áàéäëààñ õàìààðàí öàõèëãààí çýâñãýýð õ¿íä õ¿ðãýõ öàõèëãààí õ¿÷äýëèéí õýìæýý íü ÿëãààòàé áóþó óðüä÷èëàí òîîöîîëîõ áîëîìæã¿é áàéäàã. Ýíý òºðëèéí çýâñýã õýðýãñëèéí ºíºº ¿åä àøèãëàãäàæ áóé çàãâàðóóä íü øààðäëàãàã¿é õ¿÷ õýðýãëýõ, òàìëàí çîâîîõ áîëîí áóñàä õàðãèñ, õ¿íëýã áóñ, äîðä õàðüöààã ã¿éöýëä¿¿ëýõýä àøèãëàãäàõ áîäèò ýðñäýëèéã äàãóóëæ áàéãàà ó÷èð õóóëü ñàõèóëàõ çîðèëãîîð àøèãëàõ íü çîõèñã¿é þì.

Öàõèëãààí áàìáàé: Ýíý íü áàìáàéä õ¿ðñýí ýòãýýäýä öàõèëãààí öîõèëò ºãºõ çîðèóëàëòòàé öàõèëãààí ã¿éäëýýð öîõèã÷ õýðýãñýë þì. Áóñàä öàõèëãààí çýâñã¿¿äèéí àäèëààð öàõèëãààí áàìáàé íü õ¿íèéã öàõèëãààí ã¿éäëýýð öîõèæ èõ õýìæýýíèé ºâäºëò ìýäð¿¿ëäýã áºãººä íýã õ¿íèé ýñðýã õýä õýäýí öàõèëãààí áàìáàéãààð çýðýã öîõèëò ºãºõ áîëîìæòîé. Õÿòàä óëñàä ýíý òºðëèéí áàìáàéíóóäûã õ¿íä ãýìòýë áýðòýë ó÷ðóóëàõ çîðèóëàëòòàé íýìýëò ºðãºñòýéãýýð á¿òýýäýã. Õýäèéãýýð Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë áîëîí Îìåãàä ýíý òºðëèéí áàìáàéí õýðýãëýýíèé òàëààð ÿìàð íýãýí áàðèìò ìýäýýëýë áàéõã¿é áîëîâ÷ Õÿòàäûí êîìïàíèóä óã á¿òýýãäýõ¿¿íèéã äîòîîäûí ¿çýñãýëýí õóäàëäàà, èíòåðíýòýýð ñóðòàë÷ëàí õóäàëäààëñààð áàéíà. Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë, Îìåãà íàð íü öàõèëãààí áàìáàéã áóñàä òºðëèéí öàõèëãààí ã¿éäëýýð öîõèã÷ õýðýãñëèéí àäèëààð õ¿íä ó÷ðóóëæ áóé àþóë ýðñäýëèéí óëìààñ õýðýãëýýíýýñ õîðèãëîõûã óðèàëæ áàéíà.

Õýðýãëýýíýýñ ò¿ð Õàñàæ, ¯íýëýëò ºãºõ Øààðäëàãàòàé Çýâñã¿¿ä

Öàõèëãààí áóó: Ýíý òºðëèéí çýâñýã íü õ¿íèé áèå ð¿¿ öàõèëãààí ñóìààð áóóäàí íààëäàæ, õ¿íèé áóë÷èíãèéí ¿éë àæèëëàãààã ñààðóóëàõ çîðèëãîîð ºíäºð õ¿÷äýëýýð öîõèäîã. Òóñ çýâñýãèéã ¿éëäâýðëýã÷, õóäàëäààëàã÷ êîìïàíèóä ¿¿íèéã õóóëü ñàõèóëàã÷äàä îíö àþóë çàíàëõèéëýë ó÷ðóóëæ áóé ýòãýýäèéã õºäëºõ ÷àäâàðã¿é áîëãîõîä àøèãëàõ õýðýãñýë ãýæ ñóðòàë÷èëäàã þì. ªíäºð áýëòãýãäñýí öàãäààãèéí àæèëòàí îíö àþóë çàíàëõèéëýë ó÷ðóóëæ áóé ýòãýýäòýé õàëç òóëãàðñàí ¿åä ãàëò çýâñãèéí îðîíä óã çýâñãèéã àøèãëàí õºäëºõ ÷àäâàðã¿é áîëãîõ íü çîõèñòîé õýðýãëýýíä òîîöîãääîã àðãà þì. Òóñ çýâñãèéã àøèãëàõûã çºâøººðºãäñºí îôèöåðóóä íü Îëîí óëñûí öàãäàí ñýðãèéëýõ àæèëëàãààíä ãàëò çýâñýã àøèãëàõ òóõàé ñòàíäàðòûã ìºðäºæ àæèëëàõ ¸ñòîé áºãººä óã çýâñãèéã ÷àíä õàðàà õÿíàëòûí äîîð òîî áàðèìòòàéãààð àøèãëóóëàõ çàìààð òóñ ñòàíäàðòûã ìºðäºõ ¸ñòîé.

Ãýâ÷, èõýíõ öàõèëãààí ñóìò áóóíóóä íü õÿëáàðõàí “drive stun” áóþó øóóä õ¿ðãýí öàõèëãààíààð öîõèõ õýëáýðò øèëæèõ òîõèðãîîòîéãîîð õ¿íä áóóã øóóä õ¿ðãýí öàõèëãààí õ¿÷äýëýýð öîõèõ çîðèóëàëòòàéãààð á¿òýýãäñýí áàéäàã. Äýýð äóðäñàí÷ëàí, Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë, Îìåãà íàð íü õ¿íèé áèåä øóóä õ¿ðãýí ºíäºð õ¿÷äýëýýð öîõèõ çýâñýã íü ýð¿¿äýí ø¿¿õ áîëîí áóñàä áàéäëààð õàðãèñ, õ¿íëýã áóñ, äîðä õàðüöàõ áóþó øèéòãýë ¿ç¿¿ëýõýä àøèãëàãäàõ ºíäºð ýðñäýëòýé ãýæ ¿çýæ áàéíà. Òèéìýýñ ýíý òºðëèéí öàõèëãààí ñóìò çýâñã¿¿äèéã ‘drive stun’ ýñâýë “override”õýëáýðò øèëæèõ òîõèðãîîòîéãîîð õîðèãëîõûã óðèàëæ áàéíà.

Õÿòàäûí öàõèëãààíæñàí ñóìò áóó

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà 11Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

ÖÎÕÈÃ× ÕÝÐÝÃÑÝË:

Áîðîîõîé, áàðèóëò áîðîîõîé çýðýã ðåçèíýí áîëîí õóâàíöàð öîõèëò ñóì öîõèëòûí ãàð çýâñýã¿¿ä áóþó öîõèëòûí òóõàé õýðýãñëèéí îëîí óëñûí ñòàíäàðòûã ÷àíä ìºðäñºíèé ¿íäñýí äýýð õóóëü ñàõèóëàõ àæèëëàãààíä àøèãëàâàë çîõèíî. Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë áîëîí Îìåãà íü ºðãºñò áîðîîõîé çýðýã çàðèì òºðëèéí òóñãàé õýðýãñýë õ¿÷èðõèéëëèéí øèíæòýé ãýæ ¿çýæ áàéíà. Îìåãà íü ðåçèíýí áîëîí õóâàíöàð ñóì, õýðýãñýë ¿éëäâýðëýäýã Õÿòàäûí 82 êîìïàíèéã á¿ðòãýñýí áºãººä òýäãýýðýýñ 7 êîìïàíè íü á¿òýýãäýõ¿¿íýý îëîí óëñàä ýêñïîðòîëäîã ãýæ ìýäýýëëýäýã. ªðãºñò áîðîîõîéã îëîí óëñûí ¿çýñãýëýí õóäàëäààíä ¿ç¿¿ëýí ñóðòàë÷èëäàã áºãººä Òºâäèéí æàãñàã÷ ýñýðã¿¿öýã÷äèéí ýñðýã ãàð àðãààð õèéñýí “ºðãºñò ìóíà”, “õàäààñò ñàâàà”, “õàäààñò ìåòàëë áîðîîõîé” çýðãèéã õýðýãëýæ áàéñàí òóõàé áàðèìò ìýäýýëýë áàéäàã.

Õ¿÷èðõèéëëèéí Øèíæòýé Öîõèõ òóñãàé õýðýãñýë

ªðãºñò áîðîîõîé: Õÿòàä óëñ ºðãºñò áîðîîõîé ¿éëäâýðëýäýã öîðûí ãàíö óëñ áà óðòààøàà òºìºð ºðãºñººð á¿ðõýãäñýí ìåòàëë áîðîîõîé ýñâýë ºðãºñò ìåòàëë òîëãîéòîé õóâàíöàð áîðîîõîé ãýñýí õî¸ð òºðëèéíõ áàéäàã. Ýäãýýð ºðãºñò áîðîîõîéã “õàòãóóðòàé ñàâàà” ýñâýë “÷îíîí ñàâàà” ãýõ÷ëýí ººðººð íýðëýäýã.

ÀÍÓ-ûí Àæ ¯éëäâýð, Àþóëã¿é áàéäëûí Òîâ÷îî ºðãºñò áîðîîõîéã “ýð¿¿äýí ø¿¿õýýð òóñãàéëàí á¿òýýãäñýí çýâñýã” ãýæ ¿çýæ òýäãýýðèéã õóäàëäààëàõàä àíõàí øàòíû õîðèã òàâüñàí. Åâðîïûí Êîìèññ (EÊ) íü “ºðãºñ íü íîöòîé ãýìòýë ýñâýë ºâäºëò ó÷ðóóëàõ àþóëòàé áîëîâ÷ ºðãºñò áîðîîõîéã ýíãèéí áîðîîõîéòîé õàðüöóóëáàë ¿éìýýí ñàìóóíûã çîõèöóóëàõ ýñâýë áèåý õàìãààëàõ çîðèëãîîð àøèãëàõàä èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé áóñ, òèéìýýñ ýíý çîðèëãîîð ºðãºñò áîðîîõîéã àøèãëàí áîäèò øààðäëàãà áàéõã¿é” ãýñýí ä¿ãíýëò ãàðãàæ, Åâðîïûí êîìïàíèóäûã òýäãýýðèéã èìïîðòëîõ, ýêñïîðòëîõûã õîðèãëîñîí áàéíà.

Äýýä òàëä

Õÿòàäûí õàæóó áîëîí áîñîî áàðèëòòàé áîëîí ñóíàäàã áîðîîõîéíóóäûí çàðèì òºðë¿¿ä

Áàðóóí äýýä

Õÿòàäûí ºðãºñò áîðîîõîé/

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà12Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

×àíãà Õÿíàëòàí äîð Àøèãëàõàä Çîõèìæòîé Öîõèõ òóñãàé õýðýãñýë:

Ãàð áîðîîõîé: Áîðîîõîéã õ¿íëýã áóñ õàðüöàõ çîðèóëàëòààð á¿òýýãýýã¿é ÷ ãýñýí õóóëü ñàõèóëàõ îôèöåðóóä ͯÁ-ûí Õóóëü Ñàõèóëàã÷äûí Õ¿÷, Ãàëò çýâñýã àøèãëàõ òóõàé çàð÷ìûã çºð÷èæ, õýòð¿¿ëýí õýðýãëýõ íü ò¿ãýýìýë áàéäàã. Õóóëü ñàõèóëàã÷èä îëîí óëñûí ñòàíäàðòàä íèéöñýí áîðîîõîé àøèãëàõ ñóðãàëòàä õàìðóóëæ, ãàð áîðîîõîé àøèãëàõ ÷àíãà ä¿ðìèéã ñàõèóëàõ çàìààð ãýìòýë áýðòýë ó÷ðàõààñ ñýðãèéëýõ øààðäëàãàòàé. Ãàð áîðîîõîéã çºâõºí õ¿íèé àìü íàñ áîëîí áèå ìàõáîäîä ãýìòýë ó÷ðóóëàõ áîäèò ýðñäýëèéã çîãñîîõîä àøèãëàíà. ßìàð ÷ íºõöºëä ýíý òºðëèéí áîðîîõîéã àøèãëàí õ¿íèé òîëãîé, õ¿ç¿¿, õîîëîé, íóðóó, óóö íóðóó, ºâäºã, øàãàé çýðýã ýìçýã öýã¿¿äèéã öîõèæ áîëîõã¿é áºãººä ýíý íü “õàâäàëò ¿¿ñãýõ, ç¿ðõ, ýëýã, öºñ, Ẻð çýðýã äîòîð ýðõòýíã ãýìòýýõ, òàðõèíä ãýìòýë ó÷ðóóëàõ” çýðãýýð íîöòîé ãýìòýë ó÷ðóóëíà.

ÐÅÇÈÍÝÍ ÁÎËÎÍ ÕÓÂÀÍÖÀÐ ÑÓÌ: ÕÈÌÈÉÍ ÁÎÄÈÑÒÎÉ ÐÅÇÈÍÝÍ ÁÎËÎÍ ÕÓÂÀÍÖÀÐ ÑÓÌÐåçèíýí áîëîí õóâàíöàð ñóì õèìèéí áîäèñòîé ðåçèíýí áîëîí õóâàíöàð ñóìûã öººõºí òîîíû Õÿòàäûí êîìïàíèóä ¿éëäâýðëýäýã. Îìåãà Õÿòàäûí 4 êîìïàíè “õºíººë áàãàòàé” ãýõ ãðàíàò øèäýã÷ ¿éëäâýðëýí õóäàëäààëäàã áà òýäãýýðèéí 3 òºðèéí ºì÷èò êîìïàíèóä þì. Ýäãýýð 4 êîìïàíèóäûã ìºí ðåçèíýí áîëîí õóâàíöàð ñóì ðåçèíýí áîëîí õóâàíöàð ñóì ¿éëäâýðëýí õóäàëäààëäàã ãýæ ¿çäýã áºãººä ìºí õèìèéí áîäèñ àãóóëñàí ñóì, ãðàíàò ¿éëäâýðëýäýã þì. Õÿòàäûí êîìïàíèóä ººðñäèéí ¿éëäâýðëýäýã ðåçèíýí áîëîí õóâàíöàð ðåçèíýí, õóâàíöàð ñóì áîëîí õèìèéí áîäèñ, øèíãýíòýé ñóìûã øèäýõ çîðèóëàëòòàé îëîí òºðëèéí ãðàíàò øèäýã÷äèéã ¿éëäâýðëýäýã. ¯¿íä ãàð áóó, ãàíö ñóìò çýâñýã, îëîí ñóìò ãðàíàò øèäýã÷, òýýâðèéí õýðýãñýëä ñóóðèëóóëñàí ãðàíàò øèäýã÷ çýðýã áàãòàæ áàéíà. Ðåçèíýí, õóâàíöàð ñóì áîëîí õèìèéí áîäèñò ñóì, øèíãýí àãóóëñàí ñàâûã ãàðààð øèäýõ ýñâýë øèäýã÷ýýð áóóäàõ çîðèóëàëòòàéãààð á¿òýýæ áîëäîã. Õÿòàäûí êîìïàíèóä íü ìºí õèìèéí áîäèñ øèíãýí öàöàõ çîðèóëàëòòàé òîì îâðûí ø¿ðøèã÷, æèæèã îâðûí ãàð ø¿ðøèã÷ áîëîí óñàí õººðºãò òýýâðèéí õýðýãñýë ¿éëäâýðëýäýã þì. Ýäãýýð áàãàæ õýðýãñë¿¿äèéí èõýíõèéã íü îëîí óëñûí ñòàíäàðòûí äàãóó çºâ àøèãëàâàë õýðýãëýõýä çîõèìæòîé áîëîâ÷ çàðèì òºðëèéí õèìèéí á¿òýýãäýõ¿¿í áîëîí øèíãýí øààðäëàãàã¿é ãýìòýë ó÷ðóóëàõ ãîë õýðýãñýë áîëîõ, ò¿¿í÷ëýí àñòàìòàé õ¿ì¿¿ñò áîëîí êîêåèí õàð òàìõè õýðýãëýñýí õ¿íä àøèãëàñàí òîõèîëäîëä àìü íàñûã õîõèðîîõ àþóëòàé þì.

Äýýä òàëä

Õÿòàäûí FBQ08 38ìì-í ãðàíàò øèäýã÷

Ç¿¿í òàëä

Õÿòàäûí 18.4 ìì-í øîò áóó/shotgun/.

Ç¿¿í áóëàíä

Õÿòàä íóëèìñ àñãàðóóëàã÷ õèéæ øèíãýí

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà 13Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

Öààøèä Ñóäàëæ ¯çýõ Øààðäëàãàòàé Çýâñýã Õýðýãñë¿¿ä:

Îëîí Ñóìò Ãðàíàò Øèäýã÷: Õÿòàäûí êîìïàíèóä ðåçèíýí ñóì, õèìèéí õî¸ðò øèíãýí çýðãèéã îëîí äàâòàìæòàéãààð ýñâýë íýãýí çýðýã îëîí ñóì áóóäàõ ÷àäàìæòàé õýä õýäýí òºðëèéí ãðàíàò øèäýã÷ ¿éëäâýðëýäýã. Ýíý çýâñýã íü õóóëü ñàõèóëàõ àæèëëàãààíä òàêòèêèéí õóâüä áîäèò õýðýãëýýã¿é áºãººä çàëõààõ øèíæòýé çýâñýã þì. Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë, Îìåãà íàð ýíý òºðëèéí ãðàíàò øèäýã÷èéã õóóëü ñàõèóëàõ àæèëëàãààíä àøèãëàõûã çîãñîîæ, áèå äààñàí ìýðãýæèëòíýýð õ¿÷ õýðýãëýõ òóõàé õ¿íèé ýðõèéí îëîí óëñûí ñòàíäàðòòàé õîëáîí ñóäàëãàà õèéëãýí ¿íýë¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé ãýæ ¿çýæ áàéíà.

×àíãà Õÿíàëòàí äîð Àøèãëàõàä Çîõèìæòîé Õèìèéí Øèíãýí, Ðåçèíýí áîëîí õóâàíöàð ñóì, òóñãàé õýðýãñýë:

Ðåçèíýí áîëîí õóâàíöàð öîõèëòîä ñóì: Õÿòàäàä ¿éëäâýðëýãäñýí ðåçèíýí áîëîí õóâàíöàð öîõèëòîò ñóì íü íýã áîë äàí ðåçèíýí ñóì ýñâýë èõýíõäýý ðåçèíýí áºìáºëºã õýëáýðòýé îëîí æèæèã ñóì àãóóëäàã. Ýäãýýð ñóì íü îíö àþóë çàíàëõèéëæ áóé ýòãýýäòýé í¿¿ð òóëñàí íºõöºëä íýã áóóäàëòààð ºâäºëò ìýäð¿¿ëæ, õºäºë㺺íã¿é áîëãîõ çîðèóëàëòòàé á¿òýýãäñýí. Ãýâ÷ ýíý ñóì íü îíîâ÷ã¿é ãýäãýýðýý çàðòàé áºãººä çàðèì òîõèîëäîëä îéð îð÷ìûí ãàäàðãóóí äýýð îéäîã áà ñàëõè ãýõ ìýò öàã àãààðûí áàéäàë ñóìíû òóñãàëä íºëººëäºã. Ýíý òºðëèéí ñóì íü ãýìòýë áýðòýë ó÷ðóóëàõ ýñâýë àìü íàñàíä õ¿ðýõ àþóëòàé. ßëàíãóÿà õ¿íèé áèåèéí äýýä õýñýã ð¿¿ áóóäñàí òîõèîëäîëä ýðñäýë ºíäºð. Õóóëü ñàõèóëàõ áàéãóóëëàãûí óäèðäëàãà ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýõäýý àøèãëàæ áóé ýíý òºðëèéí ñóì áîëîí áóó á¿ðèéã íýã á¿ð÷ëýí øàëãàæ, ñóìíû òóñãàë áîëîí õ¿÷èéã øàëãàõ ¸ñòîé þì. Òýäãýýð çýâñýãèéã õýðýãëýæ áóé îôèöåð íü ͯÁ-ûí Õ¿÷ áîëîí Ãàëò çýâñýã àøèãëàõ òóõàé çàð÷èìä íèéöñýí áàéã áóóäàõ òóñãàé ñóðãóóëèëàëòàíä õàìðàãäñàí áàéõ øààðäëàãàòàé þì.

Ðåçèíýí áîëîí õóâàíöàð öîõèëòîä ñóìûã çºâõºí õ¿íä, íîöòîé àþóë çàíàëõèéëñýí ò¿ðýìãèéëñýí ¿éìýýí ñàìóóíû ¿åä ë àøèãëàõ çîõèñòîé áºãººä ººð àðãà çàìààð õ¿÷èðõèéëýë ó÷ðàõààñ ñýðãèéëýõ áîëîìæã¿é áîëñîí òîõèîëäîëä ýäãýýð ñóìûã àøèãëàõ íü çîõèñòîé þì. Òóñ ñóìûã çºâõºí èéìýðõ¿¿ ò¿ðýìãèé íºõöºëä èäýâõèòýé îðîëöîîòîé áàéãàà ýòãýýä ð¿¿ áîëãîîìæòîé îíèëîí áóóäàõ áà õ¿íèé áèåèéí òîëãîéí õýñýã, öýýæíýýñ äýýðõ õýñýã, ãóÿ õºëèéí õýñýã ð¿¿ õýçýý ÷ îíèëîæ áîëîõã¿é. Îíèëñîí ýòãýýäèéã îíîõûí òóëä ýíý ñóìûã ñàíààòàéãààð ãàçàð îéëãîí áóóäàæ áîëîõã¿é. Õýðâýý áîëîìæòîé áîë ýíý ñóìûã áóóäõààñ ºìíº òîäîðõîé àíõààðóóëãà ºãæ ñàíóóëàõ õýðýãòýé. Ýíý ñóìàíä ºðòºí ãýìòýæ áýðòñýí õ¿íä ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàëöàà àâàõ áîëîìæèéã îëãîõ ¸ñòîé. Îëîí

Äýýä òàëä

Õÿòàäûí 38 ìì-í Multiple grenade launcher

Áàðóóí òàëä

Õÿòàäûí 63 ìì-í Multiple grenade launcher/

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà14Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

æèæèã õýñýãò ñóì íü îíîâ÷ã¿é áºãººä øààðäëàãàã¿é ãýìòýë ó÷ðóóëàõ ýðñäýëòýé òóë õóóëü ñàõèóëàõ àæèëëàãààíä àøèãëàõàä íèéöýõã¿é þì.

Õèìèéí øèíãýí: ¯¿íèéã èõýíõ òîõèîëäîëä “íóëèìñ àñãàðóóëàã÷”, “×èíæ¿¿ò øèíãýí” ãýõ÷ëýí íýðëýäýã áà óã áîäèñûã òóñãàé ñàâ, ãðàíàò ýñâýë òîì îâðûí ñàâàíä ñàâëàí áýëäýæ (èõýíõäýý îôèöåðèéí íóðóóíä áýõëýãäñýí áàéäàã) æàãñààë öóãëààíûã òàðààõ çîðèëãîîð àøèãëàäàã. Áóñàä õèìèéí øèíãýíò çýâñýã íü àìüñãàë áîîãäóóëàõ õèé öàöàã÷òàé àäèë çàãâàðòàé áàéäàã áà àëèâàà ýòãýýä çàíàëõèéëýë ¿ç¿¿ëæ áàéãàà òîõèîëäîëä öàãäààãèéí àæèëòàí ò¿¿íèéã çîãñîîõ çîðèëãîîð àøèãëàäàã. Íóëèìñ àñãàðóóëàã÷ íü èõýíõäýý í¿ä áîëîí õàìðûí äîòîð õýñýãò ò¿ëýãäýõ ìýäðýìæ áà öýýæ áàðüñàí ìýäðýìæ òºð¿¿ëæ, ÷èíæ¿¿ò øèíãýí íü õàìàð, àì, óðóóë, í¿äíèé çîâõè áîëîí ÷èõèéã õàâäóóëæ, øàòàõ ìýäðýìæ òºð¿¿ëäýã. Ãýâ÷ ýäãýýðèéí õèìèéí íàéðëàãà íü òºðºë ç¿éëýýñýý õàìààðàí ÿëãààòàé áàéäàã ó÷ðààñ õèìèéí õîðò áîäèñûã íýã á¿ð÷ëýí øàëãàæ, õýðýãëýýíä íü õÿíàëò òàâèõ ¸ñòîé. ßëàíãóÿà õèìèéí õîðûí õýìæýý, öàöàõ õ¿÷ çýðýã ÷óõàë ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã øàëãàõ ¸ñòîé. Æèøýýëáýë àþóëã¿é õýðýãëýýã õàíãàõûí òóëä ýíý òºðëèéí á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿ä íü õèìèéí áîäèñûí öàöàãäàõ õýìæýýã (èõýíõ òîõèîëäîëä 1-5 õóâüòàé áàéäàã) õÿçãààðëàõààð á¿òýýãäñýí áàéõ õýðýãòýé.

Õóóëü ñàõèóëàõ àæèëòàí òºìºð ñàâòàé õèìèéí øèíãýíèéã øóóä îíèëîí áóóäàõ, ýñâýë øóóä çàíàëõèéëýõã¿éãýýð ºðãºí õ¿ðýýíèé ãàçàðò, óóõ óñ ýñâýë õ¿íñ ð¿¿ öàöàõ, õÿçãààðëàãäìàë îð÷èíä áóé õ¿ì¿¿ñ ð¿¿ ýíý òºðëèéí çýâñãýýð áóóäàõ ýñâýë áîäèñ ø¿ðøèõ, ãàðàõ ãàðö ýñâýë àãààðæóóëàëò õÿçãààðëàãäìàë áàéãàà îð÷èíä àøèãëàõ, ºíäºð íàñòàí, õ¿¿õýä ð¿¿ õèìèéí áîäèñ öàöàõ ýñâýë õèìèéí õîðò áîäèñûí ñºðºã íºëººíººñ ñýðãèéëýí çàéëàõ çóãòàõ áîëîìæã¿é áàéãàà õ¿ì¿¿ñ ð¿¿ öàöàõ íü òîäîðõîé òîõèîëäîëä øààðäëàãàã¿é ãýìòýë áýðòýë ó÷ðóóëàõ áîëîí õ¿íèé àìü íàñàíä àþóë ó÷ðóóëàõ ýðñäýëòýé þì.

ÒÓÑÃÀÉ ÒÎÍÎÃËÎË Á¯ÕÈÉ ÒÝÝÂÐÈÉÍ ÕÝÐÝÃÑÝË:

×àíãà Õÿíàëòàí äîð Àøèãëàõàä Çîõèìæòîé Òóñãàé òîíîãëîë á¿õèé Òýýâðèéí Õýðýãñë¿¿ä

Óñàí õººðºã: Ýíýõ¿¿ áóóäàõ õýðýãñýë íü óñíû ñàâòàé òýýâðèéí õýðýãñýë äýýð ñóóðèëóóëäàã áà ýíý íü æàãñààë öóãëààíûã òàðààæ, õÿíàëòäàà àâàõ çîðèóëàëòòàé á¿òýýãäñýí ºíäºð äàðàëòûí óñ öàöàõ çýñâýã þì. Öàöàæ áóé óñàíä ºí㺠îðóóëàõ áóäàã îðóóëàõ èíãýñíýýð ºí㺺ð òýìäýãëýãäñýí ýòãýýäèéã õîæèì íü èëð¿¿ëæ áàðèâ÷ëàõ ýñâýë òºðºë á¿ðèéí õèìèéí øèíãýí

Äýýä òàëä

Õÿòàäûí 18.44 ìì-ûí õºíººë áàãàòàé áàãàòàé shotgun-ûí ñóì.

Ç¿¿í òàëä

37ìì, 38 ìì-ûí íóëèìñ àñãàðóóëàã÷ õèé

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà 15Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

õîëèõ áîëîìæòîé. Õÿòàäàä ¿éëäâýðëýäýã óñàí õººðºãò òýýâðèéí õýðýãñë¿¿ä íü èõýíõäýý õóÿãëàãäñàí áàéäàã áºãººä ò¿¿í÷ëýí ãðàíàò øèäýã÷ áîëîí ÑÑÒV õÿíàëòûí êàìåð ñóóðèëóóëñàí áàéõ ìàãàäëàëòàé. Ýíý òºðëèéí òýýâðèéí õýðýãñëèéã ¿éëäâýðëýí õóäàëäààëäàã Õÿòàäûí 15 êîìïàíèéã Îìåãà á¿ðòãýñýí áàéíà. Õýäèéãýýð óñàí õººðºã îëîí óëñûí õ¿íèé ýðõèéí òóõàé ñòàíäàðòàä íèéö¿¿ëæ õóóëü ñàõèóëàõ àæèëëàãààíä õýðýãëýõ çîõèñòîé áºãººä áîäèò øààðäëàãàòàé áîëîâ÷ çàðèì òîõèîëäîëä íîöòîé ãýìòýë áýðòýë ó÷ðóóëàõ ýðñäýëèéã äàãóóëäàã. ªíäºð äàðàëòûí óñàí áóóã îëîí õ¿ì¿¿ñ öóãëàñàí îíöãîé íºõöºëèéí ¿åä àøèãëàñíààð õ¿íèé îð÷íû ìýäðýìæèéã àëäàãäóóëæ, õàðàõ ÷àäâàðûã õÿçãààðëàäàã áà ýíý òîõèîëäîëä ãýìòýë áýðòýë ó÷ðàõ ýðñäýëèéã óëàì íýìýãä¿¿ëäýã. Ò¿¿í÷ëýí ýíý ýðñäýë íü äýýð äóðäñàí õèìèéí áîäèñûã øèíãýíèéã çîõèñã¿éãýýð àøèãëàí ø¿ðøñýíýýð ¿¿ñýæ áîëîõûã ñàíàõ õýðýãòýé. Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë, Îìåãà íàð óñàí áóóã ìºí òîäîðõîé õýìæýýíä, õóóëüä íèéö¿¿ëýí, áîãèíî õóãàöààãààð çºâõºí îëîí íèéòèéí öóãëààíä îðîëöîí ò¿ðýìãèé ¿éëäýë ãàðãàæ áóé á¿ëýã ýòãýýäèéã òàéâàí çàìààð òàðààõ áîëîìæã¿é áîëñîí òîõèîëäîëä àøèãëàõûã ñàíàë áîëãîæ áàéíà.

Öàãäààãèéí õóÿãò òýýâðèéí õýðýãñýë: Îìåãà öàãäààãèéí õóÿãò òýýâðèéí õýðýãñýë ¿éëäâýðëýã÷, õóäàëäààëàã÷ Õÿòàäûí 16 êîìïàíèéã á¿ðòãýñýí. Õóÿãò òýýâðèéí õýðýãñýë íü öàãäààãèéí ¿éë àæèëëàãààíä áà öàãäààãèéí àæèëòíû àìü íàñûã àþóëòàé íºõöºëä õàìãààëàõàä àøèãëàõ áîäèò õýðýãöýýòýé. Òóõàéëáàë: õàðãèñ ãýìò õýðãèéí á¿ëýãëýëòýé òýìöýõ ¿åä àøèãëàíà. Ãýâ÷, çàðèì òîõèîëäîëä õóÿãò òýýâðèéí õýðýãñýë íü õ¿íèé ýðõèéã çºð÷èõ ¿éë àæèëëàãààíä ãîëëîõ ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýäýã þì. Òóõàéëáàë: ýíý òºðëèéí òýýâðèéí õýðýãñëèéã òàéâàí æàãñààë öóãëààíû ýñðýã, ìºí ÿäóóñûí õîðîîëîëä ò¿ðýìãèéëýí äàéðàëò õèéõýä àøèãëàäàã. Òèéìýýñ õóÿãò òýýâðèéí õýðýãñëèéí ëèöåíçèéã á¿õèé ë òîõèîëäîëä íàðèéí øàëãàëò õÿíàëòàä áàéëãàõ ¸ñòîé áºãººä áóñàä òóñãàé õýðýãñëèéí àäèëààð òýýâðèéí õýðýãñëèéã õ¿íèé ýðõèéã çºð÷èõºä àøèãëàõ ìàãàäëàëòàé áîäèò ýðñäýë á¿õèé óëñóóäàä íèéë¿¿ëýõýýñ òàòãàëçàæ, ýêñïîðòëîõ çºâøººðëèéã öóöëàõ øààðäëàãàòàé þì.

Õÿòàäûí óñàí õººðºã

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà16Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

2-Ð Á¯ËÝÃ: ÕÓÓËÜ ÑÀÕÈÓËÀÕ ÀÆÈËËÀÃÀÀÍÄ ÀØÈÃËÀÃÄÀÆ ÁÓÉ ÒÓÑÃÀÉ ÕÝÐÝÃÑËÝÝÐ ¯ÉËÄÄÝà կ×ÈÐÕÈÉËÝËÆÈÀ ßÀÕÓÉà ÝЯ¯ÄÝÍ Ø¯¯ÑÝÍ ÍÜ:

Ôàëóí Ãîí øàøíû ñ¿ñýãòýí Æèà ßàõóé íü Ýìíåñòè Èíòåðíýøíëä Õÿòàä óëñûí çàðòàé “Õºäºëìºðººð Äàõèí Õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ Һ┠(ÕÕÒ)-ä 2008 îíû 4 ñàðààñ 2009 îíû 6 ñàð õ¿ðòýë õîðèãäîõäîî öàãäàà íàðûí ãàðò õýðõýí ýð¿¿äýí áàéöààãäàæ áàéñàí òàëààðàà ìýäýãäñýí þì. “Íàìàéã îðîíä õ¿ëæ öàõèëãààíààð öîõèæ ýõëýõýýñ ºìíº öàãäààãèéí ãóðâàí àæèëòàí ýõëýýä ìèíèé í¿¿ðèéã äààâóóãààð á¿òýýñýí. Òýäíèé íýã íü ÷ íàìàéã öàõèëãààíààð öîõèæ áàéõäàà ¿ã äóóãàðààã¿é. Ó÷èð íü òýäíèéã äóó õîîëîéãîîð íü òàíèõ âèé ãýõýýñ àéæ áàéñàí. Ãýõäýý áè òýäíèéã õýí ãýäãèéã íü ìýäýæ áàéñàí... Òýä ýõëýýä ìèíèé áèåèéí ýìçýã õýñã¿¿äýýð öàõèëãààíààð öîõèñîí. Ìèíèé ÷èã÷èé õóðóóíààñ ýõëýí äýýøýý ìèíèé ãàðûã äàãóóëæ, ìèíèé ñóãûã öàõèëãààíààð öîõèñîí. Òýãýýä òýä ìèíèé õºõèéã öàõèëãààíààð öîõèóëñàí. Òýä ìèíèé á¿ñýëõèé äýýð îãò õºäºëãºõã¿éãýýð 10 ñåêóíäûí òóðø öàõèëãààí áîðîîõîéãîî áàðüñàí. Òýãýýä ìèíèé ãóÿíû äîòóóð öàõèëãààíààð öîõèóëæ ýõýëñýí. Òýä íàðò ÿìàð ÷ õ¿í ÷àíàð ãýæ áàéõã¿é þì áàéíà ãýæ íàäàä áîäîãäñîí. Òýä ýíý ¿éëäëýýñýý ÿìàð íýã òààøààë àâäàã ìýò íàäàä ñàíàãäñàí. Òýä õ¿íèé á¿ñýëõèé äýýð öàõèëãààí áîðîîõîé òàâüæ îãò õºäºëãºëã¿é áàðüäàã. Áè ãýðòýý õàðèõàä ìèíèé àðüñàí äýýð áèé áîëñîí õàð òîëáîíóóä àðèëààã¿é áàéñàí.”

Õÿòàä óëñàä öàãäààãèéí áîëîí áóñàä òóñãàé õýðýãñëèéã ¿éëäâýðëýõ òºâ¿¿äèéã áàðüæ áàéãóóëàõ àæèë íü Õÿòàäûí õóóëü ñàõèóëàõ ñèñòåìä õ¿÷èðõèéëýõ àðãà àøèãëàõ áàéäàë áàãàñàæ áàéãààã ¿ë õàðãàëçàí ÿâàãäñààð áàéíà. Òºìºð õ¿ëýýñòýé ñàíäàë ãýõ ìýò çàðèì õ¿÷èðõèéëëèéí øèíæòýé õýðýãñë¿¿äèéã Õÿòàä óëñààñ ãàäóóðõ õóäàëäààíä õîâîðõîí ñóðòàë÷èëäàã. Õèìèéí øèíãýí áîëîí ðåçèíýí ñóì çýðýã áóñàä òºðëèéí õóóëü ñàõèóëàõ õýðýãñë¿¿äèéã äîòîîäîä áîëîí ãàäààäàä àøèãëàäàã. Ýíý á¿ëýãò Õÿòàä óëñàä öàãäàà áîëîí õîðèõ ãàçðûí àæèëòíóóäàä îëãîñîí çýâñýã õýðýãñë¿¿äèéã ñààòóóëàãäàã÷èéí ýñðýã, îëîí íèéòèéí öóãëààíû ¿åýð õýðõýí õ¿÷èðõèéëëèéí çîðèëãîîð àøèãëàæ áàéãàà òàëààð ºã¿¿ëýõ áîëíî.

ÀËÁÀÄÀÍ ÑÀÀÒÓÓËÀÕ ÁÀÉÐÀÍÄ ÝЯ¯ÄÝÍ Ø¯¯Õ ÁÎËÎÍ Ç¯É ÁÓÑÀÀÐ ÕÀÐÜÖÀÕ:Õÿòàä óëñàä îëîí æèëèéí ºìíººñ àëáàäàí ñààòóóëàõ áîëîí ãýìò õýðãèéí á¿õ øàòíû ïðîöåäóðò ýð¿¿äýí ø¿¿ëò áîëîí áóñàä õýëáýðýýð çîõèñã¿é õàðüöñàí õýðã¿¿ä á¿ðòãýãäñýýð èðñýí. 2005 îíû 11, 12-ð ñàðä ͯÁ-ûí Ýð¿¿äýí Ø¿¿õèéí Àñóóäëààðõ Òóñãàé èëòãýã÷ Õÿòàä óëñàä àæèëëàõäàà õîò ñóóðèí ãàçðóóäàä íºõöºë áàéäàë ñàéæèðñàí ÷ Õÿòàä óëñ äàÿàð

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà 17Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

ýð¿¿äýí ø¿¿õ àæèëëàãàà ºðãºí òàðõàöòàé õýâýýð áàéíà ãýñýí ä¿ãíýëòýä õ¿ðñýí. ¯¿íýýñ õîéø, Õÿòàä óëñ õýä õýäýí øèíý÷ëýëò¿¿äèéã õèéæ, Ýð¿¿ãèéí Áàéöààí Øèéòãýõ Õóóëü (ÝÁØÕ)-èéã áàòàëæ, Õºäºëìºðººð Õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ Òºâ áîëîí àëáàäàí ñààòóóëàõ ñèñòåìýý 2013 îíû 12-ð ñàðä õàëñàí. Õýäèé òèéì ÷ Õÿòàä óëñàä çîõèîí áàéãóóëàëòûí ìàø îëîí àëäàà äóòàãäëóóä áàéñààð áàéíà.

Õÿòàäûí õóóëü ýðõ ç¿éí îð÷íû øèíý÷ëýë íü îëîí óëñûí õ¿íèé ýðõèéí õýì õýìæýýòýé íèéöýæ ÷àäàõã¿é õýâýýð áàéíà. ÝÁØÕóóëüòàé òàíèëöñàíû äàðàà Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë ýíý øèíý õóóëü íü “öàãäààãèéí áîëîí íèéãìèéí àþóëààñ õàìãààëàõ áàéãóóëëàãóóäûí ýðõ ìýäëèéã øààðäëàãàòàé õÿíàëò, ìîíèòîðèíãèéí ìåõàíèçìã¿é áîëãîñîí” áàéíà. Òàòàí áóóãäñàí ÕÕÒ-ä ºìíº íü ãàð÷ áàéñàí õ¿íèé ýðõ çºð÷èë, ç¿é áóñààð õàðüöñàí òóõàé îëîí õýðãèéã ìºðäºí øàëãàõ íü îäîîãîîð òîäîðõîéã¿é áàéíà. Àíõàí øàòíû ýõ ñóðâàëæèéí ìýäýýëëýýð öàãäàà íàð Çàõèðãààíû æóðìààð áîëîí öàãäàí õîðèõ òºâ¿¿äýä õîðèãäîæ áàéñàí õ¿ì¿¿ñèéã áàéãàà áîëãîæ áàéñàí ãýæýý. ÕÕÒ-èéã òàòàí áóóëãàñíààñ õîéø ñóëëàãäàæ, òàìëàãäàæ áàéñàí õ¿ì¿¿ñ õîõèðëîî áàðàãäóóëàõ íºõöºë áîëîìæîîð õàíãàãäàõã¿é áàéíà.

ÝЯ¯ÄÝÍ Ø¯¯Õ:

1948 îíû Õ¿íèé Ýðõèéí Ò¿ãýýìýë Òóíõàãëàëä ýð¿¿äýí ø¿¿õèéã ÿìàð ÷ òàéëáàðã¿éãýýð õàëàõûã òóíõàãëàñàí. Ýíý íü îëîí óëñàä õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí òàéëáàð á¿õèé 1984 îíû ͯÁ-ûí Ýð¿¿äýí Ø¿¿õ áîëîí Áóñàä Õýëáýðýýð Õýðöãèé, Õ¿íëýã áóñààð õàðüöàæ, øèéòãýõèéí ýñðýã Êîíâåíö /Ýð¿¿äýí ø¿¿õèéí ýñðýã Êîíâåíö/ çýðýã õîæèì íü áèé áîëñîí áóñàä áàðèìò áè÷ã¿¿äýýð áàòàëãààæñàí þì.

“Ýð¿¿äýí ø¿¿õ ãýäýã íü õ¿íèé áèå ìàõ áîäü áîëîí ñýòãýë ç¿éä ñàíààòàéãààð á¿õ òºðëèéí õ¿íä ºâäºëò ìýäð¿¿ëýõ, òàð÷ëààí çîâîîõ, èíãýñíýýð òóõàéí õ¿í ýñâýë ãóðàâäàã÷ ýòãýýäýýñ ìýäýýëýë ýñâýë ìýä¿¿ëýã àâàõ, òóõàéí õ¿íèéã ýñâýë ãóðàâäàã÷ ýòãýýäèéã õèéñýí õýðãèéíõ íü òºëºº øèéòãýõ, ýñâýë òóõàéí õ¿í áîëîí ãóðàâäàã÷ ýòãýýäèéã àéëãàí ñ¿ðä¿¿ëýõ, ýñâýë ÿìàð ÷ øàëòãààíû óëìààñ ÿëãàâàðëàí ãàäóóðõàæ, îëîí íèéòèéí àëáàí òóøààëòàí ýñâýë ò¿¿íòýé àäèë òºñòýé ýðõ ìýäýëòýí ò¿¿íèéã ã¿éöýòãýõ ýñâýë ã¿éöýòãýõèéã çºâøººðºõèéã õýëíý. Õóóëüä íèéöñýí àðãà õýìæýý àâñíû óëìààñ ñàíàìñàðã¿é ýñâýë áóñàä áàéäëààð ó÷èðñàí ºâäºëò, øàíàëàë áàãòàõã¿é áîëíî”.

ͯÁ-ûí Ýð¿¿äýí Ø¿¿õèéí ýñðýã Êîíâåíöèéí ãèø¿¿í óëñûí õóâüä Õÿòàä óëñ íü ÿìàð ÷ íºõöºëä ýð¿¿äýí ø¿¿õ ýñâýë ç¿é áóñààð õàðüöàõààñ òàòãàëçàæ, “¿ð ä¿íòýé ýðõ ç¿éí, ø¿¿õèéí ýñâýë áóñàä çîõèöóóëàëòûã õèéæ õóóëèéí õ¿ðýýíä ýð¿¿äýí ø¿¿õ àæèëëàãààã çîãñîîõ”, ýð¿¿äýí ø¿¿ñýí ýòãýýäèéã ø¿¿õýä øèëæ¿¿ëýõ, ýð¿¿äýí ø¿¿ñýí áîëîí ç¿é áóñààð õàðüöñàí ãîìäëûã ìºðäºí øàëãàõ, õîõèðîã÷äîä òîõèðñîí íºõºí îëãîâîð îëãîõ çýðýã àðãà õýìæýýã àâàõ ¸ñòîé. Ø¿¿õ áîëîí áóñàä ÿìàð ÷ ø¿¿õèéí ïðîöåññò ýð¿¿äýí ø¿¿õ àðãààð îëæ àâñàí ìýä¿¿ëýã áîëîí áàðèìòûã íîòëîõ áàðèìòàä òîîöîõã¿é áàéõ ¸ñòîé þì/ýð¿¿äýí ø¿¿ñýí õýðýãò ñýæèãëýãäýæ áóé ýòãýýäèéã ýñðýã àøèãëàõààñ áóñàä òîõèîëäîëä/.

Õÿòàä óëñûí ãÿíäàí, ñààòóóëàõ òºâ, öàãäàí õîðèõ, àëáàäàí ñààòóóëàõ, øîðîí, “õàð ãýð», ò¿¿í÷ëýí çî÷èä áóóäàë, ñýòãýöèéí ýìíýëýã, çàñãèéí ãàçðûí áàéð, îðîí ñóóö ãýõ ìýò áàéäëààð ºíãºëºí äàëäàëñàí àëáàí ¸ñíû áóñ, õóóëü ýðõ ç¿éí çîõèöóóëàëòã¿é, õóóëü áóñ ñààòóóëàõ ãàçðóóä áàãòäàã þì. 2013 îíä òàòàí áóóëãàõ õ¿ðòýë ÕÕÒ-¿¿ä íü Õÿòàä äàõü õàìãèéí òîì ñààòóóëàí õîðèõ òºâ áàéñàí þì. ÕÕÒ-ä õîðèãäîæ áàéñàí õ¿ì¿¿ñèéí òîî òîäîðõîéã¿é, ó÷èð íü Õÿòàäûí çàñãèéí ãàçàð ýíý òºðëèéí ìýäýýëëèéã èë ãàðãàäàãã¿é þì. Ãýâ÷ ͯÁ-ûí Õÿòàäûí Ýýëæèò Ä¿ãíýëò Õýëýëö¿¿ëýãò /ÝÄÕ/ îðîëöñîí Õÿòàäûí òºëººëºã÷äèéã ìýäýãäñýíýýð 2009 îíä Õÿòàä óëñàä áàéãàà 320 ñààòóóëàí õîðèõ òºâä 190 ìÿíãà ãàðóé õ¿ì¿¿ñ õîðèãäîæ áàéãàà òàëààð ìýäýãäñýí. Õÿòàä óëñ 2009 îíû Õÿòàäûí ÝÄÕ-èéí çºâëºìæèéã õýðýãæ¿¿ëñýí òóõàé ¿íýëýëò ä¿ãíýëò ºãºõ人, Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë “õýäýí çóóí ìÿíãàí õ¿ì¿¿ñ õóóëü áóñ, çºâøººðºëã¿é ñààòóóëàí õîðèõ ãàçðóóäàä õîðèãäîæ áàéãàà áà ÿíç á¿ðèéí áèå ìàõ áîäèéí, ñýòãýë ç¿éí ýð¿¿äýí ø¿¿ëò áîëîí õ¿÷ýýð õºäºëìºð ýðõë¿¿ëýõ çýðýã ç¿é áóñààð õàðüöàõ ÿâäëûí õîõèðîã÷ áîëæ áàéíà” ãýæ ä¿ãíýñýí áàéíà. 2009 îíû 5-ð ñàðààñ 2013 îíû 11-ð ñàð õ¿ðòýëõ õóãàöààíä ñààòóóëàí õîðèãäîã÷èäòîé õèéñýí 60 ãàðóé ÿðèëöëàãà áîëîí áóñàä ìýäýýëëýýð Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë öàõèëãààí áîðîîõîé áà òºðºë á¿ðèéí õ¿ëýã àøèãëàñàí, çàëõààõ áàéðëàëä õ¿ëñýí çýðýã îëîí òîîíû áèå ìàõáîäûã ýð¿¿äýí ø¿¿ñýí áîëîí ç¿é áóñààð õàðüöñàí õýðã¿¿äèéã á¿ðòãýí áàðèìòæóóëñàí þì.

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà18Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

ÀËÁÀÄÀÍ ÑÀÀÒÓÓËÀÕ ¯ÅÄ ÖÀÕÈËÃÀÀÍ Ã¯ÉÄËÝÝÐ ÖÎÕÈÃ× ÕÝÐÝÃÑÝË, ÁÓÓà ÁÓÐÓÓÃÀÀÐ ÀØÈÃËÀÕ

Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë Õÿòàäûí õýä õýäýí àëáàäàí ñààòóóëàõ ãàçðóóäàä öàõèëãààí ã¿éäëýýð öîõèã÷ õýðýãñëèéã ýð¿¿äýí ø¿¿õ çîðèëãîîð àøèãëàñàí îëîí òîîíû õýðã¿¿äèéã á¿ðòãýí áàðèìòæóóëñàí þì.

2012 îíû 8-ð ñàðä Ôàëóí Ãîíû ñ¿ñýãòýí Âàí Øè÷èí áîëîí ò¿¿íèé îõèí ×èí Õàéëîí íàðûã Õàðáèí õîòûí ×èàíæèí ÕÕÒ-ä ýð¿¿äýí ø¿¿æýý. ×èí Õàéëîíû ìýä¿¿ëãýýð áîë ò¿¿íèéã öàõèëãààí áîðîîõîéãîîð öîõèæ, ìºí çîäîæ ýð¿¿äýí ø¿¿ñýí áàéíà. Ò¿¿íèé ýã÷, ×èí Ðîí÷èÿí ä¿¿ãýý ýð¿¿äýí ø¿¿ëòèéí äàðàà ýðãýæ î÷èõîä ×èí Õàéëîí öàõèëãààíààð öîõèñíîîñ áîëæ àðüñ íü õàéðñòàæ, ÿìàð íýãýí òóñëàëöààã¿éãýýð àëõàæ ÷àäàõã¿é áîëñîí áàéñíûã ãýð÷èëñýí þì.

Õåéëîíæèàí ìóæèéí Ìóäàíæèàí ñóóðèíãèéí Ôàëóí Ãîíû ñ¿ñýãòýí Þ¿ Æèåý ìºí ÕÕÒ-ä ò¿ð ñààòóóëàãäàæ áàéñàí þì. Ò¿¿íèéã òðàíñôîðìàöèéí ïðîöåññèéã ýñýðã¿éöñýí áóþó øàøèí ø¿òëýãýýñýý í¿¿ð áóðóóëàõûã ýñýðã¿éöñýí ãýõ øàëòãààíààð öàõèëãààí áîðîîõîéãîîð òàìëàí çîâîîñîí áàéíà. 2012 îíû 8-ð ñàðä òýð Ýìíåñòè Èíòåðíýøíëä ººðèéí òóóëæ ºíãºð¿¿ëñýí ç¿éëèéíõýý òàëààð ãýð÷èëñýí þì:

“Ìàíàé áðèãàä 200-300 Ôàëóí Ãîíû ãèø¿¿äèéã õîðüæ áàéñàí, áðèãàäûí äàðãà Ëè çàõèðàë ìèíèé í¿¿ðèéã öàõèëãààí áîðîîõîéãîîð öîõèäîã áàéñàí. Ýíý òºðëèéí òàìëàëòûã öàãäàà íàð “áýíáàî ïîïêîðí” ãýæ íýðëýäýã, ó÷èð íü ÷èíèé í¿¿ðíèé ÷èíü àðüñ íýýãäýõýýð ïîïêîðí øèã õàðàãääàã þì. Ò¿ëýãäñýí àðüñíû ¿íýð ¿íýõýýð ìóóõàé ¿íýðòýé.”/65/

Ëýíñ/Lens/ ñýòã¿¿ëèéí 2013 îíû 4-ð ñàðûí äóãààðûí íèéòëýë áîëîí 2013 îíû 5-ð ñàðä õèéñýí Íüþ Èîðê Òàéìñ ñýòã¿¿ëèéí çóðàã÷èí àñàí Äó Áèíèé áàðèìòàò êèíîíû à÷ààð Ëÿîíèí ìóæèéí Øåíÿí äàõ Ìàñàíæèà ÕÕÒ-ûí ëàãåðèéí ýìýãòýé ñààòóóëàãäàã÷èéí õ¿÷èðõèéëëèéí òóõàé ìýäýýëýë Õÿòàäûí õýâëýë ìýäýýëýëä èë áîëîí òàðõñàí þì/66/. Äó Áèí íü Ëÿîíèí ìóæèí Áýíøè õîòûí èðãýí ׿ Ìåéþ¿ãýýñ ìýä¿¿ëýã àâñàí áºãººä òýðýýð ò¿¿íèéã öàõèëãààí áîðîîõîéãîîð çîäîæ, óíòàõàä íü ñààä õèéæ, íºõºð íü íàñ áàðñàí ãýæ õóäàë ìýäýýëýë ºã÷ áàéñàí òàëààð ÿðüñàí áàéíà.

Õÿòàä óëñ äàõü ñåêñ õºäºëìºð ýðõëýã÷äèéã çºâøººðºëã¿éãýýð àëáàäàí ñààòóóëæ áàéãàà òàëààð Àçèà Êàòàëèñò/Asia Catalyst/ ÒÁÁ-ûí õèéñýí ìºðäëºãººð àëáàäàí ñààòóóëàõ ¿åä öàõèëãààí ã¿éäëýýð öîõèã÷ õýðýãñë¿¿äèéã àøèãëàí ýð¿¿äýí áàéöààñàí òóõàé õýä õýäýí õýðã¿¿äèéã á¿ðòãýñýí þì. 2013 îíä öàãäààãèéí àæèëòíóóä Ñÿî Ñàîã öàãäààãèéí õýñýãò àëáàäàí ñààòóóëàí õîðüæ, òýíä ò¿¿íýýñ áèåý ¿íýëæ áàéñàí ãýæ õóäàë ìýä¿¿ëýã àâàõûã îðîëäîæ áàéæýý. Òýðýýð:

“ĺðâºí öàãäàà íàìàéã îðòîé ºðºº ð¿¿ äàãóóëæ îðñîí, òýä íàìàéã îð ð¿¿ ò¿ëõýí èéì óðòòàé öàõèëãààí ñàâààãààð/ãàðààðàà 20-30 ñì óðòòàéã ¿ç¿¿ëýâ/ ìèíèé ãàð, õ¿ç¿¿, ãóÿ, ñóãûã ìààíü öàõèëãààíààð öîõèñîí. Ìàø èõ ºâäñºí, áè á¿õýë áèåýðýý ç¿¿ãýýð õàòãóóëæ áàéãàà ìýò ºâäñºí” ...ãýæ Àçèà Êàòàëèñòûí ñóäëàà÷äàä ìýäýýëñýí áàéíà.

ÀËÁÀÄÀÍ ÑÀÀÒÓÓËÀÕ ¯ÅÄ Õ¯ËÝÃ, ÁÎÎËÒÛÍ ÁÓÐÓÓ ÀØÈÃËÀËÒ:Õÿòàä óëñ äàÿàð öàãäààãèéí ãàçàð, øîðîí, àëáàäàí ñààòóóëàí õîðèõ ãàçðóóäàä îëîí òºðëèéí õ¿ëýã áîîëòóóäûã õýðýãëýäýã. Õýäèéãýýð òóõàéí áîîëò áîëîí õ¿ëýýã òýð á¿ð÷ëýí òîäîðõîéëîõ áîëîìæã¿é áàéäàã ÷ îëîí òîîíû ñààòóóëàãäàã÷èä áóãóé áîëîí øàãàéãààðàà õ¿ëýãäýæ òààçíààñ ä¿¿æëýãäñýí, ýñâýë çàëõààõ áàéðëàëä õ¿ëñýí, õ¿ëýýñòýé áàéõ ¿åäýý çîäóóëæ áàéñàí òàëààðàà ãîìäîë ãàðãàñàí áàéäàã. Ýíý òàëààðõ ìýäýýëýë òàñðàëòã¿é àâàãääàãààñ ¿çâýë Õÿòàä óëñàä ¿éëäâýðëýãäýí õóäàëäààëàãäàæ áóé òºðºë á¿ðèéí õ¿ëýã áîîëòóóä, ò¿¿í÷ëýí õ¿÷èðõèéëëèéí øèíæòýéä òîîöîãääîã õ¿ëýã áîîëòóóä íü Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë áîëîí Îìåãàãèéí ñýòãýëèéã çîâîîæ áàéíà.

Õ¿íèé ýðõèéí òºëºº òýìöýã÷ Äèí Õîíôåíèéã “öóãëààí çîõèîí áàéãóóëæ íèéãìèéí õýâ æóðìûã àëäàãäóóëàõ” ãýäãýýð ñýæèãëýí áàðèâ÷èëñàí õýðãèéí òàëààð òýðýý𠺺ðèéí ºì㺺ëºã÷人 2013 îíû 6-ð ñàðûí 23-íààñ 7-ð ñàðûí 2-íû õîîðîíä ãóðâàí ººð “õàð øîðîí”-ä õîðèãäîæ áàéñàí õýëñýí áàéíà. Ò¿¿íèéã ýíãèéí õóâöàñòàé öàãäààãèéí àæèëòàí “áàð ñàíäàë” äýýð ãèíæëýæ, ãàâëàñíû äàðààãààð áàéöààñàí áàéíà. Ýíý ñàíäàë íü Õÿòàäàä

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà 19Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

ºðãºí õýðýãëýãääýã ýð¿¿äýí ø¿¿ëòèéí õýëáýð þì. ̺í ¿ Âàí Ñèí áóþó Âèíñåíò ¿ãèã 2012 îíû 6-ð ñàðûí 22-íä ñààòóóëàí, ãóðâàí äîëîî õîíîãèéí õóãàöààíä õýä õýäýí õîðèõ òºâ¿¿äýýð äàìæóóëàí ñààòóóëñàí áàéíà. Ò¿¿íèéã áàéöààëòûí ¿åýð çîäîõ, õºëíººñ íü áóðóó õàðóóëàí ä¿¿æëýõ, óðò õóãàöààíû òóðø òóñãààðëàõ êàìåðò ãàð õºëèéã íü áàéíãûí ãèíæòýéãýýð õîðèõ çýðãýýð òàìëàí çîâîîñîí áàéíà.

Ä¿ Áèíèé öóãëóóëñàí áàñ íýãýí ãýð÷èéí ìýä¿¿ëýãò Õó Ñþôåí ººðèéíõºº ¿çýæ òóóëñàí ç¿éëýý ÿðüæ ºã÷ýý. “Ìàñàíæèà Ýìýãòýé÷¿¿äèéí ÕÕÒ-èéí öàãäàà íàð íàìàéã 26 óäàà òàìëàí çîâîîñîí. Òýä íàìàéã õî¸ð äàâõàð îðíû äýýä áîëîí äîîä õýñýãò áîñîõ ýñâýë ñóóõ áîëîìæã¿éãýýð õºë ãàðûã ìààíü òàøóóëäàí ãèíæèëæ áàéñàí. Ìèíèé ãàðò áàéñàí ãàâ ìàø ÷àíãà áàéñàí ó÷ðààñ ãàðíû öóñíû ýðãýëòèéã áîîñîí. Ìèíèé áèåýð ä¿¿ðýí ìàíòóóí ÷èíýý õýìæýýòýé õºõºð÷ íÿöàðñàí õàâäàëò ¿¿ññýí. Ìèíèé áèåèéã õýäýí õýñýã õóâààæ áàéãàà ìýò ºâäºæ áàéñàí. Áè ãàð õºëíèéõºº ÷èëýýã ãàðãàõ áîëîìæã¿é áàéëàà, ãàð õºë ìààíü ìàø èõ ÷èëæ áàéñàí... Òýä íàìàéã èéì áàéäëààð 7 ºäºð, 7 øºíèéí òóðø òàìëàí çîâîîñîí./72/

ÕÕÒ-èéã õàëñíûã àëáàí ¸ñîîð ìýäýãäñýíèé äàðàà ÷ ãýñýí àëáàäàí ñààòóóëàõ ãàçðóóäàä ýð¿¿äýí ø¿¿æ, òàìëàí çîâîîñîí òóõàé ìýäýýëýë áàãàñàõã¿é áàéíà. Æàí Æ¿íæüå, Òàí Æèòÿí, Æÿí Òÿí¸í áîëîí Âàí ×åí çýðýã ºì㺺ëºã÷èä 2014 îíû 3, 4-ð ñàðä Äàøèí ä¿¿ðãèéí Íèéãìèéí Àþóëààñ Õàìãààëàõ Òîâ÷îîíä ñààòóóëàãäñàí þì. Òàí Æèòÿíèéã ñààòóóëàí õîðèõ ¿åä ò¿¿íèéã ýõëýýä òºìºð ñàíäàëä õ¿ëýýä í¿¿ðèéã íü àëãàäàí, õºëèéã íü ºøèãëºæ, óõààí àëäòàë íü òîëãîé ðóó óñòàé õóâàíöàð ñàâààð öîõèæ áàéñàí òàëààð ìýäýýëñýí. Ò¿¿íèéã äàðààãààð òîëãîéä íü äààâóóí óóò óãëàí, ãàðûã íóðóóãààð íü ãàâëàí ãàçðààñ ºðãºæ öàãäàà íàð çîäñîí áàéíà. Áóñàä ãóðâàí ºì㺺ëºã÷èä ìºí àäèë ººðñäèéã íü òàìëàí çîâîîñîí ãýæ ìýäýãäñýí þì.

ÕßÒÀÄ ÄÀÕÜ ÆÀÃÑÀÀË, ÝÑÝÐï¯ÖËÈÉÍ ÀÐÃÀ ÕÝÌÆÝÝÍÈÉ ¯ÅÝÐ ÕÝ ÆÓÐÀÌ ÑÀÕÈÓËÀÕ ÍÜ:Õÿòàä óëñàä îëîí íèéòèéí ýñýðã¿¿öëèéí æàãñààë ò¿ãýýìýë ¿çýãäýë áîëîîä áàéíà. Ýðõ áàðèã÷èä “îëíûã õàìàðñàí îñîë”-óóäûí òàëààð ñòàòèñòèê ìýäýýëëèéã ãàðãàõàà áîëüñîí áºãººä ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä áîëñîí èéìýðõ¿¿ îñëûí õîõèðëûí òîî íü æèëä 30000-ààñ 180000 õýìýýí ñóäëàà÷èä òîîöîîëæ áàéíà. Òºâä, Óéãàð, Ìîíãîë áîëîí áóñàä áàãà ÿñòàí ¿íäýñòí¿¿äèéí æàãñààë öóãëààíûã öàãäàà áîëîí áóñàä õ¿÷íèé áàéãóóëëàãóóä øààðäëàãàã¿é õ¿÷, õ¿÷ õýòð¿¿ëýí õýðýãëýõ çàìààð íóõ÷èí äàðæ áàéãàà áºãººä ãàçðààñ àëáàäàí í¿¿ëãýõ áîëîí ãàçðûã õóðààí àâàõ ¿çýãäëýýñ áîëæ ¿¿ññýí æàãñààëóóäûã ýðõ áàðèã÷èä èéì àðãààð äàðñàí þì.

ÒÀÉÂÀÍ ÇÀÌÀÀÐ ÕÓÐÀÍ ÖÓÃËÀÕ, ÝÂËÝËÄÝÍ ÍÝÃÄÝÕ ÝÐÕ ×ªËªªÒÝÉ ÁÀÉÕ ÝÐÕ:

Õ¿íèé Ýðõèéí Ò¿ãýýìýë Òóíõàãëàëûí 20-ð ç¿éëä çààñíààð “Õ¿í á¿ð òàéâàí çàìààð ñàéí äóðààð õóðàí öóãëàõ, ýâëýëäýí íýãäýõ ýðõòýé” ãýæ çààñàí áàéäàã.

Èðãýíèé áîëîí Óëñ òºðèéí ýðõèéí òóõàé Îëîí Óëñûí Ïàêòûí /ÈÓÒÝÎÓÏ/ çýðýã õ¿íèé ýðõèéí áàðèìò áè÷ã¿¿äýä äýýðõ ýðõèéã õÿçãààðëàëòûã òóñãàæ ºãñºí áàéäàã áà ¿¿íèéã “Àðä÷èëñàí íèéãýìä ¿íäýñíèé àþóëã¿é áàéäëûí àøèã ñîíèðõîëä, íèéãìèéí àìãàëàí òàéâàí áàéäàë, îëîí íèéòèéí ýð¿¿ë àõóé ýñâýë ¸ñ ç¿éã õàìãààëàõ, áóñäûí ýðõ ÷ºëººã õàìãààëàõàä ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé õóóëü æóðàìä íèéö¿¿ëýí õýðýãæ¿¿ëíý”/ÈÓÒÝÎÓÏ-ûí 21-ð ç¿éë/ ãýæ çààñàí áàéíà./76/

Ãýõäýý ýíý õÿçãààðëàëòóóäûã õýðýãæ¿¿ëýõ íºõöºëèéã íàðèéí, òîäîðõîé çààñàí áàéõ ¸ñòîé áà çºâõºí çààãäñàí çîðèëãûã áèåë¿¿ëýõýä õýðýãæ¿¿ëæ, çºâõºí õ¿÷ õýðýãëýõ áîëñîí øààðäëàãûí äàãóó õýðýãæ¿¿ëýõ áºãººä õàìãèéí ÷óõàë íü “õ¿íèé ýðõèéã ýðñäýëä ó÷ðóóëàõã¿é” áàéõ ¸ñòîé.

Öóãëààíûã öàãäàí õÿíàæ áàéõ ¿åä öàãäàà íàð çàéëøã¿é øààðäëàãà ¿¿ññýíýýñ áóñàä òîõèîëäîëä õ¿÷ õýðýãëýõýýñ òàòãàëçàõ ¸ñòîé. Öàãäààãèéí áàéãóóëëàãà õ¿÷ õýðýãëýõ òóõàé Îëîí óëñûí õ¿íèé ýðõèéí ñòàíäàðòûí ãîë öºìä ÕÝÒÒ 3-ð ç¿éëä çààñàí õ¿íèé àìüä ÿâàõ ýðõ îðøèæ áàéäàã þì.

ͯÁ-ûí ñòàíäàðòûí äîð õóóëü ñàõèóëàõ àæèëòàí íü “õ¿÷ õýðýãëýõýýñ óðüä÷èëæ áîëîìæòîé áîë ò¿ðýìãèé áóñ àðãà õýðýãñýë àøèãëàõ” ¸ñòîé. ͯÁ-ûí Õóóëü Ñàõèóëàõ Àæèëòíû òóõàé Ä¿ðìèéí 3-ð Á¿ëýãò öàãäààãèéí àæèëòàí íü “¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýõýä çàéëøã¿é øààðäëàãà òóëãàðñàí òîõèîëäîëä õ¿÷ õýðýãëýíý” ãýæ çààñàí áàéäàã. Õ¿÷ õýðýãëýõ àðãà çàì çàéëøã¿é áîëñîí òîõèîëäîëä öàãäààãèéí àæèëòàí íü “ãàðãàñàí çºð÷ëèéí çýðýãëýëä òîõèðóóëàí öàãäàí õÿíàõ àðãà õýìæýý àâàõ”, õîð õîõèðîë áîëîí ãýìòýë áýðòëèéã áàãàñãàõ, “ãýìòýæ áýðòñýí õ¿íä ýð¿¿ë ìýíäèéí òóñëàìæ àâàõ, òóñëàëöàà ò¿ðãýí øóóðõàé ¿ç¿¿ëýõ áîëîìæèéã õàíãàõ” ¸ñòîé. “Ãàëò çýâñãèéã çºâõºí ýöñèéí àðãà áîëãîí àøèãëàõ ¸ñòîé” ãýäýã íü áèåý õàìãààëàõ ýñâýë áóñäûã ó÷èð÷ áîëçîøã¿é àþóë çàíàëõèéëëýýñ õàìãààëàõ, ýñâýë “õ¿íèé àìüä øóóä çàíàëõèéëýë ó÷ðóóëæ áóé íîöòîé ãýìò õýðãèéí íºõöºëä”, ýñâýë “èéìýðõ¿¿ àþóë ýðñäýëèéã äàãóóëæ áóé ýòãýýäèéã áàðèâ÷ëàõ” çýðãèéã õýëíý.

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà20Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

ÍÈÉÒÈÉÍ ÖÓÃËÀÀÍÛ ÝÑÐÝÃ ÇÝÂÑÝÃ ÕÝÐÝÃÑËÈÉÃ ÁÓÐÓÓÃÀÀÐ ÀØÈÃËÀÕ:

Õÿòàä óëñ íü ºíºº ¿åä íèéòèéí öóãëààíûã õÿíàõ çîðèëãî “õºíººë áàãàòàé” ãýõ á¿õèé çýâñãèéã òºðºë á¿ðýýð ¿éëäâýðëýæ, àøèãëàæ, ýêñïîðòîëæ áàéíà. Õèìèéí õîðò ñóì/íóëèìñ àñãàðóóëàã÷ áîëîí ÷èíæ¿¿ò øèíãýí/, ðåçèíýí áîëîí õóâàíöàð öîõèëò ñóì öîõèëòûí ñóì/õóâàíöàð áà ðåçèíýí ñóì/ çýðýã ýíýõ¿¿ õºíººë áàãàòàé çýâñãèéí èõýíõ òºðºë ç¿éëñ íü îëîí óëñûí ñòàíäàðòûí äàãóó á¿òýýæ, àøèãëàñàí òîõèîëäîëä îëîí íèéòèéí öóãëààíûã öàãäàí õÿíàõ àæèëëàãààíä àøèãëàõàä çîõèìæòîé áàéäàã. Ãýâ÷, Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë íü òóñ çýâñãèéã áîäèò øààðäëàãàã¿é ¿åä õýðýãëýõ, õýòð¿¿ëýí õýðýãëýõ çýðãýýð õ¿ì¿¿ñèéí òàéâàí çàìààð öóãëààí õèéõ, ¿çýë áîäëîî èëýðõèéëýõ ýðõ ÷ºëººãºº ýäëýõèéã õîðüñîí îëîí òîîíû òîõèîëäîë, õýðã¿¿äèéã á¿ðòãýñýí.

ÒªÂÄÈÉÍ ÝÑÝÐï¯ÖÝÃ×ÄÈÉà ÍÓÕ×ÈÍ ÄÀÐÀÕ ÀÆÈËËÀÃÀÀ

2008 îíû Òºâäèéí îëîí íèéòèéã õàìàðñàí ýñýðã¿¿öëèéí æàãñààëààñ õîéø Õÿòàäûí öàãäààãèéí áàéãóóëëàãà Òºâä ¿íäýñòí¿¿äèéí æàãñààë öóãëààíûã èõýâ÷ëýí õ¿íä õàòóó àðãà õýëáýðýýð òàðààõ áîëñîí þì. Ò¿¿í÷ëýí, íèéãýì, ýäèéí çàñãèéã ÿëãàâàðëàí ãàäóóðõàëòààñ ãàäíà Õÿòàäûí ýðõ áàðèã÷èä Òºâä¿¿äèéã ººðèéí ñî¸ë óëàìæëàëàà àâ÷ ¿ëäýõ, ñóðòàë÷ëàõûã õîðèîä çîãñîõã¿é øàøèí ø¿òýõ, ¿çýë áîäëîî èëýðõèéëýõ, æàãñààë öóãëààí õèéõ ýðõèéã íü áîîãäóóëæ áàéíà. 2013 îíû 10-ð ñàðûí 6-íä Òºâäèéí Àâòîíîìèò á¿ñèéí Äðèð¿ ãàöààíä Õÿòàäûí Àðäûí Çýâñýãò Öàãäààãèéí /ÀÇÖ/ õ¿÷èí äàéðàëò õèéñíýýð 60 ýñýðã¿¿öýã÷ ãýìòýæ áýðòñýí òàëààð ìýäýýëýëæ áàéñàí áà òýäãýýðèéí çàðèì íü õ¿íä ãýìòñýí ãýõ ìýäýýëýë èðæ áàéñàí þì. Ãýð÷¿¿äèéí ìýäýýëñíýýð ÀÇÖ-èéíõàí æàãñààëä îðîëöîã÷èä ðóó íóëèìñ àñãàðóóëàõ õèé öàöàæ, òºìºð áîðîîõîé àøèãëàñàí áºãººä öóãëàñàí õ¿ì¿¿ñ ð¿¿ ãàë íýýñýí áàéíà. Ò¿¿í÷ëýí ÀÇÖ íü õàòóó ñóì àøèãëàñàí áàéõ ìàãàäëàëòàé þì. Ýíýõ¿¿ ýñýðã¿¿öëèéí æàãñààë íü õýäýí ºäðèéí ºìíº Õÿòàäûí ¿íäýñíèé áàÿðûí ¿åýð îðîí íóòãèéí îðøèí ñóóã÷èä, ñ¿ì õèéä¿¿ä äýýð Õÿòàäûí òóãèéã õ¿÷ýýð ìàíäóóëæ áàéãààã ýñýðã¿¿öñýí òóñ ãàöààíû òºâä èðãýíèéã ñààòóóëàí õîðüñíûã ýñýðã¿¿öñýí æàãñààë áàéæýý. Radio Free Asia-ãèéí ìýäýýëñíýýð 10-ð ñàðûí 8-íä Äðèð¿ ãàöààíä ÀÇÖ äàõèí ãàë íýýæ 50 õ¿í øàðõäàæ, ìºí àìü íàñàà àëäñàí áàéíà.

ÓÐÓÌ×È ÄÝÕ ¯ÉÌÝÝÍ ÑÀÌÓÓÍ

2009 îíû 7-ð ñàðä Øèíæèàí Óéãàðûí Àâòîíîìèò Á¿ñýä ÿâàãäñàí òàéâàí æàãñààëûã öàãäààãèéí áàéãóóëëàãà õ¿÷ýýð äàðñàíààð Óðóì÷è õîòîä ¿éìýýí ñàìóóí äýãäýõýä õ¿ðãýñýí þì. Óéãàðóóä íü Õÿòàä ýðõ áàðèã÷äûí ãàðò óðò õóãàöààíû òóðø ñèñòåì÷èëñýí ÿëãàâàðëàí ãàäóóðõàëòàíä ºðòñºí ò¿¿õòýé. ¯¿íä Óéãàð õýëíèé õýðýãëýýã õÿçãààðëàõ, øàøèí ø¿òýõ áîëîí ¿çýë áîäëîî èëýðõèéëýõ ýðõèéã õààí áîîãäóóëàõ, õºäºëìºð ýðõëýõýä ¿íäýñ óãñààãààð íü ÿëãàâàðëàõ çýðýã áîäëîãóóä áàãòäàã. Æàãñàã÷èä 2009 îíû 6-ð ñàðûí 26-íä Õÿòàäûí ºìíºä Ãóàíäîí ìóæèéí Øàîãóàí äàõ ¿éëäâýðò ãàðñàí çîäîîíû óëìààñ àìü íàñàà àëäñàí äîð õàÿæ õî¸ð Óéãàð õ¿íèé ¿õýëä Õÿòàäûí çàñãèéí ãàçàð ÿìàð ÷ àðãà õýìæýý àâàõã¿é áàéãààã ýñýðã¿¿öýæ áàéñàí þì. Ýìíåñòè Èíòåðíýøíëèéí öóãëóóëñàí ãýð÷èéí ìýä¿¿ëãýýð áîë òàéâàí æàãñààë õèéæ áàéñàí õ¿ì¿¿ñ ð¿¿ íóëèìñ àñãàðóóëàã÷ õèé öàöàæ, àãààðò àíõààðóóëãà áîëãîí áóóäñàí áà ò¿¿í÷ëýí æàãñàã÷èä ðóó ãàë íýýñýí áàéíà. Ýìíåñòè Èíòåðíýøíëä íýã æàãñàã÷ “Áèä òàéâàí æàãñààë õèéæ áàéñàí áîëîâ÷ òýä áèäíèé òàéâàí æàãñààëûã ¿ã¿é õèéñýí. Òýä áèäýí ð¿¿ áóó ÷èãë¿¿ëñíýýð ìàø èõ àéäàñ äàðàìòàä îðñîí. Òýä áàìáàé áîðîîõîéãîî áàðèí õ¿¿õýä, õºãøèä, ýìýãòýé÷¿¿ä, îþóòàí, õ¿ì¿¿ñèéã çîäîæ áàðèâ÷èëæ ýõýëñýí. Òýä íóëèìñ àñãàðóóëàã÷ õèé öàöñàí” õýìýýí ãýð÷èëñýí áàéíà. Ýìíåñòè Èíòåðíýøíëèéí öóãëóóëñàí áóñàä ãýð÷èéí ìýä¿¿ëãýýñ ¿çâýë Õÿòàäûí öàãäàà áîëîí õàìãààëàëòûíõàí 2009 îíû ýñýðã¿¿öëèéí æàãñààëûí ¿åýð áîëîí äàðààãààð íèéãìèéí õýâ æóðìûã ñýðãýýõ ÿâöàä çîäîõ, áàðèâ÷ëàõ, øààðäëàãàã¿é õ¿÷ õýðýãëýõ, õ¿÷ õýòð¿¿ëýí õýðýãëýõ, õºíººëòýé õ¿÷ õýðýãëýõ çýðãýýð õ¿íèé ýðõèéã íîöòîéãîîð çºð÷ñºí.

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà 21Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

Õÿòàä óëñ äàÿàð õóóëü ñàõèóëàõ ñèñòåì íü ñààòóóëàí õîðèãäîã÷äîä ç¿é áóñààð õàðüöàæ, îëîí íèéòèéí öóãëààíûã öàãäàí õÿíàõàä õ¿íèé ýðõèéã íîöòîé çºð÷èæ áàéãàà òóë äîòîîäîä àøèãëàãäàæ áóé öàãäàà áîëîí õîðèõ çýâñýã õýðýãñë¿¿äèéí íèéë¿¿ëýëòèéã ÷àíãà õÿíàëòàä àâ÷, òýäãýýðèéã àøèãëàõ ä¿ðýì æóðìûã òîãòîîí, øèíý÷ëýë õèéõ øààðäëàãàòàé áàéíà. Õÿòàäûí ýðõ áàðèã÷èä îëîí óëñûí õ¿íèé ýðõèéí ñòàíäàðòàä íèéöñýí õóóëü ä¿ðì¿¿äèéã áàòàëæ õóóëü ñàõèóëàã÷äûí õ¿ëýõ áîîõ õýðýãñëèéã øààðäëàãàã¿é õýðýãëýýã çîãñîîí, ýíýõ¿¿ õóóëü ä¿ðìèéí õýðýãæèëòèéã õÿíàõ çàìààð õ¿íèé ýðõèéã õàíãàõ øààðäëàãàòàé. ßëàíãóÿà çàñãèéí ãàçàð íü òàìëàí çîâîîõ õýðýãñë¿¿ä, ç¿é áóñààð õàðüöàõ õýëáýðò òîîöîãääîã õ¿ëýõ, áîîõ õýðýãñë¿¿ä áîëîí çàëõààõ áàéðëàëä õ¿ëýõ àðãà õýëáýð¿¿äèéã õîðèãëîæ, øóóä õ¿ðãýõ öàõèëãààí ã¿éäëýýð öîõèã÷ õýðýãñë¿¿äèéí ¿éëäâýðëýë, íèéë¿¿ëýëòèéã õýðýãëýýíýýñ õàñàõ øààðäëàãàòàé þì.

Îëîí íèéòèéí öóãëààíûã öàãäàí õÿíàõòàé õîëáîãäóóëàí Õÿòàäûí ýðõ áàðèã÷èä ýíý òºðëèéí öóãëààíûã öàãäàí õÿíàõ àæèëä îðîëöîæ áóé á¿õ õóóëü ñàõèóëàõ àæèëòíóóäûã ýð÷èìòýé ñóðãàí áýëòãýæ, îëîí óëñûí ñòàíäàðòàä çºâøººðºãäñºí àæëûí àðãà õýëáýðèéã àøèãëàõ íºõöºëèéã õàíãàæ ºãºõ ¸ñòîé þì. Îëîí íèéòèéí öóãëààíû ¿åýð çºâõºí òàéâàí çàìààð æàãñààëûã òàðààõ àæèëëàãàà àìæèëòã¿é áîëñîí òîõèîëäîëä õ¿÷ýýð òàðààõ òóøààëûã ºãºõ ¸ñòîé áà çºâõºí õ¿íèé àìü ýðñäýõýýñ ñýðãèéëýõ çîðèëãîîð óã òóøààëûã ºãºõ þì. Æàãñààë öóãëààíûã òàðààõ, õÿíàõàä àøèãëàæ áóé õºíººë áàãàòàé áóþó áóñàä òºðëèéí çýâñýã õýðýãñë¿¿äèéí õýðýãëýýã íàðèéí õÿíàæ, çºâõºí òîäîðõîé õóãàöààíû òóðø, õóóëüä íèéöñýí áàéäëààð õýðýãëýõ øààðäëàãàòàé þì. Çîõèñã¿é õ¿÷ õýðýãëýñíýýñ ¿¿äýí õ¿íèé àìü ýðñäýæ, ãýìòýë ó÷èðñàí õýðã¿¿äèéã õàðààò áóñààð õÿíàí øàëãàæ, ¿¿íä õàðèóöëàãà õ¿ëýýõ ¸ñòîé ýòãýýä¿¿äèéã õóóëèéí ºìíº øèéòãýõ õýðýãòýé.

Àðàé ºðãºí õ¿ðýýãýýð õýëáýë, öàãäààãèéí àæèëòíóóä íü ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýõýä õàìààðàëòàé îëîí óëñûí õ¿íèé ýðõèéí õóóëü áîëîí ñòàíäàðòóóäûí òàëààð áàéíãûí ñóðãàëòàä õàìðàãäàæ, òýäãýýðèéã ìýäñýí áàéõ ¸ñòîé áºãººä ÿëàíãóÿà ͯÁ-ûí Õóóëü Ñàõèóëàõ Àæèëòíóóäûí ¯¿ðãýý ÿéöýòãýõ ¯íäñýí Çàð÷èì áà Æóðìûã ìºðäºõ ¸ñòîé þì. Õóóëü ñàõèóëàõ õ¿÷íèé ¿éë àæèëëàãààã õÿíàëòàä áàéëãàõ çàìààð õ¿÷èéã çºâõºí ýöñèéí àðãà áîëãîí õýðýãëýõ, ¿íäýñëýëòýé çîðèëãîä õ¿ðýõèéí òóëä àøèãëàõ íºõöºëèéã õàíãàõ ¸ñòîé.

2009 îíû 7-ð ñàðûí 7-íä Õÿòàä óëñûí Øèíæèàí Óéãàðûí Àâòîíîìèò á¿ñèéí Óðóì÷è õîòîä áîëæ ºíãºðñºí ýñýðã¿¿öëèéí æàãñààëûí ¿åýð õýäýí çóóí îðîëöîã÷èä öàãäàà áîëîí õàìãààëàëòûí õ¿÷íèéõýíòýé í¿¿ð òóëñàí þì. 2009 îíû 7-ð ñàðûí ýñýðã¿¿öëèéí æàãñààëûí ¿åýð öàãäàà áîëîí õàìãààëàëòûí õ¿÷íèéõýí çîäîõ, áàðèâ÷ëàõ, øààðäëàãàã¿é õ¿÷ õýðýãëýõ, õ¿÷ õýòð¿¿ëýí õýðýãëýõ çýðýã áàéäëààð õ¿íèé ýðõèéí íîöòîé çºð÷ë¿¿ä ãàðãàñàí þì.

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà22Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

3-Ð Á¯ËÝÃ: ÕÓÓËÜ ÑÀÕÈÓËÀÕ ÀÆÈËËÀÃÀÀÍÄ ÀØÈÃËÀÃÄÀÆ ÁÓÉ ÕßÒÀÄ ÓËÑÛÍ ÒÓÑÃÀÉ ÕÝÐÝÃÑËÈÉÍ ÝÊÑÏÎÐÒ

Ñ¿¿ëèéí 10 æèëä Õÿòàä óëñûí òóñãàé õýðýãñëèéí ¿éëäâýðëýëèéí õ¿÷èí ÷àäàë îãöîì íýìýãäñýí. Ãýâ÷ óã òóñãàé õýðýãñëèéí ¿éëäâýðëýëèéí òàëààð àëáàí ¸ñíû áàðèìò ìýäýýëýë òóí äóòìàã áºãººä, ¿çýñãýëýí õóäàëäààíä îðîëöîæ áóé Õÿòàä êîìïàíèóäûí òîî áîëîí Õÿòàäûí òóñãàé õýðýãñë¿¿ä íü áóñàä óëñóóäàä àøèãëàãäàæ áàéãàà õýâëýëèéí öóãëóóëñàí ìýäýý ìýäýýëýë, ãýðýë çóðãààð áàðèìòæóóëñàí ìýäýýëë¿¿ä èõñýæ áàéãàà áºãººä, Õÿòàä óëñûí òóñãàé õýðýãñëèéí ¿éëäâýðëýëèéí õ¿÷èí ÷àäàë áîëîí ýíý ñàëáàðò äýëõèéä ýçëýõ áàéð ñóóðü óëàì íýìýãäýæ áàéíà. Õýäèéãýýð Õÿòàä óëñûí ýêñïîðòîëæ áóé çàðèì áàãàæ õýðýãñë¿¿ä íü õóóëüä íèéöñýí áîäèò õýðýãëýýòýé áîëîâ÷ õóóëü ñàõèóëàõ áàéãóóëëàãûíõàí àøèãëàñíààð õ¿íëýã áóñ ¿ð äàãàâàðòàé, ýñâýë õ¿íèé ýðõèéã çºð÷èõ ºíäºð ýðñäýëòýé òóñãàé õýðýãñë¿¿äèéã ìºí íèéë¿¿ëñýýð áàéíà.

Ýíý á¿ëýãò õàìãèéí ò¿ð¿¿íä Õÿòàä óëñûí òóñãàé õýðýãñëèéí äýëõèéí çàõ çýýëä ýçëýõ áàéð ñóóðèéí òàëààð íîòëîõ áàðèìòóóäûã òàíèëöóóëàõ áîëíî. Äàðààãààð ýäãýýð òóñãàé õýðýãñë¿¿äèéí íèéë¿¿ëýëò øèëæèõ õºäºë㺺íèéã õÿíàõ ñèñòåìä àíàëèç õèéíý. Óã á¿ëãèéí ýöýñò Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë áîëîí Îìåãà ÿìàð õóäàëäààã õàðèóöëàãàã¿é õóäàëäààíä òîîöîæ áàéãàà òóõàé æèøýý äóðäàæ, ººðººð õýëáýë õ¿÷èðõèéëëèéí øèíæòýé õýðýãñýë áîëîí òóñãàé õýðýãñëèéã õ¿íèé ýðõèéã íîöòîéãîîð çºð÷èõºä àøèãëàõ ºíäºð ýðñäýëòýé óëñ îðíóóä ðóó õóäàëäààëæ áàéãàà òàëààð ä¿ãíýõ áîëíî.

¯ÇÝÑÃÝËÝÍ ÕÓÄÀËÄÀÀÕÿòàä óëñ íü äýëõèéí õóóëü ñàõèóëàõ çýâñýã õýðýãñëèéí çàõ çýýëä ýçëýõ áàéð ñóóðèéã èëòãýõ íýã ¿ç¿¿ëýëò áîë Õÿòàä óëñûí îëîí óëñûí ¿çýñãýëýí õóäàëäààíä îðîëöîæ áóé áàéäàë þì. ¯çýñãýëýí õóäàëäààíä öýðãèéí áîëîí òóñãàé õýðýãñëèéí õóäàëäàí àâàã÷ áîëîí õóäàëäààëàã÷ íàð öóãëàæ, òóñãàé õýðýãñë¿¿äèéã òàíèëöóóëàí õóäàëäààëàõ ãýðýý õýëýëöýýð õèéäýã þì. Õÿòàäûí êîìïàíèóä öýðãèéí, õàìãààëàëòûí, öàãäààãèéí àæèëëàãààíä çîðèóëñàí òóñãàé õýðýãñë¿¿äýý Ïàðèñ äýõ Åâðîñàòîðè áîëîí Ìèëèïîëü ¿çýñãýëýí, Àáó Äàáè äàõü Îëîí óëñûí Áàòëàí Õàìãààëàõûí ¿çýñãýëýí/IDEX/, ªìíºä Àôðèê äàõü Àôðèêèéí Àãààðûí Õ¿÷èí áà Áàòëàí Õàìãààëàõûí ¿çýñãýëýí/ADD/ çýðýã äýëõèéí äàÿàð çîõèîí áàéãóóëàãääàã ¿çýñãýëýíã¿¿äýä äýëãýí òàíèëöóóëäàã. Õýäèéãýýð îëîí óëñûí ¿çýñãýëýíã¿¿ä íü ãîë÷ëîí öýðãèéí áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äýä òºâëºðäºã áîëîâ÷ ýäãýýð ¿çýñãýëýíãýýð öàãäààãèéí îëîí òºðëèéí òóñãàé õýðýãñë¿¿äèéã äýëãýäýã áºãººä ýíý íü îðîëöîã÷äîä îëîí óëñûí çàõ çýýëä ººðèéí õýðýãñë¿¿äýý ñóðòàë÷ëàõ òîìîîõîí áîëîìæ þì.

ªìíºä Àôðèêò áîëæ ºíãºðñºí 2010 îíû IDEX-ûí ¿çýñãýëýíä Õÿòàäûí ¿íäýñíèé ïàâèëüîí íü 1200 ìåòð êâàäðàò òàëáàé ýçýëæ áàéñíààðàà òóñ ¿çýñãýëýí äýõ õàìãèéí òîì ïàâüîëîíòîé óëñàä òîîöîãäîæ áàéñàí þì. Õÿòàäûí Norinco êîìïàíè òóñãàé áîëîí ãàâ, ãðàíàò øèäýã÷ çýðýã áóñàä ººðèéí ¿éëäâýðëýñýí õóóëü ñàõèóëàõàä çîõèìæòîé òóñãàé õýðýãñë¿¿äèéã äýëãýí òàíèëöóóëñàí. Ãýâ÷ Norinco íü Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë áîëîí Îìåãà íàðûí õ¿÷èðõèéëëèéí çýâñýãò òîîöäîã öàõèëãààí áîðîîõîé çýðýã õýðýãñë¿¿äèéã ìºí ñóðòàë÷èëæ áàéñàí þì.

Ïàðèñò çîõèîí áàéãóóëàãäñàí 2012 îíû Åâðîñàòîðè áîëîí 2011 îíû Ìèëèïîëü ¿çýñãýëýíä Õÿòàäûí “Xing Xing Import/Export” Êîðïîðàöèéí òàíèëöóóëãàä öàõèëãààí áîðîîõîé, ãàð õºëèéí õîñîëñîí ãàâ, õ¿ëýýñò ñàíäàë çýðýã Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë áîëîí Îìåãàãèéí õ¿÷èðõèéëëèéí øèíæòýéä òîîöäîã õýðýãñë¿¿äèéã ñóðòàë÷èëæ áàéâ. ̺í 2010 îíû Åâðîñàòîðè ¿çýñãýëýíä Õÿòàäûí òîìîîõîí Poly Technologies êîìïàíè ºðãºñò áàìáàé ñóðòàë÷èëæ áàéñàí þì. Ýäãýýð ¿çýñãýëýíä Õÿòàäûí æèæèã êîìïàíèóä ìºí îðîëöñîí. 2011 îí, 2013 îíû Ìèëèïîëü ¿çýñãýëýíä “Jiangsu Anhua Police Equipment Manufacturing”/Jiangsu Anhua/ÕÕÊ íü Õÿòàä “Xing Xing Import/Export” Êîðïîðàöèéí ñóðòàë÷èëæ áàéñíààñ öººõºí òîîíû á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äýý ñóðòàë÷èëñàí. 2013 îíû 9-ð ñàðä Ëîíäîíãèéí Áàòëàí Õàìãààëàõ áîëîí Õàìãààëàëòûí Õýðýãñëèéí Îëîí Óëñûí ¯çýñãýëýíä/DSEi/ îðîëöîã÷ Õÿòàäûí “Tianjin Myway International” êîìïàíè, ôðàíöûí “Magforce International”êîìïàíèéí õàìòààð áðîøóðòàà öàõèëãààí áóó ñóðòàë÷ëàñíû óëìààñ ¿çýñãýëýíãýýñ õººãäñºí þì. Èõ Áðèòàíèéí Ýêñïîðòûí Õÿíàëòûí áàéãóóëëàãà íü “À æàãñààëòàíä áàãòñàí áàðààã ñóðòàë÷ëàõ ãýñýí á¿õèé ë îðîëäëîãî”-ã õîðèãëîäîã áà Èõ Áðèòàíèéí çàñãèéí ãàçðûí ÷èã áàðèìòëàëä “À æàãñààëòàíä áè÷èãäýæ åðºíõèé

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà 23Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

ñóðòàë÷èëãàà õèéãäýõ õîðèîòîé áàðààíû õÿíàëòàíä òóõàéí áàðààã ñóðòàë÷ëàõààð òîîöîîëñîí á¿õèé ë ¿éëäë¿¿ä áàãòàíà” ãýñýí áàéíà. Èõ Áðèòàíû õóóëèàð áîë õ¿íèé ýðõèéã õÿçãààðëàõ çîðèóëàëòòàé õýðýãñë¿¿ä áîëîí òàìëàí çîâîîõ çîðèóëàëòòàé áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèéã À æàãñààëòûí áàðààíä òîîöäîã þì.

Õýä õýäýí Õÿòàäûí òóñãàé õýðýãñýë ¿éëäâýðëýäýã êîìïàíèóäûí âåáñàéò, çàð ñóðòàë÷èëãààíû ìàòåðèàë, ¿çýñãýëýíãèéí òàíèëöóóëãà ãýõ ìýò àëáàí ¸ñíû ìýäýýëë¿¿äèéã ¿çâýë òýä äýëõèéí õýä õýäýí õóóëü ñàõèóëàõ áàéãóóëëàãóóäàä á¿òýýãäýõ¿¿íýý õóäàëäààëäãèéã õàðæ áîëíî. Æèøýý íü “Jiangsu Anhua”ï¿¿ñ íü Àôðèê, ªìíºä Àìåðèê áîëîí Îéðõè äîðíîäûí 50 ãàðóé óëñàä á¿òýýãäýõ¿¿íýý íèéë¿¿ëäýã òàëààð äóðäñàí áàéäàã. Áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íýý ãàäààäàä íèéë¿¿ëäýã Õÿòàäûí 31 êîìïàíèóä íü öàõèëãààí ã¿éäëýýð öîõèã÷ õýðýãñëèéã ¿éëäâýðëýí õóäàëäààëäàã þì. Õóðóóíû ãàâ, õ¿ëýýñò ñàíäàë, öàõèëãààí áóó áîëîí áîðîîõîé ¿éëäâýðëýäýã Õÿòàäûí “Xing Xing Import/Export” Êîðïîðàöè 2012 îíä 40 ãàðóé Àôðèêèéí óëñóóäòàé õóäàëäààíû õàðèëöààòàé ãýæ ìýäýãäýæ áàéñàí áºãººä Àôðèê äàõü õóäàëäààíû ýðãýëò íü 100 ñàÿ àì äîëëàðòàé òýíöäýã õýìýýñýí. Ýíý ìýäýýëýë íü Õÿòàäûí òóñãàé õýðýãñë¿¿ä äýëõèéí ºíöºã áóëàí á¿ðä àøèãëàãäàæ áàéãàà òàëààðõ Îìåãàãèéí öóãëóóëñàí áàðèìòòàé ä¿éæ áàéãàà þì. Æèøýý íü Ãàíà, Ñåíåãàë, Åãèïåò áîëîí Ìàäàãàñêàð çýðýã óëñóóäàä àâàãäñàí çóðàãò ìýäýýã õàðàõàä öàãäàà áîëîí áóñàä õóóëü ñàõèóëàõ àæèëòíóóä Õÿòàä óëñàä ¿éëäâýðëýãäñýí öàõèëãààí áîðîîõîé áàðüæ ÿâæ áàéãàà íü õàðàãääàã.

Õÿòàäûí çàðèì êîìïàíèóä ìºí ãàäààäûí áóñàä êîìïàíèóäûí ºìíººñ òóñãàé õýðýãñýë ¿éëäâýðëýäýã. Æèøýýëáýë, Õÿòàäûí “Sure Well International Industries Limited”êîìïàíè íü ÀÍÓ-ä òºâòýé “P.S Products”êîìïàíèéí çàõèàëãààð øóóä öîõèõ öàõèëãààí çýâñã¿¿äèéã ¿éëäâýðëýæ ºãñºí òàëààð ìýäýãäýæ áàéñàí þì. Ò¿¿í÷ëýí ãàäààäûí êîìïàíèóä íü Õÿòàäàä ¿éëäâýðëýãäñýí öàõèëãààí òóñãàé õýðýãñëèéã õóäàëäààëàí ñóðòàë÷èëäàã. Ýíýòõýã óëñàä òºâòýé “Constellation International” êîìïàíè Õÿòàä óëñàä ¿éëäâýðëýãäñýí öàõèëãààí áîðîîõîé, öàõèëãààí áóó íèéë¿¿ëäýã áà “WuhuanHuajin Company Limited” êîìïàíèòàé õàðèëöàà õîëáîîòîé þì.

Äýýð äóðäñàí íîòëîõ áàðèìòóóäààñ ¿çâýë õ¿íëýã áóñ õ¿÷èðõèéëëèéí øèíæòýé çýâñýã õýðýãñýë ¿éëäâýðëýí áîðëóóëäàã Õÿòàäûí êîìïàíèóä íü öàõèëãààí áîðîîõîé, ãàð õºëèéí õîñîëñîí ãàâ, õ¿ëýýñò ñàíäàë çýðýã õýðýãñëèéã ãàäààäûí çàõ çýýëä íèéë¿¿ëæ áàéãàà íü òîäîðõîé áàéíà. Õÿòàäàä ¿éëäâýðëýãäñýí ºðãºñò áîðîîõîéã Áàëáà óëñûí

Çóðàã: Àáó Äàáèä çîõèîí áàéãóóëàãääàã Îëîí óëñûí Áàòëàí Õàìãààëàõûí ¿çýñãýëýí íü Îéðõè Äîðíîä áîëîí Õîéä Àôðèê äàõ ýíý ñàëáàðûí õàìãèéí òîì ¿çýñãýëýí õóäàëäàà áºãººä óã ¿çýñãýëýíä òóñãàé õýðýãñýë ñóðòàë÷èëæ áóé Õÿòàä êîìïàíèóäûí òîî ºñºí íýìýãäñýýð áàéíà

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà24Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

õóóëü ñàõèóëàõ áàéãóóëëàãûíõàí àøèãëàæ áàéãàà òàëààð ìýäýýëýëæ áàéñàí áà ò¿¿í÷ëýí óã õýðýãñëèéã Õÿòàä óëñààñ Êàìáîæ áîëîí Òàéëàíä óëñóóäàä íèéë¿¿ëäýã àæ. Öààøëàí, Õÿòàäûí ýðõ áàðèã÷èä Õÿòàä óëñàä ¿éëäâýðëýãäñýí õóóëü ñàõèóëàõ áîëîí áóñàä çýâñýã õýðýãñëèéã áóðóóãààð àøèãëàõ ºíäºð ýðñäýëòýé ãàäààä îðîí ðóó íèéë¿¿ëýõýýñ ñýðãèéëýõ õÿíàëò øàëãàëòûã áèé áîëãîæ ÷àäààã¿é áàéíà.

¯éëäâýðëýãäýæ áàéãàà, Íèéë¿¿ëýãäýæ áàéãàà òóñãàé õýðýãñëèéí òºðë¿¿ä

Õÿòàäûí ¿éëäâýðëýã÷, íèéë¿¿ëýã÷äèéí íèéò òîî

Ãàäààä ðóó íèéë¿¿ëäýã ãýõ Õÿòàä êîìïàíèóäûí íèéò òîî

Íèéò 134 48

Õ¿ëýã 86 28Õîñîëñîí ãàâ 21 8

Ãàðûí ãàâ 82 28

Õºëèéí ãàâ 53 17

Îëîí ¿éëäýëò ãèíæ 18 4

Õ¿ëýõ ãèíæ 27 7

Õóðóóíû ãàâ 32 15

Õ¿íäð¿¿ëýã÷òýé õºëèéí ãàâ 17 6

Öàõèëãààí ã¿éäëýýð öîõèã÷ õýðýãñýë 95 31Öàõèëãààí ã¿éäëýýð öîõèã÷ áîðîîõîé 83 29

Öàõèëãààí ã¿éäëýýð öîõèã÷ áàìáàé 18 8

Öàõèëãààí ñóìò çýâñýã 29 13

Öîõèã÷ õýðýãñýë 82 28Áîðîîõîé áà áàðèóëò áîðîîõîé 81 28

ªðãºñò áîðîîõîé 21 7

Îëîí õ¿íä íºëººëºõ òóñãàé õýðýãñýë 46 21Õèìèéí áîäèñ öàöàã÷/øèäýã÷ 19 9

Õºíººë áàãàòàé øèäýã÷ 4 4

Ðåçèíýí áîëîí õóâàíöàð öîõèëò ñóì, ãðàíàò 4 4

Çýâñãýýð øèäýã÷ õèìèéí øèíãýíò ñàâ/ãðàíàò 7 4

Óñàí õººðºã 15 9

Õóÿãò òýýâðèéí õýðýãñýë 16 11

* äàí ãàíö ãàäààä óëñàä íèéë¿¿ëäýã áàéõ àëáàã¿é

ÕßÒÀÄÛÍ ÝÊÑÏÎÐÒÛÍ ÕßÍÀËÒÕÿòàäûí ñòðàòåãèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ýêñïîðòûí òóõàé õóóëü áîëîí õÿíàëòûí ä¿ðýì æóðàì íü ò¿ãýýìýë çýð çýâñýã, çàðèì òóñãàé õýðýãñýë, õèìèéí, áèîëîãèéí áîëîí öºìèéí ìàòåðèàë çýðýã áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé íèéë¿¿ëýëòýä õÿíàëò òàâüäàã. ÁÍÕÀÓ-ûí Çýâñãèéí ýêñïîðòûí õÿíàëòûí òóõàé õóóëüä/1997 îíä áàòëàãäàæ 2002 íýìýëò çàñâàð îðóóëñàí/õÿíàëòûí æàãñààëòàä áàãòñàí á¿õ áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í òîäîðõîé çàð÷èìä çàõèðàãäàõ ¸ñòîé, ýíý íü áàòëàí õàìãààëàõ çîðèëãîîð àøèãëàõ áóþó ÷àäàìæèéã äýýøë¿¿ëýõ, á¿ñ íóòãèéí ýíõ òàéâàí, àþóëã¿é áàéäàë, òîãòâîðòîé áàéäàëä ñºð㺺ð íºëººëºõã¿é áàéõ, áàðààã õ¿ëýýí àâæ áóé óëñûí äîòîîä õýðýãò õºíäëºí㺺ñ îðîëöîõã¿é áàéõ çýðýã øàëãóóð íºõöºë¿¿ä þì. Ãýâ÷ ýíý õóóëèéí õ¿ðýýíä ýêñïîðòîä ãàð÷ áóé çýâñã¿¿äèéã õ¿íèé ýðõèéí øàëãóóðò íèéö¿¿ëýí ¿íýëýõ òóõàé çààæ ºãººã¿é áàéíà. Ýíý õóóëüä ìºí ýêñïîðòûí õÿíàëòûã õýðýãæ¿¿ëýõ ìåõàíèçì, õóóëü çºð÷ñºí ýòãýýäèéí øèéòãýõ òóõàé îðóóëñàí áàéäàã áîëîâ÷ Õÿòàäûí çàñãèéí ãàçàð óã õóóëèéã çºð÷èã÷äèéã øàëãàæ õóóëèéí ºìíº õàðèóöëàãà õ¿ëýýëãýõ ¿éë àæèëëàãàà áîëîí õàðèóöëàãà õ¿ëýýëãýõ óëñ òºðèéí øààðäëàãûã õÿçãààðëàñàí àæýý.

Òóñ õóóëü íü ãîë÷ëîí öýðãèéí çîðèóëàëòòàé á¿òýýãäýõ¿¿íèé ýêñïîðòûã õÿíàõàä õàìààðäàã ÷ ãýñýí òóñ õóóëèéí 29-ð ç¿éëä “Ýíý õóóëü íü öàãäààãèéí õýðýãñëèéí ýêñïîðòîä õàìààðíà” ãýæ çààñàí áºãººä óã õóóëèéí õàâñðàëòàíä îðóóëñàí Öýðãèéí

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà 25Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

çîðèóëàëòòàé á¿òýýãäýõ¿¿íèé õÿíàëòûí æàãñààëòàíä òóñãàé çîðèóëàëòûí áóó, ãðàíàò øèäýã÷ áà òýäãýýðèéí ñóì, õóÿãò òýýâðèéí õýðýãñýë, ¿éìýýí ñààìóóíû ýñðýã àøèãëàõ òóñãàé õýðýãñë¿¿äèéã áàãòààñàí áàéäàã. Ãýâ÷, “¿éìýýí ñàìóóíû ýñðýã àøèãëàõ” ãýäãèéã ýíý õóóëüä äýëãýðýíã¿é òàéëáàðëààã¿é áºãººä ýíý æàãñààëòàíä õ¿ëýã, öàõèëãààí ã¿éäëýýð öîõèã÷ õýðýãñýë, áóó áîëîí áîðîîõîé çýðýã òóñãàé áóñàä õýðýãñë¿¿ä áàãòààã¿é þì. Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë áîëîí Îìåãà íü íýìýëò õÿíàëòûí æàãñààëò áàéãàà ýñýõ òàëààð ÿìàð ÷ ìýäýýëýëã¿é áàéãàà áºãººä Õÿòàäûí õóäàëäààíû õÿíàëòûí àëáàí ¸ñíû òºëººëºã÷òýé õîëáîãäîí ëàâëàñàí áîëîâ÷ îäîîãîîð òîäîðõîé õàðèó àâààã¿é áàéíà.

Õÿòàäûí “Xing Xing Import/Export”êîðïîðàöè áîëîí “Jing An Import and Export” Êîìïàíè íàð íü õî¸óëàà òºðèéí ºì÷èò êîìïàíèóä áºãººä öàãäààãèéí áîëîí õîðèõ õýðýãñëèéí ýêñïîðòûã õèéõ çºâøººðºëòýé þì. ̺í Norinco áîëîí Poly Technology çýðýã êîìïàíèóä äýýðõ çàðèì çýâñýã õýðýãñë¿¿äèéã ýêñïîðòëîäîã. Áèäýíä èð¿¿ëñýí ìýäýýãýýð áîë óã õÿíàëòûí æàãñààëòàíä áóé á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ýêñïîðòëîõîä êîìïàíèóä ýõëýýä Õÿòàäûí çàñãèéí ãàçðààñ ýêñïîðòûí ëèöåíçèéã àâàõ õ¿ñýëò ãàðãàæ, ëèöåíçýý àâñàíû äàðàà õóäàëäààíû ãýðýý áàéãóóëæ, àëáàí ¸ñîîð á¿òýýãäýõ¿¿íýý ýêñïîðòîíä ãàðãàõààñ ºìíº ãààëèéí çºâøººðëèéã îëæ àâàí ýêñïîðòûã õóóëü ¸ñíûõ áîëãîõ ¸ñòîé. Óã òóñãàé ëèöåíçèéã îëãîõ øèéäâýð áîëîí øèéäâýðèéã ãàðãàõ ïðîöåññûí àëü àëü íü îëîí íèéòýä èë áóñ òóë çºâøººðºë îëãîõ øèéäâýð ãàðãàõ ÿâöàä á¿òýýãäýõ¿¿íèéã àâ÷ áàéãàà ýòãýýäèéí õ¿íèé ýðõòýé õîëáîãäîõ ìýäýýëë¿¿äèéã õàðãàëçàí ¿çýæ ¿íýëñýí ýñýõèéã ìýäýõ áîëîìæã¿é þì.

×èí Õàî Õóàí áîëîí Ñòîêîëüìèéí Îëîí Óëñûí Ýíõòàéâíû Ñóäàëãààíû Èíñòèòóò/SIPRI/ íàðûí õèéñýí ñ¿¿ëèéí ¿åèéí ä¿ãíýëòýýð áîë Õÿòàäûí çýâñãèéí ýêñïîðòûí õÿíàëò íü ïðîöåññóóäûã àëáàæóóëààã¿é, èë òîä áàéäàë äóòìàã, Õóóëü ä¿ðìèéã õýðýãæ¿¿ëýõýýñ òàòãàëçàõ çýðýã õýä õýäýí ¿íäñýí àëäàà äóòàãäàëòàé áàéíà. Ýêñïîðòûí õÿíàëòûí ¿éë àæèëëàãààíä îðîëöäîã õýä õýäýí àãåíòëàã áàéãóóëëàãóóäûí õîîðîíäîî òîäîðõîé ¿¿ðýã õàðèóöëàãûí ÿëãàà õàðàãäàõã¿é áàéíà. Ãàðãàñàí çºâøººðºë îëãîõ øèéäâýðèéí ¿íäýñëýëèéã îãò õýâëýí íèéòýëäýãã¿é áà ¿¿íèéã õàðèóöñàí òîäîðõîé àëáàí òóøààëòàí áîëîí áàéãóóëëàãûã õàéæ îëîõ õ¿íäðýëòýé áàéäàã þì. SIPRI íü “Øèíæýý÷èä ãîë òîãëîã÷äûã òîäîðõîéëîõ áîëîìæòîé áàéãàà ÷ ãýñýí øèéäâýð ãàðãàõ ïðîöåññò áóé àëáàí áóñ óëñ òºðèéí îðîëöîî, õóâèéí õàðèëöààíû ñ¿ëæýýã ¿íýëæ ä¿ãíýõ áîëîìæã¿é þì” ãýñýí ä¿ãíýëòýíä õ¿ðñýí áàéíà. ×èí Õàî Õóàíû õýëýõäýý 2012 îíû áàéäëààð ýêñïîðòûí õÿíàëòûã çºð÷ñºíººñ ¿¿äýí øèéòãýñýí 4-5-õàí õýðýã á¿ðòãýãäñýí áàéãàà ÷ ýíý õýðã¿¿äèéí òàëààð ýðõ áàðèã÷èä ÿìàð ÷ ìýäýýëýë èë áîëãîîã¿é áàéíà.

Õóóëü ñàõèóëàõ á¿òýýãäýõ¿¿íèé Õÿòàä óëñûí ýêñïîðòûí õÿíàëò íü õýä õýäýí àëäàà äóòàãäàëòàé áàéãààãààñ ýêñïîðòûã õÿíàõ ýíýõ¿¿ ñèñòåì íü õ¿íèé ýðõèéã õàìãààëæ ÷àäàõã¿é ãýæ ä¿ãíýæ áîëíî.

ÄÝËÕÈÉÍ ÕÓÓËÜ ÑÀÕÈÓËÀÕ ÀÆÈËËÀÃÀÀÍÄ ÀØÈÃËÀÆ ÁÓÉ ÕÝÐÝÃÑËÈÉÍ ÝÊÑÏÎÐÒÛÍ ÕßÍÀËÒ:

Õÿòàä óëñûí õÿíàëòûí ñèñòåì íü õóóëü ñàõèóëàõ õýðýãñëèéí íèéë¿¿ëýëòèéí õÿíàëò õàíãàëòã¿é áàéãàà öîðûí ãàíö æèøýý áèø þì. Õóóëü ñàõèóëàõ çîðèóëàëòòàé çýâñýã õýðýãñëèéí îëîí óëñûí õóäàëäàà íü èõýíõ óëñóóäàä õóóëèéí õÿíàëòã¿é áàéäàã. ßëàíãóÿà öýðãèéí çýð çýâñýã áîëîí òýäãýýðèéí ñóìíû íèéë¿¿ëòýíä òàâèãäàõ õÿíàëòòàé õàðüöóóëàõàä ñóë áàéíà. Õèìèéí õîðò øèíãýí áîëîí ò¿¿íèéã øèäýã÷èéã èõýíõ òîõèîëäîëä ñòðàòåãèéí çýâñãèéí õÿíàëòûí æàãñààëòàä áàãòààäàã. Ýíý òîõèîëäîëä çýâñýã íèéë¿¿ëýã÷ 41 óëñóóäûí õîîðîíäûí Âàñåíààðûí Çîõèöóóëàëòûã æèøýý áîëãîí äóðäàæ áîëíî. Áóñàä òºðëèéí òóñãàé, õàìãààëàëòûí çýâñýã õýðýãñë¿¿ä íü õóóëèéí ÿìàð ÷ õÿíàëòã¿é áàéíà.

Åâðîïûí õîëáîî áîëîí ÀÍÓ íü õàðèí ¿¿íä õàìààðàõã¿é þì. Åâðîïûí Õîëáîî íü ýíý òºðëèéí õóäàëäààíû õÿíàëòûã áèé áîëãîñîí öîðûí ãàíö á¿ñ þì. Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë áîëîí Îìåãà õýäýí æèëèéí òóðø óðèàëãà ãàðãàñíû ¿ð ä¿íä Åâðîïûí Õîëáîî 2006 îíä Åâðîïûí Õóóëü Ä¿ðìèéí Êîìèññîîð äàìæóóëàí “öààçûí ÿë, ýð¿¿äýí ø¿¿õ áîëîí áóñàä õàðãèñ, õ¿íëýã áóñ, äîðä ¿çñýí áà áóñàä áàéäëààð ç¿é áóñààð õàðüöàõàä àøèãëàõààñ ººð çîðèëãîã¿é” çýâñýã õýðýãñë¿¿äèéí îëîí óëñ äàõü õóäàëäààã õîðüñîí áàéíà. ̺í òºðºë á¿ðèéí õóóëü ñàõèóëàõ áîëîí õàìãààëàõ õýðýãñë¿¿äèéí õóäàëäààã õÿíàõ çàìààð õ¿íèé ýðõèéã çºð÷èõ ÿâäëûã õÿíàõ àðãà õýìæýý àâñàí þì. Åâðîïûí Õóóëü Ä¿ðìèéí Êîìèññ íü Åâðîïûí 28 ãèø¿¿í îðíóóäàä ÅÕ-íû ãèø¿¿í îðíóóäûí öýðãèéí çýâñýã

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà26Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

õýðýãñëèéí õýðýãëýý áîëîí ýêñïîðòûí õÿíàëòûí æàãñààëòàä òýð á¿ð áàãòäàãã¿é ºðãºí õýìæýýíèé çýâñýã õýðýãñëèéã õÿíàõ õÿíàëòûã íýâòð¿¿ëñýí þì. Åâðîïûí õîëáîî ýíýõ¿¿ òàéëàíä äóðäàãäñàí èõýíõ çýâñýã õýðýãñë¿¿äèéã óã õÿíàëòàä áàãòààñàí áºãººä ýíý íü Õÿòàä óëñàä ¿ëãýð äóóðàéëààð õàíãàæ áàéãàà þì.

1979 îíû ÀÍÓ-ûí Ýêñïîðòûí Õÿíàëòûí Òóõàé Õóóëü áîëîí ò¿¿íèé õàâñðàëò õóóëèóäààð òºðºë á¿ðèéí ìåõàíèê õ¿ëýõ õýðýãñë¿¿ä, öàõèëãààí ã¿éäëýýð öîõèã÷ õýðýãñë¿¿ä, íóëèìñ àñãàðóóëàã÷ õèé, ãðàíàò áîëîí ò¿¿íèé øèäýã÷, ðåçèíýí áîëîí õóâàíöàð ñóì áîëîí áóñàä “ãýìò õýðýãòýé òýìöýõ” áîëîí “îëæ èëð¿¿ëýõ” çîðèóëàëòòàé õýðýãñë¿¿äèéã ýêñïîðòëîõîäîî êîìïàíèóä òóñãàé çºâøººðºë àâàõûã øààðäàõ áîëñîí. “Öààçûí ÿë ã¿éöýòãýõ çîðèóëàëòòàé õýðýãñë¿¿ä” áîëîí “ýð¿¿äýí ø¿¿õ çîðèóëàãäñàí òîäîðõîé òºðëèéí õýðýãñë¿¿ä” çýðýã òºðºë ç¿éë¿¿ä íü ÀÍÓ-ûí ýêñïîðòûí õÿíàëòûí æàãñààëòàä áàãòäàã áîëîâ÷ ýäãýýð çýâñýã, õýðýãñëèéí õýðýãëýýã õîðüñîí òóë áîäèò áàéäàë äýýð ýäãýýð íü ýêñïîðòëîõ õîðèîòîé þì. Ãýõäýý ÀÍÓ-ûí ýêñïîðòûí òóõàé õóóëü æóðàì íü çàðèì íýã äóòàãäëóóäòàé áºãººä Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë áîëîí Îìåãà ÀÍÓ-ûí õóóëü òîãòîîã÷èä ¿¿íèéã ÷àíãàòãàõûã óðèàëñàí. Òóõàéëáàë, ýíýõ¿¿ õóóëèéí õÿíàëòàä óñàí õººðºã áàãòààã¿é áºãººä ººð áóñàä òºðºë á¿ðèéí ãýìò õýðýãòýé òýìöýõ çýâñýã õýðýãñë¿¿äèéã õóäàëäàà íèéë¿¿ëýëòèéã ýðõ ç¿éí õÿíàëòàä àâààã¿é áàéãàà þì.

ÕÀÐÈÓÖËÀÃÀÃ¯É ÍÈÉ˯¯ËÃÈÉÍ ÆÈØÝÝͯ¯Ä:

Õÿòàä óëñààñ òóñãàé õýðýãñë¿¿äèéã õóóëü ñàõèóëàõ ¿éë àæèëëàãààíû õýëáýðýýð õ¿íèé ýðõèéã çºð÷èõ ºíäºð ýðñäýëòýé óëñ îðíóóä ðóó íèéë¿¿ëäýã þì.

2008 îíû 6-ð ñàðä Ëèáåðè óëñ äàõü ͯÁ-ûí Ìýðãýæèëòí¿¿äèéí Ǻâëºë íü ͯÁ-ààñ Ëèáåðè óëñàä òàâüñàí çýâñãèéí íèéë¿¿ëýëòèéí õîðüãèéã õÿíàõ ¿¿ðãèéã õ¿ëýýæ àâñàí áà òýä 2008 îíû ýõýíä Ëèáåðèéí Òºðèéí Òóñãàé Õàìãààëàëòàä õ¿ðãýãäýõýýð ÿâæ áàéñàí õàìãààëàõ çýâñýã õýðýãñëèéí òýýâýðëýëòèéã îëæ èëð¿¿ëñýí þì. Ýíýõ¿¿ çàõèàëãûí òàëààð ͯÁ-ûí Õîðèãèéí Êîìèññ/UN Sanctions Committee/áîëîí ͯÁ-ûí Ëèáåðè äàõ Àæèëëàãààíä óðüä÷èëàí ìýäýãäýýã¿é áºãººä òóñ çàõèàëãûí òýýâðèéí áè÷èã äýõ áàðààíû òàéëáàðò “ñýëáýã, õèìèéí á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿ä” ãýæ áè÷èãäñýí áàéñíûã èëð¿¿ëñýí. Ò¿¿í÷ëýí ¿¿íä õýä õýäýí òºðëèéí æèæèã îâðûí ãàëò çýâñýã, òýäãýýðèéí ñóì, 50 øèðõýã “ãàð íóëèìñ àñãàðóóëàã÷”, 100 øèðõýã “SKG-01 òºðëèéí ãàâ” áîëîí 50 øèðõýã “JG-986 òºðëèéí öàõèëãààí áîðîîõîé” çýðýã õýðýãñë¿¿ä àãóóëàãäàæ áàéñàí áàéíà. Çàõèàëãûí òýýâðèéí áè÷èãò èëãýýã÷èéã Bometec/Õÿòàä Óëñûí Öýðãèéí Çýâñýã Õýðýãñýë áîëîí Òåõíîëîãèéí Õàìòûí Àæèëëàãààíû Òºðèéí Òîâ÷îî/ ãýæ òýìäýãëýñýí áàéñàí þì.

Ýìíåñòè Èíòåðíýøíëèéí õ¿íèé ýðõèéí íºõöºë áàéäëûí òóõàé æèë á¿ð íèéòýëäýã òàéëàíãèéí 2010 îíû òàéëàíä Óãàíäà óëñàä “öýðýã öàãäàà áîëîí áóñàä õóóëü ñàõèóëàõ áàéãóóëëàãóóäûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ áîëîí ç¿é áóñààð õàðüöàõ áàéäàë ò¿ãýýìýë òàðõñàí õýâýýð áàéíà” ãýæ òýìäýãëýñýí þì. 2010 îíä ñîíãóóëüòàé õîëáîîòîéãîîð õóóëü ñàõèóëàõ áàéãóóëëàãûíõàí õ¿÷ õýòð¿¿ëýí õýðýãëýñýí, ýíõ òàéâàí æàãñààëûã õ¿÷ õýðýãëýí òàðààñàí çýðýã õýä õýäýí õýðýã á¿ðòãýãäñýí áàðèìò áàéäàã. Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë öààøëàí “2011 îíû ñîíãóóëèàñ ºìíºõ ñîíãóóëüòàé õîëáîîòîéãîîð õ¿÷èðõèéëýõ, õ¿íèé ýðõèéã çºð÷èãäºõ ýðñäýë”-èéí òàëààð òîäîðõîé äóðäñàí. 2010 îíä Óãàíäà óëñûí Õ¿íèé Ýðõèéí Êîìèññò èð¿¿ëñýí íèéò ãîìäëûí 36 õóâü Óãàíäàãèéí öàãäààãèéí áàéãóóëëàãûíõíû ýñðýã áàéñàí áà òýäãýýðèéí èõýíõ íü ýð¿¿äýí ø¿¿õ, ç¿é áóñààð õàðüöñàí òóõàé ãîìäîë áàéæýý.

2011 îíû 2-ð ñàðûí ýõýýð Óãàíäà áîëñîí ñîíãóóëèàð Óãàíäà óëñûí Poly Technologies êîìïàíèéí íèéë¿¿ëñýí èõ õýìæýýíèé Õÿòàäûí “¿éìýýí ñàìóóíòàé òýìöýõ áàãàæ õýðýãñë¿¿ä”-ã àâñàí òóõàé áàðèìò áàéäàã. Õýâëýëèéíõíèé ºãñºí ìýäýýëëýýð áîë ¿¿íä óñàí õººðºã ñóóðèëóóëñàí õóÿãò òýýâðèéí õýðýãñë¿¿ä, íóëèìñ àñãàðóóëàã÷ ãðàíàò øèäýã÷ áîëîí íóëèìñ àñãàðóóëàã÷ õèé çýðýã áàãòàæ áàéñàí áàéíà. Òóñ ñîíãóóëü íü õàðüöàíãóé òàéâàí áîëæ ºíãºðñºí áîëîâ÷ 2011 îíû òóðø Óãàíäàãèéí öàãäàà õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿í áîëîí ò¿ëøíèé ¿íý íýìýãäýæ áàéãààã ýñýðã¿¿öñýí “Àæèë ðóóãàà Àëõúÿ” ýñýðã¿¿öëèéí æàãñààëûã õ¿÷ õýðýãëýí òàðààõàä Õÿòàä óëñàä ¿éëäâýðëýñýí îëîí õ¿íä íºëººëºõ òóñãàé õýðýãñëèéã àøèãëàñàí áàéíà. “Õ¿íèé Ýðõèéí Õàðóóë” /Human Rights Watch/ áàéãóóëëàãûí öóãëóóëñàí ãýð÷èéí ìýäýýëëýýð öàãäààãèéíõàí æàãñàã÷èä ðóó íóëèìñ àñãàðóóëàã÷ öàöàæ, áàéøèíãóóä ðóó íóëèìñ àñãàðóóëàã÷òàé ãðàíàò øèäýæ áàéñàí òàëààð ä¿ðñëýí òýìäýãëýñýí áàéíà. ¯¿íýýñ áîëæ ýìíýëýãò õýâòñýí æàãñàã÷èä áàéõã¿é áàéñàí ÷ îðøèí ñóóã÷èéí õîðîîëëóóä ðóó öàãäàà íà𠺺ðèéí äóðààð íóëèìñ àñãàðóóëàã÷ õèé

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà 27Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

øèäñýí òîõèîëäëóóä á¿ðòãýãäñýí áàéíà. Åðºíõèéëºã÷èä íýð äýâøèæ áàéñàí äîêòîð Êèççà Áåñèãåý-ã ìàøèíûõ íü öîíõîîð í¿¿ð ð¿¿ íü íóëèìñ àñãàðóóëàã÷ øèíãýí öàöñàíû äàðààãààð ìàøèíààñ íü õ¿÷ýýð ÷èð÷ ãàðãàæ áàéñàí áàéíà. Öàãäàà æàãñàã÷èä íàðûí õîîðîíäûí ìºðãºë人íèé ¿åýð Õÿòàäûí õóÿãò òýýâðèéí õýðýãñë¿¿äèéã àøèãëàæ áàéñàí áºãººä äîð õàÿæ 9 õ¿í áóóíû ñóìàíä ºðòºí àìèà àëäàæ, 100 õ¿í øàðõäàæ, 600 õ¿íèéã àëáàäàí ñààòóóëñàí þì.

¯¿íòýé àäèë õýðãèéã äóðäâàë, 2011 îíû 12-ð ñàðä Àðä÷èëñàí Á¿ãä Íàéðàìäàõ Êîíãî/ÀÁÍÊÓ/ óëñàä ¿éìýýí ñàìóóíû ýñðýã Õÿòàäûí “Poly Technologies” êîìïàíèéí ¿éëäâýðëýñýí øèíý õóÿãò òýýâðèéí õýðýãñë¿¿ä áîëîí óñàí õººðºã õýðýãëýñýí òóõàé ìýäýýëëýñýí þì. Õÿòàä óëñàä ¿éëäâýðëýñýí ýäãýýð õóÿãò òýýâðèéí õýðýãñë¿¿ä áîëîí óñàí õººðãèéã õ¿ëýýæ àâàõààñ ºìíº ÀÁÍÊÓ-ä õèéñýí 2009 îíû Äýëõèéí Áàéíãûí ¯íýëãýýä Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë íü ÀÁÍÊÓ-ûí öýðãèéí õ¿÷èí, òàãíóóë áîëîí öàãäààãèéí õ¿÷èí õ¿íèé ýðõèéã èõýýõýí çºð÷èæ áàéãààã ìýäýýëëýñýí þì. ¯¿íä øàëòãààíã¿éãýýð áàðèâ÷ëàõ, òàìëàí çîâîîõ áîëîí õ¿÷ õýòð¿¿ëýí õýðýãëýñýí õýðã¿¿ä áàéíãà ãàð÷, óëñ äàÿàð çàðèì òîõèîëäîëä óëñ òºðèéí ÿâóóëëàãàòàéãààð õ¿íèé ýðõèéã íîöòîéãîîð çºð÷èæ áàéãààã àíõààðóóëñàí þì. ¯¿í äýýð íýìýõýä, 2010 îíû 6-ð ñàðûí ͯÁ-ûí Õóóëèàñ Ãàäóóð Öààçëàõ àæèëëàãààã õÿíàõ Òóñãàé Èëòãýã÷èéí ãàðãàñàí òàéëàíä óëñ òºðèéí òîãòâîðã¿é áàéäëààñ áîëæ ºìíº íü Áóíäà Áèà Êîíãîãûí äîð õàÿæ 100 ãàðóé äýìæèã÷äèéí àìü íàñûã á¿ðýëãýñýí õýðýã ãàðæ áàéñàíòàé õîëáîãäóóëàí “äàðààãèéí ñîíãóóëü îéðòîæ áàéãàà ó÷ðààñ Áóíäà Áèà Êîíãîãûí æàãñààë öóãëààíû ¿åýð çàõèàëãàò àëëàãà ÿâóóëàõ, õ¿÷ õýòð¿¿ëýí àøèãëàõ, ò¿¿íèé óðøèãààð õ¿íèé àìü ýðñäýõ õýðã¿¿ä ãàðàõûã òààìàãëàæ áàéíà” ãýæ òýìäýãëýæýý. Òýðýýð “...îëîí óëñûí íèéãýìëýã íü äàðààãèéí ñîíãóóëèéí ¿åýð Çàñãèéí ãàçðûí õóóëü ñàõèóëàõ áàéãóóëëàãûí ó÷ðóóëàõ õ¿÷èðõèéëëèéí òîî ºíäºð áàéõ òóë ¿¿íèéã àíõààðàëäàà àâàõ õýðýãòýé” õýìýýí ñàíóóëñàí áàéíà. 2011 îíû ñîíãóóëèéí ¿åýð Õÿòàäàä ¿éëäâýðëýñýí áàãàæ õýðýãñë¿¿ä ºðãºíººð õýðýãëýãäñýí. Óã ñîíãóóëèàð äîð õàÿæ 33 õ¿íèé àìü íàñ ýðñäýæ, 83 õ¿í ãýìòýæ øàðõäñàí þì. Õàìãèéí íîöòîé õýðã¿¿äèéí íýãèéã äóðäâàë, Ãîíêîíãèéí öàãäààãèéí õ¿÷èí Íæèëè íèñýõ áóóäëûí îéðîëöîî Õÿòàäàä ¿éëäâýðëýñýí õóÿãò òýýâðèéí õýðýãñýëä áàéðëàæ áàéñàí áàéíà. Õ¿íèé Ýðõèéí Õàðóóëûí ìýäýýëëýñíýýð òýä æàãñàã÷äûã íýâòð¿¿ëýõã¿éí òóëä íóëèìñ àñãàðóóëàã÷ õèé öàöàæ áàéñàí áà åðºíõèéëºã÷ Êàáèëàã àâ÷ ÿâàõ öóâàà õ¿ðýëöýí èðõýä õ¿÷èðõèéëýë ãàçàð àâ÷ ýõëýñýí áàéíà. Ãýð÷èéí ìýä¿¿ëýã áîëîí âèäåî áè÷ëýãýýñ ¿çâýë Á¿ãä Íàéðàìäàõ Óëñûí ãâàðäûí íèñýõ áóóäëààñ ÿàðàâ÷ëàí ãàð÷ æàãñàã÷èä ðóó ãàë íýýñýí áàéíà. Ýíý ¿åýð öàãäààãèéíõàí íóëèìñ àñãàðóóëàã÷ õèéã ¿ðãýëæë¿¿ëýí öàöñààð áàéñàí áºãººä óã ¿éë ÿâäëààñ áîëæ äîð õàÿæ 1 õ¿í àìèà àëäàí õýä õýäýí õ¿í øàðõàäñàí þì.

2009 îíä Ìàäàãàñêàð óëñàä óëñ òºðèéí íîöòîé õÿìðàë í¿¿ðëýæ áàéõ ¿åä Õÿòàä óëñ íü íóëèìñ àñãàðóóëàã÷ õèé, ðåçèíýí ñóì çýðýã ¿éìýýí ñàìóóíû ýñðýã çýâñýã õýðýãñë¿¿äèéã òóñ óëñ ðóó ýêñïîðòëîñîí. Åðºíõèéëºã÷ Ðàâîëàìàíàíàãèéí ýñðýã áàéíãà õèéãäýæ áàéñàí ýñýðã¿¿öëèéí æàãñààëûí ¿åýýð öàãäààãèéí õ¿÷èí øààðäëàãàã¿é õ¿÷, õ¿÷ õýòð¿¿ëýí õýðýãëýñýí þì. Âèêèëèêñ âåáñàéòûí íèéòýëñýí ÀÍÓ-ûí ýë÷èí ñàéäûí ÿàìíû öàõèëãààíä ýäãýýð èìïîðòîëñîí çýâñýã õýðýãñë¿¿äèéã Ìàäàãàñêàð óëñ ðóó ªÀÁÍÓ-ààñ åðºíõèéëºã÷ Ðàâîëàìàíàíàãèéí õóâèéí îíãîöîîð òýýâýðëýí, ãààëèéí øàëãàëòã¿éãýýð îðóóëñàí áàéíà. Òóñ öàõèëãààíä “õàìãààëàëòûí õ¿÷íèéõýí ýäãýýð çýâñýã õýðýãñë¿¿äèéã çîðèóëàëòûí äàãóó àøèãëàõ øààðäëàãàòàé áýëòãýë ñóðãóóëèëàëòàä õàìðàãäààã¿é” ãýæ, óã õýðýãñë¿¿äèéã õ¿ëýýí àâñíààñ õîéø öàãäààãèéí õ¿÷íèéõýí ºìíº íü æàãñàã÷èäòàé “øóóä òóëàõààñ ýìýýäýã” áàéñàí áîë “ñºðºã õ¿÷íèé ýñýðã¿¿öýã÷èä øóóä òóëàí òýìöýæ, á¿õ òºðëèéí òîìîîõîí æàãñààë öóãëààíûã íóëèìñ àñãàðóóëàõ õèé áîëîí öî÷ðîîõ ãðàíàò çýðãèéã àøèãëàõ çàìààð òàðààõ” àðãà ðóó øèëæñýí áàéíà. Çýâñýã õýðýãñýë èìïîðòëîí àâñàíààñ õîéø Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë îëîí íèéòèéí öóãëààíû ¿åýð ¿éìýýí ñàìóóíû ýñðýã çýâñýã õýðýãñë¿¿äèéã àøèãëàí õ¿íèé ýðõèéã çºð÷ñºí îëîí òîîíû òîõèîëäîë á¿ðòãýí àâñàí. Òóõàéëáàë, Ýìíåñòè Èíòåðíýøíëä 20 íàñòàé íýãýí îþóòàí õàíäàæ, 2009 îíû 6-ð ñàðûí 20-íä öàãäààãèéíõàí ò¿¿í ð¿¿ íóëèìñ àñãàðóóëàõ øèíãýí öàöàæ, ãýäýñ ð¿¿ íü ðåçèíýí ñóìààð áóóäàí, ãàðûí øóóã íü õóãàëñàí òàëààð ìýäýãäñýí þì. Òýðýý𠺺ðèéã íü áîëîí ò¿¿íèé ãýð á¿ëä àþóë çàíàëõèéëýë ó÷ðàõ ýðñäëýýñ ýìýýæ ýíý òàëààð ìýäýãäýæ áàéãààã¿éã ìºí äóðäñàí.

Äýýðõ á¿õ òîõèîëäëîîñ õàðâàë, Õÿòàäûí çàñãèéí ãàçàð òóõàéí öàã ìº÷èä Õÿòàäûí êîìïàíèóäàä ýêñïîðò õèéõèéã çºâøººðºõººñ ºìíº íèéë¿¿ëæ áóé óëñ îðîí íü òóñãàé õýðýãñë¿¿ä áîëîí áóñàä õýðýãñë¿¿äèéã õ¿íèé ýðõèéã çºð÷èõºä àøèãëàõàæ áîëîõ ýðñäëèéã óðüä÷èëàí ä¿ãíýæ, íÿãò ¿íýëãýý õèéãýýã¿é áàéíà.

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà28Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

4-Ð Á¯ËÝÃ: ÒÓÑÃÀÉ ÕÝÐÝÃÑÝË ÝÊÑÏÎÐÒËÎÃ× ÓËÑÓÓÄ ÁÀ ÊÎÌÏÀÍÈÓÄÛÍ ÃÀÄÀÀÄ ÕÀÐÈÓÖËÀÃÀ

Äýëõèéí óëñ îðíóóä íü ººðèéí ãàçàð íóòàã äýýðýý õ¿íèé ýðõèéã õ¿íäýòãýí õàìãààëàõ ìàø òîäîðõîé õàðèóöëàãà õ¿ëýýäýã áîëîâ÷ òîäîðõîé íºõöºëä õ¿íèé ýðõ çºð÷èãäºõººñ ñýðãèéëýõèéí òóëä ãàäààä õóóëü ýðõç¿éí õàðèóöëàãà áèé áîëãîõ òóõàé îéëãîëòûã îëîí óëñàä õ¿ëýýí çºâøººðºãäºõ íü íýìýãäñýýð áàéíà.

ͯÁ-ûí Ä¿ðìèéí 55-ð ç¿éëä ͯÁ-ûí ãèø¿¿í îðíóóäûã “¿íäýñ óãñàà, õ¿éñ, õýë, øàøèí ø¿òëýãýýñ ¿ë õàìààðàí õ¿í á¿ð ýðõ, ýðõ ÷ºëººòýéã õ¿ëýýí çºâøººð÷ ò¿¿íèéã õýðýãæèëòèéã õàíãàõ” çýðýã õ¿íèé á¿õ á¿ðýí ýðõèéã ñóðòàë÷èëàí äýìæèõèéã øààðääàã. ͯÁ-ûí Ä¿ðìèéí 56-ð ç¿éëèéí äàãóó á¿õ ãèø¿¿í îðíóóä “55-ð ç¿éëä çààñàí çîðèëòûã áèåë¿¿ëýõýä õàìòàðñàí áîëîí òóñäàà àðãà õýìæýý àâàõ” ¿¿ðýãòýé. ͯÁ-ûí ä¿ðìèéí ýäãýýð çààëò íü á¿õ ãèø¿¿í îðíóóäûã ººðèéí õèë äîòîð áîëîí ò¿¿íýýñ ãàäóóð õ¿íèé ýðõèéã õ¿íäýòãýí õàìãààëàõàä õàìòðàí àæèëëàõ ¿¿ðãèéã îíîîñîí.

Îëîí Óëñûí Õóóëèéí Êîìèññûí/ILC/ óëñ îðíóóäûí õ¿ëýýõ õàðèóöëàãûí òóõàé õýðâýý àëèâàà óëñ îðîí ñàíààòàéãàà𠓺ºð óëñ îðîíä îëîí óëñûí õýìæýýíä áóðóóòàé ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõàä íü òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëñýí” òîõèîëäîëä ººðèéí ãàçàð íóòãààñ ãàäíà ó÷èðñàí õîõèðîë, áóðóóòàé ¿éëäýëä õàðèóöëàãà õ¿ëýýíý ãýæ çààñàí áàéäàã. ¯¿íä, æèøýýëáýë õ¿íèé ýðõèéã íîöòîéãîîð çºð÷èõ ýñâýë äàéíû ãýìò õýðýã ¿éëäýõýä àøèãëàõ ºíäºð ýðñäýëòýé óëñàä öýðãèéí çýð çýâñýã áîëîí òóñãàé õýðýãñýë çýðãýä ìàòåðèàëûí òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëýõ îðíî. Îëîí óëñûí õýìæýýíèé áóðóóòàé ¿éëäýëä îëîí óëñûí õ¿íèé ýðõèéí òóõàé õóóëü ä¿ðìèéã íîöòîéãîîð çºð÷èõ, îëîí óëñûí õóóëèéí óäèðäàìæ õýñãèéã/jus cogens/ àãóóëñàí îëîí óëñûí õ¿ì¿¿íëýã õóóëü ä¿ðìèéí çºð÷èõ çýðýã îðíî. Òóõàéëáàë, àëèâàà óëñ îðîí íü áóñàä óëñ îðîíä ýð¿¿äýí ø¿¿õ àæèëëàãààíä ººðèéí íóòàã äýâñãýðò ýð¿¿äýí ø¿¿õ àæèëëàãààíä àøèãëàõ çîðèóëàëòòàé õýðýãñëèéã ¿éëäâýðëýí íèéë¿¿ëýõ íü ¿¿íä áàãòàíà.

Íèéë¿¿ëýã÷ óëñàä õàðèóöëàãà õ¿ëýýëãýñíýýð ýð¿¿äýí ø¿¿õ çîðèóëàëòòàé õýðýãñýë õóäàëäàí àâàã÷ óëñûí õàðèóöëàãà áàãàñàõã¿é þì. Ãýâ÷ íèéë¿¿ëýã÷ óëñ íü íèéë¿¿ëýõ ãýæ áóé çýâñýã õýðýãñëèéã ýð¿¿äýí ø¿¿õ áîëîí áóñàä ç¿é áóñààð õàðüöàõ áàéäëààð õ¿íèé ýðõèéã íîöòîéãîîð çºð÷èõºä àøèãëàæ áîëçîøã¿é áîäèò ýðñäýëèéã ¿¿íä õàìààðàëòàé áàðèìò íîòîëãîîíä ¿íäýñëýí àíõààðàí ¿çýæ, ººðèéí ýðõ ìýäëèéí õýìæýý õÿçãààðûí õ¿ðýýíä òóñ íèéë¿¿ëýëòèéã çîãñîîõ àðãà õýìæýý àâàõ ¸ñòîé. Àëèâàà óëñ îðîí íü ýíý òºðëèéí çýâñýã õýðýãñë¿¿äèéã ýð¿¿äýí ø¿¿õ, ç¿é áóñààð õàðèöàõûã õîðüñîí õóóëü ä¿ðìèéí óäèðäàìæèéã çºð÷äºã íü íîòëîãäñîí óëñ îðîí ðóó íèéë¿¿ëýõ àæèëëàãààã çîãñîîæ ÷àäàõã¿é áîë îëîí óëñûí õóóëèàð õ¿ëýýñýí ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýýã¿é, õàéõðàìæã¿é ¿éë àæèëëàãààíààñ áîëæ íèéòëýã õ¿íèé ýðõ çºð÷èãäºõºä õ¿ðãýñýí òóë õîõèðîã÷èä õóóëèéí äàãóó íºõºí îëãîâîð øààðäàõ ýðõòýé áîëíî.

ÁÀÃÀ ÎÂÐÛÍ ÇÝÂÑÃÈÉÍ ÝÊÑÏÎÐÒÛÍ ÕßÍÀËÒÒÀÉ ÕÎËÁÎÃÄÎÕ ÃÀÄÀÀÄ ÕÀÐÈÓÖËÀÃÀ Öýðãèéí òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëýõ áîëîí åðäèéí çýâñãèéí íèéë¿¿ëýëòèéí õ¿ðýýíä ãàäààä õàðèóöëàãà õ¿ëýýõ ãýäýã îéëãîëò íü óëàì á¿ð õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí áàéíà. 2013 îíû 4-ð ñàðûí 2-íä ͯÁ-ûí Åðºíõèé Àññåìáëåé “Çýâñãèéí Õóäàëäààíû Òóõàé Õýëýëöýýð”/Arms Trade Treaty-ATT/-èéã õýðýãæ¿¿ëæ ýõýëñíýýð ãèø¿¿í îðíóóäàä “áàãà îâðûí çýð çýâñã¿¿ä”-èéã ýêñïîðòîíä íèéë¿¿ëýõ çºâøººðºë îëãîõîîñ ºìíº õ¿íèé ýðõèéã çºð÷èõºä àøèãëàãäàõ ýðñäëèéã ¿íýëýõ øààðäëàãûã òàâüñàí þì.ÀÒÒ-ûí 7-ð ç¿éëä çýâñãèéí íèéë¿¿ëýëò íü îëîí óëñûí õ¿íèé ýðõèéí òóõàé õóóëü ä¿ðìèéã íîöòîéãîîð çºð÷èõºä àøèãëàõ áîäèò ýðñäýë áàéõ íºõöºëä òóñ íèéë¿¿ëýëòèéã õîðèãëîõ òóõàé çààñàí. Áîäèò áàéäàë äýýð äýëõèéí áàðàã á¿õ óëñ îðíóóä çýð çýâñýã áîëîí òýäãýýð ñóì õýðýãñëèéí íèéë¿¿ëýëòèéã õÿíàëòäàà áàéëãàäàã áºãººä çàðèì óëñ îðíóóä õèìèéí õîðò øèíãýí áóþó ñóì, òýäãýýðèéã øèäýã÷ çýâñýã, õóÿãò òýýâðèéí õýðýãñýë çýðãèéã ýêñïîðòûí õÿíàëòûí æàãñààëòàä áàãòààñíààð òóñãàé õýðýãñëèéí òóõàé ÀÒÒ-ûí áàðèìòëàõ çàð÷ìûí õÿçãààðûã óëàì òýëæ áàéíà. Îëîí óëñûí õóóëü ä¿ðìýýð õ¿í óñòãàõ ãàçðûí ìèíà, öàöðàõ òýñðýõ áºìáºã/cluster munitions/ çýðýã õ¿÷èðõèéëëèéí áºãººä õ¿íëýã áóñ øèíæòýé òîäîðõîé íýð òºðëèéí çàðèì çýâñýã õýðýãñëèéã ¿éëäâýðëýõ, õàäãàëàõ, øèëæ¿¿ëýõèéã õîðèãëîäîã.

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà 29Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

ÒÓÑÃÀÉ ÕÝÐÝÃÑËÈÉÍ ÕßÍÀËÒ Õ¿íëýã áóñ çýð çýâñã¿¿ä, áóñàä òºðëèéí çýð çýâñãèéã íèéë¿¿ëýõ áóþó øèëæ¿¿ëýõýä õ¿íèé ýðõèéí øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëòýä ñóóðèëñàí ýðñäëèéí ¿íýëãýý õèéõèéã óëñ îðíóóäàä ¿¿ðýã áîëãîõ çýðýã äýýðõ çàð÷ìóóäàä òóñãàé õýðýãñë¿¿äèéã õàìðóóëàõ øààðäëàãàòàéã îëîí óëñàä õ¿ëýýí çºâøººðºõ íü íýìýãäñýýð áàéíà.

Õ¿íëýã áóñ çýâñýã õýðýãñýëòýé õîëáîãäóóëàí ͯÁ-ûí Åðºíõèé Àññàìáëåé á¿õ ãèø¿¿í îðíóóääàà “ýð¿¿ ø¿¿ëò, õàðãèñ, õ¿íëýã áóñ, äîðä õàðüöàà ýñâýë øèéòãýëä àøèãëàãäàõààñ ººð çîðèóëàëò áàéõã¿é òóñãàé õýðýãñëèéí ¿éëäâýðëýë, õóäàëäàà, èìïîðò áîëîí õýðýãëýýã õîðèãëîõ, äýýðõ áàéäëààð àøèãëàãäàõààñ ñýðãèéëýõ çîðèëãîîð çîõèõ õóóëü ýðõ ç¿éí, çîõèîí áàéãóóëàëòûí, ø¿¿õèéí áîëîí áóñàä àðãà õýìæýýã àâàí õýðýãæ¿¿ëýõ”-èéã óäàà äàðàà óðèàëñàí þì. Äýëõèéí çàðèì óëñ îðíóóä, ÿëàíãóÿà Åâðîïûí Õîëáîî, çàðèì íýð òºðëèéí òóñãàé õýðýãñëèéã íèéë¿¿ëýõ, øèëæ¿¿ëýõ òóõàé õóóëü òîãòîîìæèéã áàòàëæ, “öààçûí ÿë ã¿éöýëä¿¿ëýõ, ýð¿¿äýí ø¿¿õ áîëîí áóñàä òºðëèéí õàðãèñ, õ¿íëýã áóñ, äîðä õàðüöàà ýñâýë øèéòãýëä àøèãëàãäàõààñ ººð áîäèò çîðèóëàëòã¿é çýâñýã õýðýãñë¿¿ä”-èéí îëîí óëñûí õóäàëäààíä õîðèã òàâüæ, ºðãºí õ¿ðýýíèé íýð òºðëèéí õóóëü ñàõèóëàõ áîëîí õàìãààëàõ çýâñýã õýðýãñëèéí õ¿íèé ýðõèéã çºð÷èõ çîðèëãîîð áóðóóãààð àøèãëàõààñ ñýðãèéëæ òýäãýýðèéí õóäàëäààíä õÿíàëò òàâüæ áàéíà.

Õóóëü ñàõèóëàõ àæèëëàãààíä àøèãëàãääàã òóñãàé õýðýãñë¿¿äèéí õ¿íèé ýðõýä ó÷ðóóëæ áóé ýðñäýë, îëîí óëñûí õóóëü ýðõ ç¿éí àêòóóäûí äàãóó óëñ îðíóóäûí õ¿ëýýõ ãàäààä õàðèóöëàãà çýðãèéã àâ÷ ¿çâýë Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë áîëîí Îìåãà íü äýëõèéí á¿õ óëñ îðíóóä ¿¿íä ýðõ ç¿éí çîõèöóóëàëòûí ìåõàíèçì áèé áîëãîõ õýðýãòýé ãýæ ¿çýæ áàéíà. Ýíý çîõèöóóëàëòàíä ýäãýýð òóñãàé õýðýãñë¿¿äèéí áóðóóãààð àøèãëàõààñ ñýðãèéëýõ çîðèëãûí õ¿ðýýíä òýäãýýðèéã íèéë¿¿ëýõ, øèëæ¿¿ëýõ çºâøººðëèéã îëãîõ ñèñòåì áàãòàæ áàéíà. Ǻâøººðëèéã îëãîõ ñèñòåì ýíý òºðëèéí òóñãàé õýðýãñëèéã øèëæ¿¿ëñíýýð ¿¿ñýæ áîëîõ ýðñäëèéí ¿íýëãýýã õèéõ, ýíý òºðëèéí òóñãàé õýðýãñëèéí àøèãëàëò áîëîí àøèãëàõ çºâøººðºë îëãîõ õ¿íèé ýðõèéí øàëãóóðò íèéö¿¿ëýõ ýðõ ç¿éí áàòàëãààò ¿¿ðãèéã áèé áîëãîõ õýðýãòýé. Òóñãàé õýðýãñýë íèéë¿¿ëýã÷ óëñ íü õóäàëäàã÷ àâàã÷ óëñàä ýêñïîðò õèéõýýñ ºìíº õóäàëäàí àâàã÷èéí ¿éë àæèëëàãààã íÿãòëàí øàëãàõ õýðýãòýé. Çàðèì òîõèîëäîëä òóñãàé õýðýãñýë íèéë¿¿ëýõýä ÿâöàä çàìààñ íü ººð ãàçàðò õ¿ðãýãäýõýýñ ñýðãèéëæ ýêñïîðòûã õ¿ëýýí àâñàí ñåðòèôèêàò øààðäàõ õýðýãòýé. Äýëõèéí á¿õ óëñ çýð çýñýã áîëîí òóñãàé õýðýãñëèéí èìïîðò, ýêñïîðòûí òóõàé ìýäýýëëèéã èë òîä áîëãîí ïàðëàìåíò, îëîí íèéòýä ìýäýýëëýæ áàéõ õýðýãòýé.

ÊÎÌÏÀÍÈÓÄÛÍ Õ¯ËÝÝÕ ÕÀÐÈÓÖËÀÃÀ ªíãºðñºí 10 æèëä õ¿íèé ýðõèéã õàìãààëàõàä êîìïàíèóäûí õàðèóöëàãûã õ¿ëýýí çºâøººðºõ íü îãöîì íýìýãäñýí. Ýíý õàðèóöëàãûã ͯÁ-ûí Áèçíåñ áà Õ¿íèé Ýðõèéí “Õàìãààë, Õ¿íäýë, ͺõºí ñýðãýý” íýðò õºòºëáºð áîëîí ͯÁ-ûí Áèçíåñ áîëîí Õ¿íèé Ýðõèéí ×èãë¿¿ëýõ Çàð÷ìóóäàä òîäîðõîé òóñãàæ ºãñºí þì. ͯÁ-ûí ×èãë¿¿ëýõ Çàð÷èìä êîìïàíèóä íü õ¿íèé á¿õèé ë ýðõèéã õ¿íäýòãýõ õàðèóöëàãà õ¿ëýýõ áºãººä ýíýõ¿¿ õàðèóöëàãàà áèåë¿¿ëõèéí òóëä ò¿¿íä òîõèðîõ áîäèò àðãà õýìæýý àâàõ ¸ñòîéã çààñàí þì. Ýíý íü áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãààòàé õîëáîãäîëòîé õ¿íèé ýðõèéí çºð÷ëèéã àðèëãàõàä øààðäëàãàòàé óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, áàãàñãàõ àðãà õýìæýýã àâàõûã øààðäàæ áàéãàà þì. ×èãë¿¿ëýõ Çàð÷ìóóäàä “Õ¿íèé ýðõèéã õ¿íäýòãýõ õàðèóöëàãà íü äýëõèéí á¿õ áèçíåñèéí ï¿¿ñ áàéãóóëëàãóóäûí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áóé á¿õèé ë ñàëáàðò ìºðäºõ ¸ñòîé äýëõèéí ñòàíäàðò þì. Ýíý íü óëñ îðíóóäûí õ¿ëýýñýí õ¿íèé ýðõèéí ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýõ ýðìýëçýë, ÷àäàìæààñ ¿ë õàìààðàõ áºãººä ÷àäàìæààñ õàìààðàí õ¿ëýýõ ¿¿ðýã íü áàãàñàõã¿é. ̺í äýýð áîëîí äîîðõè õàðèóöëàãà íü õ¿íèé ýðõèéã õàìãààëàõ òóõàé óëñ îðíóóäûí õóóëü òîãòîîìæèíä íèéöñýíèé ¿íäñýíä îðøèíî” ãýæ çààæýý.

Ýíýõ¿¿ õ¿íèé ýðõèéí ñòàíäàðòûã çºð÷èõ ýðñäýë äàãóóëæ áóé, õ¿íèé ýðõèéã íîöòîéãîîð çºð÷èæ áàéãàà íü èë áîëñîí õóäàëäàí àâàã÷äàä çýð çýâñýã áîëîí òóñãàé õýðýãñëèéã õóäàëäààëæ áóé á¿õ êîìïàíèóä àæèëëàãààãàà çîãñîîõ øààðäëàãàòàé. Ò¿¿í÷ëýí òóñãàé õýðýãñýë õóäàëäààëæ áóé êîìïàíè íü õ¿íèé ýðõèéã çºð÷õºä íèéë¿¿ëñýí õýðýãñýë íü àøèãëàãäàõàä áóðóóòàé þì. Îëîí Óëñûí Òàíãàðàãòíû Ø¿¿õèéí Êîìèññ/International Comission of Jurists-ICJ/-èéí Ìýðãýæèëòí¿¿äèéí Ǻâëºë íü êîìïàíèéí õ¿íèé ýðõèéã òîäîðõîé õýìæýýíä çºð÷õºä îðîëöñîí àæèëëàãàà áîëîí ¿¿íòýé õîëáîãäóóëàí èðãýíèé áà ãýìò õýðãèéí òóõàé õóóëèéí ºìíº õ¿ëýýõ õàðèóöëàãûã ñóäàëñàí áàéíà. ICJ-í Ìýðãýæèëòí¿¿äèéí Ǻâëºë íü õýðâýý êîìïàíèéí ¿éë àæèëëàãàà íü õ¿÷èðõèéëýë ¿éëäýõ áîëîìæ îëãîõ, õ¿÷èðõèéëëèéã óëàì äîðîéòóóëàõ, õ¿÷èðõèéëëèéã ¿éëäýõýä õÿëáàð áîëãîõ, õ¿÷èðõèéëýë ¿éëäýãäýõ ãýæ áàéãàà ìýäñýí, ýñâýë ìýäýõ áîëîìæòîé áàéñàí áîë õóóëèéí ºìíº õàðèóöëàãà õ¿ëýýõ õàíãàëòòàé ¿íäýñëýëòýé ãýæ ¿çñýí þì. Êîìïàíè íü áîëîìæèò áóñàä àðãà õýðýãñëýýñ ãàäíà áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í íèéë¿¿ëýõ çàìààð õ¿÷èðõèéëýë ¿éëäýõ áîëîìæòîé áîëãîõ, õ¿÷èðõèéëëèéã äîðîéòóóëàõ áîëîí ¿éëäýõýä õÿëáàð áîëãîõ áîëîìæòîé þì.

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà30Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

įÃÍÝËÒ Энэ тайланд улам өсөн нэмэгдэж буй Хятад улсын хууль сахиулах болон бусад галт зэвсэг, тусгай хэрэгслийн төрлүүдийг оруулсан бөгөөд тэдгээрийн ихэнх нь экспортонд нийлүүлэгдэж байна. Эдгээр галт зэвсэг, тусгай хэрэгслийн нийлүүлэлт нь хүний эрх зөрчигдөх ямар эрсдэл дагуулж байгаа талаар өөрт байгаа мэдээлэл дээр үндэслэн энэ тайланд тусгасан юм. Энэ тайланд Хятадын улсын галт зэвсэг болон түүний сумны асар том зах зээлийг дурдалгүй, зөвхөн хууль сахиулах ажиллагаанд ашиглаж буй Хятад улсын тусгай хэрэгслийн дотоод хэрэглээ, дэлхийн бусад улс орнуудад нийлүүлж буй хэрэгслийн хүний эрхэд учруулж буй аюул эрсдлийг тусгав.

Энэ тайланд тусгагдсан Хятад улсад үйлдвэрлэгдсэн хүчирхийллийн зориулалттай зарим зэвсэг хэрэгслүүд тухайлан хүндрүүлэгчтэй хөлний гав, төрөл бүрийн хосолсон гав, хүлээст сандал, шууд хүргэх цахилгаан зэвсэг, өргөст бороохой зэрэг нь олон улсын хууль сахиулах хүний эрхийн стандартанд нийцэхгүй гэж Эмнести Интернэшнл, Омега үзэж байна. Энэ төрлийн зэвсэг хэрэгслүүд хүнлэг бус шинжтэй тул Хятад улсын эрх баригчид уг зэвсэг хэрэгслийг үйлдвэрлэх, сурталчилах, худалдаалах, нийлүүлэх, ашиглахыг хориглох шаардлагатай. Түүнчлэн, Хятадын компаниуд нь хүний эрхийг хүндэтгэх компани болон пүүсийн үүргийг зөрчиж байна.

Хятад улс хууль сахиулах ажиллагаанд нийцсэн тусгай хэрэгслүүдийг хүний эрхийг ноцтойгоор зөрчих өндөр эрсдэлтэй худалдан авагчдын гарт хүргэхээс сэргийлэх арга хэмжээг аваагүйг судалгаагаар илрүүлж энэ тайланд оруулсан. Хятадын компаниуд хууль сахиулах тусгай хэрэгслийн экспортонд тавих хяналтыг хэрэгжүүлэхгүй байгаа бөгөөд үүгээрээ олон улсын бизнесс болон хүний эрхийн хэм хэмжээг зөрчиж байна.

Хятад улс нь тусгай хэрэгслүүдийг эрүүдэн шүүх, зүй бусаар харьцах, дарангуйлахад ашиглах бодит эрсдлээс сэргийлэхийн тулд хууль сахиулах тусгай хэрэгслийн үйлдвэрлэлийн салбар болон түүний худалдаатай холбогдох хууль эрхзүйн болон бодлогын чухал шинэчлэлийг яаралтай хийх шаардлагатай байна. Энэ шинэчлэлд “эрүүдэн шүүх хэрэгсэл”-ийн үйлдвэрлэл, худалдаа болон экспортыг хориглох явдал мөн багтах ёстой юм.

Хятадын засгийн газар саатуулах төв эсхүл, жагсаал цуглааны үеэр цагдаа нарын эрүүдэн шүүсэн, зүй бусаар харьцсан, хүч хэтрүүлэн хэрэглэсэн гомдлуудыг мөрдөн шалгаж, эдгээр хэрэгт хариуцлага хүлээх этгээдийг хуулийн өмнө шударгаар шүүн, хохирогчдод тохирсон нөхөн олговор олгох үүрэг хүлээх ёстой.

Гэвч Хятад нь хууль сахиулах ажиллагаанд ашиглаж буй тусгай хэрэгслийн үйлдвэрлэл, худалдаа, тэдгээр хэрэглээний тухай хууль журам, түүний хэрэгжилтийг яаралтай сөхөн харах шаардлагатай цорын ганц улс биш юм. Энэ төрлийн бараа бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл, борлуулалт нь дэлхийн зах зээлд улам бүр өсөн тэлж, үүнийг даган хэрэглэхэд зохимжгүй хэрэгслүүд, тэрчлэн хууль сахиулах ажилд зориулагдсан тамлан зовоох хэрэгслийг бүтээх, хуульд нийцсэн зэвсэг хэрэгслийг хууль сахиулагчид буруугаар ашиглах нь нэмэгдэж байгаа тул дэлхийн бүл улс орон доорхи зөвлөмжийг нарийвчлан анхаарч үзэх шаардлагыг бий болгож байна.

ЭМНЕСТИ ИНТЕРНЭШНЛ БОЛОН ОМЕГА НАРААС БҮГД НАЙРАМДАХ ХЯТАД АРД УЛС БОЛОН БУСАД УЛС ОРНЫ

ЗАСГИЙН ГАЗАРТ ӨГӨХ ЗӨВЛӨМЖ:

Хууль сахиулах тусгай хэрэгслийн үйлдвэрлэл, сурталчилгаа, худалдааны талаар

� Гэмтэл бэртэл учруулах, тамлан зовоох болон бусад байдлаар зүй бусаар харьцахад хүргэж болзошгүй хүчирхийллийн шинжтэй хүндрүүлэгчтэй хөлний гав, хурууны гав, хүзүүгээр дөнгөлдөг хосолсон гавын төрлүүд, хөлний гавтай хосолсон гавын төрлүүд, мөрдөн байцалтын сандал, өргөст бороохой,

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà 31Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

цахилгаан гар буу, цахилгаан бороохой, цахилгаан бамбай зэрэг тусгай хэрэгслийн үйлдвэрлэл, сурталчилгаа, худалдаа, нийлүүлэлт болон хэрэглээг хориглох.

� Хууль сахиулах ажиллагааны олон улсын стандартанд нийцсэн боловч хүчирхийллийн зорилгоор ашиглан гэмтэл бэртэл учруулж болзошгүй хамгаалалтын болон тусгай хэрэгслийн хяналтын хууль тогтоомжийг орчин үед нийцүүлэх, бий болгох. Худалдаанд зохих хяналт бий болгохын тулд олон улсын хэмжээнд явагдаж буй худалдааны хэмжээ, үнэлгээ, тэдгээрийн байршлын талаар байнгийн бодит мэдээлэл нийтлэн хүргэх.

� Хууль сахиулах тусгай хэрэгслийг ашиглан хүний эрхийн ноцтой зөрчил үйлдсэн эсвэл үйлдэх нөхцлийг бүрдүүлсэн, мөн тус зэвсэг хэрэгслийг ашиглан хүний эрх зөрчигдөх магадлалтай бодит эрсдэл бүхий улс орнуудын хууль сахиулах байгууллагуудад экспортлох тусгай зөвшөөрлийг яаралтай цуцлах. Ийм бодит эрсдлийг зайлуулах хүртэл зэвсэг, тусгай хэрэгсэл нийлүүлэх эрхийг цуцлах. Тухайлан зөрчигдсөн тохиолдолд бие даасан мөрдөн шалгалт хийж, засгийн газар үүнд бодит оролцоотой байх. Эсвэл, буруутай этгээдийг шийтгэх, сургалт болон бүртгэлийн системийг дахин судлаж, холбогдох эрхзүйн шинэчлэлтийг хийх замаар энэ төрлийн зэвсэг хэрэгслийг олон улсын стандартын дагуу ашиглах баталгааг бий болгох.

Эрүүгийн Шүүх Тогтолцооны талаар

� Үндэсний хууль тогтоомжийг Эрүүдэн Шүүхийн эсрэг Конвенц, ИУТЭОУП болон үүнд хамаарах бусад олон улсын гэрээ хэлэлцээр, хэм хэмжээнд нийцүүлэн өөрчлөх. Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улс нь Эрүүгийн Байцаан Шийтгэх Хуулийнхаа зарим заалтуудыг ИУТЭОУП-тай нийцүүлэх.

� Үндэслэлгүйгээр баривчлах, албадан саатуулах, цагдан хорих болон саатуулагчдыг өмгөөлөгч болон гэр бүлийн гишүүдтэй холбоо тогтооход саад хийхийг зогсоох.

� Эрүүдэн шүүх болон бусад байдлаар зүй бусаар харьцахыг зогсоож, хохирогчид ба тэдгээрийн өмгөөлөгчдийн мэдүүлсэн гомдлын дагуу албадан саатуулагдах хугацаанд эрүүдэн шүүсэн, зүй бус харьцсан бүх тохиолдлыг чанд мөрдөн шалгах. Хууль сахиулагчдын эрүүдэн шүүх болон зүй бусаар харьцах үйлдлийг шууд болон удирдлагын хариуцлагын хэлбэрээр зогсоох, буруутай этгээдийн хэргийг олон улсын хэм хэмжээнд нийцсэн шударга шүүхээр шүүж цаазын ял оногдуулалгүйгээр тохирох шийтгэлийг оноох. Эрх баригчид эрүүдэн шүүхийг хориглосон хууль батлах, хэрэгжих нөхцлийг олгохын тулд шаардлагатай зохион байгуулалтын шинэчлэлийг хийх, эрүү шүүлтийн хохирогчдод олон улсын хэм хэмжээнд нийцсэн зохих нөхөн олговрыг олгох.

Хууль сахиулах ажилтнууд тусгай хэрэгслийг ашиглах талаар

� Амьсгаа боох аюул эрсдэлтэй, стресст байрлалд оруулах зэрэг хүчирхийллийн шинжтэй, эсхүл шаардлагагүй үед хүлэх арга хэлбэрүүдийг хууль сахиулах ажилтнууд хэрэглэхийг хориглох.

� Хүний амь нас, аюулгүй байдал, эд хөрөнгийг хамгаалах, нийгмийн хэв журмыг хангах зорилгоор олон нийтийн жагсаал цуглааныг хянах, тараах үед тусгай хэрэгслийг хэрхэн ашиглах журмыг боловсруулан хэрэгжүүлэх. Нийтийн цуглааныг албадан тараах тусгай хэрэгслийг урьдчилан шалгаж үнэлгээ өгсөн байх, зөвхөн хууль эрхзүйн үндэстэйгээр хамгийн богино хугацаанд тохируулан ашиглах.

� Тусгай хэрэгслийг удаа дараа туршин оновчтойг нь батлаж, хүний биед хэтэрсэн гэмтэл, бэртэл учруулахгүй нь тодорхой болсоноос бусад төрлийн цэвэр резин ба хуванцараар хийгдсэн “хөнөөл багатай” сумыг хэрэглээг хориглох. Энэ төрлийн зэвсгийг зөвхөн хүнд аюул заналхийлэл учирсан онц

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà32Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

үймээн самууны нөхцөлд л ашиглахаар хязгаарлах. Энэ төрлийн сумыг зөвхөн түрэмгийлэл идэвхитэй үйлдэж буй этгээд рүү онилон буудах бөгөөд хүний толгой, цээжин бие, гуя хэсэгт хэзээ ч онилон буудаж болохгүй.

� Галт зэвсэг ашиглах тусгай сургуулилтанд хамрагдсан ажилтнуудад зөвхөн хуулийн дагуу болон удирдлагын хяналтан дор сумт зэвсгийг хэрэглэхийг зөвшөөрөх. Онилсон этгээдийг онохын тулд резинэн болон хуванцар сумыг санаатайгаар газар ойлгон буудаж болохгүй. Хэрвээ боломжтой бол энэ сумыг буудахаас өмнө тодорхой анхааруулга өгч сануулах. Энэ суманд өртөн гэмтэж бэртсэн хүнд эрүүл мэндийн туслалцаа авах боломжийг олгох.

� Хууль сахиулах ажилтан эсвэл энгийн иргэн гэмтэж бэртэх аюул заналхийлэлд өртсөн тохиолдолд цахилгаан гар буу, тусгай хэрэгслүүдийг зөвхөн галт зэвсэг хэрэглэхээс өөр сонголтгүй болсон онцгой нөхцөлд хэрэглэх. Цахилгаанаар цохих хэрэгслүүд нь нэг удаагийн цохилтоор хүний биед их хэмжээний өвдөлт мэдрүүлж, цахилгаан цохилтын улмаас амь насаа алдах, ноцтой гэмтэл бэртэл авах эрсдэлтэй тул энэ төрлийн зэвсгүүдийн цохилтын хугацааг 5 болон түүнээс доош секунд хүртэл багасгах. Хууль сахиулах үйл ажиллагааны дүрэм журмаар илүү цохилт өгөх, олон давтамжит болон удаан хугацааны цахилгаан цохилт өгөхийг хориглох. Түүнчлэн, хүлэгдэн хөдлөх боломжгүй болсон этгээд, бие бялдрын хувьд эмзэг өндөр настан, жирэмсэн эмэгтэйчүүд, хүүхэд зэрэгт уг тусгай хэрэгслийг ашиглахыг хориглох.

� Илүүц гэмтэл бэртэл учрахаас сэргийлэн, хүч хэрэглэхийг багасгахын тулд хууль сахиулагчдад зориулсан гар бороохой ашиглах журам бий болгож, сургалт явуулах. Гар бороохойг зөвхөн хүний амь нас болон бие махбодь гэмтэж бэртэх бодит аюул эрсдэлтэй тохиолдолд шаардлагатай хүчийг ашиглан зогсоох, ямар ч нөхцөлд хүний толгой, хүзүү, хоолой, нуруу, ууц нуруу, өвдөг, шагай зэрэг эмзэг цэгүүдийг цохихыг илтээр хориглох.

� Олон нийтийн жагсаал цуглааны үед ашиглах химийн хорт шингэн, шаардлагагүй хүч нь хүнд илүүц гэмтэл бэртэх учруулах эрсдлийг нэмэгдүүлдэг. Химийн хорт шингэнийг тодорхой өргөн хэмжээний газарт буудах, хязгаарлагдмал орчинд буй зэвсэггүй хүний ойролцоо цацах, гарц болон агааржуулах цэгүүд рүү цацах, өндөр настан, хүүхэд болон химийн хорт шингэнээс зайлах боломжгүй хүмүүс рүү шүршихийг хориглох. Нулимс асгаруулагч металл сум болон нулимс асгаруулагч хийг хүн рүү шууд онилон буудах, химийн хорт шингэнийг ундны ус болон хоол хүнсийг хордуулан цацах, энэ төрлийн шингэнийг өндөр нягтаршуулсан хэлбэрээр ашиглахыг хориглох.

� Түрэмгийлэл, заналхийллийн эсрэг зэвсэг хэрэгсэл ашиглах хууль сахиулах бүх ажилтан холбогдох олон улсын хүний эрхийн хууль дүрэм болон стандартууд, ялангуяа НҮБ-ын Үйл Ажиллагааны Дүрэм ба Үндсэн Зарчимын талаархи сургалтанд хамрагдсан байх, ингэснээр хууль сахиулах ажилтан болон түүнтэй адилгах хариуцлагат этгээд нь тодорхой зорилгыг гүйцэлдүүлэхийн тулд шаардлагатай, тодорхой хэмжээний хүчийг эцсийн арга болгон ашиглаж байгаа эсэхийг хянах, шаардлагатай бол хариуцлага хүлээлгэх.

� Хууль сахиулах бүх ажилтныг зохих хяналт, шалгалтын дагуу сонгон шалгаржуулж, үүргээ гүйцэтгэхэд тохирох хүний эрхэд суурилсан байнгын ёсзүй, сэтгэлзүй, бие бялдар, мэргэжлийн түвшиний сургалтанд хамруулах. Хууль сахиулах үүргээ гүйцэтгэх чадварыг байнгын давтамжтайгаар шалгаж байх.

Õÿòàä óëñûí ýð¿¿äýí ø¿¿õ, çàëõààõ õýðýãñëèéí õóäàëäàà 33Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë - Èíäåêñ: ASA 17/042/2014

OmegaResearch Foundation

ÕÓÓËÜ ÑÀÕÈÓËÀÕ ÀÆÈËËÀÃÀÀÍÄ ÀØÈÃËÀÃÄÀÆ ÁÀÉÃÀÀ ÕßÒÀÄ ÓËÑÛÍ ÝЯ¯ÄÝÍ Ø¯¯Õ, ÇÀËÕÀÀÕ ÕÝÐÝÃÑËÈÉÍ ÕÓÄÀËÄÀÀ

Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä Õÿòàä óëñ íü ãàëò çýâñýã áîëîí ò¿¿íèé ñóìíû òîìîîõîí ¿éëäâýðëýã÷, ýêñïîðòëîã÷ óëñ áîëñíîîñ ãàäíà ãàâ, öàõèëãààí áîðîîõîé, ¿éìýýí ñàìóóíû ýñðýã õýðýãñýë çýðýã òºðºë ç¿éë íü óëàì íýìýãäýæ áóé õóóëü ñàõèóëàõ òóñãàé õýðýãñëèéí òîìîîõîí ¿éëäâýðëýã÷ óëñàä òîîöîãäîõ áîëñîí. Õÿòàäûí êîìïàíèóä íü äýëõèéí äàÿà𠺺ðèéí á¿òýýãäýõ¿¿íýý ñóðòàë÷ëàõ áîëæ, äýëõèéí ºíöºã áóëàí á¿ðä çîõèîí áàéãóóëàãääàã ¿çýñãýëýí õóäàëäààíä îðîëöîõ íü íýìýãäñýí þì.

Ýìíåñòè Èíòåðíýøíë Îìåãà Ñóäàëãààíû Ñàíòàé õàìòàð÷ ñóäàëãàà õèéí ýíý òàéëàíã áè÷èæ áîëîâñðóóëàâ. Òàéëàí íü äýëõèéí ºíöºã áóëàí á¿ðä ñ¿¿ëèéí 5 æèëèéí òóðø ýð¿¿ ø¿¿ëò áîëîí áóñàä õ¿íëýã áóñ, äîðä õàðüöààíû òàëààð õèéñýí íàðèéí ñóäàëãààí äýýð ñóóðèëñàí þì. Óã òàéëàíä Õÿòàä óëñûí ãàëò çýâñýã áà ò¿¿íèé ñóì õýðýãñëýýñ áóñàä òóñãàé õýðýãñëèéí ¿éëäâýðëýë áîëîí õóäàëäààíû òóõàé áàðèìòóóäûã òàíèëöóóëàõ áºãººä òýäãýýð õýðýãñëèéã Õÿòàäàä áîëîí äýëõèéí áóñàä óëñàä õýðõýí àøèãëàäàã òàëààð çàðèì æèøýýã õ¿ðãýõ áîëíî.