MAGAZINE In dit nummer: Vijfassers in autonome productiecel Revolver pendelt tussen verticale spillen Compleetbewerken op draaifreescentra (deel 4) Wolfraam als pantsermetaal Nuttige tips over plaatbuigen Veel plaatnieuws op EuroBlech 2012 Tijdwinst bij compleetbewerken Onbemand vijfassig precisiefrezen kan Blokbedfrezen laskanten met contouren Jaargang 50 |9-2012 Dé kennisbron voor de metaal www.metaalmagazine.nl metaal
Metaal Magazine is een praktijkgericht, technisch vakblad voor de hele metalektro-branche dat alle aspecten van het metaalbe- en verwerken behandelt. Onafhankelijk van welke vereniging of organisatie dan ook houdt Metaal Magazine elke maand haar lezers op de hoogte van technische ontwikkelingen, automatisering, materialen en branchenieuws. Abonnees ontvangen tevens de wekelijkse nieuwsbrief.
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
M A G A Z I N E
In dit nummer:
Vijfassers in autonome productiecel Revolver
pendelt tussen verticale spillen
Compleetbewerken op draaifreescentra (deel 4)
Wolfraam als pantsermetaal Nuttige tips over
plaatbuigen Veel plaatnieuws op EuroBlech
2012 Tijdwinst bij compleetbewerken
Onbemand vijfassig precisiefrezen kan
Blokbedfrezen laskanten met contouren
J a a r g a n g 5 0 | 9 - 2 0 1 2
D é k e n n i s b r o n v o o r d e m e t a a l
w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l
metaal
01_Cover 05-11-12 11:30 Pagina 1
Yamazaki mazak NederlaNd B.V. Peppelkade 54, 3992 AK HOUTEN T: 030-634 40 30 F: 030-634 40 35e: [email protected] www.mazak.eu
T h e S c i e n c e o fAUToMATion
u i t n o d i g i n gvoor onze PrivATe ShoW in LeUven oP 4-5-6 deceMber 2012
Graag nodigen wij u uit op onze PriVaTe SHOW op 4-5-6 december 2012, waarin machines met flexibele automatisering op maat van uw toepassingen centraal zullen staan.
Telkens doorlopend van 14.00 tot 21.00 uur te Haasrode (Grauwmeer 7, Research Park • 3001 Leuven, België)
KoM onze MAchineS in AcTie onTdeKKen:Wie voorbereid iS, STAAT STerK voor de ToeKoMST
De Nederlandse robotintegrator Kranendonk uit Tiel heeft dit jaar met een nieuw robotsysteem een
assemblagelijn voor balkprofielen gerealiseerd. De ‘Beam Assembly Line’ stelt automatisch
constructiebalken samen door diverse verbindings- en verstevigingsplaten volautomatisch te plaatsen en
af te lassen. Door het combineren van het plaatsen en lassen binnen één productielijn nemen kwaliteit,
productiviteit en leverbetrouwbaarheid van de producent enorm toe. De aansturing van het systeem (het
programmeren) is geheel geautomatiseerd. Dit maakt het mogelijk balken wisselend in afmeting en lay-
out te produceren (foto: Kranendonk)
De banden die al sinds lange tijd bestaan tussen Iscar Nederland en Slijptechniek van der Vleuten uit Helmond
zijn met ingang van 1 oktober 2012 verder geformaliseerd. Iscar kan hierdoor een herslijpservice aanbieden aan
haar klanten en een Quick Service garanderen voor speciale volhardmetalen gereedschappen. Klanten krijgen de
eerste keer een gereedschapsbox bezorgd met een toelichting op het logistieke proces. Vanaf dat moment staat
Iscar garant voor een hoge kwaliteit slijpwerk. Uiteraard kunnen klanten nog steeds bij Van der Vleuten terecht
voor alle voorkomende verspanende gereedschappen van diverse merken en types (foto: Van der Vleuten)
04-05-06-07-08-09-Nieuws.e$S 05-11-12 13:59 Pagina 8
j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 9 - 2 0 1 2 9
M A R K T I M P U L S
Voortman Staalbouw uit Rijssen breidt uit met een nieuw ge-
combineerd boorsnijsysteem voor plaatmateriaal van zusterbe-
drijf Voortman Automatisering. Met deze Voortman V330C
kan Voortman Staalbouw plaatmateriaal in eigen beheer tot
75 mm snijden. Het boren, snijden, tappen, verzinken en lay-
out markeren vindt allemaal plaats in één portaal met behulp
van een aanvoerwagen voor-
zien van hydraulische grijpers.
Met een tweede zijdelingse
aanvoerwagen kan tot de ran-
den van het plaatmateriaal ge-
sneden worden.
www.voortmanstaalbouw.nl
Landbouwmachinefabrikant voor de aardappelteelt Grimme
uit Damme (D) heeft twee robotlasinstallaties gekocht bij lasro-
botspecialist Valk Welding uit Alblasserdam. Beide machines
hebben elk een Panasonic robot en het DTPS offline program-
meerpakket waarmee offline tijdens de productiefase de vol-
gende opdracht geprogrammeerd kan worden. Dit maakt het
voor Grimme niet alleen mogelijk om
aanzienlijk flexibeler te zijn, maar ook
kortere cyclustijden en wisseltijden te
bereiken.
www.valkwelding.nl
Van Geenen Me-
taalfinishing in Rijs-
sen heeft onlangs
een 12 m x 4 m
langbandschuur-
machine van
Kuhlmeyer aange-
kocht bij Hevami oppervlaktetechniek uit Veghel. De contactwals
van de nieuwe machine heeft continu een gelijke druk waarbij
toleranties tot 3 cm á 4 cm opgevangen worden zodat er een
perfecte finishing ontstaat. Om deze reden is deze machine ook
geschikt om warmgewalst rvs te slijpen.
www.vangeenen.nl
www.hevami.nl
Begin november
zal vliegtuigonder-
delenfabrikant
Fokker LG te Hel-
mond een nieuwe
WFL Millturn M40
in gebruik nemen. Bijzonder aan deze door Oude Reimer uit Hil-
versum geleverde Millturn M40 is het, naast de standaard ge-
reedschapwisselaar voor honderd gereedschappen (Capto C6),
de drievoudige automatische wisselaar voor gereedschappen tot
een lengte van 1.200 mm en een maximum gewicht van 150 kg.
Verder is deze machine geschikt voor het volwaardig vijfassig
frezen in combinatie met draaien bij hoge belastingen en met
behoud van de hoge nauwkeurigheden.
www.oudereimer.nl
Keramische turbinecomponenten
Pem Tec demonstreert ECM tijdens AMB
Pem Tec liet tijdens de AMB 2012 zien hoe het materiaal 1.4112 elektrochemisch bewerkt kan worden
met als eindresultaat een oppervlaktenauwkeurigheid van 0,03 micrometer Ra en een
vormnauwkeurigheid beter dan 5 micrometer. Het materiaal werd bewerkt in een viervoudige
opspanning (zie foto). ECM (Electro Chemical Machining) is een bewerkingsproces waarbij materiaal
verwijderd wordt door middel van een elektrochemisch proces. Populair gezegd: een soort omgekeerd
galvaniseerproces. Dit vereist uiteraard dat het te bewerken materiaal geleidend is. In ons land wordt
Pem Tec vertegenwoordigd door Encoma (foto’s: Reinold Tomberg)
Onderzoekers van het Duitse Fraunhoferinsti-
tuut in Magdeburg, Berlijn, Dresden en St. Au-
gustine werken samen aan het project ‘Turbo
Ceramic’ om het rendement van WKK-turbines
(Warmte-Kracht-Koppeling) te verhogen. Turbi-
neonderdelen van metaallegeringen zijn be-
perkt inzetbaar door hun geringe hittebesten-
Een microgasturbine is het hart van een decentrale WKK-centrale (foto: Anna Mahler, Fraunhofer IFF)
digheid en alleen geschikt voor aardgas. De ef-
ficiëntie van gasturbines kan verhoogd worden
door de verbrandingstemperatuur te verhogen.
Keramische turbineschoepen zijn bestand tegen
deze hogere temperaturen en zijn daarmee ook
geschikt voor het gebruik van synthesegas uit
biomassa.
04-05-06-07-08-09-Nieuws.e$S 05-11-12 14:00 Pagina 9
10 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 9 - 2 0 1 2
De twee nieuwe vijfassige 50HV bewerkingscentra van Matec vervangen bij VDL
ETG in Almelo vier oudere machines en benaderen deze qua productiecapaciteit.
Naast de hogere dynamiek van de machines zelf is dat vooral te danken aan de ver
doorgevoerde graad van automatisering, met pallet- en gereedschapmagazijnen
van Cellro en het jobmanagementsysteem van Soflex.
DOOR: JAN OONK
Het uitgangspunt was van meet af aan duidelijk
voor technisch manager Roelof Engberts en zijn
mensen: “De machines moeten volcontinu en
dun bemand kunnen draaien.” Om dat te reali-
seren is elk van de twee Matec 50HV bewer-
kingscentra gekoppeld aan een eigen palletma-
gazijn van Cellro, zodat in geval van een storing
de andere machine ongestoord kan door-
draaien. Het aantal van negen palletplaatsen
Een van de nieuwe 50HV bewerkingscentra van Matec in bedrijf. Omdat met opspanzuilen wordt gewerkt neemt de spil de kantelbeweging voor zijn rekening en de
producttafel de rotatie (foto: VDL ETG )
Vijfassers in autonome
productiecel
10-11-VDL 05-11-12 14:02 Pagina 10
j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 9 - 2 0 1 2 11
biedt volgens Engberts in het geval van VDL ETG
voldoende werkvoorraad om ook de weeken-
den te overbruggen en voldoende flexibiliteit
om een breed scala aan componenten te kun-
nen bewerken.
Bij VDL ETG is bewust gekozen voor palletwisse-
ling in plaats van productwisseling. “Omdat we
veel met opspanzuilen werken biedt dat een
ideale mogelijkheid om een mix van grote en
kleine producten te bewerken, waarbij de to-
tale cyclustijd maximaal wordt opgerekt. Pro-
ductwisselingen en machinestilstand blijven zo
tot een minimum beperkt.”
Om 24/7 te kunnen produceren zijn beide pro-
ductiecellen eveneens uitgerust met een jobma-
nagementsysteem van Solflex, dat de aanstu-
ring van de machine en het beheer van de ge-
reedschappen en hun standtijden voor zijn re-
kening neemt. “Solflex maakt een wachtrij voor
de pallets en beoordeelt autonoom of daarvoor
de gereedschappen voorhanden zijn. Mocht dat
niet het geval zijn dan wordt een andere op-
dracht naar voren gehaald, zodat de kostbare
machine-uren toch optimaal worden benut.”
Om zo flexibel mogelijk te blijven zijn de eigen
gereedschappenmagazijnen op de machines
(met 60 posities) uitgebreid met een toolmaga-
zijn van Cellro waarin nog eens plaats is voor
240 gereedschappen. Het hele systeem van
Matec machines, Cellro magazijnen en Solflex
jobmanagementsoftware is geïntegreerd door
Limas in Neer, de vertegenwoordiging van
Matec in ons land.
Met de aanschaf van de beide 50HV’s is het be-
werkingsbereik opgevoerd tot 2.000 mm x 1.000
mm x 1.000 mm en het palletformaat tot 800
mm x 800 mm. Een belangrijke randvoorwaarde
voor Engberts: “Er is een trend gaande waarbij
de schaalgrootte van processen steeds verder
wordt opgevoerd. Dat betekent dus dat grotere
onderdelen bewerkt moeten worden.” De ma-
chines, met zwenkkop en draaitafel, hebben
een vermogen van 37 kW en halen een maxi-
maal toerental van 12.000 min-1. Zaken als ijl-
gang, spaan-tot-spaantijd en palletwisseltijd (1
à 2 minuten) spelen voor Engberts geen rol als
koopargument. “Bij 24/7 productie staat be-
trouwbaarheid voorop, die laatste halve minuut
winst in cyclustijd is van minder belang.”
ProgressiefAls system-integrator en producent op het ge-
bied van complexe mechatronische systemen
behoort VDL ETG tot de wereldspelers. Met
name als het gaat om vacuümtoepassingen en
om handling- en positioneersystemen waarbij
hoge eisen worden gesteld aan nauwkeurig-
heid en snelheid komen de mogelijkheden van
het bedrijf tot zijn recht. Vandaar dat veel lichte
maar moeilijk te bewerken materialen als
titaanlegeringen op het menu staan. Het scala
aan producten is naast hoogwaardig ook uiter-
mate divers en strekt zich uit van lineaire moto-
ren en vacuümkamers tot complete proceska-
mers. Het accent licht daarbij op de kleinere
aantallen. Als belangrijke afzetmarkten noemt
Engberts daarbij onder andere de solar-, semi-
conductor en medische industrie, naast de re-
searchwereld en de aerospace.
De kernonderdelen van de modules worden
consequent in eigen huis vervaardigd, om zoals
Engberts aangeeft, ‘tot het beste en goedkoop-
ste resultaat te komen’. Op het gebied van de
technologie voert VDL ETG dan ook een ‘pro-
gressief investeringsbeleid’ en dat strekt zich uit
over een breed terrein van draaien, frezen en
slijpen tot draad- en zinkvonken en laser-, va-
cuüm- en robotlassen. Naast fabricage en as-
semblage (deels in cleanrooms volgens ISO-
klasse 6) vormen engineering en ontwikkeling
eveneens belangrijke kernactiviteiten, net als
het beheer van de supply-chain. Nog een stapje
verder gaat het monitoren van de modules in
de praktijk. Engberts: “Om een continu verbe-
terproces in gang te houden en een beter be-
grip te krijgen van de eindmarkt en zijn eisen.”
Het inspelen op sterke wisselingen in de klant-
vraag, dus het snel op- en afschakelen, noemt
hij bij dat alles als sterk punt van VDL ETG. Dat
is vooral te danken aan de opzet van de organi-
satie, waarbij wordt gewerkt met een flexibele
schil rond een vaste kern van vakmensen. <<<
Technisch manager Roelof Engberts: “We monitoren onze modules in de praktijk, om een continu verbeter-
proces in gang te houden en een beter begrip te krijgen van de eindmarkt en zijn eisen” (foto: Jan Oonk)
B E D R I J V I G H E I D
VDL ETGVDL ETG (Enabling Technologies Group)
in Almelo maakt deel uit van de VDL
Groep. Naast de vestiging in Almelo be-
schikt VDL ETG ook nog over productielo-
caties in Eindhoven, Singapore en China.
Inkoop (het beheer van het toeleverings-
netwerk), engineering en verkoop horen
daarbij tot de gemeenschappelijke kern-
competenties. De vestiging in Almelo telt
zo’n vijfhonderd medewerkers en ope-
reert als ‘tier-one global contract manu-Volcontinu en dun bemand
10-11-VDL 05-11-12 14:02 Pagina 11
12 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 9 - 2 0 1 2
Machinebouwer Emag biedt nu een
bijzondere uitvoering aan van de
verticale draaimachine met hangende
klauwplaat: de VL 2P. Deze machine
heeft links en rechts een draaispil en de
revolver pendelt tussen de beide
staande draaispillen.
DOOR: REINOLD TOMBERG
Het lijkt spotten met de zwaartekracht wat de
machineconstructeurs van Emag laten zien: ver-
ticaal draaien met de werkstukken opgespan-
nen in hangende klauwplaten. Zeker als je praat
over een werkstuk met diameters van meer dan
1 meter en werkstukmassa’s boven de 1.000 kg,
vraag je je af waarom dit draaiwerk uitgevoerd
wordt hangend aan een staande spil. Niet dat
het niet spectaculair is, maar dat wisten we al
sinds Herman Brood de zwaartekracht uitge-
daagd heeft. Echter, de mensen van Emag
schertsen niet met de wetten van Newton: het
is mooie machinebouw en sinds 1992 zijn er we-
reldwijd bijna tienduizend verticale draaimachi-
nes verkocht. Dan heeft het heel zeker ook zin.
In eerste instantie was de automotivesector een
gretige afnemer van de verticale Emags – ze
werden al eens aangeduid als dé remschijven-
draaibank – maar wie goed opgelet heeft tij-
dens de EMO 2011 heeft in Hannover het pro-
totype zien staan van de Emag VL 2P. Tijdens de
afgelopen AMB 2012 in Stuttgart (D) is deze
machine door Emag volop in de schijnwerpers
geplaatst. Met deze machine speelt Emag in op
twee trends: de marktvragen naar het bewer-
ken van kleinere delen en een toenemende be-
hoefte aan automatisering.
PendelrevolverKijk je in de Emag VL 2P (zie ook de foto’s bij dit
artikel) dan zie je links en rechts een verticale
hoofdspil met daaraan een hangende klauw-
plaat. In het midden een revolver die ook over
een verticale as roteert. Het bijzondere is dat de
revolver pendelt tussen de linker- en rechterop-
spanning. Terwijl bijvoorbeeld met de draaige-
reedschappen in de revolver een werkstuk in de
linkerspil bewerkt wordt, wordt in de rechterspil
een verspaand werkstuk gelost en geladen van-
uit een kettingtransporteur die onder beide
spillen door beweegt. Het laden en lossen ge-
schiedt volgens het bekende ‘pick up’-principe
van Emag: dat wil zeggen dat de hoofdspil zelf
- de klauwplaat functioneert daarbij als een grij-
per - de handling uitvoert die nodig is voor het
laden en lossen van werkstukken. Ergens in de
transportketting kan ook een station opgeno-
men worden voor het omkeren van de werk-
De bewerkingsruimte van de Emag VL 2P. In het midden de revolver met twaalf posities (aangedreven
gereedschappen zijn mogelijk) en links en rechts een verticale draaispil met een hangend opgespannen
werkstuk. De revolver pendelt tussen de beide spillen (foto: Emag)
EmagMet dertienhonderd mensen heeft Emag in 2011 een
omzet bereikt van 506 miljoen euro (inclusief omzet van
machinefabriek SW die intussen weer verzelfstandigd is).
De geschiedenis van Emag als machineleverancier gaat
meer dan honderd jaar terug. Sinds 1992 is het bouwen
van verticale draaimachines een specialiteit van Emag.
Wereldwijd is de ‘installed base’ 9.500 verticale draaima-
chines, 3.200 slijpmachines en 1.700 vertandingsmachines.
De hoofdvestiging van Emag is Salach (D, tussen Stuttgart
en Ulm). In de Emag groep zijn machineleveranciers/mer-
ken opgenomen als Reinecker, Kopp, Karstens, Naxos-
Union, Koepfer en Emag.
Revolver pendelt tussen verticale spillen
Snel van links naar rechts
12-13-14-Emag 05-11-12 16:38 Pagina 12
j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 9 - 2 0 1 2 13
stukken: de ene spil aan de bovenzijde van het
werkstuk en de andere spil aan de onderzijde.
Het resultaat is dat kant-en-klare draaiwerk-
stukken de machine verlaten.
De revolver kan snel verschuiven van links naar
rechts: dit duurt maar 1,5 s. Uiteraard heeft
deze pendeluitvoering alleen zin bij cyclustijden
die niet te lang duren. Dat wil zeggen dat als de
laad- en lostijd in vergelijking met de bewer-
kingstijd voldoende lang duurt. Bij langdurende
draaicycli, waarbij dus de wisseltijd relatief wei-
nig invloed heeft op de totale cyclustijd, kies je
vanzelfsprekend niet voor twee spillen. Dan kies
je voor de VL 2, een verticale éénspiller die nu
na de AMB ook voor verkoop beschikbaar is.
Enkele technische gegevens van de VL 2P: het is
een draaimachine voor werkstukken met een
maximale diameter van 100 mm en een lengte
tot 150 mm. Danny van Rij, van de Oude Reimer
uit Hilversum die machines van Emag op de Ne-
derlandse markt brengt, is erg tevreden met
deze l/d-verhouding. “Het is dus zeker geen ma-
chine voor alleen maar relatief platte delen.” De
maximale werkstukmassa die de VL 2P in de
klauwplaat kan hangen is 10 kg. De beide spil-
len hebben een maximaal vermogen van 12,5
kW en 48 Nm (bij 100% inschakelduur) en een
maximaal toerental van 6.000 min-1. Het X- en Z-
bereik van deze machine bedragen respectieve-
lijk 380 mm en 660 mm.
AssenMet een maximale draaidiameter van 100 mm
is de VL 2P voor Emag een kleine machine. De
meeste verticale draaimachines verkoopt Emag
in het diameterbereik tussen 200 mm en 400
mm, met zoals gezegd ook uitschieters boven
de 1.000 mm. Met de bouwgrootte 2 breidt
Emag nu het bereik uit naar kleinere werkstuk-
ken. Natuurlijk is er ergens een ondergrens voor
de minimale draaidiameter van een verticale
draaimachine met een hangende klauwplaat.
De inschatting van Emag is dat deze ergens
rond de 25 mm ligt.
Tijdens de AMB heeft Emag ook de uitvoering
VT 2-4 voorgesteld. Dit is een vergelijkbare vier-
assige draaimachine voor het bewerken van as-
vormige werkstukken met een maximale dia-
meter van 63 mm en een maximale lengte van
M E T A A L B E W E R K E N
>>>
De opbouw van een VL 2P: in het midden de gereedschaprevolver, links en rechts een spil met hangend opgespannen werkstukken, daaronder de kettingtransporteur
voor de handling van de werkstukken (illustratie: Emag)
Beide hoofdspillen kunnen als een ‘pick up’-spil werkstukken laden en lossen in transportprisma’s van een
kettingtransporteur. Door middel van een omkeerinrichting kunnen de werkstukken omgedraaid worden (foto:
Emag)
Een drietal verticale draaicentra van het type VL 2P
in opbouw bij Emag in Salach (D). Het zijn machines
met een frame van polymeerbeton (foto: Reinold
Tomberg)
12-13-14-Emag 05-11-12 16:39 Pagina 13
14 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 9 - 2 0 1 2
Machinebouw bij Emag in Salach (D)In Zebrst (D) heeft Emag een productievestiging waar onder andere machineframes gegoten worden van polymeerbeton. In Salach (D) worden
de machines verder klaargemaakt en/of samengebouwd in productielijnen. De foto’s geven een indruk van de activiteiten in Salach (hoofdvestiging
van Emag). Op onze site metaalmagazine.nl hebben we meer foto’s geplaatst en tevens een film van het nieuwe verticale draaicentrum VL 2P
(foto’s: Reinold Tomberg)
Verticaal dubbelspil-draaicentrum Emag VL 2P in
opbouw
De Emag VSC 400 KBU in opbouw
Station voor het wisselen van een grote
klauwplaat
Een opengewerkt model van een gereedschaps-
revolver van Emag
Montagewerkzaamheden ten behoeve van een VSC
250 Duo
Proefwerkstuk bewerkt op een Emag VSC 400
KBU
Opbouw van een VTC machine voor as-
bewerkingen
De bedrijfsschool van Emag in Salach De leerlingen van Emag bouwen zelf
draaimachines
400 mm. Ook dit is een machine met twee be-
werkingsstations.
De verwachting is dat volgend najaar tijdens de
EMO Hannover 2013 de VL 2, de machine dus
met één draaispil, ook beschikbaar is met een
extra Y-as. Alle twaalf posities in de revolver van
de bouwgrootte 2 van Emag kunnen voorzien
worden van aangedreven gereedschappen. Met
de extra Y-as kunnen dus frees- en boorbewer-
kingen uitgevoerd worden die buiten de hart-
lijn van het werkstuk liggen.
Rest nog de vraag wat de voordelen zijn voor
metaalbewerkers als ze kiezen voor verticale
draaimachines met hangende klauwplaten.
Sinds de jaren negentig van de vorige eeuw
noemt Emag drie redenen: dankzij de ‘pick up’-
spil is dit machinetype gemakkelijk te automa-
tiseren (de automatisering is als het ware geïn-
tegreerd in de machine, afzonderlijke manipu-
latoren en/of robots zijn niet nodig), een han-
gende klauwplaat heeft een ideale spaanafvoer
en dit type verticale machine bouwt erg com-
pact. De VL 2P heeft een vloeroppervlak nodig
van 4,2 m2. Zou je voor vergelijkbare werkstuk-
ken kiezen voor een horizontale machine met
een portaallader dan is volgens Emag een op-
pervlak nodig van 7,6 m2. Ter vergelijk: dit on-
geveer de ‘voetafdruk’ van een VW Golf. Tot
slot: werken vanaf de stang is niet mogelijk met
verticale machines. Het zijn typische klauwplaat-
machines. Voor de uitvoering voor het bewer-
ken van assen hanteert Emag 1 m als maximale
lengtemaat. <<<
12-13-14-Emag 05-11-12 16:40 Pagina 14
WHERE QUALITY COMES TOGETHERHexagon Metrology biedt een uitgebreid assortiment producten en diensten voor alle industriële meettechnische toepassingen in sectoren als de auto-industrie, lucht- en ruimtevaart en de energie- en medische sector. We bieden onze klanten volledige controle over hun productieprocessen, verbeteren de kwaliteit van hun producten en verhogen de effi ciency van hun fabrieken wereldwijd.
Maak kennis met Hexagon Metrology op de Precisiebeurs in Veldhoven: Stand 12. van 28 t/m 29 November 2012.
w w w.un i s i g n .n lYour partner in productivity
16 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 9 - 2 0 1 2
Een draaifreescentrum integreert verschillende klassieke verspaningstechnologieën
in één machine. Dit biedt de mogelijkheid tot de volledige afwerking van een
werkstuk in één opspanning op één machine. De belangrijkste voordelen die
hieruit kunnen voortvloeien zijn: doorlooptijdverkorting, verbetering van de
nauwkeurigheidsgraad, flexibiliteit en uitbreiding van bewerkingsmogelijkheden.
In dit nummer het laatste deel, deel 4, in de serie over compleetbewerken.
DOOR: KRIST MIELNIK (SIRRIS)
Een werkstuk dat is opgebouwd uit zowel draai-
als freesfeatures wordt conventioneel vervaar-
digd op zowel een draaibank, als op een freesma-
chine, al dan niet in deze volgorde. Met de op-
gang van multifunctionele CNC-machines zoals
draaifreescentra kunnen zulke onderdelen op
één en dezelfde machine worden verspaand. De
vraag is of dit, even afgezien van een verbeterde
nauwkeurigheid en voordelen in doorlooptijd,
ook vanuit economisch standpunt een rendabe-
lere keuze is. Of is het misschien beter om de ver-
schillende deelbewerkingen te verdelen over
twee aparte CNC-machines. De stukprijs van een
werkstuk is afhankelijk van een aantal relevante
kostprijselementen: investeringskosten CNC-ma-
chine, gereedschapkosten, afschrijvingsperiode,
enzovoorts. In de tabel zijn als voorbeeld wat re-
levante kostprijselementen verzameld die in over-
weging genomen moeten worden.
Bij het ene productiebedrijf kunnen de opgege-
ven cijfers uiteraard verschillend zijn van het cij-
fermateriaal bij een ander productiebedrijf. Uiter-
aard kan ook de hoogte van de investeringen ver-
schillen. Belangrijk in dit kader is wel om met aan-
vaardbare relatieve cijfers te rekenen, zodat een
besluit kan worden genomen voor de keuze van
de beste bewerkingsafloop per machine. Zo zou
een afschrijvingsperiode van een machine van
tien jaar misschien realistischer zijn dan de opge-
Verschillende bewerkingsaflopen
Compleetbewerkenop draaifreescentra (deel 4)
Bepalende kostprijselementen bepalend voor machine-uurtarief
Basis gegevens Draaifrees -centrum
Vijfassigefreesmachine
Draaibank met Y-as
Aankoopprijs in euro’s 410.000 220.000 150.000
Gereedschappen 5.000 5.000 1.500
Afschrijfperiode 5 jaar 5 jaar 5 jaar
Beschikbare tijd werkdagen/jaar 220 220 220
Geplande tijd werkdagen/jaar (90%) 198 198 198 pauzes, periodes
met minder werk
Operationeel rendement 75% 75% 75% productietijd vs
geplande tijd
Effectieve draaiurenper jaar (2 shiften/dag) 2.376 2.376 2.376 productietijd
Machine-uurtarief afschrijving 35 euro 19 euro 13 euro
Verbruik consumablesper draaiuur 10 euro 10 euro 5 euro snijplaatjes,
frezen en olie
Loonkosten per uurvoor operator 28 euro 28 euro 28 euro
All-in uurtarief 73 euro 57 euro 46 euro
16-17_Compleet4 05-11-12 14:14 Pagina 16
j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 9 - 2 0 1 2 17
geven vijf jaar nu. Bij de benuttingsgraad wordt
er een onderscheid gemaakt tussen de beschik-
bare tijd, de geplande tijd en de werkelijke pro-
ductietijd. Hierbij ook de kanttekening dat 75%,
in dit geval 2.376 uur, een vrij hoge waarde is die
veel metaalbedrijven niet halen.
Een andere overweging bij het machine-uurtarief
is dat een compleetbewerkingsmachine in de
praktijk misschien meer zal worden benut (meer
dan 220 dagen per jaar en dan in drie ploegen in
plaats van de één of twee ploegen van een ge-
wone draaibank). Hierdoor kan de kostprijs voor
een draaifreescentrum zeker nog dalen. Ander-
zijds zal deze prijs toenemen als een compleetbe-
werkingsmachine een hoger opgeleide operator
vereist. De potentiële besparing van het automa-
tiseren van het laden, lossen en opspannen van
de werkstukken (om operatorkosten uit te spa-
ren) is niet meegenomen in de evaluatie.
Wanneer draaifreescentrum?Voor producten die naast draaioperaties, ook
frees- en gatoperaties vereisen, zijn verschillende
bewerkingsaflopen mogelijk. De vraag is welke
bewerkingsafloop economisch gezien de meest
aangewezen is. Voor een aantal concrete cases
hebben de projectingenieurs van Sirris een aantal
bewerkingsaflopen met elkaar vergeleken. De
keuze gaat in de meeste bedrijven tussen: draai-
freescentrum, vijfassige freesmachine of draai-
bank met aangedreven gereedschappen. Daarbij
een aantal kanttekeningen: het verschil tussen
klassieke machineuitvoeringen is aan het verdwij-
nen. Er zijn intussen draaifreescentra op de markt
die te beschouwen zijn als een combinatie van
een klassieke draaibank met een verticaal bewer-
kingscentrum. Andere draaifreescentra ogen als
een combinatie van een meerassige draaibank
met een vijfassige freesmachine. Daarnaast zien
we momenteel een sterke opkomst van frees-
draaicentra: bewerkingscentra met een volledig
geïntegreerde draaifunctie (ook meerassig).
Soms blijkt de meest goedkope oplossing toch te
vinden in een combinatie, ondanks een grotere
machine-onbalans, tussen een vijfassige freesma-
chine en een draaibank (draaibank is slechts een
korte periode van de totale productcyclustijd ac-
tief). Bij deze combinatie wordt dan geopteerd
om de bewerkingen op de meest goedkope ma-
chines te verdelen: snelle draaioperaties op een
relatief goedkopere draaibank en alle frees- en
puntoperaties op de freesmachine. Methoden
met draaifreescentra en vijfassige bewerkings-
centra zijn duurder vanwege de hogere machine-
aanschafprijzen.
SamenvattingInline-productie op twee aparte machines is
slechts rendabel indien de onbalans in cyclustijd
van beide machines niet te groot is, zeker niet
voor twee dure machines. Bij multimachinebedie-
ning is de vraag, waarom slechts één operator
voor twee machines? Er kunnen immers meer
machines tegelijk worden bediend, maar dan
daalt het rendement doordat er meer interferen-
tiewachttijden optreden. Twee machines kunnen
tegelijkertijd een interventie nodig hebben. Ver-
der is van belang dat bovenop de berekende ope-
ratorbezetting er ook rekening gehouden moet
worden met de inloop van een batch en andere
acyclische activiteiten (bijvoorbeeld pallet met
materiaal halen, kwaliteitsdocumenten invullen
en dergelijke activiteiten. De investering in een
compleetbewerkingsmachine zal interessanter
worden naarmate de diversiteit aan producten
toeneemt, en de seriegroottes kleiner worden. In
dat geval wordt in een klassiek multimachinepark
het beheer van de flow immers zeer complex en
krijg je bijzonder lange productiedoorlooptijden.
Bij de economische evaluatie van een investering
in een compleetbewerkingsmachine spelen meer-
dere afwegingen een rol. Welke machines zijn
binnen het bedrijf beschikbaar? Wat is hun bezet-
tingsgraad? Is er nog onbenutte capaciteit? Wat
is het kennisniveau van het bestaande perso-
neelsbestand? Zal men ook hoger opgeleide (en
duurdere) technici moeten aanwerven? <<<
Simulatie van draai- en freesbewerkingen van een
turbinehuis. Er zijn verschillende bewerkingsaflopen
mogelijk. De investering in een
compleetbewerkingsmachine zal interessanter
worden naarmate de diversiteit aan producten
toeneemt en de seriegroottes kleiner worden (foto:
Open Mind/Hypermill)
M E T A A L B E W E R K E N
FAQ’s draaifreescentra in vier delenSirris (www.sirris.be) heeft FAQ’s (Frequently Asked Ques-
tions) over compleetbewerken op draaifreescentra gepu-
bliceerd in vier delen:
• de mogelijkheden en beperkingen van compleetbewer-
king op een draaifreescentrum (deel 1);
• programmering van een draaifreescentrum (deel 2);
• geïntegreerd meten op een draaifreescentrum (deel 3); en
• deel 4, draaifreescentrum of vijfassige freesmachine?
In dit nummer deel 4, het laatste deel. De eerste drie
delen zijn dit jaar in eerdere nummers van Metaal Maga-
zine verschenen.
Het kalibreren van een meerassig bewerkingscentrum. Het alleen werken met een vijfassig bewerkingscentrum
is relatief duurder, omdat de productcyclustijd bij deze methode hoger ligt dan bij de andere
bewerkingsmethodes en de draaioperaties hier door tragere freesoperaties werden vervangen (foto: Renishaw)
16-17_Compleet4 05-11-12 14:14 Pagina 17
18 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 9 - 2 0 1 2
Tot zeer hoge temperaturen blijft de hardheid van wolfraam op peil, waardoor het metaal als pantsermetaal wordt gebruikt.
Ook in staal zal een geringe hoeveelheid wolfraam de hardheid sterk laten toenemen.
DOOR: KO BUIJS (INNOMET)
Wolfraam is het metaal met het scheikundige
symbool W en met atoomnummer 74. Het
atoomnummer geeft het aantal protonen in de
atoomkern aan. Wolfraam heeft een grijswit ui-
terlijk en per definitie is het een overgangsme-
taal c.q. transitiemetaal in het periodiek systeem.
Dergelijke metalen nemen in de tegenwoordige
hoogwaardige technologie een steeds belangrij-
ker plaats in. Verhoudingsgewijs komen de
meeste van dergelijke overgangsmetalen maar
weinig voor in de aardkorst. Overgangsmetalen
zijn geschikt tot het vormen van zogenaamde
coördinatieverbindingen dankzij de vrije atoom-
orbitalen. Zij worden mede daardoor ook als ka-
talysator ingezet en dat vooral in de olie-indus-
trie. Bijvoorbeeld nikkelwolfraamsulfide verwij-
dert zwavel en stikstof uit aardoliefracties. Bo-
vendien hydrogeneert het onverzadigdeLegeringen toegepast in uitlaatsystemen
Wolfraam hard bij hoge temperaturen
Het laden van 20 mm patronen in een Phalanx wapensysteem aan boord van het Amerikaanse vliegdekschip USS John C. Stennis. Wolfraam wordt hier ingezet vanwege
de hardheid (US Navy Photo/Kenneth Abbate)
18-19_Wolfraam 05-11-12 14:28 Pagina 18
j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 9 - 2 0 1 2 19
verbindingen bij het kraken van aardolie. Dankzij
het zeer hoge atoomnummer is wolfraam bij-
zonder geschikt om toegepast te worden in rönt-
genbuizen en in bepaalde elektrodes en anodes.
Wolfraam heeft overigens het hoogste smelt-
punt van alle voorkomende metalen: 3.422°C.
Het soortelijk gewicht is 19,3 en dat stijgt be-
hoorlijk ver boven lood en zelfs tantaal uit.
Bekende mineralen, waarin wolfraamverbindin-
gen worden gevonden, zijn naast wolframiet
ook scheeliet, huebneriet en ferberiet. Deze mi-
neralen worden voornamelijk gedolven in
China en in mindere mate ook in Bolivia, Oos-
tenrijk, Zuid-Korea, Rusland, Portugal en Ame-
rika. Voor de bereiding van wolfraam wordt
naast koolstof ook wel waterstof als reductie-
middel gebruikt.
ToepassingenZuiver wolfraam is een relatief zacht en goed
buigbaar metaal waardoor het vrij eenvoudig tot
draad getrokken kan worden. Ook kan men het
met behulp van het dieptrekproces tot allerlei
gewenste en gecompliceerde vormen brengen.
Zodra er verontreinigingen in het metaal komen,
wordt het wolfraam behoorlijk brosser en bo-
vendien is het daardoor moeilijker te bewerken.
De uitzettingscoëfficiënt van wolfraam is nage-
noeg dezelfde als die van glas waardoor het zeer
goed als glasbepantsering gebruikt kan worden.
Voor zover bekend is wolfraam niet toxisch en
daardoor ook niet schadelijk voor het milieu.
Wolfraam heeft op zich een zeer goede corro-
siebestendigheid en is bestand tegen allerlei ge-
concentreerde reagentia van zuren en basen en
zelfs tegen koningswater. Ook is het prima toe-
pasbaar in zuurstof (tot 400°C), waterstof en
chloor (tot 600°C) en kokend kwik. Het is niet
goed bestand tegen een mengsel van ammo-
niak met waterstofperoxide alsmede tegen een
heet mengsel van fluorwaterstofzuur en salpe-
terzuur met kokend zwavel en chloor (>250°C).
Zodra wolfraam in contact komt met zuurstof
uit de lucht ontstaat er een beschermende oxi-
delaag. Tot zeer hoge temperatuur (circa
2.000°C) blijft de hardheid van wolfraam op peil
waardoor het metaal als pantsermetaal wordt
gebruikt en dan vooral ten behoeve van de mi-
litaire sector. Om die reden wordt het ook ge-
bruikt als materiaal voor omhulsels van kogels
en granaten.
Wolfraam wordt verhoudingsgewijs niet vaak
als zuiver metaal gebruikt doch veel meer in le-
geringen met ijzer, nikkel en kobalt. Vooral in
staal zal een geringe hoeveelheid wolfraam de
hardheid sterk laten toenemen. Ook zal de hit-
tebestendigheid aanzienlijk beter worden
waardoor het toepassingsgebied van gelegeerd
staal bijzonder verruimd wordt.
Legeringen Omdat wolfraamlegeringen met elementen
zoals hafnium, tantaal, niobium en zirkoon uit-
stekend hittebestendig zijn, worden dergelijke
legeringen vaak toegepast in uitlaatsystemen
van straalmotoren zowel voor de lucht- en ruim-
tevaart. Ook vindt het zijn weg in onderdelen
voor stationaire turbines.
Voor lasapparatuur biedt wolfraam ook prima
mogelijkheden dankzij het hoge smeltpunt.
Daarom zijn de elektroden ten behoeve van het
TIG lasproces vaak van een gelegeerde wol-
fraamkwaliteit vervaardigd. Veelal wordt er ook
nog thorium aan toegevoegd in een beperkte
hoeveelheid van 1% tot 3%. Dit percentage is
afhankelijk van wat voor een soort stroom men
toepast. Hierbij denkt men vooral aan een ge-
lijk- of wisselstroom.
Hardmetaal is een verbinding tussen wolfraam
en koolstof dat met een bepaald proces wol-
fraamcarbide oplevert. Dit wordt daardoor ex-
treem hard en kan daarom dan gebruikt wor-
den in snijgereedschappen zoals boren, frezen
en draaibeitels. Veelal wordt kobalt dan ge-
bruikt als metallisch bindmiddel.
Voorts wordt wolfraam gebruikt als materiaal
voor röntgenapparatuur, als warmte-element in
elektrische kooktoestellen en voor allerlei com-
ponenten die tegen zeer hoge temperaturen
bestand moeten zijn.
Zoals eerder is gesteld, wordt wolfraam niet
vaak als ongelegeerd metaal toegepast doch
veel meer als legeringselement in nikkel- en
ijzerlegeringen. Toch zijn er ook legeringen
waar wolfraam als basis dient en voorbeelden
zijn legeringen van wolfraam/nikkel/ijzer, wol-
fraam/nikkel/molybdeen/ijzer en wolfraam/nik-
kel/koper. Dit soort legeringen vindt men onder-
meer in afschermingen van radioactieve stra-
ling. De verspaanbaarheid neemt toe naarmate
het gehalte aan koper, nikkel en ijzer toeneemt.
Dankzij het hoge soortelijk gewicht kunnen
deze legeringen ook prima gebruikt worden in
vliegwielen van motoren en dergelijke. Boven-
dien kunnen deze legeringen om dezelfde
reden prima gebruikt worden om propellers en
scheepsschroeven uit te balanceren. <<<
Bronnen: Witpress, Lenntech, Kennislink.nl en Stainless Steel World
Een hardmetalen wisselplaat
voor frezen van Ceratizit. Deze
MaxiMill 271-17 plaat kan tot 8,4 mm
diep frezen. In hardmetaal is wolfraamcarbide
een belangrijk bestanddeel (foto: Ceratizit)
M A T E R I A L E N
Zware steenWolfraam werd in 1779 ontdekt door een Engelse alche-
mist en een aantal jaren later kon men uiteindelijk wol-
fraam uit wolframiet reduceren met behulp van koolstof.
In sommige landen zoals Engeland wordt dit metaal
‘tungsten’ genoemd wat een synoniem is voor ‘zware
steen’ en dat zal wel te maken hebben met het hoge
soortelijke gewicht. Wolfraam heeft een extreem hoog
smeltpunt en kookpunt die respectievelijk 3.422°C en
5.555°C hoog zijn. Daardoor is het metaal altijd bijzonder
geschikt geweest als gloeidraad in allerlei lampen zoals
de ouderwetse gloeilamp maar ook in de hedendaagse
halogeenverlichting.
Wedstrijdsport
Het gebruik van wolfraam vindt men zelfs terug in be-
paalde wedstrijdsporten. Zo worden wedstrijddarts van een
wolfraamlegering gemaakt en dat betreft voornamelijk de
legering die bestaat uit 80% wolfraam, 3% nikkel en 17%
koper (foto: http://www.mcssl.com/store)
18-19_Wolfraam 05-11-12 14:28 Pagina 19
20 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 9 - 2 0 1 2
Tijdens een workshop van Bystronic,
eind september in Zwolle, hebben
Radan, SSAB, Wila en uiteraard
Bystronic plaatbewerkers nuttige tips
gegeven over plaatbuigen. Er is meer
aandacht nodig voor procesbeheersing;
offline programmeren kan daarbij
helpen.
DOOR: REINOLD TOMBERG
“De grootste onzekerheid is de plaat. Daar kun
je niet tegen aan programmeren.” Deze slotzin
van Gerrit Gerritsen eind september aan het
einde van de workshop was meer een constate-
ring dan een verzuchting. Gerritsen houdt zich
bij Bystronic bezig met de procestechnologie
van het plaatbuigen; ondermeer met het ont-
wikkelen van hoekmeetsystemen. Tijdens de
workshop ‘De kunst van de juiste hoek’ gaf hij
een inventarisatie van de problemen die optre-
den bij het buigen van met name dikkere plaat
(zie het kader bij dit artikel). Als inkopers van
plaatwerkerijen échter het plaatmateriaal gaan
inkopen tegen de laagste prijs in een mooi land
als bijvoorbeeld Roemenië, dan moet hij afha-
ken. De theorie van proceskennis en –beheer-
sing werkt niet als je plaatmateriaal gaat buigen
waarvan je weliswaar de chemische samenstel-
ling weet, maar niet de diktetolerantie, hard-
heids- en vlakheidsverloop, materiaalstructuur,
het vloeigedrag rondom de rekgrens, de hoogte
van de treksterkte enzovoort. De uitkomst van
het buigproces (ook wel kanten of afkanten ge-
noemd en door onze zuiderburen aangeduid
als plooien) is dan uiterst onzeker. Gerritsen gaf
in Zwolle een schokkend voorbeeld: een 20 mm
dikke plaat van onbekende herkomst die in een
2.000-tons afkantpers tijdens de buiging afge-
broken was. “De 20 mm elastische vervorming
van de machine kwam in een paar millisecon-
den vrij. De schok is in De Bilt geregistreerd.” De
kantpers was zwaar beschadigd, maar de ope-
rator kwam gelukkig met de schrik vrij.
OfflineOok Ton Derksen van Radan die tijdens de bij-
eenkomst uitleg gaf over CAD/CAM-systemen
en offline programmeren benadrukt dat gelet
op procesbeheersing zijn software slechts een
deel van het verhaal is. “Je moet wél buigen
met plaatmateriaal dat reproduceerbaar, dus in
een gegarandeerde kwaliteit, overeenstemt
met de gegevens in je databestanden. Anders
functioneert het niet.” ‘Slim inkopen’ tegen de
laagst mogelijke prijs is gelet op procesbeheer-
sing ‘penny wise, pound foolish’. De focus op
prijs is overigens wel te verklaren: de kostprijs
van een plaatwerkproduct bestaat immers voor
een belangrijk deel uit de grondstofprijs.
Derksen ziet een aantal trends die vereisen dat
plaatwerkerijen meer aandacht gaan geven aan
proceskennis en –beheersing. Als eerste noemt
hij de eis naar hogere nauwkeurigheid waar-
mee de metaalbranche - dat zie je overigens
Het buigen van plaat gaat altijd gepaard met correcties van de buiglengte. Hier een scherm van Bystronic met
berekende correcties (beeld: Bystronic)
Kennis vastleggen en delen
Beheerst plaatbuigen
vereist proceskennis
20-21-22-plaatbuigen 06-11-12 08:43 Pagina 20
j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 9 - 2 0 1 2 21
ook bij verspanende bewerkingen - geconfron-
teerd wordt. Eigentijdse technieken als laserlas-
sen van plaat dwingen tot een hogere nauw-
keurigheid. Ook als je plaatbewerkingen in wil
zetten als alternatief voor verspanend of giet-
werk, en dat kan nu gelet op de afnemende se-
riegroottes, dan moet je wel nauwkeurig plaat-
werk leveren. Als tweede trend ziet Derksen
een hogere complexiteit bij plaatwerk: in een
plaatwerkdeel wordt meer functionaliteit ge-
stopt; de wens naar minder lassen betekent
meer kantwerk. Bystronic signaleert in het ver-
lengde hiervan een trend naar het buigen van
dikker materiaal, ook om nabewerkingen te
voorkomen. Dit zie je vaak ook in combinatie
met nieuwe of vernieuwde materialen. Ten-
slotte signaleert Derksen een schaarste aan vak-
mensen.
Meer proceskennis is het antwoord op de drie
genoemde trends. “Kennis moet meer vastge-
legd en gedeeld worden.” Het al genoemde
plaatmateriaal is een van de vier pijlers om de
kwaliteit van het afkantproces te waarborgen.
De andere drie zijn mens, methode en machine.
Radan richt zich met name op de buigmethode.
Derksen pleit voor offline programmeren. De
crux hierbij is dat de buigsimulatie die de soft-
ware uitvoert, geschiedt met de data van de
werkelijke gereedschappen die ingezet worden
voor het afkanten én in de werkelijke buigvolg-
orde. De plaatuitslag die gegenereerd wordt, is
gebaseerd op de keuzes in het proces. Bij een
traditioneel voorbereidingsproces, dus bij pro-
grammeren op de besturing aan de machine,
krijgt volgens Derksen de maakbaarheid te wei-
nig aandacht. De werkvoorbereiding maakt een
ontwerp gevolgd door ontvouwen en een kant-
tekening, maar de man die de kantbank pro-
grammeert kan kiezen voor andere gereed-
schappen, een andere buigvolgorde en andere
aanslagmaten. Zeker bij hogesterktestalen en
bij wat dikker materiaal zie je dan heel andere
Traditioneel afkanten (boven) in vergelijking met offline programmeren. Het grote verschil is dat bij offline
programmeren de uitslag gemaakt wordt vanuit de NC-data (beeld: Radan)
M E T A A L B E W E R K E N
Nuttige hulpmiddelen Wila en SSABBij leveranciers als Wila en SSAB zijn nuttige hulpmiddelen beschikbaar. SSAB
biedt een nieuw ‘Sheet Steel Handbook’ aan en een app voor het berekenen
van de buigkrachten (met datasheet). Wila heeft veel instructievideo’s op
YouTube staan en ook een app.
Ben Wats van SSAB gaf in Zwolle een aantal nuttige tips: voor het buigen
van hogesterktestalen zijn behoorlijke buigradii nodig (dieptrekstalen kun
je platvouwen), om problemen met dikteverloop in het plaatmateriaal te
vermijden haalt SSAB aan het begin 20 m tot 30 m van de coil af die niet aan
de afnemer geleverd wordt, hogesterktestalen zijn gevoelig voor scheurvor-
ming (die geïnitieerd kan worden door vervuiling, knipscheuren of braam-
vorming), matrijsopeningen bij het buigen luisteren nauw en las zo weinig
mogelijk aan hogesterktestalen (maak verbindingen met bouten).
Hans Kamphuis van Wila gaf op de workshop ondermeer meer informatie
over een nieuw pakket van HD gereedschappen (‘heavy duty’) en gereedschapshouders voor kantpersen. Ook nieuw is het OZU-ZN ondergereedschap, waarbij
het probleem van het aanladen (ongewenste aanhechting van materiaal) is geminimaliseerd. Ook biedt Wila nog steeds de veelgevraagde rekenschuif aan voor
het bepalen van perskrachten, V-openingen, gereedschapradii en dergelijke.
>>>
De rekenschuif van Wila, uiteraard een beperkte hoeveelheid gegevens, zeker in
vergelijking met databestanden in CAD/CAM, maar wel een nuttig hulpmiddel
20-21-22-plaatbuigen 06-11-12 08:43 Pagina 21
22 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 9 - 2 0 1 2
verkortingswaarden. “Je kunt millimeters weg-
lopen.” Met andere woorden: de uitslag die na
het nesten en het snijden bij de kantbank komt,
past niet bij de productiemethode waar vervol-
gens aan de bank voor gekozen wordt.
Bij offline zie je een ander beeld: de eerste stap
na het ontwerp is een kantsimulatie om de
maakbaarheid te beoordelen en vanuit het NC-
programma volgt het ontvouwen en nesten. Zie
ook de beide schema’s bij dit artikel. Grote voor-
delen: het programma is meteen te gebruiken
op de kantpers en de gereedschappen zijn ook
meteen beschikbaar.
DraaiurenDit klinkt allemaal mooi, maar toch is offline
programmeren nog niet echt populair. Volgens
Derksen komt dit omdat het een verandering
van de organisatie in een plaatwerkerij vergt.
“Zwart-wit samengevat gaat een werkvoorbe-
reider de ervaren man aan de afkantbank ver-
tellen, hoe hij moet afkanten, dat is natuurlijk
moeilijk.” Een oplossing zou kunnen zijn om het
offline programmeren door de machine-opera-
tors te laten uitvoeren op de werkvloer. De af-
kantpers staat dan weliswaar nog steeds stil tij-
dens het programmeren, maar je hebt dan in
elk geval wél de voordelen dat de maakbaar-
heid gewaarborgd is. Het is in die situatie een
hulpmiddel om je werk beter te doen. Op de
langere termijn zal veelal de operator met de
meeste ervaring op de werkvoorbereiding of-
fline met de software aan de slag gaan en aan
de kantbanken zelf worden dan geen program-
meeractiviteiten meer verricht. Dit zal uiteinde-
lijk resulteren in meer ‘draaiuren’ van de kant-
bank.
Die meer-uren zijn nodig: grofweg zie je dat
kantbanken gedurende 50% van de beschik-
bare tijd stilstaan (wachten, omstellen, pro-
grammeren en dergelijke) en de andere 50%
bezig zijn met het buigproces. Daarbij de kant-
tekening dat van de 100% beschikbare tijd er ei-
genlijk maar gedurende 15% van de tijd (of nog
minder) de maximale perskracht van een af-
kantpers gevraagd wordt. Die andere 85% van
de tijd kunnen de aandrijfsystemen dus in een
spaarstand.
Het rendement van afkantpersen moet dus om-
hoog. Dit kan door de stilstandstijden te bekor-
ten. De verwachting is niet dat de productiviteit
ook verbeterd zal worden door hogere buig- en
aanslagsnelheden. In vergelijking met positio-
neernauwkeurigheden en hoekprecisie zijn die
snelheden minder belangrijk. Gerritsen: “Als ik
drie minuten aan het afkanten ben met een
plaat, wil ik na die drie minuten een goed deel
hebben binnen de specificaties. Dat is belang-
rijk.” <<<
Problemen en oplossingen bij plaatbuigenTijdens de workshop van Bystronic werd de nadruk gelegd op kennisoverdracht en –uitwisse-
ling. Gerrit Gerritsen van Bystronic gaf een opsomming van praktische oplossingen voor de
problemen die met name kunnen optreden bij het buigen van dikker plaatmateriaal.
- Bij verschillende treksterktezones in één buigdeel kan een hoekmeetsysteem een oplossing
bieden.
- Bij goed materiaal (dus met reproduceerbare eigenschappen) zal de terugvering niet veel va-
riëren en voldoet een hoekcorrectie.
- Als er verschillende terugveerhoeken gevonden worden binnen één buigdeel, dan komt dat
door verschillende treksterktes in de plaat.
- Verschillen in plaatdikten veroorzaken direct hoekafwijkingen. Bovendien zal een diktevari-
atie resulteren in variatie van de perskracht. Het is mogelijk om dit real-time te meten en te
compenseren.
- Warmte van het autogeen-, plasma- of lasersnijden brengt spanning in het plaatmateriaal.
Een extra buiging in een andere richting aan de rand van het materiaal kan ongewenste
boogvorming als gevolg van die spanning voorkomen.
- Het effect van verschillende oppervlaktehardheden in plaatmateriaal kun je voorkomen door
rekening te houden met boven- of onderkant van een plaatdeel.
- Veel problemen met de walsrichting van een plaat zijn te voorkomen door een buigstempel
te gebruiken met een radius van 1,5x tot 2x de plaatdikte.
- Door een boogvormige inkeping te snijden op de buiglijn van een dik plaatdeel (dus een
stukje plaatmateriaal weghalen) zijn problemen met zijwaartse uitstulping te voorkomen.
- Een buighulp voorkomt uitstulping door doorhanging van zware delen of het tegenbuigen
van grote, dunnere platen.
- Vergroten van het aanslagbereik en speciale, dubbele gereedschappen (buigen in twee rich-
tingen) kan helpen om het omkeren van lange profielen te vermijden.
- Een te kleine radius van het bovengereedschap geeft groeven en soms zelfs haarscheurtjes.
Een radius van 1x tot 2x de plaatdikte is een goed uitgangspunt. Let op: bij hogesterktema-
terialen zie je stempelradii tot 9x de plaatdikte en V-openingen in het ondergereedschap tot
wel 18x of 20x de plaatdikte.
- Bij een te grote stempelradius ontstaat een niet te berekenen ruimte tussen stempel en plaat
die in extreme gevallen plaatbreuk kan veroorzaken.
- Een te kleine V-opening geeft een extreme belasting op de radius. Ondergereedschap met
geharde radius-inserts kunnen helpen slijtage te voorkomen.
- Hoe groter een buigdeel, hoe groter de machinedeformatie. De pers moet deze deformaties
compenseren.
- Bombering is de bekende oplossing voor deformatie van de bovenbalk; en
- hoekmeetsystemen zijn niet de ultieme oplossing voor plaatbuigproblemen. Ze zijn vaak
duur, ze werken vertragend en ze zijn kwetsbaar. In de visie van Bystronic zijn ze alleen zinvol
bij een compenserende (neutrale) machine.
Robots zijn in
de visie van
Bystronic
ideaal voor
de handling
van zware
plaatdelen
(foto:
Bystronic)
20-21-22-plaatbuigen 06-11-12 08:43 Pagina 22
Swingende productie-cijfers
Laat u leiden door kennis
In harmonie naar top-prestaties
Kosten die maat houden
TRUMPF Neder land B.V. Postbus 837 7550 AV Hengelo Te l : 074 - 249 84 98
Fax: 074 - 243 20 06 e-mai l : info@nl . t rumpf.com www.nl . t rumpf.com
TRUMPF World Class Partner Programma: beschikbaarheid op maat
Uitval van machines kost geld. Gemiddeld gaat er teveel tijd verloren aan het herstellen van fouten in het productieproces. TRUMPF gaat voor een
serviceverlening op maat en introduceert daarom het World Class Partner Programma. Hiermee kunnen we klanten “beschikbaarheid op maat”
aanbieden. Dat doen we aan de hand van vier (partnership) modellen waarbij beide partijen precies weten wat van elkaar verlangd wordt. Bel
vandaag nog voor “beschikbaarheid op maat”.
MM_ADV. COMB. PARTNER_230 x 300.indd 1 25-10-12 08:59
24 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 9 - 2 0 1 2
Compleetbewerken is onmiskenbaar een van de
speerpunten binnen de metaalindustrie. Om
verspanend Nederland bij te praten over het
onderwerp en de stand der techniek had DMG /
Mori Seiki Benelux in Veenendaal er medio
september een roadshow aan gewijd.
DOOR: JAN OONK
Tijdens de roadshow werden de mogelijkheden
van compleetbewerken gedemonstreerd op
een DMU 65 Monoblock FD. In feite een vijf-
assige freesmachine waarbij onder de draai-
zwenktafel een motor is aangebracht die zorgt
voor de ‘direct drive’-rotatie van de tafel, in
dit geval tot een maximaal toerental van 1.200
min-1, een koppel van 1.000 Nm en een maxi-
male belasting van 600 kg.
Uiteraard is in een dergelijke situatie sprake van
een ronde tafel (in dit geval met een diameter
van 650 mm), om de onbalans tijdens het
draaien binnen de perken te houden. Overigens
vormen de producten ook een bron van onba-
lans omdat ze meestal natuurlijk niet symme-
trisch rond zijn, zeker niet nadat ze de eerste
freesbewerkingen hebben ondergaan. Deze on-
balans wordt gemeten, waarna het toerental
daarop wordt aangepast. Ook kunnen op voor-
hand extra gewichten worden geplaatst ter
compensatie van de latere onbalans.
Beperkte hoogteHet gaat dus om een freesmachine met draai-
mogelijkheden en dat maakt die machine bij
uitstek geschikt voor producten met een ronde
vorm en een beperkte hoogte; tot 500 mm in dit
geval. Waarbij de compactheid van de machine
(een vloeroppervlak van slechts 7,5 m2) een bij-
komend voordeel is. Voor langere producten
komt een draaimachine met freesmogelijkhe-
den, eerder in aanmerking.
Tijdens de roadshow werd het compleetbewer-
ken gedemonstreerd aan de hand van een fan-
tasieproduct met veel gaten, kamers en contou-
ren. In totaal bestond de hele cyclus uit meer
dan vijftig individuele bewerkingen, inclusief af-
bramen. De gebruikte staalsoort tijden de demo
was C45.
Bij de tweede opspanning werd gebruikgemaakt van een Hydrodehn spandoorn, waarbij met behulp van
hydraulische druk het product vanuit de kern wordt opgespannen met een hoge rondloopnauwkeurigheid
binnen 0,005 mm (foto’s: Jan Oonk)
Op de DMU Monoblock FD machines is onder de producttafel een
motor aangebracht die zorgt voor de direct aangedreven rotatie van
de tafel, tot toerentallen van 1200 min-1
Grotere keuzevrijheid
40 procent tijdwinstbij compleetbewerken
24-25-DMG 05-11-12 14:32 Pagina 24
j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 9 - 2 0 1 2 25
HydrodehnDe eerste opspanning was een Rota-S plus 500
klauwplaat van Schunk, die via een Vero-S NSL
turn nulpuntspansysteem was bevestigd op de
draaitafel. Overigens kunnen bepaalde produc-
ten ook rechtstreeks op dit nulpuntspansysteem
worden opgespannen, dus zonder klauwplaat.
Bij de tweede opspanning werd gebruikge-
maakt van een zogenoemde Hydrodehn span-
doorn, waarbij het product vanuit de kern
wordt opgespannen door de uitzetting van de
doorn met behulp van hydraulische druk. Op
die manier wordt een hoge rondloopnauwkeu-
righeid bereikt binnen 0,005 mm (zonder tus-
senbus). Bewerkingen als nadraaien werden
waar mogelijk dan ook in de tweede opspan-
ning uitgevoerd, net als het uitwendig draaien
natuurlijk. Voordat de kamers worden gefreesd,
worden eerst de oppervlakken gedraaid, zodat
onderbroken snedes worden vermeden. Dat
noemt salesengineer John Kooning een van de
charmes van de combinatie van draaien en fre-
zen op één machine: “Het geeft een grotere
keuzevrijheid wat betreft de werkvolgorde.”
Draaien onder hoekDankzij de A-as kan een product ook onder een
hoek worden gedraaid. Dan kan worden vol-
staan met een kortere uitsteeklengte van het
gereedschap. Dat levert naast kostenvoordelen
vooral een hogere stabiliteit en nauwkeurig-
heid op. Ook kan op die manier meer ruimte
worden gecreëerd voor de afvoer van de spa-
nen.
Door de combinatie van draai- en freesmoge-
lijkheden komt ook draaiend frezen als bewer-
king binnen handbereik, kortweg draaifrezen.
Door het simultaan frezen en (laagtoerig)
draaien kan in bepaalde situaties een rustiger
verspaningsbeeld worden bereikt, omdat het
freesgereedschap minder hoeft te bewegen
dan bij frezen alleen. Op die manier kunnen
eveneens betere snijeigenschappen worden
gecreëerd, zodat bijvoorbeeld kortere spanen
ontstaan. Omdat de werktafel helemaal vrij is
ontstaat er ook ruimte om het draaien en fre-
zen te integreren met slijpbewerkingen. “Dat
krijg je er als bijvangst zo maar bij”, aldus Koo-
ning. <<<
M E T A A L B E W E R K E N
Winst op vele frontenCompleetbewerken betekent minder
omspannen, dus minder tussenvoorra-
den, kortere doorlooptijden en hogere
nauwkeurigheden. Hoe groot de winst is
hangt sterk af van de specifieke situatie
en dat maakt het moeilijk om een en
ander in concrete cijfers te vangen. John
Kooning van DMG kent een geval waarin
de doorlooptijd is teruggebracht van
zeven dagen tot 24 uur, maar in doorsnee
rekent hij met een tijdwinst van rond de
40 procent. Een opspanning minder bete-
kent volgens hem qua nauwkeurigheid al
gauw een winst van rond de 0,01 mm.
Dat vertaalt zich niet alleen in een betere
kwaliteit, maar ook in minder kunst en
vliegwerk om binnen een vereiste tole-
rantie te blijven. Allemaal winst, net als
het feit dat dezelfde gereedschappen
voor meerdere bewerkingen ingezet
kunnen worden.
Samen met Schunk, LMT, Horn en SiemensOok Schunk (opspanningen), LMT en Horn (gereedschappen) en Siemens (software voor be-
sturing en simulaties) waren bij de roadshow betrokken. LMT wordt in Nederland vertegen-
woordigd door Hagro in Schaijk, Horn door Hersbach in Schiedam.
Zo werd tijdens de demonstratie gebruikgemaakt van de nieuwe Sinumerik Operate bedie-
nersinterface, inclusief toolmanagement, in-proces meetcycli en simulatiemogelijkheden. Die
laatste zijn natuurlijk onmisbaar om op voorhand een beeld te krijgen van de soms complexe
combinatie van bewerkingen en calamiteiten daarbij te vermijden. Voor wat betreft de frees-
werkzaamheden is daarbij op de achtergrond de nieuwe Sinumerik MDynamics module actief,
waarin de nieuwste freeskennis is verwerkt en die er bijvoorbeeld ook voor zorgt dat niet-aan-
sluitende lijnen in het programma worden gerepareerd. Dankzij MDynamics kunnen volgens
Siemens nog kortere cycli en hogere oppervlaktenauwkeurigheden worden bereikt.
Thema’s die spelen op het gebied van de gereedschapgeometrie zijn onder meer een optima-
lisering van de koeling door middel van gerichte (hogedruk-) koelkanalen, verhoging van het
aantal snijkanten (zodat een hogere snijkracht en voeding per tand mogelijk wordt) en ge-
reedschappen met een spaangeleiding waarbij spanen worden gebroken.
Door onder een hoek te draaien kan worden volstaan met een kortere
uitsteeklengte van het gereedschap, terwijl tegelijkertijd meer ruimte
ontstaat voor de afvoer van de spanen
Het demonstratiemodel van de DMU 65 Monoblock FD bij DMG in
Veenendaal is uitgerust met een spindel met een maximaal toerental
van 18.000 min-1, het vermogen bedraagt 13 kW
24-25-DMG 05-11-12 14:32 Pagina 25
26 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 9 - 2 0 1 2
Eind oktober was het weer feest in Hannover (D): de
gehele wereld zag tijdens de EuroBlech 2012 veel
plaatnieuws. Op deze zes pagina’s hebben we de
highlights verzameld.
DOOR: PAUL QUAEDVLIEG EN REINOLD TOMBERG
Gereedschap wisselenLVD had op de EuroBlech 2012 een primeur met deze Toolcell kantbank. Alle gereedschappen be-
vinden zich in de machine (zie inzet) en de achteraanslagen dienen, dankzij een extra grijper, tevens
als gereedschapswisselaar (foto’s: Paul Quaedvlieg en Reinold Tomberg)
Prachtig plaatnieuws tijdens
EuroBlech 2012
Automatische laser Deze ByAutonom 3015 is de nieuwste CO2-laser van Bystronic. Lenzen, nozzles en producten worden
automatisch gewisseld, waardoor deze machine nagenoeg ‘autonoom’ kan werken. Ook zijn de be-
sturingen bij Bystronic vernieuwd en zijn intuïtief, als een smartphone, te bedienen
Design fiber De nieuwe Fibermak vlakbedsnijlaser die Er-
maksan in Hannover liet zien heeft een opval-
lend design. Deze snijlaser is voorzien van een
fiberlaser en een automatische palletwisselaar
aan de achterzijde van de machine
26-27-28-31-32-33_Euroblech 05-11-12 14:34 Pagina 26
j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 9 - 2 0 1 2 27
B E U R S
s
>>>
Één bedrijfSafan en Darley presenteerden zich tijdens de EuroBlech voor het eerst als één bedrijf: SafanDarley.
Gedemonstreerd werd onder meer ‘Eye’, een bril (zie inzet), die door middel van augmented reality
ondersteunt bij het afkanten. Hiervoor kreeg SafanDarley in Hannover een onderscheiding
Fiber en buigenAmada toonde onder andere deze bijzondere Lasbend machine: een fiberlaser en buigmachine in
één. Het buigen gebeurt om het product heen (zie inzet). Bezoekers konden alleen van boven in de
machine kijken.
Servopersen Aida had in hal 27 in een persstraat drie servo-
persen op een rijtje gezet en ze met elkaar ver-
bonden door een transfersysteem. Servopersen
hebben een programmeerbare persslag (gelet
op wegsnelheidsprofiel) en kunnen pendelen in
het onderste dode punt
Bezoekjes ‘Gluren bij de buren’. Deze twee Amada mede-
werkers stonden zeer geïnteresseerd te kijken
naar een aantal producten van LVD. De redactie
spotte overigens meerdere bekenden uit de
branche die een bezoek brachten aan de stand
van de concurrent
Fiberlaser De Electra FL is de eerste fiberlaser voor LVD.
De machine is compleet nieuw ontworpen
rondom de energie-efficiënte fiberlaser. LVD
spreekt van een 50 procent hogere verwer-
kingssnelheid bij dunne plaat in vergelijking
met een CO2-laserbron.
26-27-28-31-32-33_Euroblech 05-11-12 14:35 Pagina 27
28 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 9 - 2 0 1 2
Construeren in plaat Trumpf benadrukte tijdens de EuroBlech ondermeer het belang van doordacht construeren. De foto rechts toont een fraaie oplossing dankzij afkantwerk:
vijf componenten zijn vervangen door één gebogen plaatdeel
CarbonOpvallend tijdens de EuroBlech is de opkomst van koolstofvezelversterkte machineonderdelen in
transfersystemen voor persen. De verklaring is simpel: een lagere massa laat zich gemakkelijker be-
wegen. Op de foto carbononderdelen die robotleverancier ABB ontwikkeld heeft
Handling ‘Easy to move’ is een nieuw handlingsysteem
van Wila voor zwaardere onder- en bovenge-
reedschappen van afkantpersen. Door handma-
tig schuiven komen de gereedschappen via een
railsysteem in positie
Filigraan snijwerkEen kijkje in de lasersnijmachine Optiplex 3015 Fiber van Yamazaki Mazak. Het is opvallend hoe fijn
tegenwoordig de snijlasers kunnen snijden. De inzet toont filigraan snijwerk uitgevoerd in messing,
dit materiaal is snijdbaar met een fiberlaser
PonslasercombiDeze Acies 2515 van Amada is een grote ponsla-
sercombi. Flexibel en krasvrij produceren wordt
mogelijk met een hoge mate van automatise-
ring, mede door het gebruik van een externe
gereedschapswisselaar
26-27-28-31-32-33_Euroblech 05-11-12 14:36 Pagina 28
0229 54 24 85 - www.kemtech.nl
Verbeter uw verspaning met Kemtech profluid systems • geen lintspanen meer • langere standtijd gereedschappen • hogere snijsnelheden • schoon koelwater
verkoop en installatie:
nieuwe kabel voor kabelrupsen:
Tel. 0346-35 39 32 Fax 0346-35 38 49 ma - vr van 8 tot 20 uur en za tot 12 uur plastics for longer life®
120 noviteiten + chainflex® houdt stand. Gevonden in minuten, geleverd in uren, gemaakt voor jaren.
.nl/chainflex-vanaf24h®
300V UL voor PoE(power over ethernet)
30% sneller gekonfektioneerd
tot 50 meter hangend
chainflex®: 50% sneller ontmantelen door geïntegreerde snijkoord ...
Bezoek ons: SPS IPC Drives - Halle 4 Stand 250
NL-888-Neue chainflex 191x63M_NL-888-Neue chainflex 191x63M 02.08.12 15:09 Seite 1
Easy-Form® afkantpersen
LVD heeft DE oplossing voor u! Easy-Form® Laser – adaptief plooisysteem.
● Minder instellingen
● Geen nabewerking meer
● Afval geëlimineerd
● Eerste keer correct – altijd correct!
● Gaat het plooien bij u minder goed dan verwacht?
● Hebt u een hoekmeetsysteem in de kast dat niet werkt?
● Hebt u genoeg van gebroken beloftes van uw huidige machineleverancier?
● Gelooft u niet in hoekmeetsystemen?
Tried the rest, now get the best. LVD Easy-Form Laser!
Bezoek www.lvdgroup.com, stuur een e-mail naar [email protected] of bel ons op +32 56 43 08 50.
STOP! LVD
j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 9 - 2 0 1 2 31
>>>
PonsknippenVoortman pakte flink uit in Hannover. Op een grote stand toonde het bedrijf uit Rijssen nagenoeg
het complete productengamma, met als primeur het nieuwe Voortman V550-6 ponsknipsysteem voor
strip- en hoekprofielen
Vijfassig snijden De Gemini 36 HD van het Italiaanse Ficep heeft
een vijfassige snijkop, waardoor deze machine
nog universeler kan worden ingezet naast de
andere boor-, frees- en snijfuncties voor het
onder een hoek bewerken van staalplaat
Buislaser met robotAdige toonde deze LT5 buisfiberlaser, die we al eerder zagen op de Tube&Wire in Düsseldorf. In Han-
nover echter was er aan de achterzijde een robot te vinden, die de gesneden buizen meteen naar
een buigmachine voerde voor verdere bewerking
Rotor- en statordelenPonsmachine NTCH-25 van Minster voor de pro-
ductie van rotor- en statordelen. Voor het laden
en lossen wordt een robot ingeschakeld
Fijn snijden Salvagnini liet tijdens de beurs overtuigend zien
hoe fijn een fiberlaser kan snijden. Fijner snij-
werk, ook in dikwandig materiaal was een van
de technische trends in Hannover
B E U R S
26-27-28-31-32-33_Euroblech 05-11-12 14:42 Pagina 31
32 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 9 - 2 0 1 2
Elektrisch kanten Ook Bystronic biedt nu een elektrische kantbank aan volgens het katrol-principe (zie inzet), dat zijn
oorsprong vindt bij Safan. Deze Xcite 80 E verbruikt minder energie dan de conventionele hydrauli-
sche kantbanken
Lange lijn De lange bewerkingslijn die Wemo in Hannover
exposeerde, het Coil Punch Centre type 1250, is
verkocht aan Drentea. Op de foto het ponsge-
deelte van de lijn. Bij Drentea wordt deze lijn
ook voorzien van een flexibel CNC-buigcentrum
van Wemo
Slijtage-indicatie Een handige oplossing van Trumpf: een ponsge-
reedschap is voorzien van een schroefvormige
indicatie die laat zien hoe vaak een gereedschap
nageslepen is en hoeveel materiaal weggesle-
pen is. Het getal geeft tevens aan hoeveel op-
vulringen er nodig zijn
Tailored blanks Deze tweedelige tailored blanks (dikte van
1,5 mm en 0,75 mm) zijn van een Ford achter-
klep. Voorbeelden van hogesterktestaal en
lichtbouw waren veel te zien bij de diverse
staalleveranciers zoals hier bij Salzgitter Euro-
platinen
Twee robotsFanuc toonde in Hannover deze combinatie van
twee robots. De kleine robot, een LR Mate 200i
was gekoppeld aan de grote broer, een
R2000iB, om op deze manier onder bijna elke
hoek te kunnen lassen
Electrochemical machiningMachinebouwer Bihler gebruikt in de eigen
productie ECM (electrochemical machining).
Links een gefreesde vorm die in 45 min afge-
vormd wordt in het onderdeel rechts. De elek-
trode slijt niet (is dus herbruikbaar) en de vier-
kantjes boven in het onderdeel zijn met zeer
scherpe hoekjes maakbaar
BuigcentrumPrimaPower demonstreerde in Hannover een lange plaatbewerkingslijn met daarin opgenomen een
ponsnibbelmachine, een hoekschaar en een buigcentrum. Transport van plaatdelen geschiedt met
manipulatoren. De foto toont het buigcentrum aan het einde van de lijn
26-27-28-31-32-33_Euroblech 05-11-12 14:43 Pagina 32
j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 9 - 2 0 1 2 33
FotoreportageMeer foto’s van de EuroBlech op onze site metaalmagazine.nl.
Extra aandrijvingBruderer levert de snellooppers BSTA 510-125 nu met een extra, schakelbare planeetaandrijving
(inzet). Als deze aandrijving ingeschakeld wordt kan de operator op de machine met een lage snel-
heid het proces inregelen en de gereedschappen testen
Laserondersteund Het Hy-Press lasersysteem ontwikkeld door
Fraunhofer IPT is bedoeld voor het laseronder-
steund bewerken van hogesterkteplaatmateri-
aal. Door een verwarming wordt dit materiaal
beter verwerkbaar. Geëxposeerd werd een pro-
ductiegereedschap van Scheuermann + Heilig
VisionRAS liet zien hoe een robot in samenwerking met
een visionsysteem gesneden plaatdelen kan iden-
tificeren, hoe vervolgens de plaats bepaald wordt
waar het plaatdeel ligt en als laatste stap wordt
gepositioneerd toegevoerd aan een buigcentrum
Vier sleden Het drieassige Intra Trans transfersysteem dat Schuler in hal 27 toonde kenmerkt zich door opmer-
kelijke vernieuwingen: op de beide rails zitten vier sleden die onafhankelijk van elkaar met verschil-
lende snelheden kunnen bewegen
Slaghoogte op 0,002 mm Eyecatcher bij Yamada Dobby was de vrouwe-
lijke operator in Japanse kledij. De 50-tons snel-
looppers werkt met een snelheid van 830 slagen
per minuut. De machine is voorzien van een au-
tomatisch bewakingssysteem dat de slaghoogte
bewaakt op 0,002 mm nauwkeurig
B E U R S
26-27-28-31-32-33_Euroblech 05-11-12 14:44 Pagina 33
34 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 9 - 2 0 1 2
Onbemand vijfassig precisiefrezen. Een wens van veel metaalbewerkers. Lukt vaak
niet. Technology Twente kán het. Met beperkingen als een groeiende Z-as of
onnauwkeurigheden die ontstaan na een omslag is helemaal afgerekend. Een
bezoek in Hengelo (O) bij de hightech-verspaner leert hoe het mogelijk is.
DOOR: REINOLD TOMBERG
“Wat wij doen is vijfassig plus.” Directeur Rens
Hofstede van Technology Twente: “Het gaat om
vijfassig frezen plús nauwkeurigheid! En dan
onbemand.” Ter illustratie laat Hofstede een
werkstuk zien (zie ook de foto met inzet bij dit
artikel). Op het voetvlak en op een vlak onder
45o bevinden zich driepuntsopleggingen. “De
nauwkeurigheid op die hoek van 45o bedraagt
0,003o. Dat maken wij vijfassig, onbemand. Eer-
der maakten wij dit deel in meer opspanning
door frezen én slijpen. Nu frezen we dit deel in
één keer onbemand aan de maat. Dat is uniek.”
Bij het bezoek komt als tweede voorbeeld een
aluminium werkstuk op tafel van pakweg 10
mm bij 20 mm. Het is een camerabehuizing met
daarin boringen van 3 mm met een H6 passin-
gen. Je praat dan over een tolerantie van 6 mi-
Directeur Rens Hofstede voor de Fehlmann Picomax
60-M. In zijn handen een werkstuk van het materiaal
Invar (nikkellegering met extreem lage
uitzettingscoëfficiënt). De driepuntsopleggingen op
twee vlakken onder 45o van dit werkstuk worden
gefreesd met een nauwkeurigheid die bedraagt
0,003o (foto’s: Reinold Tomberg)
Zesde dimensie bij
onbemand vijfassig frezen
34-35-Twente 05-11-12 15:40 Pagina 34
j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 9 - 2 0 1 2 35
crometer. De gaatjes zitten op verschillende
vlakken van de behuizing die vijfassig, op een
zwaluwstaartopspanning, bewerkt worden. De
gevraagde H6 passingen worden verspaand
door middel van circulair frezen met een posi-
tienauwkeurigheid van de gaten ten opzichte
van elkaar, op de verschillende vlakken van het
werkstuk dus, van slechts 0,02 mm. “En dat lukt
ons ook onbemand”, is de toelichting van Hof-
stede. “Dat is de extra dimensie die wij kunnen
bieden. Onbemand én nauwkeurig. Zonder dat
je ’s morgens met buikpijn naar de machine
gaat of het die nacht wel of niet gelukt is.” In
hetzelfde werkstuk wordt overigens door pla-
netair draadfrezen ook een schroefdraad ge-
freesd van M 1,6.
OmslagOnbemand vijfassig precisiefrezen valt of staat
met de nauwkeurigheid van de zogeheten ‘om-
slag’. Dat wil zeggen dat het werkstuk voor ver-
schillende opeenvolgende bewerkingen ten op-
zichte van de hardware van de machine (het
frame en de machineassen) verdraait en ver-
plaatst wordt. Bij vijfassige bewerkingen ge-
schiedt dit over vijf assen; veelal twee roterende
assen en drie lineaire assen. En dan maakt het
niet uit of de assen als stel-assen gebruikt wor-
den (veelal bij Technology Twente) of dat ze te-
gelijkertijd simultaan bewegen zoals gereed-
schapmakers de vijfassers vaak toepassen. Het
gevolg van een andere opstelling van het werk-
stuk is dat bijvoorbeeld een dieptemaat die met
Z-as gemaakt is, na een rotatie in het Y-vlak
komt te liggen. Natuurlijk kun je dat meten,
maar juist bij onbemand werken wil je die me-
ting niet. Dan is machinestabiliteit doorslagge-
vend: dat wil zeggen dat verschillende machine-
assen en delen van het machineframe zich niet
anders moeten gedragen onder vervorming
en/of opwarming van de machine én dat de ma-
chine na een opwarmperiode een stabiel beeld
moet laten zien. Nu is het uiteraard mogelijk
om het machinegedrag via de besturing te com-
penseren. Maar, bij vijfassig precisiebewerken -
zeker bij manarm of onbemand - is een com-
pensatie via de CNC-besturing niet voldoende.
Vakmanschap in combinatie met uitgekiende
machinebouw geeft dan de doorslag.
SchrapenTechnology Twente verricht dit precisiefrees-
STEUN HET 1OO ROLSTOELENPROJECT OP WWW.1OOROLSTOELEN.NL
“Spijtig genoeg worden sommige kinderen belemmerd in hun ontwikkeling. Gehandicapte kinderen willen ook graag sporten en dat kan met elektrisch rolstoelhockey. Door deze sport krijgen ze energie en levenslust en dat is hard nodig. In het 100 rolstoelenproject werkt het Foppe Fonds samen met de kinderen keihard om sportrolstoelen te kopen. Hier is veel geld voor nodig. Doet u mee?”
“Spijtig genoeg worden sommige kinderen belemmerd in hun ontwikkeling. “Spijtig genoeg worden sommige kinderen belemmerd in hun ontwikkeling. Gehandicapte kinderen willen ook graag sporten en dat kan met elektrisch rolstoelhockey. Door deze sport krijgen ze energie en levenslust en dat is hard
DONEER UW BIJDRAGE OP 1145 66 682
Lars zijn grootste wens is een elektrische sportrolstoel: ‘Hoe moet ik anders sporten?’
j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 9 - 2 0 1 2 43
Bewerkingsspindel
Compact frezen
Vrij programmeerbare B-as
Suhner presenteert een
nieuwe versie van
de bewerkings-
spindel BEX15 Po-
wermaster waar-
bij het toerental
van 18.000
min-1
naar 23.000 min-1 is verhoogd. Daartoe werd
de aandrijf- en lagertechniek volledig nieuw
ontwikkeld. De bewerkingsspindel BEX15 kan
in axiale en dwarsrichting direct op de Suhner
voedingssleden UA15-PH en UA15-CNC wor-
den opgebouwd. In deze combinatie is de spin-
del zowel voor de meest uiteenlopende frees-
en boorbewerkingen (ondermeer met sprong-
De Seco Square 6-04 is een hoekfrees met zes
snijkanten per snijplaat voor kleine en middel-
grote freesmachines. De nieuwste aanwinsten
in deze serie Seco-frezen zijn: een nieuwe M-
geometrie, schachten met gereduceerde diame-
ter, en een opsteekfrees. Met Seco’s Square 6-
04-frezen is de productiviteit met zes snijkanten
van de grotere Square 6-08 uitgebreid naar het
diameterbereik van 20 mm. De Square 6-04 is le-
verbaar in het diameterbereik van 20 tot 63
mm. De frezen zijn uitgerust met twee tot tien
zittingen, welke zijn voorzien van trigonvor-
mige wisselsnijplaten met drie snijkanten aan
elke zijde, in totaal zes per snijplaat. De maxi-
male snedediepte bedraagt 4 mm in zowel axi-
ale als radiale richting. De hardmetalen snijpla-
ten hebben een dikte van 3,97 mm, en zijn le-
verbaar in acht hardmetaalkwaliteiten, waaron-
der een Duratomic bekleding.
Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 69898
De nieuwe SR-20RIV CNC-langdraaimachine van
Star Micronics is de nieuwste doorontwikkeling
van de SR-20 serie. De Star langdraaiautomaten
lenen zich voor flexibele, automatische produc-
tie van kleine, complexe en nauwkeurige draai-
delen met korte cyclustijden. Het nieuwe model
heeft een vrij programmeerbare B-as. Samen
met de Y-as en de acht beschikbare gereed-
schapsposities, voor de bewerkingen op de te-
genspil, zijn er nog meer mogelijkheden om pa-
rallel te produceren. De compacte machine
heeft een ijlgang van 35 m/min en plaats voor
maximaal 36 gereedschappen. Star Micronics
wordt in Nederland vertegenwoordigd door
Oude Reimer in Hilversum.
Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 69934
De Seco Square
6-04 is geschikt
voor diverse
frees-
bewerkingen
(foto: Seco Tools)
T E C H N I S C H N I E U W S
Persgereedschappen wisselenDe nieuwe WG gereedschapswisselaar van AGAB Pressautomation is voorzien van een gereed-
schapsschuifsysteem en is leverbaar in verschillende uitvoeringen voor gereedschapsgewichten van
1.000 kg tot 4.000 kg en voor gereedschappen met een breedte en diepte van 100 mm tot 2.000
mm. De werksnelheid bedraagt maximaal 0,4 m/min. Het voedingsmechanisme is een schuif-/trek-
systeem voor het inschuiven en uittrekken van het gereedschap. Het mechanisme wordt door pers-
lucht bediend, met een werkdruk van 6 bar. Er is ook een versie leverbaar met hydraulische aan-
sluiting. Een speciale voorziening maakt het verder mogelijk de gereedschapswisselaar direct tegen
een pers te monteren. Het apparaat heeft een scharnierende arm voor het wisselen van kleine ge-
reedschappen. Een speciale vergrendeling voorkomt kippen, wanneer de last is verschoven. De ge-
reedschapswisselaar voldoet aan CE. AGAB Press-
automation wordt vertegenwoordigd door
F. Hoffmann in Zwijndrecht.
Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 69831
De gereedschapswisselaar is aangepast aan alle
gangbare vorkheftrucks en stapelaars
(foto: F. Hoffmann)
De BEX15 boorunit heeft een verhoogd toerental
(foto: Suhner)
De nieuwe Star
SR-20 RIV heeft
een vrij
programmeerbare
B-as (beeld: Star)
of met spaanverwijderingsfunctie) inzetbaar.
Er is keuze uit vier gereedschapsopnames
(spantang ER25, ISO30, HSK50 en Weldon) en
een grote keuze uit opties, waaronder draai-
doorvoer voor inwendige koeling van het ge-
reedschap en gereedschapssnelwisselaars.
Suhner wordt in Nederland vertegenwoordigd
door Laagland in Dordrecht.
Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 69933
38-39-40-41-43-44_Technisch nieuws 05-11-12 14:58 Pagina 43
j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 9 - 2 0 1 2 44
Kleine 3D-printerEnvisionTec introduceerde onlangs de nieuwe
Perfactory Micro. Deze kleine desktop RP 3D-
printer is gebruiksvriendelijk en beschikt over
de Direct Light Projection-technologie van
Texas Instruments. Daardoor produceert het
complexe modellen tot in de kleinste details. De
Micro werkt met EnvisionTEC resins en is ge-
schikt voor direct casting, bijvoorbeeld in de
dentale industrie. De materiaalkosten zijn mi-
nimaal met gemiddeld € 0,40 per gram. Al met
al is de technologie ideaal als aanvullend ge-
reedschap naast uw huidige machines. Denk
hierbij aan CNC frees- en draaibanken om ste-
vige, complexe, holle en gedetailleerde model-
len zonder ingewikkelde nabewerkingen te
maken. De Micro heeft compacte buitenafme-
tingen en weegt slechts 13 kg. Het bouwvo-
lume bedraagt 40 mm x 30 mm x 100 mm,
waarbij modellen met een hoogte van zo’n 30
Compacte modellen
snel maken kan met
de Perfactory Micro
(foto: CNC-Consult)
C O L O F O NMetaal MagazineOnafhankelijk vakblad voor ondernemers en leiding gevenden inde metaalbranche, constructeurs en hoofden van technische dien-sten in industriële bedrijven. Technische, actuele en praktijkge-richte informatie over metaalproductietechnieken.Metaal Magazine is een uitgave van Eisma Industrialmedia en eenvoortzetting van Metaal en Kunststof.
Hoofdredacteur: ing. R. TombergRedactie: J. Aalberts, P. QuaedvliegBureauredactie: L. BisselinkVormgeving: ZeeDesignE-mail redactie: [email protected] redactie: +31 088 2944707Internet: www.metaalmagazine.nlAdres: Informaticaweg 3, NL-7007 CP Doetinchem
Uitgave: Eisma Industrialmedia BV, postbus 361, 7000 AJ Doetinchem
Directie: E. van Hes, algemeen directeurB. Hoving, financieel directeurG. Tiecken, uitgeefdirecteur
Abonnementeninformatie:Abonneeservice: Postbus 2238, 5600 CE Eindhoven. Tel.: +31 88 2266648 , e-mail [email protected]: € 240 per jaar (excl. 6% BTW) (bij automati-sche incasso bespaart u € 3 administratiekosten). Dit is bij vooruit-betaling verschuldigd.Abonnementsprijs voor andere landen op aanvraag.Abonnementen kunnen op elk gewenst moment van het jaar in-gaan en worden genoteerd tot wederopzegging. Opgave viawww.metaalmagazine.nl of via abonnement@ eisma.nl. Opzeg-ging dient schriftelijk en minimaal een maand voor het einde vande abonnementsperiode te geschieden. U ontvangt van ons eenschriftelijke bevestiging.
Algemene VoorwaardenNiets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of overge-nomen in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, me-chanisch, door fotokopieën, of enige andere manier, zonder voor-afgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever enauteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar besteweten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs opgeen enkele wijze instaan voor de juistheid en/of volledigheid vande informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen en-kele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die hetgevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn opbedoelde informatie. Gebruikers van dit blad wordt met nadrukaangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar afte gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebrui-ken informatie te controleren.Leveringsvoorwaarden, zie www.eismamediagroep.nl
w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l
T E C H N I S C H N I E U W S
mm in 5 tot 8 uur opgebouwd kunnen worden.
Dit maakt het mogelijk om een model te ont-
werpen en te printen in minder dan 24 uur. De
Perfactory Micro wordt in Nederland op de
markt gebracht door CNC-Consult & Automa-
tion in ’s-Hertogenbosch.
Zie www.products4engineers.nl
Infonummer: 69784
Elektrische stoommachineMachinefabriek Bosserveld uit Maastricht
gaat de oude stoommachine in het Neder-
lands Mijnmuseum in Heerlen moderniseren.
Aan het project werken leerling-monteurs
van Arcus College en Leeuwenborgh Oplei-
dingen mee. De tweeassige stoommachine
(bouwjaar 1897), die zich in het machinehuis
van de in 1974 gesloten steenkolenmijn
Oranje-Nassau I bevindt, dreef vroeger de
twee liften aan die de ‘koempels’ van en naar
hun werkplek ondergronds bracht. Als onder-
deel van een gefaseerde, complete moderni-
sering van het museum wordt deze immense
Terugkoppeling
machine nu geheel en al gereviseerd. De
stoommachine wordt in delen ter plekke ge-
demonteerd en vervolgens naar de werk-
plaats van Machinefabriek Bosserveld in
Maastricht getransporteerd. De assemblage
van de gereviseerde onderdelen vindt dan
weer in Heerlen plaats. De machine zal straks
niet meer op stoom maar op elektriciteit
werken. Voor het aandrijfdeel wordt samen-
gewerkt met Huppertz Technical Services uit
Bocholtz die de machine voorziet van een
nieuwe aandrijving en is daarmee straks
weer volledig operationeel (foto: Bosserveld)
38-39-40-41-43-44_Technisch nieuws 05-11-12 14:58 Pagina 44
WWW.PROMASCNC.NL
UW PROFESSIONELE PARTNER VOOR CNC MACHINES,
ÓÓK OP HET GEBIED VAN AUTOMATISERING
Ja u leest het goed: De Japanse gevestigde orde op het gebied van draaibanken krijgt een serieuze draai om de oren van het Spaanse CMZ. Deze Europese fabrikant van CNC bewerkingsmachines komt met hét antwoord: Topkwaliteit draaibanken voor minder geld.
Al geruime tijd heeft CMZ zich gevestigd als toon-aangevende fabrikant van CNC draaibanken; in eerste instantie als OEM-partner voor enkele zeer bekende merken en sinds enkele jaren exclusief onder eigen naam. CMZ levert draaibanken met de hoogste niveaus van kwaliteit, precisie en betrouw-baarheid en kan wedijveren met de concurrentie uit Azië. Gerenommeerde klanten van Promas bevesti-gen het: CMZ is betaalbare topkwaliteit! Neem vrijblijvend contact met ons op voor meer info. Wij staan u graag te woord!
HOT NEWS: SPAANSE TOPPER VERSLAAT JAPANSE VLOOT!
PROMAS IS LEVERANCIER VAN O.A.
ww
w.d
ymato.n
lw
ww
.dym
ato.nl
Voor een u i tgebre id o r iënte rend gesprek kunt u be l len met onze spec ia l i s ten 0318-550800 in [email protected] l
DYMATO AAN DE BASIS VAN KWALITEIT
Mitsubishi NA1200 at Dymato
Revolutionair en vernieuwend:
dat is de nieuwe Mitsubishi NA1200 Essence precisiedraadvonkmachine!
De unieke hoogprecieze ‘Tubular Direct Drive’ is namelijk dé technologische innovatie die
zorgt voor hogere productiviteit en verbeterde eindkwaliteit in complexe producten.
Op basis van deze compleet nieuw ontworpen buisvormige servomotor zijn de effectieve
directe asaandrijvingen geïntegreerd in de machineconfiguratie.
Onzichtbaar voor het blote oog is deze ‘Tubular Direct Drive’
absoluut onderscheidend in de EDM-scheidingstechniek!
12020142_DYMATO_ADV_230x300_metaalmagazine_4e.indd 1 6/11/12 9:44 AM