Nr. 8 Përkeqësimet e Ligjit mbi të huajt!...kohë zvogëlohet edhe numri i lajmë-ruar i vendeve të lira të punës për 24 vende – nga 8975 në 8951. Gjit-hashtu është zvogëluar

«Shumica e kolegëve është kundërpunës gjatë ditës së diel, por heshtinnga frika, sepse mund të rrezikojnëvendin e punës», thotë një shitëse, ecila nuk dëshiron t’i botohet emri nëgazetë. Fakti se ekzistojnë njerëz tëcilët dëshirojnë të punojnë edhe gjatëditës së diel, nuk guxon të merret siarsye për futjen e ditës së diel si ditënormale e punës. Ata të cilët punojnëtë dielën, përveç pagës normale ma-rrin edhe një shtesë prej 50 për qind.Po hyri në fuqi Ligji mbi punën edheditëve të diela, atëherë secili mund tëdetyrohet të punojë. Çka është më ekeqja: nuk do të ketë më pagesë sh-tesë, pasi që ligji as që e parasheh njëgjë të tillë.

Unia lufton kundër këtij LigjiPunonjësit në sektorin e tregtisë kanëtë drejtë për një ditë normale pushi-mi: konkretisht për të dielën e lirë, tëcilën e kalojnë me familjet, miqtë dhe

e shfrytëzojnë për aktivitete të lira. Përkëtë arsye, Unia ka nisur referendu-min kundër këtij Ligji. Më 27 nëntorjanë votimet.

Situata sotSipas ligjit ekzistues, shitoret dhe dy-qanet e ndryshme nëpër stacione tëtrenit punojnë dhe mbulojnë nevojate udhëtarëve, por edhe të qytetarëvepër gjëra ushqimore, artikuj higjieneetj. Kjo duhet të mbetet kështu, sep-se përvojat tregojnë, se një gjë e tillë ipërgjigjet nevojave. Mirëpo, ekzistonfrika e arsyeshme, se ky nuk do të jetëhapi i fundit, i atyre, të cilët duan tabëjnë të dielën ditë normale të punës.Këshilli i kantoneve ka bërë një hapmë tutje dhe kërkon që shitjet tëdielën të janë të mundshme në të gjit-ha kantonet dhe qendrat tregtare.Unia dëshiron të parandaloj këtë, përkëtë arsye ajo i thotë JO ndryshimevetë ligjit të punës.

Aktivistët e CyrihutAktivistët sindikal janë urëlidhëse mes sindikatës dheshoqërisë.

StresiHelmon atmosferën e punës, dëmton shëndetin dhe produktivitetin.

Raporti i OKB-sëMigracioni sjellë zhvillim dhe përparim në të gjitha fushat. 2 3 4

Bashkimi Sin-dikal i Zvicrës(BSZ) feston125 vjetorin.Urime!

Vetëm një ditë pas ashpërsi-mit të Ligjit mbi azilin, të ini-ciuar nga Këshilli i kantone-ve, Këshilli nacional, në se-sionin e vjeshtës, aprovonedhe ndryshimet e Ligjit mbitë huajt. Me këtë, Këshilli na-cional, e ndjekë rrugën e për-keqësimeve të nisur nga anae shumicës së djathtë në Kës-hillin e kantoneve dhe Minis-tri për Drejtësi, Polici dhe Mi-gracion, Kristof Bloher.

Rishikimi i ligjit mbi 70 vjeçar mbiqëndrimin dhe vendosjen e të huaj-ve ANAG, do të duhej të na sillte njëligj modern mbi të huajt. Këtë, se pa-ku, e theksonin shumë palë të kyçu-ra në procesin e rishikimit të ligjit tëvjetër mbi qëndrimin dhe vendosjene të huajve ANAG. Në vend të kësaj,është pranuar një ligj, i cili qartë dis-kriminon të huajt, të cilët nuk janë qy-tetarë të njërit nga vendet e BE-së, dhei bën ata qytetarë të rendit të tretë. Njëi huaj me prejardhje nga njëra ngavendet e BE-së me leje qëndrim përafat të shkurtë ka më shumë të drejtase sa një qytetarë i një vendi të tretëme leje qëndrim për vendosje C (Nie-derlassung). Ndryshimet e ligjit mbitë huajt, ashtu siç është vendosur ngatë dy Këshillat, përmbajnë përkeqësi-me qenësore: Nuk ka të drejtë ligjore

për leje qëndrim të përhershëm, nukka të drejtë ligjore për leje qëndrim përbashkëshort dhe fëmijë, afatet tejet tëshkurtra për bashkim familjar, nuk dotë ketë më shqyrtim serioz të kërkesa-ve të njerëzve pa letra pas katër vite-ve qëndrimi dhe pune etj.

Shuplakë fytyrës ndaj migrantëve/eve nga «vendete treta»!Ky ligj është një shuplakë e rëndëfytyrës kundër njerëzve nga shtetet etreta, të cilët me vite jetojnë dhe pu-nojnë në Zvicër. Nga ana ligjore atajanë vënë në pozitë shumë më të keqese sa qytetarët që vijnë nga shtetet e BE-së, pa marr parasysh se sa kohë qën-drojnë në Zvicër. Ky diskriminim vësh-tirë se do të lehtësoj integrimin e tyre.

Çështje besueshmërieSindikata Unia është e indinjuar(zemëruar), dhe diskuton hapat emundshëm kundër këtij ligji. SipasVania Allevës, kryetare e komisionit tëmigrantëve në Unionin Sindikal tëZvicrës dhe përgjegjëse për migra-cion në sindikatën Unia, Referendu-mi është çështje besueshmërie. «Në-se nuk e përkrahim fortë dhe nëmënyrë prominente, atëherë i themi,heshtazi, Po një politike të migracio-nit, e cila në mënyrë paranoide bazo-het në mbrojtje dhe luftim të keqpër-

dorimeve», është e bindur ajo. Përde-risa Partia Socialdemokrate SP, tëGjelbërtit, qarqet kishtare dhe orga-nizatat në fushën azilit kanë para-

lajmëruar referendumin kundërashpërsimeve të Ligjit mbi azilin, en-de diskutohet se a do të niset referen-dumi edhe kundër përkeqësimeve në

Ligjin mbi të huajt. I mundshëmështë edhe një referendum i dyfishtë.Diskutimet vazhdojnë!

✏ Hilmi Gashi

Mos e prekni të dielën!

Kur ligji shkakton padrejtësi dhe diskriminim…

Përkeqësimet e Ligjit mbi të huajt!

Nr. 8 | November 2005 | albanischErscheint als Beilage zur Zeitung «work» | Redaktion T +41 31 350 21 11, F +41 31 350 22 11 | [email protected] | www.unia.ch

E diela është ditë pushimi dhe ashtu duhet të mbetet. Kush punon të dielave ka të drejtë përkompensim shtesë. Ndryshimi i ligjit të punës dëshiron të bëj të dielën ditë normale të punës.Jo, thotë Unia dhe shumica e punonjësve në sektorin e shitjes!

Manifestim në sheshin federal kundër Ligjit mbi të huajt.

Pasaporta zvicerane më e lirëPrej 2006 do të zbriten taksat përmarrjen e shtetësisë (natyralizimin).Arsye e përshtatjes së taksës për marr-jen e shtetësisë është ndryshimi i Lig-jit mbi të drejtat qytetare dhe natyrali-zimin në nivel nacional. Taksat e rejatë dhënies së shtetësisë duhet të ba-zohen vetëm në shpenzimet efektivetë administrative e jo, sikurse deritash, në të ardhura dhe pronë. Kjo me-todë e vjetër nuk lejohet më. Po të ma-rrim shembullin e Cyrihut, taksat e de-ritashme të natyralizimit në komunëkanë arritur shumën e një page mujo-re. Të njëjtën shumë është dashur pa-guar për kantonin. Mirëpo, tani, nëvend të shumës së zakonshme deri në50 000 frang, taksat nuk guxojnë të tej-kalojnë shumën prej 1200 frang përnatyralizim.

Papunësia në shtator 2005Sipas të dhënave nga Sekretariati sh-tetëror për ekonomi (seco), në fund tështatorit si të papunë ishin të regjis-truar 142 728 njerëz, pra, 369 mëshumë se në muajin gusht. Kuota e pa-punësisë sillej rreth 3,6 %. Në të njejtënkohë zvogëlohet edhe numri i lajmë-ruar i vendeve të lira të punës për 24vende – nga 8975 në 8951. Gjit-hashtu është zvogëluar puna me afattë shkurtër në 42 vende pune. Më së vështiri do të jetë situata për3009 të papunë, të cilëve u ka kaluarkohëzgjatja ligjore për marrjen e kon-tributeve nga arka e papunësisë.

Vazhdon aksioni i Unia-së kundër pronarëvetë Valorës. Me ngjitjen e pllakateve nëpër kioske,Unia bën publike situatën e padu-rueshme dhe të pasigurt të punonjës-ve, të cilët nuk kanë dijeni se çka do tëbëhet me ta, a do të marrin vendimepër pushim nga puna, nëse po, kur dhenë çfarë rrethanash dhe kushtesh.Unia është e mendimit, se faji për si-tuatën e krijuar qëndron te drejtoria eValorës. Ajo nga drejtoria e Valorës kër-kon informim me kohë të punonjësvedhe plane korrekte sociale, në rast tëpushimeve nga puna.

Nënshkruhet KPP e re meelvetino AGElvetino me KPP të re: Sindikata e pu-nonjësve të hekurudhave SEV dheUnia kanë nënshkruar KPP-në e re përpunonjësit e elvetico AG. Elvetino ështëndërmarrje e Hekurudhave Federale tëZvicrës (SBB/CFF/FFS) dhe ofron shër-bime hoteliere nëpër trena dhe sta-cione të trenit. Kontrata e nënshkruarvlen prej fillimit të vitit 2006 dhe mundtë anulohet vetëm në fund të vitit2007. Kontrata garanton pagë mini-male prej 3182 frang për të gjithë tëpunësuarit në Railbar (Bar në tren) dhenë ndërmarrjet e gastronomisë. Përherë të parë në KPP kyçen edhe 30 tëpunësuarit me orar të plotë dhe 30ndihmës të përkohshëm, të cilët pu-nojnë nëpër trenat e natës.

Shoferët dalin në rrugë dhekërkojnë KPP më të mirëRreth 50 shoferë morën pjesë në ma-nifestimin e organizuar nga Unia nëBernë. Shoferët janë nisur nga vendpushimi i autostradës në Grauholzdhe ka kaluar nëpër Bernë. Kërkesate tyre ishin: KPP më të mirë me pagaminimale të garantuara, 100 frang mëshumë në raundin e ardhshëm tëpagës, pagën e 13-të dhe llogaritje ko-rrekte të orëve të tepërta si dhe kom-pensimin e drejtë të tyre.

horizonte Nr. 8 | November 2005 | albanisch 2

News

Organizimi, mobilizimi, akti-vizimi dhe informimi i anë-tarëve shqiptar të sindikatës,por edhe i bashkatdhetarëvenë përgjithësi, është punë ecila kërkon angazhim tëmadh edhe nga aktivistët. Atajanë urë lidhëse në mes Sin-dikatës dhe shoqërisë sëgjerë.

Rreth orës 18.30, në lokalet e Sindi-katës Unia, seksioni i Cyrihut fillojnëtë vijnë anëtarët e grupit në gjuhën sh-qipe «Aktivistët». Drita Shabani, se-kretare sindikale në Unia-Cyrih, ipërshëndet një nga një. Pas pak cingë-ron mobili i saj. «Xhaferi, kryetari igrupit, do të vonohet pak. Të marrimnga një kafe deri sa të vijë edhe ai»,propozon ajo. Duke pirë kafenëpërshëndeten njëri me tjetrin. Pyesinsi shkojnë punët me shëndet, familjedhe profesion. Një atmosferë e për-zemërt. Pa i mbaruar kafetë vjen kr-yetari. Ai kërkon falje për vonesën.Pastaj fillon edhe mbledhja. Si pikë eparë është caktuar një njoftim i ndërs-jellë, për hir të Avni Tairit, i cili përherë të parë merr pjesë në mbledhje.Avniu ka dëgjuar për grupin nga Dri-ta, dhe është i interesuar të angazho-het. Anëtarë në SNI, tani Unia ështëqe 10 vite. Por, nuk ka ditur, se kandonjë grup, ku ai mund të angaz-hohet.

Informimi në gjuhën amtareështë i rëndësishëm«Ky grup fillimisht është formuar nëSNI dhe tani vazhdon punën edhe paskalimit të SNI-së në Unia», informonXhafer Sejdiu, kryetar i grupit. Grupiqë në fillim ka zhvilluar aktivitete tëndryshme në informimin dhe aktivi-zimin e anëtarëve shqiptar në seksio-nin e Cyrihut. Në ato takime njerëzitjanë informuar mbi rolin dhe rëndë-sinë si dhe shërbimet e sindikatësUnia. «Informimet gojore në gjuhënamtare janë më të preferuara», thotë

Xhaferi. Këto informacione dhe akti-vitete kanë ndikuar në rritjen e besi-mit të anëtarëve ndaj sindikatës Unia.«Kjo është vërejtur edhe gjatë mobi-lizimeve për aksione sindikale, kupjesëmarrja e shqiptarëve është shtuardukshëm», konstaton Xhafer Sejdiu.Njëkohësisht nuk duhet harruar edherëndësinë e angazhimit nëpër grupetë profesionit. Xhaferi është i kyçuredhe në kryesinë e grupit të ndërtim-tarisë kurse Sali Bajrami në atë të su-vatuesve.

Qëllimet ambicioze«Me aktivitetin tonë pretendojmë që,në të ardhmen e shpejtë, të kemi mëtepër të punësuar shqiptar në Unia»,shton Baki Alushi, i cili njëherit ështëedhe anëtar në kryesinë e seksionit

dhe në grupin regjional të migracio-nit. Ai është i bindur, se: «mendihmën e të punësuarve shqiptar nëUnia mundësohet informimi i anë-tarëve rreth kurseve të ndryshme pro-fesionale dhe gjuhësore që organizonUnia në bashkëpunim me fondet për-katëse profesionale». Problemet janëtë ndryshme, duke filluar nga pa-punësia e të rinjve dhe mos mundë-sia për të gjetur vende për shkollim nëprofesion e deri te problemet mepunën temporere si dhe problemetspecifike që janë të lidhura me mi-gracionin dhe integrimin në shoqëri.Mungon edhe informimi i drejtë injerëzve. «Jemi duke diskutuar mbimundësinë dhe formën e informimittë anëtarëve dhe simpatizuesve mbindryshimet kontraktuese, sigurimet

sociale dhe marrëveshjet bilaterale sidhe mbi ndryshimet në ligjin mbi tëhuajt», thotë Musli Berisha, arkëtar igrupit.

Kërkohet angazhim i të gjithëve« Jemi duke tentuar të përfitojmë ed-he femra dhe besoj se do t’ia arrijmëqëllimit », është e bindur Drita. Nëgrup ka vend, por edhe nevojë, përndihmën dhe angazhimin e të gjithëanëtarëve shqiptar në Cyrih.

Duke shpresuar se shembullin e tyredo ta ndjekin edhe koleget dhe ko-legët nëpër seksione tjera «Aktivistët»përshëndesin të gjithë ata dhe lexue-sit e « Horizontit ».

Pas një fatkeqësie vdekje-prurëse të një kolegu, pu-nonjësit e vend punishtes nëLozanë kërkojnë prerjen ekatër drunjve, zhvendosjen errugës për këmbësorë dhe tëautomatit për ngritjen e pa-rave. Në pyetje është siguria.

Ngasësi i kranit nuk e sheh kolegun etij, sepse pamjen e pengojnë drunjtë.Gjatë manovrimit- supozohet se ngar-kesa është penguar nëpër degë- tene-qet zgjidhen dhe bien mbi punëtorinfatkeq. Këta drunj edhe më parë kanëqenë pengesë e madhe në vend pu-nishten e ngushtë në Ry Central në Lo-zanë. Pas vdekjes së kolegut të tyre, Au-gusto Valera më 29 shtator, punonjë-sit në vend punishte kërkojnë marrjene masave për më shumë siguri.

Shkaqet hulumtohenHulumtimi i rastit do të tregojë, se sika mundur të vijë deri te fatkeqësia.Nëse vërtetohet se faji është te drunjtë,

atëherë parashtrohet pyetja: pse rre-zikohet jeta e njerëzve për t’i shpëtuarkatër drunj? Duhet të hulumtohenedhe pika tjera si: pse punëtori ishtenën vijën e lëvizjes së kranit, si ka qenëpamja prej kabinës së kranit dhe pam-ja e përgjithshme në vend punishte sidhe radiolidhja në mes ngasësit të kra-nit dhe kolegëve në tokë?

Shumë pengesa në një vend punishte të ngushtëPërveç drunjve, punën e pengojnë ed-he kalimi për këmbësorë dhe një au-tomat i UBS-it. «Ky automat i bankësduhet zhvendosur menjëherë», kër-kon Pietro Karobio, përgjegjës përndërtimtari në Unia të regjionit Vo(Vaud). Me kërkesën e punëtorëveUnia kërkon edhe zhvendosjen e rru-gicës së këmbësorëve në anën tjetër tërrugës. «Me këtë do të zvogëlohej po-tenciali i rrezikimit të punëtorëve dhekalimtarëve të rastit», thotë Pietro Ka-robio.

✏ Laurent Sommer

Për vizitë

«Aktivistët» në Cyrih

Pas vdekjes së kolegut Valera shtrohet pyetja e sigurisë.

Rrëzoni këta drunj!

Musli Berisha, Basri Thaqi, Sali Bajrami, Naim Krasniqi, Skender Rexhepi, Xhaferr Sejdiu, Memedali Imeri, Baki Alushi, Drita Shabani.

Foto

graf

ija: N

eil L

abra

dor

I përshkruar si lëngatë e she-kullit, stresi është një nga sh-kaktarët e shumë sëmurjevetë kohës sonë. Gara e ndër-marrjeve për të realizuar pro-duktivitet dhe fitim sa më tëmadh, mbush shtretërit e spi-taleve në tërë botën me mi-liona punonjës.

Gjendja është tragjike. Përderisa qe-veritë në mënyrë të shfrenuar sul-mojnë sistemet shëndetësore dhe tëdrejtat sociale, rezultate, këto, të luftësshumëvjeçare të sindikatave dhe pu-nonjësve, kushtet e punës në ndër-marrjet e sotme janë shndëruar në«Fabrika Stresi». Këto janë shkaktar tënjë eksplodimi të sëmurjeve që qojnëdrejtë invaliditetit psikik dhe fizik. Fe-nomeni i stresit është në rritje e sipër.

Çdo kush mund të bëhet viktimë. Pro-blemi bisedohet në nivele globale,mirëpo pa i kyçur punëtorët nëpërndërmarrje. D.m.th. flitet për drej-torët dhe presioneve, të cilit ata inënshtrohen, si argument për pagamarramendëse, për aeroplanët, tëcilët atyre u duhen për fluturimet e ty-re ndërkontinentale, për lehtësimetgjatë pagesës së shpenzimeve të tyrepër pjesëmarrje në programe kundërstresit. Mirëpo, nga stresi janë të pre-kura të gjitha shkallët e hierarkisë, dhejo vetëm kuadri udhëheqës apo ai tek-nik. Punonjësve në front, shumicaprej tyre janë migrant, shumë pak illogaritet si pasojë e stresit. Shpeshthuhet se: «shkaktar i fatkeqësisë ish-te gabimi i njeriut» ose «punëtorimungonte shpesh, për shkaqe shën-detësore».

Stresi është helm për atmosferën e punësDerisa menaxherët festohen si «superheronj sportiv», si yje që ilustrojnë ti-tujt e gazetave -kuptohet me pagë tëmajme- nga punonjësit kërkohet tëndjekin shembullin e «Shefit» , mirë-po me pagë të ulët dhe nën presionine shpërbërjes së të drejtave të punës.Stresi i nisur nga shefi dhe bartur teksekretarja e tij, dhe prej asaj tek pu-nonjësit tjerë, shkakton një stres ko-lektiv të papranueshëm. Ky stres hel-mon atmosferën e punës, rrënonshëndetin e njerëzve dhe në fund ed-he rrezikon ndërmarrjen.

Të dhënat alarmueseOrganizata ndërkombëtare e punësONP, me seli në Gjenevë, tani vonë kabotuar të dhëna alarmuese mbi pro-

blemin e stresit: në BE shpenzimet eshkaktuara nga problemet psikike tej-kalojnë shumën e 3 përqindëshit tëProdhimit të përgjithshëm kombëtarPPK. Në Angli tre prej10 punëmarrës-ve janë viktimë e «kërkesave të prod-himtarisë». Në Gjermani, mbi 7 përqind e pensioneve invalidore apo tëpensionimeve të mëhershme janë tëshkaktuara nga depresionet. Në SH-BA, stresi iu kushton ndërmarrjeve200 milion dollar në vit. Kjo mjaftonpër të parë, se sa keq qëndron puname stresin në ndërmarrje. Përmbledhtazi: udhëheqjet e ndër-marrjeve nuk munden edhe më tutjetë mendojnë vetëm për produktivite-tin dhe xhiron, e në të njëjtën kohë,problemet e shkaktuara nga stresi t’iquajnë: «çështje personale e shënde-tit».

Gjithnjë e më shumë punonjës janë viktimë e stresit

Stresi: Sëmurje e shekullit!

horizonte Nr. 8 | November 2005 | albanisch 3

Llogaritësi i pagës i BSZ-së është njësukses i madh

Sa e kerrogën?!Në Zvicër askush nuk tre-gon, se sa fiton. Të flasëshmbi pagën, është sikur të th-yesh një tabu shoqëror. Në-se nuk flitet mbi pagat, atë-herë është vështirë të bëhenkrahasimet dhe të zbulohenkeqpërdorimet.

Sa fiton kolegu për të njëjtën punë ?A jam i paguar sa duhet? Cilat pagajanë të zakonshme në rrethin ku je-toj? Pyetje, të cilat preokupojnëshumë punonjës. Llogaritësi i pagësi BSZ-së premton qartësi.Me fushatën «Asnjë pagë nën 3000frang», sindikatat kanë tematizuartabu temën e pagës dhe kanë hapurdiskutimin mbi problemin e pagavetë ulëta dhe diskriminuese, dhe atëme sukses të madh. Gjatë bisedime-ve dhe diskutimeve në lidhje me qar-kullimin e lirë të personave, kjotemë u bë edhe njëherë aktuale.

Llogaritësi në internet:www.lohn-sgb.chBashkimi i Sindikatave të ZvicrësBSZ, ka zhvilluar një program, meanë të cilit në çdo kohë dhe nga se-cili vend mund të nxirren informa-ta mbi çdo lloj pune dhe pagën për-katëse. Llogaritësi i pagës mundësonllogaritjen e pagës përkatëse në sh-tatë regjionet më të mëdha dhe 40degët kryesore të ekonomisë të sek-torit privat. Me këtë llogaritës, BSZ-ja ofron një instrument të vlefshëmdhe mundëson zbulimin e dum-pingut të pagës.

Puna paraprakeNë janar 2003 BSZ-ja autorizon pro-fesorin Iv Flykiger (Yves Flückiger)dhe Institutin Universitar për Ob-servime të Punësimit, për të llogari-tur pagat e zakonshme regjionale si-pas degëve të ekonomisë. Pas dy vi-tesh hulumtimi shkencor bëhet pre-zantimi i rezultateve. Këto rezultatejanë për tu dalluar, dhe atë në shumëaspekte. Për herë të parë në Zvicër ek-ziston një pasqyrë e pagave mini-male, të cilat nuk bazohen në Kon-tratat e përgjithshme të punës, porpërfshinë pagat efektive të cilat i ma-rrin punëmarrësit e një profili të cak-tuar. Broshura e botuar jep njëpasqyrë mbi pagat, e paguara në reg-jionet e ndryshme dhe informonkështu mbi pagat e zakonshme përnjë regjion të caktuar.

Broshura e shtypur përmban 150 faqePagat janë llogaritur me të dhënatmbi hulumtimin e strukturës së pa-gave të Entit federal për statistikë. Kë-to përfshijnë mbi një milion të dhë-nash mbi pagat. Metoda e llogarit-jes është zhvilluar nga profesori IvëFlykiger dhe bashkëpunëtorët e tijnë Institutin për observimin e punë-simit të Universitetit të Gjenevës nëbashkëpunim me Institutin për ob-servim të tregut të punësimit. Re-zultatet e llogaritësit të pagës ekzis-tojnë edhe në formë të shtypur.Broshura ka 150 faqe dhe përmbanlistën e pagave për profilet më të za-konshme të degëve të ndryshme tëekonomisë.

«A do të mbetet reparti i prod-himit në Steg?» Këtë pyetje eparashtron një punëtor i bren-gosur i shkritores së aluminitnë Steg. –»Vetëm nëse çmimii rrymës elektrike është i vo-litshëm», përgjigjet MishelZhak (Michel Jacques), me-naxheri numër tre i koncernitbotëror Alkan.

Reparti i Alkan-it në Steg prodhon 300tonelata alumin në vit. Me mbylljene repartit do të humbnin punën 120punonjës. Industria e aluminit në Va-lis është vendosur para 100 vitesh,sepse këtu burimet e ujit janë të mëd-ha, me këtë edhe energjia elektrikeshumë e lirë. Vetëm vend prodhiminë Steg shfrytëzon 600 milion kilovatorë në vit. Çmimi ishte i ulët. Alkanie merrte rrymën elektrike me çmimprej 3,2 rap. Veç kësaj, Kantoni i Vali-sit, paguan subvencion prej 0,7 rappër çdo kilovat orë. Nëse llogariten ed-he lehtësimet për shkritoren në Chip-pis, atëherë del se shuma e subven-cioneve për Alkanin, Valisit dhe pa-guesve të tatimit u kushton 5,5 milionfrang në vit.

Alkani kërkon më shumëpërkrahje financiareNë fund të këtij viti mbaron marrë-veshja mbi subvencionimin e rrymëselektrike mes Alkanit dhe Kantonit tëValisit. Ndërsa tregu i rrymës elektri-ke ka dalë prej binarëve. Privatizimi kashkaktuar ngritjen e çmimeve të

rrymës elektrike. Alkani duhet të llo-garis me çmim prej 6 AP. Sipas tyre,prodhimtaria nuk ka leverdi. Me fjalëtjera, ai pret që kantoni i Valisit tëderdh deri 18 milion në vit në formëtë subvencioneve. «18 milion frangpër ruajtjen e 120 vendeve të punësjanë tepër. Me këto para mund t’i dër-gojmë punonjësit për çdo vit për pus-hime në det», thotë një nëpunës nëSion. Ky mendim është i gabuar; Me

ndërprerjen e prodhimit në Steg, rre-zikohen jo vetëm punëtorët e këtijvend prodhimi, por edhe një numëri madh i ndërmarrjeve tjera, të cilatjanë të ndërlidhura të, si dhe e tërë ve-primtaria e prodhimit të aluminit nëkantonin e Valisit dhe në Luginën eRones

Gara për energji të lirëKuotat më të larta të fitimit realizohen

vetëm me energji të lirë. Për këtë ars-ye bëhet edhe bartja e prodhimit nëvende me çmime të ulëta të energjisë.Për këtë investohen mbi 60 miliarddollar. Alkani është prezent në GjirinPersik, ku nafta rrjedhë si uji, dhe nëAustrali, ku merr gazin me çmim tëvolitshëm. Edhe pse prodhimi globa-lizohet, problemi i papunësisë mbetetproblem vendor.

✏ Mehmet Akyol

Prodhimi i aluminit në Valis: Çmimi i energjisë elektrike vendos mbi të ardhmen.

Alkan nën tension të lartë

Edhe pas gati një muaji greve,sindikalistët e Arsimit koso-var janë unik në qëndrimet ty-re – nuk do të ndërpresingrevën deri në realizimin ekërkesave të tyre.

Punëtorët e arsimit kosovar u shprehëntë zhgënjyer dhe plotësisht të injoruar

nga Qeveritarët e Kosovës dhe kërkuannga ta më shumë përgjegjësi dhe se-riozitet në përmbushjen e kërkesave tëtyre. Edhe pas takimit të fundit, pro-pozimi i Qeverisë mbetet i njëjti: Ngrit-je të pagës aktuale për 7 Euro. «Kjo nukmjafton», thonë grevistët. Ata kër-kojnë 216 Euro për arsimin fillor, 244për atë të mesëm dhe së paku 495 për

profesorët ordinar. Ali Shabanaj, udhë-heqës sindikal i arsimit, akuzoi Qeve-rinë e Kosovës për gjendjen e rëndë nëtë cilën ndodhet momentalisht arsimikosovar. Ai pyeti Qeveritarët se deri kurdo të ri e fjetur ndërgjegja e tyre karshikësaj situate shumë serioze dhe u bëriapel të gjithëve që kanë filluar mësimintë kthehen në grevë: «Qeveria nuk po

bën as përpjekjen më të vogël për tëdalë nga kjo situatë, andaj ata janëpërgjegjës për këtë gjendje sepse ata poudhëheqin pushtetin», tha Shabanaj.Qeveria, nga ana e saj, arsyetohet mevështirësit buxhetore dhe presionin qëka nga Fondi monatar ndërkombëtarë,i cili Qeverisë ia cakton asaj kufizimetbuxhetore.

Kosovë: Greva e punonjësve të arsimit nuk jep rezultat

Greva e mësimdhënësve vazhdon

110 vizatime simbolizojnë 110 njerëz të hedhur në rrugë.

Motivet për të vizituar seminarin eaktivistëve sindikal ishin nga më tëndryshmet. Mirëpo, te të gjithëpjesëmarrësit dominonte arsyeja kr-yesore: si shkojnë punët sindikalepas bashkimit në Unia, çka ofronUnia dhe si mund të marrin sa mëshumë informacione, të cilat do t’u«shkojnë përdore» në punën e për-ditshme si aktivist.

Edhe këtë vit interesimi i sindikalistëve shqip-tar për seminarin në gjuhën shqipe ishte imadh. Rreth 20 aktivist morën pjesë në semi-narin e organizuar nga sindikata e tyre, Unia.Vinin nga regjionet dhe profesionet e ndrysh-me. Disa janë aktivist të interesuar, të tjerët an-gazhohen nëpër grupe dhe kryesi të sindikatës,apo përfaqësojnë koleget /ët në grupet e pro-fesionit. Edhe nga mosha e pjesëmarrësve ish-te një seminar i përzier; nga aktivisti i ri 20vjeçar deri te «ujku i vjetër», i rryer dhe mishë-ruar me sindikatën. Disa ishin për herë të parënë seminar, të tjerët kanë vizituar seminarin ed-he më parë.

Interesimi i madh dhe kultura e gjallë e diskutimit.Temat kryesore të seminarit ishin; SindikataUnia: historiku dhe qëllimet, faktet dhe të arri-

turat e deritashme, migracioni dhe fushatat endryshme. Dy tema aktuale u shtjelluan në de-taje: Rishikimi i Ligjit për përkujdesje profe-sionale dhe ndryshimet në Ligjin mbi të huajt.Bisedat ishin të frytshme, dhe të gjalla, kursepyetjet, edhe ato, të shumta.

Zbatimi praktik i dijesDy sekretarë sindikal futen në dhomën epauzës. Aty bëjnë pauzë dy punëtorë të ndër-timtarisë. Pas përshëndetjes sekretarët i infor-mojnë këta dy kolegë mbi sindikatën. Fillonnjë bisedë e gjallë me «për» dhe «kundër» ar-gumente mbi sindikatën. Pas dhjetë minutashpërfundon ushtrimi. Kjo ishte skena e krijuarnë mënyrë artificiale, por skenë e cila i përng-janë shumë realitetit nëpër vend punishte.Ushtrimi praktik i regjistruar me kamerë, pro-jektohet në muri. Pas shikimit të incizimit fi-llon biseda dhe analiza e argumenteve, sjellje-ve, gabimeve, dobësive, por edhe të argumen-teve të pëlqyera . Ky ishte njëri nga ushtrimetpraktike, qëllimi i të cilit ishte; zbatimi në prak-tikë i dijes së grumbulluar gjatë seminarit, mbipunën dhe detyrat e aktivistëve. Seminari ishte shumë i suksesshëm edhe ngaaspekti njerëzor, sepse mundësoi edhe këmbimmendimesh dhe përvojash nga më të ndrysh-met.

✏ Hilmi Gashi

horizonte Nr. 8 | November 2005 | albanisch 4

Beilage zu den Gewerkschaftszeitungen work, area, Événement syndical | HerausgeberVerlagsesellschaft work AG, Zürich, Chefredaktion: Marie-José Kuhn; Événement syndicalSA, Lausanne, Chefredaktion: Serge Baehler; Edizioni Sociali SA, Lugano, Chefredaktion:Françoise Gehring Amato | Redaktionskommission M. Akyol, M. Beja, S. Di Concilio, H. Gashi, M. Komaromi, Montaña Martín | Sprachverantwortlich Ruzhdi Ibrahimi| Koordi-nation Mira Komaromi | Layout Simone Rolli, Unia | Druck Solprint, Solothurn | AdresseRedaktion «Horizonte», Strassburgstr. 11, 8021 Zürich, [email protected]

www.unia.ch

Në mesin e tetorit në Bernë u festuapërfundimi i marshit të dytë botërorëtë solidaritetit të femrave kundërdhunës dhe varfërisë.

Rreth 50 femra morën pjesë në manifestiminpërfundimtar të marshit të dytë ndërkombë-tarë. Në mesin e tyre gjendeshin edhe koordi-natoret e kandidaturës «1000 femra për çmi-min Nobel për paqe». Gjatë marshimit femratmbanin në dorë figurat e duarve të kuqe dhekërkonin drejtësi, paqe dhe barazi dhe luftëkundër dhunës dhe varfërisë. Një prej kërke-save më kryesore ishte edhe refuzimi i zgjeri-mit të punës gjatë dielave, për të cilin votohetmë 27 nëntor. Shumica e punonjësve në sek-torin e shitjes janë femra. Zgjerimi i punës ed-

he gjatë ditës së diel i prek ato më së shumti.«Mos e prekni të dielën» dhe «E diela i takonfamiljes», ishin dy nga parullat e shkruaranëpër duart e kuqe.

Prej Brazilit nëpër 50 vendetë botësKëtë vit, karvani i femrave ka filluar marshin edytë të solidaritetit më 8 mars në Brazil. Njëproklamatë me kërkesa është bartur gjatë 7muajve nëpër 50 vende të botës. Më 10-14 qers-hor kjo proklamatë ka kaluar edhe nëpërZvicër.

Për më shumë informata shikoni:www.marche-mondiale.chwww.marchemondiale.org

Komisioni botëror për migracion ndër-kombëtar ka publikuar në fillim të te-torit një raport mbi migracioni globalnën titullin: «Migracioni në një botë tërrjetëzuar». Migracioni global jep njëkontribut të theksuar në zhvillimindhe ngritjen ekonomike në botë,thuhet në raport.

Migrantët luajnë rol kyç në krijimin dhe ruajt-jen e lidhjeve të rëndësishme ekonomike dhenjerëzore ndërmjet vendeve të tyre pritëse dheatyre te origjinës. Nga ana ekonomike, mi-grantët ndihmojnë në nxitjen e zhvillimit dhenë zbutjen e varfërisë, duke dërguar të holla nëvendet e tyre të origjinës. Shuma e këtyre dër-gesave arrin në 150 miliardë dollarë në vit dheështë tri herë më e lartë, se sa shuma totale endihmës botërore për zhvillim, që jepet nga tëgjitha shtetet. Raporti në vijim kërkon, që qe-veritë dhe shoqëritë të njohin kontributin që mi-grantët japin dhe të njohin vlerën e migracio-nit në një botë që po globalizohet gjithnjë e mëshume. Për këtë arsye kërkohet nga shtetet, qëtë shtojnë përpjekjet për integrim sa më të mirëtë migrantëve në vendet pritëse.

Respektimi i të drejtave të njeriutNjë pjesë e raportit i përkushtohet edhe migra-

cionit të «parregullt». Aty i njihet e drejta shte-teve për të luftuar migracionin e «parregullt» dhetrafikimin e njerëzve, mirëpo duhet patjetër tërespektohen të drejtat e migrantëve dhe refug-jatëve. Të nevojshëm janë edhe ligjet, të cilëtpërmirësojnë mbrojtjen e migrantëve dhe kush-teve të tyre të punës.

Integrimi i migrantëve në shoqëriMigracioni global është dyfishuar gjatë këtyre 25viteve në 200 milion njerëz. Kjo shumë i përg-jigjet tre përqindëshit të popullatës botërore apotërë popullatës së Brazilit dhe është i përhapurnë tërë botën. Raporti kritikon nxitjen e frikësnë popullatën vendase kundrejt migrantëve ngaana e politikanëve dhe medieve. Me këtë pa-mundësohet shfrytëzimi i potencialit të mi-grantëve dhe dhënia e kontributit për vendinpritës. Kërkohet një politikë e mençur e integri-mit. Integrimi është proces i dyanshëm në mestë migrantëve dhe vendasve. Për të njohur potencialin e plotë të së mirave tëmigracionit – për vendet e origjinës dhe për ven-det pritëse dhe për migrantët dhe familjet e ty-re – qeveritë duhet të drejtojnë punën, nëbashkëpunim të ngushtë me aktorët përkatës,për të krijuar një klimë pozitive për migrantëtdhe migracionin.

✏ Hilmi Gashi

Po ta shihte gjyshi i tij,Karl Schweri, do të rro-tullohej në varr. Deri mëtash, asnjë përfaqë-sues i drejtorisë së De-nerit nuk ka biseduarme sindikatat.

Gaydoul është i pari, i cili ta-kohet me përfaqësuesit e sin-dikatës Unia dhe grevistët nëEgerkingen dhe dëgjon kërke-sat e tyre. Këto kërkesa kanë tëbëjnë me situatën e re, e cilaështë krijuar pas blerjes së PikPej (Pick Pay) nga ana e Dene-rit. Me këtë «pazar» mes Dene-rit dhe REWE (ish pronare ePick Pay) është paraparë të lar-gohen nga puna rreth 250 pu-nonjës. Së bashku me të punë-suarit, Unia ka kërkuar bisedi-me me ndërmarrjen dhe ka

bërë propozime konkrete:Ruajtjen e vendeve të punës,dhe në rast të largimeve ngapuna, plane dinjitoze sociale.Shefi i Denerit i ka dëgjuar kër-kesat e punonjësve dhe të

Unia-s, por nuk ka dhënë përg-jigje, se çka do të vendoset. Ed-he pse asgjë nuk është konkre-te, së paku dera për bisedimeështë e hapur. Dhe ky është njësukses i dukshëm.

Solidariteti mes femrave rreth e përqark botës

Karvani i solidaritetit

Seminari për aktivist sindikal në gjuhën shqipe

Të jesh aktiv me Unia

Kombet e Bashkuara kërkojnë më shumë të drejta për migrantët.

Migracioni sjellë zhvillim ekonomik

Gaydoul, shefi i Denerit, bisedon për herë të parë me Unia

Shefi i Denerit nëtendën e grevistëve

Unia dhe grevistët formulojnë kërkesat ndaj Dener-it.