Top Banner
Aprezentasaun husi La'o Hamutuk 4/22/2013 FOTI Timor-Leste 1 Husi La’o Hamutuk Institutu Timor-Leste ba Monitor no Analiza Dezenvolvimentu Ba FOTI-Timor Leste Training on Investigative Journalism 22 Abríl 2013 Ohin dadeer ita sei 1. Hare fonte informasaun jerál no tipu 2. Esplora Portal Aprovizionamentu no Transparénsia 3. Introduz DVD La’o Hamutuk nian 4. Hare fonte seluk, ofisiál no informal, relatóriu husi instituisaun sira, no sst. Bele hanoin – se mak hatene informasaun, karik tenke ka bele publika, se mak pronto atu ajuda? Kada pasu atividade iha dokumentu 1. Vizaun (PEDN, Program Governu tinan lima) 2. Planu (Planu anuál) 3. Kompromisu (OJE promulgadu) 4. Preparasaun (dezeñu, tender) 5. Implementasaun (kontratu, ezekusaun) 6. Rezultadu (handover, rel. anuál) 7. Evaluasaun Dokumentu ruma 1. Relatóriu Global – UN/ONU, IMF/FMI, ADB/BDA, World Bank/Banku Mundial, UNDP/PNUD, UNICEF, UNESCAP, … 2. Governu Timor-Leste – Orsamentu, kontratu, relatóriu anuál no projetu, DNE, BCTL, ANP, Min.Fin., Min.Just., Portal, Jornál Repúblika 3. Sosiedade sivíl lokál no internasionál 4. Kompañia no reguladór 5. Parseiru dezenvolvimentu 6. Akadémiku sira 7. Media
12

Ohin dadeer ita sei - laohamutuk.orglaohamutuk.org/econ/training/LHFOTI22Apr2013Handoutte.pdf · Aprezentasaun husi La'o Hamutuk 4/22/2013 FOTI Timor-Leste 1 Husi La’o Hamutuk Institutu

Sep 17, 2018

Download

Documents

trinhphuc
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Page 1: Ohin dadeer ita sei - laohamutuk.orglaohamutuk.org/econ/training/LHFOTI22Apr2013Handoutte.pdf · Aprezentasaun husi La'o Hamutuk 4/22/2013 FOTI Timor-Leste 1 Husi La’o Hamutuk Institutu

Aprezentasaun husi La'o Hamutuk 4/22/2013

FOTI Timor-Leste 1

Husi La’o HamutukInstitutu Timor-Leste ba Monitor no Analiza Dezenvolvimentu

Ba FOTI-Timor Leste Training on

Investigative Journalism

22 Abríl 2013

Ohin dadeer ita sei

1. Hare fonte informasaun jerál no tipu

2. Esplora Portal Aprovizionamentu no

Transparénsia

3. Introduz DVD La’o Hamutuk nian

4. Hare fonte seluk, ofisiál no informal,

relatóriu husi instituisaun sira, no sst.

Bele hanoin – se mak hatene informasaun, karik

tenke ka bele publika, se mak pronto atu ajuda?

Kada pasu atividade iha dokumentu

1. Vizaun (PEDN, Program Governu tinan lima)

2. Planu (Planu anuál)

3. Kompromisu (OJE promulgadu)

4. Preparasaun (dezeñu, tender)

5. Implementasaun (kontratu, ezekusaun)

6. Rezultadu (handover, rel. anuál)

7. Evaluasaun

Dokumentu ruma

1. Relatóriu Global – UN/ONU, IMF/FMI, ADB/BDA,

World Bank/Banku Mundial, UNDP/PNUD, UNICEF,

UNESCAP, …

2. Governu Timor-Leste – Orsamentu, kontratu,

relatóriu anuál no projetu, DNE, BCTL, ANP,

Min.Fin., Min.Just., Portal, Jornál Repúblika

3. Sosiedade sivíl lokál no internasionál

4. Kompañia no reguladór

5. Parseiru dezenvolvimentu

6. Akadémiku sira

7. Media

Page 2: Ohin dadeer ita sei - laohamutuk.orglaohamutuk.org/econ/training/LHFOTI22Apr2013Handoutte.pdf · Aprezentasaun husi La'o Hamutuk 4/22/2013 FOTI Timor-Leste 1 Husi La’o Hamutuk Institutu

Aprezentasaun husi La'o Hamutuk 4/22/2013

FOTI Timor-Leste 2

Ex: Reseita mina TL nian mai husi ne’ebé?

Gráfiku husi La'o Hamutuk bazeia informasaun husi ANP, BCTL no Min. Finansas

Page 3: Ohin dadeer ita sei - laohamutuk.orglaohamutuk.org/econ/training/LHFOTI22Apr2013Handoutte.pdf · Aprezentasaun husi La'o Hamutuk 4/22/2013 FOTI Timor-Leste 1 Husi La’o Hamutuk Institutu

Aprezentasaun husi La'o Hamutuk 4/22/2013

FOTI Timor-Leste 3

Ex: Produsaun bruto Bayu-Undan

Gráfiku husi La'o Hamutuk bazeia informasaun husi Santos nia relatóriu trimestral ba ASX.

Molok mid-2006 estimadu.

Ex: Folin mina iha merkadu global Ex: Fundu PetrolíferuOsan tama no sai kada trimestre

Fonte: Relatóriu Trimestral husi Banku Sentrál Timor-Leste

Page 4: Ohin dadeer ita sei - laohamutuk.orglaohamutuk.org/econ/training/LHFOTI22Apr2013Handoutte.pdf · Aprezentasaun husi La'o Hamutuk 4/22/2013 FOTI Timor-Leste 1 Husi La’o Hamutuk Institutu

Aprezentasaun husi La'o Hamutuk 4/22/2013

FOTI Timor-Leste 4

Ex: Saldu iha TesoroBalansu iha Tesoro RDTL iha fin kada trimestre

Fonte: Relatóriu FP no balansu husi Banku Sentrál Timor-Leste

Ex: Despeza mensal 2012

Fonte: Portal Transparénsia – Gastu governu nian

Page 5: Ohin dadeer ita sei - laohamutuk.orglaohamutuk.org/econ/training/LHFOTI22Apr2013Handoutte.pdf · Aprezentasaun husi La'o Hamutuk 4/22/2013 FOTI Timor-Leste 1 Husi La’o Hamutuk Institutu

Aprezentasaun husi La'o Hamutuk 4/22/2013

FOTI Timor-Leste 5

Ex: Osan ba kombustivel lakon?

Ita aprende husi ne’ebé? Karik ita hotu hatene ona

Page 6: Ohin dadeer ita sei - laohamutuk.orglaohamutuk.org/econ/training/LHFOTI22Apr2013Handoutte.pdf · Aprezentasaun husi La'o Hamutuk 4/22/2013 FOTI Timor-Leste 1 Husi La’o Hamutuk Institutu

Aprezentasaun husi La'o Hamutuk 4/22/2013

FOTI Timor-Leste 6

Tenke kuidadu ho númeru Kalkulasaun bazeia ba GDP kria distorsaun!

Fonte informasaun kona ba OJE

• La’o Hamutuk nia website

http://www.laohamutuk.org/econ/OGE13/12OJE2013.htm

• Livru neen OJE http://www.mof.gov.tl/category/documents-

and-forms/budget-documents/budget-current/?lang=tl

• Lei OJE iha Jornál da Repúblika http://www.jornal.gov.tl/

• Relatóriu Ministériu Finansa nian kona ba ezekusaun

http://www.mof.gov.tl/category/documents-and-forms/

treasury-documents/budget-execution-reports/?lang=tl

• Portal Transparénsia

http://www.transparency.gov.tl/tetum.html

• Google translate http://translate.google.com/

Iha informasaun tan iha Orsamentu Jerál Estadu no relatóriu ezekusaun

http://www.laohamutuk.org/econ/OGE13/12OGE13.htm

• Livru 1: Panorama, rendimentu, empréstimu

• Livru 2: Planu anuál husi kada ministériu

• Livru 3: Distritu (inklui PDD, PDL)

• Livru 4A no 4B: Detallu kada órgaun estadu

• Livru 5: Doadór sira nia kontribuisaun

• Livru 6: Fundu Infrastrutura no FDKU

Aprovizionamentu importante ka lae?

• .

79% estadu nia despeza

ba liu aprovizionamentu.

Page 7: Ohin dadeer ita sei - laohamutuk.orglaohamutuk.org/econ/training/LHFOTI22Apr2013Handoutte.pdf · Aprezentasaun husi La'o Hamutuk 4/22/2013 FOTI Timor-Leste 1 Husi La’o Hamutuk Institutu

Aprezentasaun husi La'o Hamutuk 4/22/2013

FOTI Timor-Leste 7

Fonte informasaun Aprovizionamentu

• Portal aprovizionamentu

http://www.eprocurement.gov.tl/public/indexeprtl?&lang=tl

– No mós LH nia spreadsheet husi portal

• Ministériu Finansas website: http://www.mof.gov.tl/?lang=tl

• Konta Jerál Estadu (2011)

http://www.laohamutuk.org/econ/OGE11/CGA11/

LHsubComCGSA2011Nov12.htm

– Fundu Kontinjénsia, despeza kompletu, relatóriu sira husi Deloitte

• Relatóriu ezekusaun orsamentu no Portal Orsamentu

• LH nia webpage no DVD-ROM

http://www.laohamutuk.org/DVD/DVDIndexTe.htm

• Publisidade fó sai iha jornál sira

Maibé bele hetan balun iha M.F.http://www.mof.gov.tl/category/current-tenders/?lang=tl

• Dala ruma la

kompletu, maibé

bele ajuda.

• Besik hotu iha

Ingles de’it.

• Dala ruma tarde

atu atualiza

informasaun.

Informasaun públiku iha jornál Informasaun balu subar…

Laiha data, maibé bele

hare “properties”

Prezente natal!

Page 8: Ohin dadeer ita sei - laohamutuk.orglaohamutuk.org/econ/training/LHFOTI22Apr2013Handoutte.pdf · Aprezentasaun husi La'o Hamutuk 4/22/2013 FOTI Timor-Leste 1 Husi La’o Hamutuk Institutu

Aprezentasaun husi La'o Hamutuk 4/22/2013

FOTI Timor-Leste 8

Depois akontese buat seluk

Karik tinan 2012?

Kontratu rua boot liu iha istória TL ba Sentrál Elétrika

Informasaun tan:• http://www.laohamutuk.org/Oil/Power/2011/11PowerPlant2011.htm

• http://laohamutuk.blogspot.com/2010/12/heavy-oil-project-delayed-over-

budget.html

• http://www.laohamutuk.org/Oil/Power/10PowerPlant2010.htm#Oct10

Puri Akraya hetan tokon $406

Informasaun husi Deloitte audit ba EDTL:http://www.laohamutuk.org/Oil/Power/2011/11PowerPlant2011.htm#Deloitte

• PAE entidade foun ho “significant difficulties” no laiha

konsultasaun ho fornesedór balun.

• PAE diretór sira: Indonesia-oan Eng Ho Tan, Dany Subrata, Raul

Puri no Chander Vinod Laroya.

• Asionista rua uluk, iha Jullu no Agostu 2010: Full Blossom

Limited (Hong Kong) no Pearl Energy Worldwide Ltd (British

Virgin Islands), ho valor $2 de’it.

• 69% asoens iha PAE domina husi Dooks Group Holdings Ltd husi

British Virgin Islands. Valor total asoen fó sai: tokon $7.8.

Kontratu PAE single-source

Husi Deloitte nia audit ba Ministériu Infrastrutura:http://www.laohamutuk.org/econ/OGE11/CGA11/LHsubComCGSA2011Nov12.htm

2.3.1.5 Direct award without justification The lack of documentation provided has made the determination of instances of

direct award difficult to determine. However, per our discussions with the

Secretary of State of Electricity, Water and Urbanisation, Puri Akraya was a

direct award (single sourced) contract. The contract was subsequently

approved by the Council of Ministers.

Article 92 of Decree-Law 10/2010 permits direct award under specified

circumstances. In this case there was no evidence that this procedure

had been followed or the justifications for the purchase provided. When

direct award cases are processed without any justification, it can result in

procurement procedures being circumvented under the guise of being urgent or

special matters.

Page 9: Ohin dadeer ita sei - laohamutuk.orglaohamutuk.org/econ/training/LHFOTI22Apr2013Handoutte.pdf · Aprezentasaun husi La'o Hamutuk 4/22/2013 FOTI Timor-Leste 1 Husi La’o Hamutuk Institutu

Aprezentasaun husi La'o Hamutuk 4/22/2013

FOTI Timor-Leste 9

No mós kombustivel ba EDTL

Husi Fundu Kontinjénsia (2011)http://www.laohamutuk.org/econ/OGE11/CGA11/ContingencyFund2011.xls

ETO hetan kontratu boot liu ida tan (seidauk iha Portal)

Esperanca Timor Oan (ETO) nia kontratu

Dokumentu bidding:http://eprocurement.gov.tl/

attachment/download/491

Komentáriu:http://laohamutuk.blogspot.com

/2012/10/timor-leste-mos-selu-

barak-liu-ba.html

$50,431,000 ba litru 47,000,000.

Folin justu ka lae?

Husihttp://www.aip.co

m.au/pricing/facts/

Weekly_Diesel_Pric

es_Report.htm

Page 10: Ohin dadeer ita sei - laohamutuk.orglaohamutuk.org/econ/training/LHFOTI22Apr2013Handoutte.pdf · Aprezentasaun husi La'o Hamutuk 4/22/2013 FOTI Timor-Leste 1 Husi La’o Hamutuk Institutu

Aprezentasaun husi La'o Hamutuk 4/22/2013

FOTI Timor-Leste 10

Kombustivel sei mai li’ur tender Bele horon iis laho rua?

Fornesedór ida hetan kódigu tolu Fornesedór ho talentu barak

Page 11: Ohin dadeer ita sei - laohamutuk.orglaohamutuk.org/econ/training/LHFOTI22Apr2013Handoutte.pdf · Aprezentasaun husi La'o Hamutuk 4/22/2013 FOTI Timor-Leste 1 Husi La’o Hamutuk Institutu

Aprezentasaun husi La'o Hamutuk 4/22/2013

FOTI Timor-Leste 11

“Single-Source” 273 - $t116 Single-source barak la lójiku

Page 12: Ohin dadeer ita sei - laohamutuk.orglaohamutuk.org/econ/training/LHFOTI22Apr2013Handoutte.pdf · Aprezentasaun husi La'o Hamutuk 4/22/2013 FOTI Timor-Leste 1 Husi La’o Hamutuk Institutu

Aprezentasaun husi La'o Hamutuk 4/22/2013

FOTI Timor-Leste 12

MDG-Suco “Uma lima”

(57,254.00) 46,263.00

(17,574.00) 6,930.00

(39,680.00) 39,333.00 54,580.00 64,580.00

Ministériu

Finansa altera

iha livru final

OJE 2013 promulgadu

inklui alterasaun husi PN

Emerjénsia dala 128 - t$41!

Urjente ka lae?

Tuir portal, iha kontratu neen de’it husi Fundu Kontinjénsia.

KJA2011 hatudu despeza 223 durante 2011, ho montante t$30.

http://www.laohamutuk.org/econ/OGE11/CGA11/ContingencyFund2011.xls

Obrigado barak.

Bele hetan informasaun tan no atualiza iha

• La’o Hamutuk nia website

http://www.laohamutuk.org

• La’o Hamutuk nia blog

http://laohamutuk.blogspot.com/

• Refere ba DVD-ROM husi La’o Hamutuk.

• Karik hakarak uza gráfiku balun husi LH, husu de’it.

Institutu Timor-Leste ba Monitor no Analiza DezenvolvimentuRua Martires do Patria, Bebora, Dili, Timor-Leste

Mailing address: P.O. Box 340, Dili, Timor-Leste

Tel.: +670 7723 4330 (mobile) +670 332 1040 (landline) Email: [email protected]