Page 1
Livru Institusionál
Edukasaun mak transfor-
ma ema nia moris no
moris iha komunidade
nian ne’ebé ita hetan
di’ak liu iha mundu.
Ita tenke treinu ita nia
aan oinsá atu hanoin,
la’os saida mak atu ha-
noin.
Sekarik ita bo’ot labele
esplika buat ne’ebé sim-
ples, se ita bo’ot nia kom-
prensaun la to’o.
Ema hotu iha potensiál atu sai ema ne’ebé di’ak!
AHHA Education Timor-Leste nian
Page 3
CONTEÚDU
“Ami fiar iha edukasaun nia
fundasaun. Edukasaun mak
elementu báziku ida ne’ebé
bele ajuda ema, husi lala’ok
ema nian hodi transforma sira
nia aan ba sussesu, Kontenti
no sai responsável ba moris”
AHHA Education - Internasionál [P. 2-6]
p.2 AHHA Skills p.3 Kona-ba AHHA Education p.4 Impaktu p.5 Kona-ba ami nia Fundadór p.6 Programa Inovativu
AHHA Education - Timor-Leste [P. 7-24]
p.7 Programa Educativu 11 p.9 Impaktu p.10 Sentru sira iha Distritu
Programa ba Koléjiu [P. 11-14]
p.11 Pájina índise p.12 Programa ba 2nd Home p.13 Programa Tinan 2,5 ba Koléjiu
Programa ba Non-Koléjiu [P. 15-21]
p.15 Pájina índise p.16 Hetan Subsídiu Husi Aula Loroloron p.17 Aula Gratuita ba Labarik Sira Loroloron p.18 Programa Parseiru ba Aula Loroloron p.19 Projetu ba Trabalhadores Estranjeiros p.20 Projetu Governu Nian p.21 Esperiénsia Vokasionál
Programa Kona-ba Tranfere Esperiénsia [P. 23-26]
p.23 Pájina índise p.24 Programa Atu Sai Sidadaun Ne’ebé Di’ak p.25 Programa Fila Ho Esperiénsia p.26 Programa Treinamentu Atu Sai Lideransa Ne’ebé Aas
Informasaun Adisionál [P. 27-28]
p.27 Prémiu no Rekoñesimentu p.28 Fotográfia
1
Page 4
“Ami nia objetivu mak atu ajuda estu-
dante sira hodi transforma sira nia
AHHA Skill atu atinji sira nia abilidade
humana no potensialidade atu nune’e
bele hasoru dezafiu moris nian.”
F = Justu
toma responsavel ba liafuan
ne’ebé ita tutela,
laran di’ak ba ema seluk,
lideransa ne’ebé iha hanoin
di’ak ba ema hotu.
G = Kresimentu
aprende rasik,
lideransa dinámiku,
jestaun projetu,
abilidade kona-ba hanorin.
H = Kontente
hanoin ne’ebé pozitivu,
hanoin ne’ebé independente,
hare buat ne’ebé di’ak iha
situasaun hotu.
H = Umildade
respeitu formadór sira,
aprende husi ema ida ba ema
seluk, kontrola egoismu,
foti konsiderasaun ema nian ho
di’ak.
A =Apresiasaun
aprende atu fo agradese,
ajuda fila fali ema seluk liu husi
buat ne’ebé ita hetan,
fahe tutan ba ema seluk.
A = Aura
relasaun pozitivu,
ajuda ema seluk,
moris komunidade nian,
Servisu hamutuk.
B = Fiar
fiar aan,
nunka hasees aan,
aprende husi sala,
prontu atu hasoru dezafius
foun.
C = Kalma
ho maneira pozitivu,
la ta’uk atu halo sala,
servisu ho di’ak no kontrola
aan iha situasaun ne’ebé de’it,
rezolve problema.
D = Disiplina
servisu ho étika ne’ebé di’ak,
moris tuir regras ne’ebé iha so-
siedade,
respeitu ba autoridade,
toma responsabilidade.
E = Edukasaun
planu ba futuru,
buka tuir informasaun
investigasaun no peskiza inde-
pendente.
2
INTERNASIONÁL
Page 5
AHHA Education mak ONG ida ne’ebé fornese premiadu pro-
grama edukasionál iha dezenvolvimentu ba ema nia potensiál.
AHHA Education nia progresu hahuu husi tinan 2000 no kria
ona Sistema ecológico complexo edukasionál nian no fo opor-
tunidade ba ema barak.
Kona-ba AHHA Education
VIZAUN
Ida ne’e mak ami nia vizaun ne’ebé mak sei to’o ka-
da ema individuál no sei iha ekipamentus no plata-
forma atu atinji objetivu hodi transforma potensial-
idade ema nian iha dalan ne’ebé mak sientífiku no
holístiku.
MISAUN
Atu fornese kualidade ne’ebé di’ak, sientífiku, bazeia
ba prátika no edukasaun holístiku ba kbiit laek sira.
Pobreza: Ekonomia laduun sufisiente ba edukasaun báziku no
edukasaun superior.
Abilidade: La iha kapasidade atu aguenta hodi aprende tamba
liu husi nível konsentrasaun no presiza mos IQ.
Diskriminasaun: Hapara edukasaun bazeia ba géneru, rasa,
religiaun, sexsualidade, nasionalidae nst.
Atitude: La komprende valór kona-ba edukasaun ou la iha
prinsípiu, étika, no presiza iha hanoin ne’ebé di’ak ba futuru
hodi bele kontinua hasoru dezafius.
OBJETIVU
AHHA Education nia objetivu importante liu mak atu for-
nese kualidade ne’ebé di’ak no edukasaun holístiku liu
husi estrutura kampu de trabalho ho programa es-
periénsia ba moris prejudika ba joven sira ne’ebé mak
hasoru dezafius no limitasaun oi-oin ba iha edukasaun
tamba:
3
Page 6
IMPAKTU
Eduka ona estudante ho númeru
250,000
Hanorin ESTUDANTE SIRA loroloron ho númeru
15,000
PROGRAMA DE INTER-CÂMBIO BA ESTUDANTE
NA’IN 400
Ba Malázia, Laos, Tailandia, Singapura, India, Timor-
Leste no Camboja.
SENTRU 250 hahuu tinan 2000
Agora dadaun hala’o hela operasaun iha
SENTRU 50 hodi servi comunidade husi
Nasaun 4
Hala’o kontratu ho
GOVERNU ba parte fundos nian.
Oferese treinamentu ba
DIRECTORES SUPERI-OR EDUKASIONÁL hamutuk na’in 160
iha Tailandia
Rejistu ba VOLUNTÁRIU
INTERNASIONÁL ho númeru 350
Operasaun ha-huu husi fulan Janeiru 2000
95 % Taxa ba empregu
graduasaun
Aktividade sira iha
NASAUN 7
Agora dadaun hala’o hela operasaun iha
NASAUN 4
KURÍKULU NO PROGRAMA sira
ne’ebé mak efetivu tebes no Aplika ona iha komun-
idade barak nia leet.
4
Page 7
Dr. Madenjit Singh, hanesan sientista ida ne’ebé koñesidu ho naran Big Teacher hanesan mos
inovador no formadór ne’ebé mak iha esperiénsia barak kona-ba fatór edukasaun no dezen-
volvimentu mais ou menus iha nasaun 10. Nia mos sai hanesan treinadór ida kona-ba sertif-
ikadu ba programa SMCI (Texas, EUA). Nia mos sai dosente ne’ebé seniór iha universidade
Norton Camboja.
Hanesan matadalan humanitária ida, nia dedika tiha ona nia moris atu enkoraja, treinamentu
no ajuda joven kbiit laek iha komunidade sira ne’ebé la favorável atu realiza buat barak tan iha
moris. Tinan 30 liu, Dr. Madenjit Singh buka no koko tiha ona dalan inovativu no Sistema foun
atu hanorin komunidade sira ne’ebé mak la hetan oportunidade.
Kona-ba ami nia fundadór
Manan nain di’ak liu
iha Malázia ba tinan
2012.
Manan na’in, na’in 2
ba prémiu Aziátiku
nian ba Channel News
Asia 2009.
Observa hanesan
provedoria ida husi
servisu sosiál 100 iha
mundu, Japaun.
Prémiu Globál entre
formadores na’in 10
ba tinan 2015.
PRÉMIUS
“ Ita tenke iha balansu ba Moris.
Ida ne’e mak hanesan moris
ne’ebé la iha valór no la
sufisiente. Ita tenke iha pontus
ne’ebé klaru atu fahe fila fali ba
ema seluk liu-liu ba sira ne’ebé
kbi’t laek independentemente
estratos no religiaun. “
BIG TEACHER REKOÑESIMENTU
• Primeiru Ministru Malázia nian, Tun Dr. Mahathir.
• Prezidente Timor-Leste no Manan na’in ba prémiu
Nobel da Paz, José Ramos-Horta
• Primeiru Ministru Timor-Leste nian, Xanana Gusmão
• Liurai Kamboja nian, Liurai Sihanouk
• Ministru ba Edukasaun Kamboja no Malázia nian
5
Page 8
Big Teacher deskobre no buka tuir ona programa inova-
tivu no dezenvólve ona programa 4 ne’ebé inovativu liu
iha mundu, sira ne’e mak: Siénsia ba moris©, Siénsia ba
língua©, ONG Servi ba moris no Harii ONG.
Programa inovativu
6
Big Teacher establese, dezenvolve ona no agora dadaun promove hela Sistema
foun kona-ba edukasaun nian ne’ebé mak fo treinu ona joven kona-ba matéria edukasaun
ne’ebé diferente - AHHA Skills - mak dalan ba moris ne’ebé avansadu, holístiku no balansu
melhor iha sékulu 21. Mehi ne’ebé mak prinsipál kona-ba programa kada ema ida-idak atu kom-
prende sira nia potensialidade no dezenvolve kona-ba AHHA Skills atu atinji ema nia abilidade.
SIÉNSIA BA
MORIS©
Objetivu: Dezenvolve ema nia potensiál Impaktu: 100,000 estudante sira
Liu husi esperiénsia ba tinan barak no dedika ona atu servi ema, Big Teacher kria
ona programa ba moris ONG. Estudante sira ne’ebé mak estuda ona programa ida ne’e sira
bele moris iha balansu no sira bele hetan osan ba sira nia nesesidade loroloron no bele hala’o
servisu sosiál no dezenvovimentu pesoál.
ONG SERVI
BA MORIS Objetivu: Balansu entre matéria no servi ba moris Impaktu 10,000 estudante sira
Big Teacher enkoraja no hanorin ona ema seluk atu harii eskola ou ONG ho sira nia
inisiativa rasik iha sira nia komunidade. Nia hatudu ona ba sira oinsá atu implementa Sistema
ida ne’ebé hodi buka osan no servisu sosiál, bele iha balansu hodi dezenvolve komunidade.
HARII
ONG Objetivu: Esperiénsia no mentalidade atu hahuu ho inisiati- Impaktu: 2,000 estudante sira
Estudante sira hetan esperiénsia kona-ba Lee, Hakerek, Ko’alia, Rona, Konversa,
Komprensaun, Aprezentasaun no abilidade ba pensamentu krítiku. Programa ne’ebé espesífiku
atu konsidera estudante sira ne’ebé mai husi difikuldade desvantagen iha pasadu. Aulas hotu
iha valór ne’ebé mak di’ak liu husi prátika no uza língua. Agora dadaun programa siénsia ba lín-
gua oferese atu aprende Inglés, Koreia no Portugés.
SIÉNSIA BA
LÍNGUA©
Objetivu: Ko’alia língua iha tempu badak Impaktu: 150,000 estudante sira
Page 9
PROGRAMA
EDUKATIVU
11
7
Page 10
PROGRAMA BA KOLÉJIU
PROGRAMA NON-KOLÉJIU
PROGRAMA KONA-BA TRANSFERE ESPERIÉNSIA
Hetan subsídiu husi aula loroloron
Programa tinan 2,5 ba koléjiu
Programa ba 2nd Home
Aula gratuita ba labarik sira loroloron
Programa parseiru ba aula loroloron
Projetu ba trabalhadores estranjeiros
Projetu Governu nian
Esperiénsia Vokasionál
Programa fila ho esperiénsia
Programa atu sai sidadaun ne’ebé di’ak
8
Programa treinamentu atu sai lideransa ne’ebé aas
Page 11
IMPAKTU
Eduka ona estudante liu
70,000
Kada loron hanorin estudante
3,500
SENTRU 54
hahuu husi tinan 2006
SENTRU 32
iha teritóriu Timor laran
HALO KOOPERASAUN HO GOVERNU
eskola públiku hamutuk 15, Ministériu do interiór, palásiu prezidensiál no SEFOPE
HANORIN LÍNGUA BA AJÉNSIA NO ONG SIRA
Oz Aid, AND, PDHJ, UNDP, Oxfam, Seed of Life and Child Fund
KOOPERASAUN HO MINISTÉRIU PETRÓLIU
Fo treinamentu kona-ba Inglés no Atitude ba ema nain 3500 husi Viqueque no Suai
Programa Interkámbiu ba estudante na’in
200
iha Camboja, Malázia no Laos.
VOLUNTÁRIU LOKÁL
110
mak hala’o aktividade hotu
9
Page 12
Ami nia sentru distritais laos funsiona deit hanesan oferese edukasaun. Maibe funsiona mos hanesan pontu
sentrál oioin ne’ebé organiza ona iha servisu komunidade nian. Manejer no formadores sira dala barak or-
ganiza aktividade servisu komunidade nian mak hanesan: limpeza jeral iha komunidade, ajuda viziñu sira,
hadi’a dalan ne’ebé aat. Sentru sira mos hala’o konsertu sira no eventu sira seluk iha komunidade.
Ami kria ona sentru distritais atu fo apoio finanseiru ba ami nia servisu sosiál. Liu husi programa hanesan fo
subsídiu ba aulas Inglés loroloron, AHHA Education Timor-Leste bele iha kontinuasaun atu haluan ou kon-
tinua projetu foun sei fo edukasaun ba komunidade ne’ebé mak kbiit laek ou halao servisu sosiál ne’ebé gra-
tuita ho finanseiru ne’ebé laduun sufisiente.
Sentru sira
iha Distritu
10
Page 13
PROGRAMA BA KOLÉJIU
PROGRAMA BA 2nd HOME
PROGRAMA TINAN 2,5 BA KOLÉJIU
11
Page 14
Uza TEMPU BADAK ba Viajen
Sira foti minutu 15 hodi ba eskola públiku, es-
tudante sira ne’ebé hapara sira nia estudu menus
no sira uza tempu barak hodi estuda.
Edukasaun ho TIPU 2
Sira hetan benefisiu hodi atinji sira nia
edukasaun iha eskola públiku ho tempu ne’ebé
hanesan aprende Inglés, esperiénsia moris no pro-
grama multi-média.
TRANSFORMA ATITUDE
Formadór iha AHHA Education sei orienta
no suporta estudante sira hodi hare liu ba sira
nia estudu no moris tuir prinsípiu.
Dezenvolve ESPERIÉNSIA MORIS
Sira sei hetan treinamentu atu dezenvolve
AHHA skills. Esperiénsia sira ne’e mos sei aju-
da sira atu sai estudante ne’ebé di’ak iha sira nia
eskola públiku.
IHA AKOMPAÑAMENTU no MATADALAN
Suporta husi formadores ne’ebé bele fo ha-
noin sira no fo orientasaun oinsa atu hasoru
dezafiu oioin.
Uza TEMPU BARAK ba Viajen
Estudante sira la iha korajen atu ba eskola tamba
sira presiza lao oras barak nia laran.
Edukasaun ho TIPU IDA deit
Depois de gradua labele hetan servisu ne’ebé
di’ak, tamba sira estuda deit teoria.
LA IHA VERIFIKASAUN ba DISIPLINA
La iha ema ida fo asisténsia ba sira atu tau konsid-
erasaun ba sira nia estudu no dezenvolve atitude
ne’ebé di’ak.
LA IHA DEZENVOLVIMENTU ba ESPERIÉNSIA
MORIS.
La dezenvolve kona-ba mentalidade, responsabili-
dade, hanoin ne’ebé pozitivu, koperasaun nst.
LA IHA AKOMPAÑAMENTU no MATADALAN
La iha matadalan atu fo orientasaun ba preokupa-
saun barak ne’e be relasiona ba moris, futuru, sira
nia estudu, nst.
15 KM
400 m
Estudante nia uma
Eskola AHHA
Eskola públiku
Programa ba 2nd Home
12
Page 15
PROBLEMA SOLUSAUN Joven sira la hetan edukasaun holístiku kona-ba abilidade moris ne’e duni la prepara ba dezafiu ne’ebé iha futuru oin mai.
Infelizmente sistema edukasaun ohin loron nian
laduun fo treinu sira iha área tuir mai ne’e:
Disiplina / Konsentrasaun / Kooperasaun / Servisu
maka’as / Rezolve problema / Planeamentu / Rela-
saun / Karateristika / Morál no Prinsípiu
Tamba ne’e bainhira joven sira sai adultu dala barak
sira sofre, no sira labele moris kontente no susesu
iha moris.
Joven sira ho idade 16-29 hala’o treina-mentu liu husi edukasaun holístiku no esperiénsia moris iha empregu ba fulan 20.
Estudante sira aprende materias mak hanesan;
Língua, Multi-média, Karaterístika, Lideransa, Ha-
norin, Manejamentu, Akontabilidade nst. Aluno sira
treinu hodi dezenvolve esperiénsia moris liu husi
ami nia programa AHHA Skills nian. Estudante sira
aprende tópiku, iha diskusaun, fo aprezentasaun no
fo oportunidade hodi dezenvolve AHHA Skills sira
hotu. Iha ami nia programa, sira aprende no tau iha
prátika bazéia ba sira nia treinamentu pratikal ba
sira hodi fo fila fali ba sosiedade, estudante sira he-
tan oportunidade hodi treinu sira nia a’an atu sai
formador, asistente, toma konta ba responsabi-
lidade oioin iha eskola, no hahuu sira nia servisu
hanesan estagiários iha fatin oioin. start their work
Programa Tinan 2,5 ba Koléjiu
13
Page 16
REZULTADU SEMESTER 5
Iha impaktu pozitivu
ba familia, komuni-
dade no nasaun.
Primeiru Trimestre: FORMASAUN IHA DISTRITU
Inglés Báziku, Siénsia ba Moris, Moris iha Komunidade, Servisu Hamutuk, Morál,
Hasa’e Mentalidade no Karaterístiku, Konsentrasaun, Séminar (ba aprende da-
huluk sira).
Empregu
Ne’ebé Di’ak
hahuu ho vensimentu ne’ebé
boot
Segundu Trimestre: FORMASAUN IHA SENTRU BOOT Inglés nível 2, Portugés Báziku, Siénsia ba Moris, Esperiénsia Bájiku Moris, Digni-
dade, Séminar (Nível 2) Komputadór, Matemátika, Sepatu roda, Dansa.
Terceiru Trimestre: FORMASAUN BA TREINADÓR SIRA
Inglés intermédia, Esperiénsia ba moris, Dezenvolvimentu ba komunidade, Servisu
Sosiál, Servisu Hamutuk, Lideransa Báziku, Hanorin, Orador ba Séminar. Justu no Morál ba Moris
Halo ba ema seluk hanesan sa
mak o halo ba o nia aan rasik.
Esperiénsia
Karakterístika
Kuidadu/ ajuda ema seluk/
fahe fila fali / hahalok hon-
estidade
Kuartu Trimestre: FORMASAUN BA AKADÉMIKU
Inglés Avansadu, Portugés, Komputadór Avansadu, Moris iha Komunidade Nian,
Siénsia ba Moris, Esperiénsia ba Moris Intermédia, Kampu de Trabalhu, Akonta-
bilidade, Séminar (Profesionalidade).
Kintu Trimestre: FORMASAUN BA ESTAJIADU Inglés Avansadu, Portugés Avansadu, Dezenvolvimentu Komunidade, Serví Sosiál,
Manajementu Báziku, Lideransa, Hanorin, Aplikasaun iha Siénsia ba Moris.
Ka da semester iha fulan 6
14
Page 17
PROGRAMA BA
NON-KOLÉJIU
HETAN SUBSÍDIU HUSI AULA LOROLORON
AULA GRATUITA BA LABARIK SIRA LOROLORON
PROGRAMA PARSEIRU BA AULA LOROLORON
PROJETU BA TRABALHADORES ESTRANJEIROS
PROJETU GOVERNU NIAN
ESPERIÉNSIA VOKASIONÁL
15
Page 18
Hetan Subsídiu Husi Aula Loroloron
Ami hetan subsidídiu no kontribui iha ami nia sentru boot Dili hahuu husi loron Segunda to’o loron Sexta, no
mos iha ami nia sentru distritais. Iha ne’eba ami oferese Inglés ne’ebé ho kualidade, Portugés, Motivasaun
no Komputadór.
Kursus ne’e oferese husi eskola ba joven, estudante universidade sira, funsionáriu iha kompañia, ou ba ema
ne’ebé hakarak aprende Inglés, Portugés, Motivasaun, no Komputadór. Aulas interativu, estudante sira iha
interese prátiku ho kontenti. Dala barak mestre no estudante sira hametin amizade ida ne’ebé hodi transfor-
ma esperiénsia aprendizajen di’ak liu.
KOMPUTADÓR MOTIVASAUN PORTUGÉS INGLÉS
Estudante barak mak
partisipa iha eskola hodi
aprende Inglés nível 1.
Depois de remata sira
kontinua ba nível 2
(aprezentasaun no kon-
versa).
Ami hanorin Portugés
báziku mak hanesan
substantivu, verbus,
konjugasaun, konversa
báziku no aprezenta-
saun.
Hola parte ba programa
motivasaun nia, estu-
dante sira la’os aprende
deit lian Inglés maibe
mos hetan esperiénsia
hanesan komprensaun
kona-ba sira nia poten-
sialidade.
Estudante sira aprende
esperiénsia kompu-
tadór oioin: Typing,
Microsoft Word - Excel -
Power Point - Publisher.
Ko’alia Inglés no esperién-
sia konversa
Iha komprensaun no real-
izasaun kona-ba moris
Hetan rezultadu di’ak
iha eskola públiku
Iha esperiénsia ba língua
Portugés no oinsa atu
konversa
Treinu ema atu ko’alia
língua ofisiál
Hetan oportunidade ne’ebé
di’ak ba servisu no iha kualifi-
kasaun.
REZULTADU
16
Page 19
Aula Gratuita ba Labarik Sira Loroloron
AHHA Education Timor oferese aula gratuita ba labarik sira hanorin lian Inglés no lian Portugés, krea-
tividade, kompaixaun no valór morál iha dalan ne’ebé kontenti.
Labarik sira aprende liu husi medidas oin- oin ho relasaun ne’ebé di’ak no atu ajuda sira hodi dezen-
volve sira nia esperiénsia sosiál ho idade minoria. Ami nia aulas hare liu ba dezenvolve fundasaun
sólido iha attitude labarik nian no kuidadu ba labarik nia potensial.
Istória Múzika Traballu
manuais
Aksaun Jogu Atividade
iha liur
REZULTADU
Koñesementu ba
Língua
Morál ba Karakterístika
Hanoin Kreativu
Koñesimentu Sosiál
Ajuda atu dezenvolve sira
nia potensialidade
Fíziku Di’ak
17
Page 20
ESKOLA PÚBLIKU
Impaktu: Rezultadu di’ak iha
eskola públiku no treinu ema
kona-ba língua Portugés.
MINISTÉRIU
Impactu: Dezenvolve departa-
mentu ministérial globál kuali-
dade servisu liu husi língua no
aula (Inglés/Portugés).
ONG
Impaktu: Halao komunikasaun
& Koperasaun di’ak entre ajén-
sia sira depois de aprende lian
Inglés.
SENTRU DE SATÉLITE
Impaktu: Estabelese sentrus
satéllite iha suku sira, no kon-
tinua aumenta programa lín-
gua/siénsia ba moris.
Ami nia programa parseiru ne’ebé mak hala’o parseiru entre AHHA Education Timor-Leste no ensinu sekundáriu oioin, ONG sira (e.g.
UNDP), Departementu Ministerial (e.g fo treinamentu ba staff polísia ou SEFOPE) ou komunidade sira ne’ebé mak presiza tebes
edukasaun. Ami oferese ami nia programa edukasional (liu-liu Inglés & Portugés) ho loroloron ou kada semana.
Programa Parseiru ba Aula Loroloron
MINISTÉRIU
SENTRU DE SATÉLITE ONG
ESKOLA PÚBLIKU
18
Page 21
Projetu ba Trabalhadores Estranjeiros
Hanorin INGLÉS ba traballadór sira atu ba servisu iha Austrália [2019-2020]
Governu hala’o ona kontratu ho AHHA Education Timor–
Leste hodi oferese edukasaun kona-ba lian Inglés loroloron
bazeia ba ema 750 ne’ebé atu sai servisu sazonál iha Aus-
trália. Programa ne’e nia durasaun durante fulan 6.
Hanorin lian KOREA ba traballadór sira atu ba servisu iha Korea [2019-2020]
Governu hala’o ona kontratu ho AHHA Education Timor-
Leste hodi oferese edukasaun kona-ba lian Korea
loroloron bazeia ba ema 250 ne’ebé atu sai servisu sa-
zonál iha Korea. Programa ne’e nia durasaun durante fu-
lan 6.
Hahuu husi tinan 2017 governu Timor-Leste hala’o ona kontratu ho ami atu fo treinu
ba ema sira ne’ebé aplika ona servisu hanesan pozisaun estranjeiru entre Austrália ou
Korea. Governu Autrália no Korea presiza tebes atu ko’alia lian lokál. Tamba tinan
barak oferese língua edukasaun ne’ebé kualidade ba komunidade iha Timor-Leste,
governu tau fiar ba AHHA Education Timor-Leste atu atinji projetu sira ne’e.
HASA’E EKONOMIA IHA
NASAUN
KOMUNIDADE IHA DEZEN-
VOLVIMENTU BAINHIRA
SIRA FILA HUSI RAI LIUR
IHA OPORTUNIDADE ATU
HETAN SERVISU NE’EBÉ
DI’AK BAINHIRA SIRA FILA
HUSI RAI LIUR
ESPERIÉNSIA KONA-BA
SERVISU HUSI RAI LIUR
REZULTADU
19
Page 22
Ministru Petrólium Timor-Leste nian hala’o ona kontratu ho AHHA Education hodi hanorin lian
Inglés, Komputadór, no oferese treinamentu kona-ba atitude ba komunidade Suai no Viqueque.
Projetu ne’e nia durasaun hahuu husi tinan 1,5 too tinan 2 no ba parte planu Ministériu Dezen-
volvimentu Komunidade nian.
Projetu Governu Nian
SUAI
Hahuu husi tinan 2014 too 2018 AHHA
Education oferese ona lian Inglés,
Komputadór no fo treinamentu kona-ba
atitude ba komunidade iha sentru 5 iha
Suai, hanorin estudunte 3000.
VIQUEQUE
Hahuu husi tinan 2016 too 2018 AHHA
Education oferese ona lian Inglés,
Komputadór no fo treinamentu kona-ba
atitude ba komunidade iha sentru 5
Viqueque, hanorin estudunte 500.
REZULTADU
• ESPERIÉNSIA KOMUNIKASAUN
• RELASAUN HO KOMUNIDADE
• HETAN OPORTUNIDADE NO SERVISU DI’AK
20
Page 23
Esperiénsia Vokasionál
PROJETU
AGRIKULTURA
Dezde tinan 2018 ami hahuu im-
plementa projetu ida ne’e hodi
kria sistema sustentabilidade ba
moris nian. Liuliu ami kuda modo.
HADI’A
KOMPUTADÓR
Programa ida ne’e eduka alunu sira
atu identifika fallansu iha kompu-
tadór liuliu hardware no sira bele
hadi’a ho sira nia aan rasik.
AULA BA TREINU
KARETA
Alunu sira aprende teoria no práti-
ka oinsá atu lori kareta. Treina-
mentu ne’e oferese liu husi mestre
sira ne’ebé iha esperiénsia klean.
21
Page 24
Fiar ba buat ne’ebé ki’ik
tamba o sei hetan o nia for-
sa iha sira.
Moris hanesan atu aprende
ba nafatin karik loron aban
o sei mate.
Edukasaun mak hanesan da-
lan atu transforma ema nia
moris iha mundu.
Koko la’os atu sai ema
ne’ebé hetan susesu maibe
koko atu sai ema ne’ebé iha
valór.
Mahatma Gandhi
Madre Teresa
Nelson Mandela
Albert Einstein
22
Page 25
PROGRAMA
KONA-BA TRANSFERE
ESPERIÉNSIA
PROGRAMA TREINAMENTU ATU
SAI LIDERANSA NE’EBÉ AAS
PROGRAMA FILA HO ESPERIÉNSIA
PROGRAMA ATU SAI
SIDADAUN NE’EBÉ DI’AK
23
Page 26
PROGRAMA ATU SAI SIDADAUN NE’EBÉ DI’AK
DEZENVOLVE
REGULÁR
AHHA SKILLS
MANAJEMENTU
BÁZIKU
IHA FUNDASAUN
KONA–BA
LIDERANSA
IHA KONSIÉNSIA
SOSIÁL
KOMUNIDADE NIA
OPINIAUN
PLANU
NO ORGANIZA
REZULTADU
Programa ba estudante sira hodi alkansa sira nia responsabilidade hanesan formadores hodi toma re-
sponsável ba operasaun eskola nian, dapur eskola nian, lojístika eskola nian no sei iha tan.
Liu husi aktividade ida ne’e sira bele aprende manajementu, planeamentu, lideransa, komunidade nia opin-
iaun nst, sira ne’e mak komponentes importante iha Big Teacher nia ONG Servi ba Moris no programa Harii
ONG.
Sira la’ós aprende de’it hard skills ne’ebé diferente maibé sira mos prátika soft skills ne’ebé diferente no kon-
tinua dezenvolve sira nia AHHA skills atu nune’e bele dezenvolve sira nia potensialidade.
Depois gradua, estudante sira
iha opsaun hodi kontinua sira
nia estudu iha AHHA Education
Timor-Leste no asiste ba pro-
grama “sidadaun ne’ebé di’ak
(Programa ba Voluntáriu
Lokál).” Programa ida ne’e ha-
nesan fundasaun ba formadór,
gerente no lider hodi hetan es-
periénsia ne’ebé di’ak iha kam-
pu de servisu sosiál no dezen-
volvimentu komunidade.
24
Page 27
PROGRAMA FILA HO ESPERIÉNSIA
Depois kompleta ‘no fila ho esperiénsia’
estudante sira sei hetan benefsiu
Aprende ho aksaun husi ONG
Baxarelatu iha língua no dezenvol-
vimentu estudu.
Ami nia programa ne’ebé iha mak hanesan programa edukasionál ida ne’ebé kuali-
dade voluntáriu excelente sira hetan durante tinan 2 hodi hala’o treinamentu iha
operasaun husi nasaun estranjeiru: Laos, Kamboja. Depois hetan esperiénsia barak
no dezenvolve skills barak, voluntáriu sira fila ba Timor-leste no transfere sira nia
koñesimentu no skills ne’ebé sira hetan durante fulan 6 ba joven Timoroan sira.
FORMASAUN NO
ESPERIÉNSIA SEVISU IHA
ESTRANJEIRU
ESPERIÉNSIA BA AERO NO
VIAJEN
HANORIN JOVEN SIRA HO
IDADE NE’EBÉ HANESAN IHA
ESTRANJEIRU
HETAN ESPERIÉNSIA HUSI
KULTURA FOUN
IHA HANOIN
INDEPENDENTE
NAKONU HO DEZENVOLVI-
MENTU ABILIDADE HUMANU
Saida mak estudante sira hetan?
25
Page 28
PROGRAMA TREINAMENTU ATU SAI LIDERANSA NE’EBÉ AAS
Depois de kompleta ba programa “Fila ho esperiénsia”, vol-
untáriu sira bele kontinua ba ami nia programa estágio finál:
programa treinamentu ba lideransa superior. Iha programa
ida ne’e, voluntáriu sira sei aprende esperiénsia hotu-hotu
ne’ebé hola parte iha Big Teacher nia ONG Servi Ba Moris
no Harii ONG.
Voluntáriu sira sei dezenvolve esperiénsia sira ne’ebé tuir
mai ne’e:
Treinamentu, motiva no formasaun
Opiniaun ba negósiu no estratéjia
Planeamentu no jestaun ba projetu
Iha relasaun ho autoridade no komunidade sira
Planu ba orsamentu no akontabilidade ba sentru
Dezenvolve hanoin no edukasaun
Rezultadu:
Impaktu perma-
nente iha
komunidade
Transfere AHHA
Skills ba ema se-
luk
Moris ho
prinsípiu siénsia
nian
Bele hahuu ho
sira nia inisiativa
rasik
Iha kom-
prensaun ba
kualidade poten-
siál
Sai edukadór
ne’ebé di’ak iha
komunidade
Iha abilidade atu
hala’o sentru ho
independente
Iha balansu ba
moris hodi sus-
tenta no serbí
26
Page 29
27
• Prezidente Timor-Leste no Manan na’in ba prémiu Nobel da Paz,
José Ramos– Horta
• Primeiru Ministru Timor-Leste nian, Xanana Gusmão
• Primeiru Ministru Malázia nian, Tun Dr. Mahathir
• Liurai Kamboja nian, Liurai Sihanouk
• Ministru Edukasaun Kamboja no Malázia nian
27
PROJETU INOVATIVU BA
DEZENVOLVIMENTU IHA
TINAN 2013-2014
HETAN PRE MIU
ASIA TICO BA TINAN
2009
PRÉMIU
FINALISTA
FINALISTA BA
DALA 10
HETAN PRÉMIU
KONA-BA
PERSONALIDADE
BA TINAN 2012
REKON ESIMENTU HUSI
EMBAIXADO R DA PAZ
APRESIASAUN PLAKA HUSI
KRU S VERMELHA KAMBOJA
REKOÑESIMENTU husi
Page 31
Númeru telefone : +670 7745 9343 / Email: [email protected]
Hela fatin: Avenida Liberdade da Inprensa Becora Vertude Dili Timor Leste (SOLS 24/7)
www.ahhaeducation.org