Top Banner
Михаило Милинковић ОСВРТ НА НАЛАЗЕ ВРЕМЕНА СЕОБЕ НАРОДА СА ЈУГА СРБИЈЕ И ИЗ СУСЕДНИХ ОБЛАСТИ Приликом проучавања рановизантијског Илирика потребно је осврнути се на један број налаза времена сеобе народа са југа Србије и из суседних области. Научни форум у Нишу, уприличен већ четврти пут поводом дана Св. Цара Константина и Царице Јелене, чини се згодном приликом за такав подухват. Осврт се односи на предмете различитог варварског или вероватно варварског порекла, одн. предмете у варварској употреби, на материјални траг присуства група „етнички страног порекла“ у Источном Римском царству. Потврђујући и допуњујући податке из писаних извора, материјални остаци упућују да се на Источно римско царство, одн. на његове одређене делове, гледа као на различито изражену полиетничку средину, односно да се у налазима о којима ће бити нешто више речи види траг продора страних групација који у писаним изворима нису сви забележени - било ради пљачке, изнуде и освајања, било у потрази за новим областима за насељавање на просторима некадашњих провинција Средоземне Дакије, Дарданије, Прве и Друге Македоније, од краја 4. до почетка 7.в. На овом месту се неће нудити потпун каталог налаза. Он ће бити изнет другом приликом. У реконструкцији културних и етничких процеса у време сеобе народа поставља се, поред осталих, и питање какво је, у погледу његовог „идентитета“, било староседелачко становништво Балкана. При томе не треба изгубити из вида сву сложеност проблема етноса и тзв. етничке атрибуције предмета материјалне културе, посебно када је време сеобе народа и раног средњег века у питању. О овоме је на нишким византолошким окупљањима већ било речи. 2 Посматрано са аспекта територијалне распрострањености језика, може се констатовати да тзв. Јиречекова линија дели области Балканског О поменутом питању се у последњих неколико година води опширна дискусија, уп. М. Милинковић, Археологија моде као археологија идентитета – неколико примера, Ниш и Византија II, Ниш 2004., 185-195., са тамо наведеном изабраном лит. 2 C. [laus] H.[aebler]-J. KR[amer], s.v.Balkanhalbinsel, Sprachen, in: H. Cancik-H. Schneider (Hrsg.), Der Neue Pauly. Enzyklopädie der Antike, Bd. 2, Stuttgart 1997., 422- 426.
20

MM - Osvrt na nalaze vremena seobe naroda sa juga Srbije i iz susednih oblasti

Nov 25, 2015

Download

Documents

Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
  • Ni{ i Vizantija IV 245

    . , . , . , . , . , , . , , - , , , , , 4. 7.. . .

    , , , , . . , . .2

    , .

    , . . , , II, 2004., 185-195., .

    2 C. [laus] H.[aebler]-J. KR[amer], s.v.Balkanhalbinsel, Sprachen, in: H. Cancik-H. Schneider (Hrsg.), Der Neue Pauly. Enzyklopdie der Antike, Bd. 2, Stuttgart 1997., 422-426.

  • 246 Mihailo Milinkovi}

    , , , . , , , . , , . .4 , (), , .5 , , . , .

    . - ( ). . 4. 5.., . . . , , . , , , , , .

    , 4,8 , 215 (. 1).6 , , . , . . , 7,

    G. Schramm, Anfnge des albanischen Christentums. Die frhe Bekehrung der Bessen und ihre langen Folgen, Freiburg i.B. 1999, 70ff.

    4 Cf. V. Popovi, Un tui de peigne en os de type mrovingien et les objets d origine ethnique trangre Cariin Grad; N. Duval-V. Popovi (d.), Cariin Grad I, Bel-grade-Rome 1984., 160-178.

    5 . , , : , 2004., 59-60. . . 217., . . 199, . , .

    6 D. Dimitrijevi-J. Kovaevi- Z. Vinski, Seoba naroda. Arheoloki nalazi jugo-slovenskog Podunavlja, Zemun 1962., 29, T. II/1.

    7 ., , , XXXIII-XXXIV/1982 -1983., 1984., 50.

  • Ni{ i Vizantija IV 247

    8, 9. , .

    , , 1 (380-420), . .

    , . , II III, 1 3.10 ( II), ( III) - (. 2). , , , : , . . III , , - , , 3. 4. , 375.., ( ) . . , ,

    8 A.Haralambieva, Archologische Spuren der Goten sdlich der unteren Donau aus dem 5. Jh. n. Chr., Archaeologia Austriaca74, Wien 1990., 79-80., Abb. 1 /4,8.

    9 . Cnotliwy, Der Herkunftsursprung der Kmme aus Bitola (Heraclea Lyncestis) in der Republik Makedonija, : A. Kokowski (red.), Studia Gothica I, Lublin 1996, 101ff.

    10 Ibid., 104-105.

    . 1:

    Abb. 1: Fibel aus Mediana

    . 2: , . Cnotliwy

    Abb. 2: Kmme aus Heracleia Lyncestis, nach . Cnotliwy

  • 248 Mihailo Milinkovi}

    . , 375-400.., . , . , II, , , . , .2 , 5.., . , .

    , . 5.., , . . : , , , 70. 4 o , , . , , , , , , . , ( ), , , . 5, ,

    Ibid., 105-106.2 , ,

    . (?), , . , . , . . P. Guest-J. Mitchell-E. Nallbani-Sh. Gongecaj, The small finds and coins, : R. Hodges-W. Bowden-K. Lako, Byzantine Butrint: Excavations and Surveys 1994-99, Oxford 2004., 294-295., Fig. 16.3.

    . , , : I, 1955., 9-10, . 3.

    4 . , , 1977., 116-119.

    5 . , ( ), 22 ( ), 1995.,248, . 5-6; idem, Sptantike und frhbyzantinische Befestigungen in Nordmakedonien. Stdte-Vici-Refugien-Kastelle, Mnchner Beitrge zur Vor-und Frhgeschichte 54, Mnchen 2002., 431, Abb. 340. . , , 9, 1993., 55-58.

  • Ni{ i Vizantija IV 249

    . 3: , .

    Abb. 3: Die Funde aus Stobi, nach I. Mikuli

    . 4: , .

    Abb. 4: Die Funde aus Heracleia Lyncestis, nach E. Maneva

  • 250 Mihailo Milinkovi}

    20- , (. 3). , II III 5.., (441-447..).6 , Via Aegnatia(. 4). ( , D). , , ,

    .17 , (?). , . .18 , . , , , .

    . , , , .19 , .

    5. . . ,

    6 . , , 6-7-8, 1985-86-87., 49-56.

    17 . , op. cit., 55-58.18 . , , 248.19 . Schulze-Drrlamm, Romanisch oder germanisch? Untersuchungen zu den

    Armbrust-und Bgelknopffibeln des 5. und 6. Jahrhunderts n. Chr. aus den Gebieten westlich des Rheins und sdlich der Donau, JRGZM 33/1986, Mainz 1986.,593-720.

    . 5: , .

    Abb. 5: Fibel aus Pernik, nach V. Ljubenova

  • Ni{ i Vizantija IV 25

    . , , . , , . . -, , .20 , , . .2 .

    , , (. 5). , , 5..22 , 5.., . , .2

    5.. , (. 6). , , .

    20 . , , I. V . . . . VI . . ., 1981., 168ff., . 106, . 108/2.

    2 Ibid., 175., . 116-117.22 V. Bierbrauer, Bronzene Bgelfibeln des 5. Jahrhunderts aus Sdosteuropa, Jahres-

    schrift fr mitteldeutsche Vorgeschichte 72, Halle/Saale 1989., 141-149, 152ff.2 M. Milinkovi, s.v. Serbien, RGA Band 28, Ber-

    lin 2005., 206. . . . , . -, , , .

    . 6:

    Abb. 6: Der Fund aus Prokuplje

  • 252 Mihailo Milinkovi}

    .24 , (. 67,1), () , , U. , , .25 , , . , , 5.., Tournai (482..), 5.., , 70- . , , . , (, , , .), . , (?) . , , .

    , . Baldenheim, , , , , , . , , .

    ( ) Baldenheim. , , , . (?).26 , . , , (. 7). . :

    24 . , - , .

    25 B. Bavant, Les petits objets, Cariin Grad II, Rim-Beograd 1990, 234-235, 247ff.

    26 . . -, .

  • Ni{ i Vizantija IV 25

    , .

    Baldenheim 1966.. ( . ), C, , , .27 , , , , , , .28

    . . 0,15 1,15.29 , , , 2-2,5.30 2,2. , (, ). , , . . , , ,

    27 J. Werner, Zur Herkunft der frhmittelalterlichen Spangenhelme, Praehistorische Zeitschrift 34-35/1949-50, 183ff., 193. ( ) : Neues zur Herkunft der frhmittelalterlichen Spangenhelme vom Baldenheimer Typus, Germania 66/1988-2, 521-528. . H. Steuer, s.v. Helm-Merowingerzeit, RGA Band 14, Berlin 1999., 328ff., .

    28 . , , 36, . 1-2, 1986., 71.

    29 Ibid., 72ff.; eadem, Casque a fermoir dHeracle, Archaeologia Iugoslavica 24, Ljubljana 1987., 101-111. . M , . .

    30 H. Steuer, op. cit., 329 Abb. 18 ( ).

    . 7: Baldenheim

    , .

    Abb. 7: Teilweise Rekonstruktion eines Helmes des Typs Baldenheim von Cariin Grad,

    nach B. Bavant

  • 254 Mihailo Milinkovi}

    . . , . . , 21 (. 8).

    . , . . , , . . , , . , ( , ) (?).

    . , . . 12 , . . . 12 , . ,

    . 8: , .

    Abb. 8: Helm aus Heracleia Lyncestis, nach E. Maneva

  • Ni{ i Vizantija IV 255

    , , , , . . (491-518). I (518-527). , : , , . , . . , , . . , : , . , . , , , .

    , , , .

    35 Baldenheim. , , . , . , . ( . ), , , , , (). - . , . , . - . , , , .2 , , , . , , , . , , , , ,

    K. Bhner, Die frhmittelalterlichen Spangenhelme und die nordischen Helme der Vendelzeit, JRGZM 41/1994., Mainz 1996., 471-549.

    2 H.Wolfram, Das Reich und die Germanen. Zwischen Antike und Mittelalter, Berlin 1990., 311.

  • 256 Mihailo Milinkovi}

    , . Baldenheim , . , . , Baldenheim , . . , , .

    , , , , , , - (., Vendel), 4. 5.. 7.., I . , 70- 5.. , , , 479.. , , . , , , . , , , .

    , , 6.., , .5 , (. -

    . .

    4 H. Steuer, op. cit., 333-334.5 B. Bavant-V. Ivanievi, Cariin Grad (Yougoslavie): les campagnes de fouille de

    1999 et 2000, 1093, MEFRM 112/2000-2.

  • Ni{ i Vizantija IV 257

    6), ( 37), 38. , . , . . , .

    , , , , , , , (?) . 9. .

    /Pontes , 4.-. 5..39

    , , .40 , . , , , . ,

    6 . , , XII-1, 1986., 204 . 27.

    37 . Simoni, Dva priloga istraivanju germanskih nalaza seobe naroda u Jugoslaviji, VAMZ X-XI, Zagreb 1977-78., 215-216, . III/2.

    38 M. Milinkovi, Die byzantinische Hhenanlage auf der Jelica in Serbien ein Bei-spiel aus dem nrdlichen Illyricum des 6. Jh., Starinar LI/2001, Beograd 2002., 80, Abb. 10/1,2; 87, Abb. 39/4.

    39S. Petkovi, Rimski predmeti od kosti i roga sa teritorije Gornje Mezije, Beograd 1995., 42, T. XXVIII/5., .

    40. . , . , : . -. (.), , 2003, 143-177, .

    . 9: - , .

    Abb.9: Hornplatte-Halbfabrikat aus Cariin Grad, nach B. Bavant

  • 258 Mihailo Milinkovi}

    . , , - , , , . , - , (. 10). , , , . , 6.. , .4

    , . , . . , (. 11). .

    4 I. Mikuli - I. Nikuljska, Markovi Kuli, Vodno, Skopja ranovizantijski grad, Arheoloki pregled 18, Beograd 1976., 97, T. XL/1.

    . 10: ()

    Abb.10: Inventar des Grabes aus Ulpiana (unvollstndig)

  • Ni{ i Vizantija IV 259

    , , .42 .4

    . 12 9, 1 (. 12, ).44 ,

    42 . , , XII/1961, 1961., 1-9.

    4 V. Popovi, Un tui de peigne,174.44 J. Werner, Ein byzantinischer Steigbgel aus Cariin Grad, Cariin Grad I, Bel-

    grade/Rome 1984., 147.

    .11: , .

    Abb.11: Grtelzunge aus Cariin Grad, nach V. Popovi

    . 12: , .

    Abb.12: Steigbgel aus Cariin Grad, nach J. Werner

  • 260 Mihailo Milinkovi}

    , . , . , , , . , , , . , , 7.., , , ( ), , (. 12, ). , , (?, . 12, ). . , , , 6.. .45 .

    .46 , (?) 6. 7.. , , .47

    . , 6. 7.. (. 13). 7,6 . , . (. 13, ). . , , : . , 7,7, (. 13, ).48

    ,

    45Ibid., 150.46 B. Bavant-V.Ivanievi, op. cit., 58.47 . , op. cit., 62, . . 203. .

    , , . . . 200-202.

    48 . - . , op. cit., 194-195 (. . 31-32), 180-184.; V. Popovi, op.cit., 172ff.

  • Ni{ i Vizantija IV 26

    . , , , . , .49 , . - .50 , - . , - , , , 7. 8.. , . , , - , , . , , , , , , .5

    49 Chr. Katsougiannopoulou, Studien zu ost und sdosteuropischen Bgelfibeln, Inaugural-Dissertation zur Erlangung der Doktorwrde vorgelegt der Philosophischen Fakultt der Rheinischen Friedrich-Wilhelms-Universitt zu Bonn, Bonn 1999., 78-83.; T. Vida-Th. Vlling, Das slawische Brandgrberfeld von Olympia, Rhaden/Westf. 2000., 26-32. V. Popovi, loc. cit.

    50 B. Aleksova, Prosek-Demir Kapija. Slovenska nekropola i slovenske nekropole u Makedoniji, Dissertationes I, Skopje-Beograd 1966., 90.; . , , : , , 1985., 297, . VI/4.

    5 ., cf. . , , . (.), , 21. 4. 1986. , 1988., 201-250. M. Milinkovi, Einige Bemerkungen zu spteren roma-nischen Funden in Sddalmatien und Montenegro, C. Dobiat (Hrsg.), Reliquiae Gentium. Festschrift fr Horst Wolfgang Bhme zum 65. Geburtstag. Teil 1. Studia honoraria 23 / Ver-ffentlichung des Vorgeschichtlichen Seminars Marburg Sonderband 14, Rahden/Marburg

    . 13: . , . .

    Abb. 13 Fibeln des sgn. slawischen Typs aus Cariin Grad, nach V. Kondi und V. Popovi

  • 262 Mihailo Milinkovi}

    , , , , , . , , , 4. 7. , , , (, ?). , , , . , , . , , . .

    JRGZM Jahrbuch des Rmisch-Germanischen Zentralmuseums MainzRGA Reallexikon der Germanischen AltertumskundeMEFRM Mlanges de lcole Franaise de Rome Moyen geVAMZ Vjesnik Arheolokog muzeja u Zagrebu

    2005., 303-317. .

  • Ni{ i Vizantija IV 26

    Mihailo Milinkovi

    EINIGE BEMERKUNGEN ZU VLKERWANDERUNGSZEITLICHEN FUNDEN AUS SDSERBIEN UND DEN BENACHBARTEN GEBIETEN (ZUSAMMENFASSUNG)

    In der vorliegenden Abhandlung untersucht der Verfasser vlkerwanderungszeitli-che Kleinfunde barbarischen oder wahrscheinlich barbarischen Ursprungs, bzw. diejenigen Funde, die von der romanisch-romischen Sicht aus betrachtet, ethnisch fremden Ursprungs waren oder sich in einer solchen Benutzung befanden. Er unterscheidet verschiedene zeitli-che Horizonte, angefangen mit der Endphase der ernjachov-Sntana-de-Mure Kultur, wo die Kleinfibel aus Mediana bei Ni (Abb. 1) und die Dreilagenkmme aus Heraclea Lyncestis bei Bitolj/Bitola in Mazedonien hingehren (Abb. 2). Ungefhr in die Mitte des 5.Jh. las-sen sich die Funde von dreikantigen Pfeilspitzen und Knochen-oder Hornbeschlgen von Reflexbgen aus Stobi (Abb. 3) und Heraclea Lyncestis setzen (Abb. 4), was womglich noch fr andere nher unbestimmte dreikantige Pfeilspitzen aus Kastellen in Mazedonien gilt, die von I. Mikuli erwhnt werden. In dieselbe Zeit ist auch die Fibel des Typs Bratei aus Pernik in Westbulgarien zu datieren (Abb. 5). Der zweiten Hlfte des 5. Jh. gehrt der Zufallsfund aus Prokuplje bei Ni in Serbien an, wo ein einschneidiges Schwert, eine Spathaspitze, ein goldener Ortband und ein goldenes Beschlg mit Zellzier zufllig gefunden wurden (Abb. 6). Die Zellen waren mit Amethyst und einer talkartigen Masse eingelegt.

    Aus der jngeren Phase der Vlkerwanderungszeit knnen vorerst die Span-genhelmfragmente aus Cariin Grad (Abb. 7) und Heraclea Lyncestis genannt werden, der Wichtigkeit wegen vor allem die letzteren (Abb. 8). Der Fund des Helmes vom Typ Baldenheim bei Bitolj/Heraclea Lyncestis hat dazu gefhrt, das Theorien ber den Ursprung dieser wertvollen Gegenstnde neu gestellt werden mussten, hinsichtlich der Ornamentik, die offensichtlich aus konstantinopoler Mnzprgesttten stammt, aus einem christlichen Umkreis, in welchem Griechisch gesprochen wurde.

    Das bereits besprochene Inventar des sgn. Germanischen Frauengrabes aus Ulpiana wird hier nur kurz erwhnt, als Beispiel von Akkulturationsvorgngen und berregionalen Verbindungen (nordisches Fibelpaar) Abb. 10. ber noch weiter gesponnene Verbindungen und Einflsse zeugt der Fund eines Steigbgels aus Cariin Grad, welcher nach J. Werner eigentlich blo eine Fusttze war, wofr Analogien aus dem Fernen und Mittleren Osten herangezogen werden (Abb. 12). Die bersicht wird mit den beiden Fibeln des sgn. Slawischen Typs aus Cariin Grad abgeschlossen, mit einer erwhnung von Gegenstnden der Koman-Kultur, welche als frhmittelalterlich hier ausser Behandlung gelassen wird. Daneben werden noch einige andere Funde angesprochen. Der Hauptzweck dieser Arbeit ist es, in einem byzantinistischen, zu gutem Teil kunsthistorisch und baugeschichtlich er-forschten Milieu auf eine ethnische Vielfalt und auf verschiedene kulturelle Strmungen im Ostrmischen Reich zu weisen, die man nur dann erkennen kann, wenn man das Interesse auch auf die Kleinfunde wendet.

  • 264 Mihailo Milinkovi}