marathi science from scrap fi - Arvind Gupta kamaal-marathi.pdf · ho paustakx maaJao sahkxarI ivadulaa, ASaaokx va iSavaajaI yaaMnaa samaipa-ta Aaho. pa`kxaSakx: ArivaMd gauptaa,

laoKakxArivaMd gauptaa

Anauvaadivainataa ganabaaoTo

ica~aaMkxnaicanmayaI saamaMta

kmalkc–yatUn

ArivaMd gauptaa yaaMnaI iva&aana KaoLNyaaMvar Aajavar DJanaavar paustakox ilaihlaI

Aahota. tyaaMnaI SaMBarahUna AiQakx paustakxaMcaa ihMdImaQao Anauvaad koxlaa Aaho va

kRxtaISaIla iva&aanaavar SaMBarhUna AiQakx ifxlmsa\ banaivalyaa Aahota.

yaa tyaaMcyaa

paihlyaa paustakxacaa baara BaartaIya BaaYaaMmaQao Anauvaad Jaalaa Aaho. tao Anaokx

sanmaananaIya paurskxaraMcao maanakxrI Aahota. jasao caa iva&aana pa`saaracaa

pa`qama raiYT/ya paurskxar, kxanapaurcao cao

caa caa iva&aana

pa`saaracaa paurskxar.

saQyaa tao pauNyaata Aayaukxa saMsqaocyaa mau@taMagaNa iva&aana SaaoiQakoxta kxaya-rta

Aahota.

Matchstick Models And Other Science Experiments

1988

IIT 2000 Distinguished Alumnus

Award Third World Academy Of Sciences 2010,

ho paustakx maaJao sahkxarI ivadulaa, ASaaokx va iSavaajaIyaaMnaa samaipa-ta Aaho.

pa`kxaSakx: ArivaMd gauptaa,AakxaSagaMgaa,

Aayaukxa, pauNao ivaVaipaz,pauNao

[maola :

vaobasaa[T :

maud`kx: “maud`a” naarayaNa paoz,pauNao

15

411007

383

411030

[email protected]

www.arvindguptatoys.com

laoKakx

ArivaMd gauptaa

ica~aaMkxna

icanmayaI saamaMta

Anauvaad

ivainataa ganabaaoTo

kc–yatUn

kmal

1.

2.

3.

4.

5.

6.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

7.

saIDI gaayaraoskxaopa

saIDI h^avark`xaFT

saIDI caa Baaovara

fuxgyaacao ra^koxT

fuxgyaalaa [Mjao@Sana

naaNyaacaI sak-xsa

fuxgyaacaI iBaMgarI

{Dyaa maarNaara jaaokxr

kxagadI ikxDo

h<aIcaI saaoMD

sT/^acao iBariBaro

sT/^acyaa lahrI

sT/^acaa ispa`Mkxlar

paona paMpa

baaTlaIcaa paMpa

naacaNaarI baahulaI

kxaTyaavar kxaTo

paa[-pacaa Jaukxtaa manaaora

bana^a-laIcaI ba^ga

vaasaudovaacaa pyaalaa

baaTlaIcaa Dbaa

baaTlaIcyaa kuMxDyaa

saMtataQaar

kxaok x

................................... 1

................................... 2

................................... 3

................................... 4

................................... 5

................................... 6

................................... 7

................................... 8

................................... 9

...................................10

...................................11

...................................12

...................................13

...................................14

...................................15

...................................16

...................................17

...................................18

...................................19

...................................20

...................................21

...................................22

...................................23

Anauk`xmaiNakxa

24.

25.

26.

27.

28.

29.

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

48.

49.

50.

paoparcaa baa^@sa

saahsaI paaNabauDI

{McaIcaI kxmaala

mau@ta patana

Aa&aaQaarkx baaTlaI

saha paayaaMcaa kxaoLI

BannaaT Baaovara

baaTlaIcao kxarMjao

baaTlaIcaa paMKaa

pavana janaroTr

kxppaI janaroTr

isairMja Ta^ca-

saaopyaa maaoTarI

cauMbakxIya paaNabauDyaa

saMtaulaIta paoinsala

paoirskxaopa

AapaT caoMDU

naTKaT naT

saipa-la gataI

sautaar paXaI

saaopaa baajaa

paopar ipanacaa Baaovara

kxLsau~aI kux~aa

iSavaNa maSaIna

inaMbaaoLIcaa paaLNaa

saUXma maapana

saaopaa maok^xnaao

paoinsala baa^@sa

...................................24

...................................26

...................................27

...................................28

...................................29

...................................30

...................................31

...................................32

...................................34

...................................36

...................................38

...................................39

...................................40

.............41

...................................42

...................................43

...................................44

...................................45

...................................46

...................................47

...................................47

...................................48

...................................49

...................................50

...................................51

...................................52

...................................54

......................

kxca%yaataUna kxmaala

kxca%yaacao iZga iBaDlao AakxaSaalaa qaoT

maM~a Aaho Aajacaa vaapar AaiNa foxkx

[takxa kxcara Jaalaa kxI gaavao Sahro BarlaI

tyaatalao qaaoDo {calaa mhNajao Svaasa Gao[-la QartaI

baaTlyaa, irfxIla, [Mjao@Sana AaiNa kxaDopaoTI

Kaaokox ipaSavyaa Asao saaro vaaparayasaazI

kxcara AaiNa saaQyaa vastaU vaapar}na svasta

kxahItarI banavaUyaa {payaaogaI AaiNa masta

kxaya barM kxravao? vastaU vaaTtaata Takxa{]

KaoLNaIca banavaU sauMdr AaiNa iTkxa{]

Baaovara, paMKaa, iBariBaro Ana\ saubakx jaina~a

svata: KaoLNaI banavaNyaata KaraKaura AanaMd

KaoLNaI banavataa banavataa vaoL yao[-la ASaI

jamaUnaca jaa[-la AapalaI iva&aanaaSaI gaT\TI

à

BESTWaste CD

fxaoTao ifxlma DbaIcyaa JaakxNaacaa sapaaTBaaga jaunyaa saIDIvar maQaaomaQa icakxTvaa.yaa JaakxNaacyaa maQaaomaQa ekx Baaokx paaDa.

BaaokxataUna daora AaovaUna tyaacyaa daonhITaokxaMnaa gaazI maara. daora BaaokxataUna sahjaifxrlaa paaihjao.

daora DavaIkxDo vaa {javaIkxDo naolaa tarIifxrNaa%yaa saIDIcao pa`tala badlata naahI.gaaolagaaola ifxrNaarI saIDI mhNajaocaAapalaa gaayaraoskxaopa '.

dao%yaacao ekx Taokx hataata Qar}na saIDIJaulavaa. Jaulataanaa saIDIcao pa`tala badlatarahIla. Aataa ekxa hataata dao%yaacao varcaoTaokx Qar}na dusa%yaa hataanao saIDI jaaoratagaaola ifxrvaa.

1 2

3

1

BEST

Waste CD

saIDI gaayaraoskxaopasa

aihty

a

ifxlmacaI DbaI daora jaunaI saIDI foxvaIbaa^MD

iDMkx

iDMkx

kxa~aI

saaih

tya

BESTWaste CD

iDMkx

BEST

Waste CD

fuxgaajaunao

skoxca paonaBaaokxvaalaa

rbar sau[- rbar ba^MD

BEST

Waste CD

BEST

Waste CD

BEST

Waste CD

jaunyaa skoxcapaonacyaa JaakxNaalaa sau[-cyaasahayyaanao Baaokx paaDa.

saIDIcyaa maQyaBaagaI Baaokx Asalaolaa rbarcaataukxDa icakxTvaa.foxvaIbaa^MDnao

yaa Baaokxata skoxcapaonacaoJaakxNa GaT\T basavaa.

skoxca paonacyaa naLIvar ekxfuxgaa rbarba^MDcyaa sahayyaanaoGaT\T basavaa.

fuxgaa fuxgavaUna skoxcapaonacaI naLI tyaacyaa JaakxNaata lagaocabasavaa. saIDI gauLgauLIta fxrSaIvar zovaUna qaaoDa Qa@kxa Va.hvaocyaa kuxSanavar saIDI h^avark`xaFTsaarKaI tarMgaU laagaola.

1 2

3

4

5

saIDI havark`xaF T

2

jaunaI saIDI

BEST

Waste C

D

foxvaIbaa^MD

iDMkx

saaih

tya

jaunaI saIDI

BEST

Waste CD

V

YR

BG

O

I

gaaoTI saptarMgaI tabakxDI

BEST

Waste CD

BESTWaste CD

iDMkx

saIDI cyaa Baaokxavar foxvaIbaa^MDcyaa sahayyaanaogaaoTI icakxTvaa. foxvaIbaa^MD saukU Va.

gaaoTIcyaa varcyaa Baagaacaa {payaaoga saIDI QarNyaasaazI haotaao. gaaoTIcaa Kaalacaa Baaga TokUxcaokxama kxrtaao. jaimanaIlagata gaur}tvamaQya AaiNa jaasta jaDtva Asalaolaa Asaa ha {<amaBaaovara tayaar Jaalaa.

saIDIcyaa varcyaa Baagaavar nyaUTnacaI saptarMgaI pauz\zyaacaI tabakxDI icakxTvaa. Baaovaraifxrvaa. ifxrtaanaa sava- rMgaaMcao ekx~aIkxrNa hao{]na kxrDa paMaZra rMga idsaU laagataao.à

varcaa Baaga Kaalacaa Baaga

1

2

3

saIDIcaa Baaovara

3

foxvaIbaa^MD

iDMkx

saaih

tya

icakxTpaT\TIsT/^a

ekx fuxgaa fuxgavaUna tyaacao taaoMD hataacyaa icamaTInao baMdkxra.

laaMba dao%yaamaQao sao.maI. laaMbaIcaa sT/^acaa taukxDa Aaovaa.dao%yaacao ek Taokx iBaMtaIvarcyaa iKaLyaalaa baMaQaUna Gyaa vadusaro Taokx ima~aalaa hataata taaNaUna Qarayalaa saaMgaa.

6

fuxgaa sT/^acyaa taukxDyaalaa icakxTpaT\TInao icakxTvaa AaiNa tyaacao icamaTIta Qarlaolao taaoMDsaaoDUna Va. fuxgyaataUna hvaa jaoTsaarKaI baahor paDola AaiNa fuxgaa ra^koxTpa`maaNao iBaMtaIcyaaidSaonao sausaaT sauTola.

1

2

3

fuxgyaacao ra^k oxT

4

fuxgaa kxa~aIdaora

saaih

tya

ekxa fuxgavalaolyaa fuxgyaacyaa taaoMDajavaLikMxvaa ivar}Qd baajaUvar sau[-nao Taocaa.fuxgyaacao rbar yaa daonhI izkxaNaI jaaDAsalyaamauLo fuxgaa fuxTta naahI.

fuxgyaalaa taaNalaolyaa jaagaIkuxzohI sau[- TaocalaI tar maa~ataao lagaoca fuxTtaao va maaozaAavaaja haotaao.

fuxgavalaolyaa fuxgyaacyaa vyaasaacyaa daonaivar}Qd\ TaokxaMnaa icakxTpaT\TI icakxTvaa.tyaataUna ekx laaMba sau[- Aarpaar Gausavaa.Asao kxrtaanaa fuxgaa fuxTta naahI, kxarNaicakxTpaT\TImauLo fuxgyaacao rbar fxaTtanaahI.

1

2

3

fuxgyaalaa [ Mjao@Sana

5

icakxTpaT\TIsau[-fuxgaa

saaih

tya

paardSa-kx fuxgaasaayakxlacaaYaTkxaonaI naT

paardSa-kx fuxgyaamaQao ekxnaaNao Gaalaa. fuxgaa fuxgavaa.

fuxgyaacao taaoMD icamaTItaQar}na zovaa.

fuxgaa gaaola ifxrvaa mhNajaofuxgyaataIla naaNaohI gaaolagaaola ifxrola.sak-xsamaQaIla ipaMja%yaataIlamaaoTrsaayakxlapa`maaNao,AataIla naaNao safxa[-darpaNaogaaola gaaola ifxrtao.

naaNyaacyaa eovajaI ekx lahana YaTkxaonaInaT fuxgyaata TakUxna, haca pa`yaaoga kxra.naT ifxrtaanaa maaoza Aavaaja kxrta ifxrola.koMxd`aotsaarI balaamauLo naaNao va naT fuuxgyaacyaaAata gaaolagaaola ifxrtaata.

1 2

4

3

5

naaNyaacaI sak-xsa

6

naaNao

saaih

tya

fuxgaa vaÚ sT/^a rbarba^MD

ekx vaÚ sT/^a Asaakxapaa kxI tyaacyaadaonhI Baujaa samaanaAsataIla.

sT/^acyaa ekxaTaokxalaa rbarba^MDnaofuxgaa baaMQaa.

sT/^acyaa dusa%yaaTaokxakxDUna fuxgaa fuxgavaa.

lagaoca sT/^acao ho Taokx baaoTanao baMd kxra vafuxgaa jaimanaIvar zovaa.

sT/^acyaa dusa%yaaTaokxakxDUna fuxgyaataIlahvaa baahor yao[-la AaiNafuxgaa gargar ifxrola.

1 2 3

4

5

fuxgyaacaI iBaMgarI

7

kxa~aI

jaunyaa pla^isTkxcyaabaaTlaItaUna saoM.maI. r}MdIcaIirMga kxapaa.

1

ekx pauz\zyaacaa jaaokxr varcyaa baajaUnao laavaa.tyaavar dabaUna parta saaoDUna dyaa. kxr {Mca{DI maarola, taumhI tyaalaa pakxDa.

jaao

yaa irMgacao daona samaana AQa-gaaola kxapaa va tyaaMcyaamaQyaBaagaI Baaokx paaDa. tao ekxavar ekx zovaUna tyaaMcyaaAMtava-Ú BaagaakxDUna ekx inavaa-ta kxpax basavaa.

irMgaa Tobalaavar zovaa. inavaa-ta kxpa dabaa vasaaoDa. kxpa AaQaI capaTa hao[-la va maga{DI maarola. pla^isTkxcao AQa-gaaola paaya vaispa`Mga saarKao kxama kxrtaIla.

1 2

43

8

saaih

tya

pauz\zyaacaa jaaokxr inavaa-ta kxpa plaaisTkxcaI baaTlaI

{Dyaa maarNaara jaaokxr

kxa~aI.

saaih

tya

maaisakxacaa rMgaIta kxagad paoinsala

jaunyaa maaisakxacaa rMgaIta izpakoxdar kxagadmaQaaomaQa dumaDa va tyaavar ikxDyaacyaa AQyaa-Baagaacao ica~a kxaZUna kxapaa.

paayaaMnaa yaaogya Aakxar dyaa mhNajao ikxDa{Baa rahIla. skoxcapaonanaoo DaoLo kxaZa.

kxagad {lagaDa. tyaacyaa imaSaa, pauZcao paaya,maagacao paaya, paMKa, SaopaUT Alagad {GaDa.

Aataa yaa ikxDyaalaa kxaD-SaITvar zovaUna tyaacao paayaicakxTvaa. yaapa`maaNaorMgaIta kxagadapaasaUna JaurL,fuxlapaaKar} va [tar ikxDyaaMcaoAakxar tayaar kxra.

1 2

3

4

kxagad I ikxD o

9

skoxcapaona foxvaIbaa^MD

iDMkx

kx a~aI

iDMkx

saaih

tya

daona vaÚ sT/^a maaoza maNaI

daona vaÚ sT/^a Gyaa.tyaapaOkxI ekxacyaalaaMba baajaUlaasaoM.maI. laaMbaIcaa CodGyaa. hataanao dabaUnaTaokx dusa%yaasT/^acyaa laaMbabaajaUmaQao Gausavaa.MmhNajao ekx laaMbasT/^a tayaar hao[-la.

2

yaa sT/^acaI daonhI Taokox ekxaca idSaonao vaLvaa. sT/^acaovarcao Taok taaoMData Qar}na hvaa fuMxkxlaI Asataa KaalacaoTaokx h<aIcyaa saaoMDopa`maaNao {calalao jaa[-la.

yaaca sT/^acyaa ekxa TaokxakxDUna saOlasar maNaI Aaovaa va rbarba^MD gauMDaLUna maNaI jaagaovarzovaa. daonhI vaÚ baajaU vaogaLyaa paataLyaaMmaQao vaLvaa. maNaI taaoMData Qar}na fuMxkxa. sT/^a kxsaagaaolaakxar ifxrtaao tao paha.

1

3

2

h<aIcaI saaoMD

10

rbarba^MD kxa~aI

saaih

tya

1 2

3

4

6 saoM.maI. sT/^a CaoTa sT/^a

TETRA

PACK

6 saoM.maI. sT/^a maQyaavar dumaDa. dumaDIcaITaokox kxapaa mhNajao sT/^acyaa maQyaavar ekxcaaOkxaonaI Baaokx hao[-la.

sT/^acaI daonhI Taokox capaTI dabaUnaicakxTpaT\TInao baMd kxra. daonhI TaokxaMnaaivar}Qd idSaonao kxapaUna CaoTI Baaokox kxra.

CaoTyaa sT/^acyaa ekxaTaokxalaa 'vhI' AakxaracaaCod Va. sT/^acaI hI baajaUiBariBa%yaacyaa maQalyaaBaaokxata Gaalaa. TaokxbaaoTanao baMd kxr}na dusa%yaaTaokxakxDUna fMuxkxa. baGaaiBariBaro kxsao ifxrtao tao.

iBariBaro Tobalaavar zovaUna fMuxkxlao tar baaoT nalaavataahI tao gargar ifxr} laagaola.

sT/^acao iBariBaro

11

kxa~aIicakxTpaT\TI

saaih

tya

plaasTIkxcao sT/^a

icakxTpaT\TIcaI icakxT baajaU var rahIla yaa pa`kxaro maI. laaMbaIcaI paT\TI jaimanaIvardaonhIkxDUna taaNaUna Qara. tyaavar saoM.maI. AMtaravar sT/^a maQaaomaQa icakxTvaa. daonhIbaajaUMnaI saoM.maI. paT\TI h^MDlasaazI maaokxLI saaoDa.

2

2 - 2 80

5

yaa paUNa- paT\TIvarIla sT/^avar}na AaNaKaI ekx icakxTpaT\TI icakxTvaa.

paT\TIcao ekx Taokx ima~aalaa Qarayalaa saaMgaa va dusaro Taokx taumhI taaNaUnaQara AaiNa sT/a^laa hlakoxca maara. sT/^amaQao ekx laaT tayaar hao{]na taI pauZopauZo jaa[-la va dusa%yaa TaokxakxDUna partahI ifxrola.

ekxa baajaUnao ipaL idlaa tar lahrI idsataIla. iSaKar, drI, tarMga laaMbaI va vaarMvaartaataumhalaa spaYT idsataIla.

1

2

3

sT/^acyaa lahrI

12

kxa~aI.icakxTpaT\TI

saaih

tya

paaNyaacaa maga

sT/^acyaa maQaaomaQa KaraTyaacaI saoM.maI.laMabaIcaI kxaDI Aarpaar kxaTkxaonaataGausavaa. kxaDIpaasaUna saoM.maI. AMtaravardaonhI baajaUMnaa KaUNaa kxra. KauNaaMvar sT/a^AaQaa- kxapaa.

15

3

daonhI baajaU vaLvaUna i~akxaoNa banavaa.

sT/^acaI taaoMDo maaokxLI zovaUna KaraTyaacaIkxaDI va sT/a^caI Taokox icakxTpaT\TInaoekx~a icakxTvaa.

i~akxaoNaacaa Kaalacaa Baaga paaNyaata bauDvaa vaKaraTyaacaI kxaDI gaaola gaaola ifxrvaa.sT/a^cyaa kxapalaolyaa BaaokxataUna paaNyaacaofxvaaro {Dtaanaa idsataIla.

1 2

3

4

sT/^acaa ispa`Mkxlar

13

kxa~aIicakxTpaT\TIplaasTIkxcaa

sT/^a KaraTyaacaI kxaDI

saaih

tya

paonacaInaLI

kxapalaolaaspaaokx

ba^alabaoAirMga paaNyaacaa maga

paonacyaa naLIcyaa maagacyaa k^xpamaQao ekxBaaokx paaDa. tyaataUna saayakxlacaa spaaokxxsahjapaNMao gaolaa paaihjao. naLIlaa var}naqaaoDyaa AMtaravar AaNaKaI ekx Baaokx paaDa.

saayakxlacyaa spaaokxcyaa ekxa Taokxalaadaora GaT\T gauMDaLUna tyaacaa dT\Tyaa banavaa.

paonamaQao baa^la baoAirMgacaa baa^la Takxa. magadaora gauMDaLlaolaI spaaokxcaI baajaU tyaataGausavaUna, paonacaI maagacaI k^xpa basavaa.naLIcyaa varIla BaaokxataUna irifxlacaataukxDa Aata GaT\T basavaa.

paMpa paaNyaacyaa BaaMDyaata bauDvaa. saayakxlaspaaokxcaa dT\Tyaa KaalaI var kxra.qaaoDyaa sT/ao@sanaMtar baajaUMcyaa irifxlamaQaUnapaaNaI jaaorata baahor yao[-la.

à

irifxla

ba^alabaoAirMga

irifxla

spaaok daoraxß

paonacaI naLI

1 2

3

4

paona paMpa

14

kxa~aIdaora

saaih

tya

plaaisTkxcaI baaTlaI

baaTlaIcyaa JaakxNaalaa maQaaomaQa ekx Baaokx paaDa. saoM.maI. laaMbaIcaI icakxTpaT\TI Gao{]natyaacaa saoM.maI. Baaga icakxTBaagaakxDUna dumaDUna icakxTpaT\TIvarca icak Tvaa. {rlaolaaicakxT Baaga JaakxNaataIla Baaokxavar Fla^pasaarKaa icakxTvaa. hI JaalaI JaDpa.

3

1

paaNaI baahor yaoNyaasaazIbaaTlaIlaa ekx Baaokx paaDava varIlapa`maaNao CaoTI JaDpabanavaUna tyaavar icakxTvaa.JaakxNa baaTlaIlaa basavaa.

hI baaTlaI JaakxNaacyaabaajaUnao paaNaI BarlaolyaaBaaMDyaata bauDvaa. taI hataanaodabaa va saaoDa. lavakxrcabaaTlaI paaNyaanao Barola vabaaTlaIcyaa varcyaaBaaokxataUna paaNaI baahorfoxkxlao jaa[-la.

1

2 3

baaTlaIcaa paMpa

15

kxa~aIicakxTpaT\TI

saaih

tya spaaok

jaD naTpauz\zyaacaI baahulaI pauz\zyaacaI kxmaana

jaaDsar pauz\zyaapaasaUna kxmaana kxapaa.daonhI TaokxaMnaa sTIlacao jaD naT icakxTvaa.

pauz\zyaapaasaUna ekx baahulaI banavaa. itacyaabauTaMnaa Kaacaa kxra.

baahulaIcyaa kxmarolaa kxmaanaicakxTvaa.

baahulaIcyaa paayaata AMMtar vaaZvaUna taIsaayakxlacyaa spaaokxvar taaolaa.

iDMkx

1 2

3 4

naacaNaarI baahulaI

16

foxvaIbaa^MDiDMkx

kxa~aI

iDMkx

baahulaIcaa gaur}tvamaQya spaaokxcyaa paataLIKaalaI Asalyaanao baahulaI na paDtaa, tyaa spaaokxvartaaola saaMBaaLta Daolata rahIla.

saaih

tya

Tuqa ipakxvaaLUnao BarlaolaI

baaTlaIdaona kxaTo

camacao

daona kxaTocamacaoekxmaokxaMtaGaT\TADkxvaa.

baaTlaIcyaa JaakxNaalaamaQyaBaagaI Baaokx paaDUnatyaata ekx Tuqa ipakxcaIkxaDI basavaa.

Aataa baaTlaIvarIla Tuqaipakxcyaa TaokxaMvar kxaTocamacyaataIla kxaDI zovaa. hokxaTo camacao CanapaOkxI taaolasaaMBaaLtaIla. tyaaMnaahlakxasaa Qa@kxa idlaa tartao na paDtaa gaalagaaolaifxrtaIla.

à

kxaTyaaMcyaa maQyaataUna Tuqaipakx ADkxvaa.

1 2

3 4

kxaT yaavar kxaT o

17

foxvaIbaa^MD

iDMkx

iDMkx

saaih

tya

sÚU kxTr

30

45

sao.maI. laaMbaIcyaa paI ivh saI paa[-pacao ekTaokx AMSaata itarko kxapaa.

yaa TaokxapaasaUna sao.maI.var Baaokx paaDa.

5

kxapalaolyaa Taokxacyaa baajaUnao ha paa[-paTobalaavar {Baa kxrNyaacaa pa`yatna koxlaatar taao paDola.

paa[-palaa paaDlaolyaa Baaokxata ekx sTIlacaa laaMba sÚU basavalaa tar maa~a hapaa[-pa taaola saaMBaaLUna Jaukxtaa {Baa rahIla.yaacapa`maaNao jaunyaa skoxcapaonacaI naLI itarkxI kxapaUna AaiNa sÚU basavaUna hacapa`yaaoga kxrtaa yao[-la.

paI ivh saI paa[-pa naT

1 2

3

4

paa[-pacaa Jaukxtaa manaaora

18

2 maI. laaMbaIcyaa plaaisTkxcyaa TyaUbalaa ekxabaajaUnao gaaz maara.

Mmaaozyaata maaoza Svaasa Gyaa va taao yaa plaaisTkxcyaa TyaUbamaQao saaoDa.yaasaazI TyaUbacao taaoMD taumacyaa AgadI taaoMDavar Qar}na f@ta ekxa dmaatahvaa Bara. TyaUbamaQao BarlaolaI hvaa mhNajao taumacyaa fuxFfUxsaacaI SvasanaacaIXamataa haoya. taI sava- saaQaarNapaNao ilaTr Asatao.3

pauZcyaa vaoLI TyaUba Aapalyaa taaoMDapaasaUna saaQaarNapaNao sao.maI. AMtaravarQar}na, paUNa- Svaasa GaovaUna ekxa dmaata hvaa Bara. yaavaoLI TyaUbamaQao KaUpajaasta pa`maaNaata hvaa BarlaI jaa[-la. yaacao kxarNa, hvaa Bartaanaacyaaitacyaa gataImauLo tyaa jaagaI taatpaurtaI kxmaI dabaacaI isqataI inamaa-Na hao{]naAajaubaajaUcaI hvaasauQda Aata jaatao. hI Aapalyaa fuxFfuxsaacaI Xamataa AsaUSakxta naahI.

15

1

2

3

saaih

tya

10 2saoM.maI. r}MdIcaI plaaisTkxcaI maITr laaMbaIcaI TyaUba

bana^a-laIcaI ba^ga

19

saaih

tya

vaÚ sT/a^ T/o

vaasaudovaacaa pyaalaa

foxvaIbaa^MD

iDMkx

AQyaa- kxapalaolyaa pla^isTkxcyaa baaTlaIcyaaJaakxNaalaa Baaokx paaDUna tyaataUna ekx sT^/aGaalaa va taao iDMkxanao GaT\T basavaa.

Aataa baaTlaIta qaaoDo qaaoDo paaNaI Barta jaa. saurvaataIlaa sT/^ataUna paaNaI paDNaar naahI. paaNaIsT/^acyaa vaÚBaagaacyaavar gaolyaavar maa~a lagaoca sT/^amaQaUna paaNaIxKaalaI paDola va baaTlaIirkxamaI hao[-la.

2

20

1 iDMkx

jaunaI plaaisTkxcaI baaTlaI

saaih

tya

kxaokxcaI plaaisTkxcaI baaTlaI

daona ilaTrcaI kxaokxcaIbaaTlaI taLapaasaUnasaoM.maI. AMtaravar kxapaa.

15

baaTlaIcyaa kxapalaolyaa baajaUkxDUna saoM.maI. laaMbaIcao{Bao Cod do{]na paaca paakxLyaa banavaa. kxaoparo kxapaUnapaakxLyaaMnaa gaaolaa[-x Va.

5

yaaca paaca paakxLyaaMcao JaakxNa banaola. ekx ekx kxrta sava- paakxLyaa baMd kxra. tyaapaTkxna baMd kxrtaa yaotaata. ha Jaalaa Dbaa tayaar. tyaata kxahI caa^kxlaoT\sa zovaa va Aapalyaaima~aaMnaa BaoT Va.

1 2

3

kxaok baaTlaIcaa Dbaa

21

caa^kxlaoT\sakxa~aI

saaih

tya

majabaUta daorI

plaaisTkxcyaa baaTlyaakxapaUna daona JaakxNaakxDcaoBaaga va ekx taLakxDcaaBaaga Gyaa. JaakxNaaMnaajaastaIcao paaNaI baahorpaDNyaasaazI Baaokox paaDa.

plaaisTkxcyaa jaunyaa baaTlyaa

pa`tyaokxBaagaacyaakxapalaolyaakxDaMjavaLtaIna BaaokoxpaaDa.taInahI

baaTlyaaMcaoBaaga GaT\TdaorInaojaaoDa.

kuMxDIta maataI Bara va raopao laavaa. saUya-pa`kxaSa imaLolaASaa iKaDkxIta TaMgaa. raoja qaaoDo paaNaI Gaalaayalaamaa~a ivasar} nakxa.

1

2 3

baaTlaIcyaa kuMxD yaa

22

kxa~aIsau[-

saaih

tya

plaaisTkxcaIbaaTlaI

kxDkxsT/^a T/onaaNao

X

laaMba AaiNa AaKaUD Asao daona kxDk sT/^acaotaukxDo Gyaa.

sT/^acaa CaoTa taukxDa baaTlaIcyaabauDajavaLIla Baaokxata basavaa. laaMba sT/a^baaTlaIcyaa JaakxNaataUna basavaa. daonhI sT/^aiDMkxanao pa@ko basavaa.

baaTlaI paaNyaanao Bar}na sT^MDvar zovaa. Kaalacyaa sT/^ataUna paaNaI vaahU laagaola. T/o maQao ijaqaopaaNaI paDola itaqao ekx naaNao zovaa. baaTlaItaIla paaNaI yaa paataLIlaa yao[-paya-MtapaaNyaacaI Qaar naaNyaavarca paDola. naMtar maa~a Qaar maagao sarkoxla. yaa ibaMdUvarcaahvaocaa daba baahorIla hvaocyaa dabaa[takxaca Asalyaanao ho GaDtao.

‘X’

X’‘

1 2

3

saMtataQaar

23

foxvaIbaa^MD

iDMkx

iDMkx

kxa~aI

saaih

tya

rbarba^MDnaTplaaisTkxcaa D/^apar

2 ilaTrcyaa daonaplaaisTkxcyaa

baaTlyaa

plaaisTkxcyaa D/^aparmaQao saayakxlacaa naTGaalaUna taao rbarba^MDnao ADkxvaa. D^/aparmaQao[takox paaNaI Bara kxI taao D^/apar paaNyaataTakxlaa Asataa jaomataoma tarMgaola. jaastapaaNyaabaahorhI yaoNaar naahI AaiNabauDNaarhI naahI.

ha naoma@yaa vajanaacaa D/a^par paaNyaanaoBarlaolyaa laI. cyaa baaTlaIta Takxa vabaaTlaIcao JaakxNa GaT\T laavaa. baaTlaIdabalaI Asataa, qaaoDo paaNaI D/^aparmaQao jaa{]nataao jaD hao[-la va bauDola. baaTlaIvarIla dabakxaZlaa Asataa D/a^par paunha var yao[-la.

2

1

2

saahsaI paaNabauDI

24

kxa~aIicakxTpaT\TI

daona plaaisTkxcyaa baaTlyaaMcyaa JaakxNaaMnaa D/a^par AarpaarjaaNyaasaazI maaozI Baaokox paaDa. hI JaakxNao paazcyaa baajaUnaoicakxTpaT\TInao GaT\T icakxTvaa.

daonhI baaTlyaa paaNyaanao Bar}na tyaata D/^aparGaalaa va tyaa Dbala JaakxNaaMvar basavaa.baaTlaI dabalaI Asataa, D^/apar baaTlyaaMcyaaJaakxNaataUna Aarpaar jaa{]na KaalacyaabaaTlaIcaa taL gaazola. baaTlaIvarcaa dabasaaoDtaaca taao D/^apar parta var {saLI maarola.

1maI

. Kaaol

a paaN

abauDy

aasa

IDI c

aa baa

^@sa

Tyaubalaa[T

3

4

25

rbarbalba

AaN

aKaI

ek m

ajaod

arpaa

NabauD

yaaTy

aubala

a[Tc

aa

saaih

tya

daona saarKyaabaaTlyaa T/o

H2H1

baaTlyaaMcyaa JaakxNaaMnaadaona daona Baaokox paaDUna,tyaata sT/^a foxivaba^MaDnao pa@koxbasavaa.

à

3

6 12

saoM.maI. laaMbaIcao daona,AaiNa saoM.maI. vasaoM.maI. laaMbaIcao ekxàekxAsao caar kxDkx sT/^a Gyaa.

daonhI paaNyaanao Barlaolyaa ekxsaarKyaabaaTlyaaMnaa hI JaakxNao laavaUna tyaaekxacavaoLI {paDyaa kxra. kxaoNatyaabaaTlaItalao paaNaI AaQaI saMpaola? DavyaabaaTlaItaIla paaNyaacyaa {McaIlaa mhNaUtar {javaIkxDcyaa {McaIlaa mhNaU . jyaabaaTlaItaIla paaNyaacaI {McaI jaasta Aaho taIlavakxr irkxamaI hao[-la.

H1

H2

3

21

{McaIcaI kxmaala

26

kxDkxsT/^a foxvaIbaa^MD

iDMkxiDMkx

kxa~aI

saaih

tya

sTIlacao naT AQaI- baaTlaIrbar ba^MD

daona rbarba^MD kxapaa.rbarba^MDcyaa ekxa Taokxalaa sTIlacao naT baaMQaa va rbarba^MDcaIdusarI Taokox, maaozI gaaz maar}na JaakxNa ADkxvaa.

JaakxNa AQyaa- kxapalaolyaa baaTlaIlaa laavaa. daonhIM naT baaTlaIcyaa kxapalaolyaa kxDaMvarzovaa. baaTlaI {Mca Qar}na hataataUna saaoDUna Va. ima~aalaa taI KaalaI Jaolaayalaa saaMgaa. baaTlaIKaalaI yaotaanaa naT AataIla baajaUsa paDtaata. baaTlaI paDtaanaa vajanarihta haotao varbarba^MDmaQaIla taaNaamauLo naT baaTlaImaQyao AaoZlao jaataata.

1 2

3

mauu@ta patana

27

Baaokx paaDlaolaoJaakxNa kxa~aI

saaih

tya

baaTlaIcyaa maQyaavar Kaaca paaDUna naT AataGaalaa. rbarba^MDcao ekx Taokx JaakxNaataUnabaahor kxaZa va kxaDI GaalaUna ADkxvaa.saayakxlacyaa spaaokxcyaa vaakxDyaa TaokxacaahukxsaarKaa vaapar kxr}na rbarba^MDcao dusaroTaokx baaTlaIcyaa bauDataUna baahor kxaZUna taodusa%yaa kxaDIta ADkxvaa.

plaaisTkxcaImaaozI baaTlaI

maaozarbarba^MD spaaokx

kxaDopaoTIcyaakxaDyaa

baaTlaIcyaa bauDalaa vaJaakxNaalaa Baaokx paaDa. jaD YaTkxaonaI naTmaQaUna rbarba^MD GaalaUna tyaalaa gaaz maara.

Aataa hI baaTlaI AaDvaI zovaUna italaa pauZoZkxlalao Asataa taI kxahI AMtar pauZo jaa[-la,va parta maagao jaagaovar yao[-la. baaTlaI pauZojaataanaa rbarba^MD gauMDaLlao jaatao. jaovhaM tao{laTo ifxr}na maaokxLo haotao taovhaM baaTlaIpaunha maagao yaotao.

1 2

3

4

Aa&aaQaarkx baaT laI

28

kxa~aInaT

saaih

tya

baaTlaIcaa taLplaaisTkxcyaa

gauMDaLyaaJaakxNa

iDMkx

foxvaIbaa^MDsT/^a

kxaoLyaacyaa taaoMDasaazI baaTlaIcao JaakxNaicakxTvaa. sT/^acyaa CaoTyaa taukxDyaaMcao DaoLokxra va taaoMDhI rMgavaa. ha Jaalaa kxaoLI.

Aataa yaa kxaoLyaalaa sauSaaoiBata kxra vaiBaMtaIvarIla iKaLyaalaa ADkxvaa.

1 2

3

saha paayaaMcaa kxaoL I

29

skoxcapaona kxa~aI

xksan

baaTlaIcaa saoM.maI. {McaIcaa taL kxapaa.kxaoLyaacyaa paayaaMsaazI plaaisTkxcyaaspaayarla baayaDIMgacyaa gauMDaLyaa laavaa.

4

saaih

tya

1

2

daona ilaTrcyaabaaTlyaa2

daona baaTlyaaMcyaa JaakxNaaMmaQao gaaolaakxarmaaozI Baaoko paaDa. JaakxNao ekxmaokxaMjavaL{laTI Qar}na icakxTpaT\TIcyaa sahayyaanaopaaNaI gaLNaar naahI ASaI GaT\T jaaoDa.

ho Dbala JaakxNa paaNyaanaoBarlaolyaa ila. cyaabaaTlaIlaa laavaa. tyaavarirkxamaI ila. caI baaTlaI{laTI basavaa. baaTlyaa{laTyaa kxr}na gaaolaifxrvaa. varcyaa baaTlaItaekx SaMkUxsaarKaa Baaovaratayaar hao[-la. Baaovara Kaaolahao{]na paaNaI KaalacyaabaaTlaIta paDU laagaola. haBaaovara AvakxaSaataIla vastaUsvata:kxDo AaoZNaa%yaa kRxYNaivavarapa`maaNao idsaola.

2

2

BannaaT Baaovara

30

kxa~aIicakxTpaT\TI

saaih

tya

foxvaIbaa^MDnavaIna isairMja irifxlakxacaocaIAaOYaQaacaI baaTlaI

sau[-

jaoT tayaar kxrNyaasaazI jaunyaaba^alapaonacyaa irifxlacao ilaihNyaacao ipataLITaokx kxaZa. tyaataIla CaoTa ba^ala sau[-naoZkxlaUna kxaZUna Takxa va maga tao Taokxirifxlacyaa naLIta paunha basavaa.

baaTlaIcyaa rbarI JaakxNaalaa maQyaBaagaIBaaokx kxr}na tyaata irfxIlacaa jaoT basavaa.

kxacaocaI baaTlaI paaNyaanaoBara va JaakxNa laavaa. ekxanavyaa isairMjacaI sau[- vaakxDIkxr}na taI rbarI JaakxNaataGausavaa.

isairMjacaa dT\Tyaa dabalaaAsataa baaTlaImaQyao dabavaaZUna irifxlacyaa jaoTmaQaUnapaaNyaacao jaaordar kxarMjaobaraca vaoL {Dta rahIla.

1 2

43

baaTlaIcao kxarMj aoiDMkx

31

saaih

tya

baaTlaIcyaa JaakxNaakxDIla qaaoDa BaagakxapaUna Gyaa.

kxapalaolyaa kxDokxDUna itarko CodGyaa.

12

pa`tyaokx paakxLI qaaoDI ipaLa va paMKyaacaIpaataI banavaa. JaakxNaacyaa maQaaomaQa CaoTo Baaokx paaDa.

baaTlaIcyaa bauDalaa ekxCaoTosao Baaokx paaDa.

spaaokxcao ekx TaokxdgaDavar GaasaUna Taokxdarkxra.

saayakxlacaa spaaokxbaaTlaIcyaa {McaIpaoXaa qaaoDajaasta kxapaa.

pla^isTkxcyaabaaTlyaa spaaokxrbarcaa baosa kxTr

1 2

3 4

5 6 7

baaTlaIcaa paMKaa

32

kxa~aI

vaogavaogaLyaa pa`kxarcao sT^MD banavaUna baaTlaIcao paMKao GaramaQaIla paMKyaaKaalaI zovalyaasa taopavanaca@kxIpa`maaNao gargar ifxrta rahtaIla.

8 9

33

saayakxla spaaokxcyaa inapala naTmaQaobaaTlaIcyaa paMKyaacao JaakxNa GaT\T basavaa.

saaih

tya

plaaisTkxcaIbaaTlaI

paa[-pacyaa taukxDyaalaaAarpaar Baaokx paaDa.

BaaokxaMmaQyao k Dkx sT/a^caodaona taukxDo GaT\T basavaa.

taarocyaa daonhI TaokxaMkxDIlaAavarNa KarvaDUna kxaZa.

vaoZo pa@ko rahaNyaasaazIfoxvaIba^MaD laavaa.

paa[-pacyaa taukxDyaavarAavarNa Asalaolyaa taaMbyaacyaataarocao vaoZo Gaalaa.500

paa[-pacaatauk Da

rbaracaataukxDa

Sai@taSaalaIcauMbakx

naaNao

ela [- DI

AavarNa AsalaolaItaaMbyaacaI taar

ivaVutataar

kxDksT/^a spaaokx

taarocaI daonhI Taokox ela [- DI laa jaaoDa.plaaisTkxcyaa baaTlaIcaa varcaa Baaga kxapaUnabaara paatyaaMcaa paMKaa tayaar k ra.

1 2

3 4 5

6 7

pavana janaroTr

34

kxa~aI

iDMkx

kxapalaolaI pa`tyaok paakxLIvaLvaUna paataI banavaa.

baaTlaIcyaa JaakxNaataspaaokxcaa naIpala naT GaT\Tbasavaa. spaaokx kxapaa.

spaaokxcao ekx Taokx dgaDavarGaasaUna Taokxdar kxra.

rbarI taukxDyaata spaaokxGausavaUna tyaalaa daonaSai@taSaalaI inaAaoDayaimayamacauMbakx laavaa.

baaTlaIcyaa bauDalaa CaoToBaaokx paaDa.

JaakxNaalaa laavalaolyaa naIpala naTmaQaospaaokx GaT\T basavaa.

saIDI cyaa maQaaomaQa ekx naaNao icakxTvaava tyaavar spaaokxcao Taokx zovaa.

ica~aata daKaivalyaapa`maaNao jaaoDNaI kxr}na haivaVuta janaroTr paMKyaaKaalaI zovaa. janaroTrcyaapaMKyaacaI paataI AaiNa cauMbakx ifxrayalaalaagataIla. yaamauLo taarota ivajaocaa pa`vaah tayaarhao[-la va ela [- DI pa`kxaiSata hao[-la.

8 9 10

11 12 13

14

15

16

35

saaih

tya

saIDI paoXaa kxmaI vyaasaacaI rbarcaI cakxtaIdaona saIDI cyaa maQao icakxTvaUna maaozIkxppaI banavaa.

laakxDI sT^MDcyaa {Byaa paT\TIvarcyaaKaalacyaa BaaokxataUna ekx maaoza sÚUAarpaar Gaalaa. tyaata baa^ibana, va^aSar vasaIDIcaI kxppaI, AaNaKaI ekx va^aSar vax naTGaalaUna naTnao pa@kox kxra.

rbarcaIcakxtaI

Sai@taSaalaIcauMbakx

ivaVutataar

JaakxNanaT baaolT

ela [- DI

laakxDIsT^MD

va^aSar

CaoTIkxppaI

spaaokxmaaozarbarba^MD

AavarNavaalaItaaMbyaacaI taar

ba^aibanarbarcaotaukxDo

daonasaIDI

paa[-pacaataukxDa

paa[-pacyaa taukxDyaata sT/^acao daona taukxDoGaT\T basavaUna sT^MDcyaa varcyaa Baaokxata naITbasavaa. rbarcyaa caaOkxaonaI taukxDyaataUnaspaaokxcaa taukxDa Aarpaar GaalaUna tyaalaadaona Sai@taSaalaI inaAaoDayaimaAmacao cauMbakxicakxTvaa.

1

2

3

kxppaI j anaroTr

BESTWaste CD

BESTWaste CD

iDMkx

BESTWaste CD

36

irifxla

paa[-pacyaa taukxDyaaBaaovataI AavarNaAsalaolyaa taaMbyaacyaa taarocao vaoZo Va.taarocyaa TaokxaMcao AavarNa kxaZUna JaakxNaatabasavalaolyaa ela [- DI laa jaaoDa.

500

spaaokxcyaa AaTo Asalaolyaa baajaUlaa Topa rokxa^D-rcaI ek CaoTI plaaisTkxcaI kxppaI laavaa.hI kxppaI saIDI cyaa maaozyaa kxppaIlaa maaozyaa rbarba^MDcyaa sahayyaanao jaaoDa. h^MDlaifxrivalao Asataa cauMbakx ifxrayalaa laagataIla va tyaamauLo taaromaQaoo ivajaocaa pa`vaah tayaarhao[-la va ela [- DI pa`kxaiSata hao[-la.

4

5

37

saaih

tya

isairMjacyaa naLImaQao kxapasaacaa baaoLaGaalaa. dT\Tyaacao rbar kxaZUna Gyaa.

AavarNavaalaItaaMbyaacaI taar

Sai@taSaalaIcauMbakx kxapaUsaela [- DIisairMja

isairMjamaQao daona Sai@taSaalaI cauMbakx Gaalaa vadT\Tyaacao rbar basavaa.

isairMjavar maaoTr irvaa[-MiDMgacyaa AavarNaAsalaolyaa taMabyaacyaa taarocao vaoZoGaalaa. taarocyaa TaokxaMcao AavarNa kxaZUna taIela [- DI laa jaaoDa.

500

isairMjacaI naLI hataata Qar}na pauZo maagao hlaivalaI Asataa, cauMbakxhI hlataIla, tyaamauLotaarota ivaVuta pa`vaah tayaar hao[-la va ela [- DI pa`kxaiSata hao[-la.

1 2

3

4

isairMja Ta^ca-

38

saaih

tya

1.5 volts ivaVutaxtaar

Sai@taSaalaIcauMbakx

4 saoM.maI.sÚU

1.5 volts

1.5 volts

1.5

volts

1.5 volts 1.5 volts

AavarNa ivarihtataaMbyaacaI taar

paopar ipana

sTIlacyaa maaozyaa TaokxdarsÚUcyaa Dao@yaalaaSai@taSaalaI inaAaoDayaimayamacauMbakx icakxTvaa. sÚUTaokxakxDUna ba^TrIlaa laavaa.cauMbakxalaa paopar ipanaicakxTvaa.

ba^TrIcyaa baTNaakxDcaI baajaU qaaoDI GaasaUnasapaaT kxra va tyaavar inaAaoDayaimaAmacauMbakx icakxTvaa. sao.MmaI. AavarNaivarihta taaMbyaacaI taar Gao{]na italaaica~aata daKaivalyaapa`maaNao Aakxar Va.

30

ba^TrIcyaa dusa%yaa baajaUcyaa capaTyaa baajaUvar taarocao ekxTaokx Qara va dusaro Taokx cauMbakxacyaa gaaolaakxar baajaUlaaspaSa- kxra. sÚU, cauMbakx va paopar ipana jaaorata ifxr}laagaola. yaoqao paopar ipana paMKyaacyaa paatyaacao kxama kxrtao.

taarocaI 'vhI' AakxarcaI Taokox ba^TrIcyaasapaaT baajaUkxDIla KaLgyaata zovaa. taarocaImaaokxLI Taokox cauMbakxalaa spaSa- kxr} Va. yaaisqataIta taarocyaa laUpalaa qaaoDa Qa@kxaidlaa Asataa taI gargar ifxr} laagaola.

2

2

saaopyaa maaoTarI

1

1

39

1.5 vo

lts

navaI ba^T

rI

navaI

ba^TrI

navaI ba^TrInavaI ba^TrI

navaI ba^TrInavaI ba^TrI

navaI ba^TrI

I

II

saaih

tya

AavarNavaalaItaaMbyaacaI taar

rbarcaabaosapairXaanaLITacaNaI

qamaao-kxaolacaaxCaoTa baa^la

pairXaanaLIta paaNaI Bar}na taI rbar baosavar{BaI zovaa. pairXaanaLIlaa maI. laaMbaIcaIAavarNa AsalaolaI taaMbyaacaI taar gauMDaLa.

5

qamaao-kxaolacyaa baa^lalaa TacaNaI AarpaarbasavaUna, baa^la va ipana pairXaanaLItaIlapaaNyaata Takxa. tao paaNyaata tarMgalao paaihjao.

taarocyaa TaokxaMcao vaoYTNa kxaZUna taI TaokoxvhaolT ba^TrIlaa jaaoDa.

1.5

pairXaanaLIlaa gauMDaLlaolaI taar ivaVuta cauMbakxbanatao. ba^alamaQaIla ipana yaa ivaVuta cauMbakxakxDoAakxiYa-ta haotao va paaNyaata bauDI maartao. taarocaITaokox ba^TrIpaasaUna dUr koxlyaasa ipana ba^alapaunha paaNyaavar tarMgataao.

1 2

3

4

cauMbakxIya paaNabauD yaa

navaI ba^TrI

1.5 volts

40

1.5 volts

+

_

navaI ba^TrI

1.5 volts

+

_

navaI ba^TrI

saaih

tya

foxvaIbaa^MDrbarcaabaosacaar paoinsalaI

caar irMgacauMbakxkxDk pauz\zanaaNao

rbarcyaa baosamaQao taIna paoinsalaI {Byaa kxra.tyaavar ekx kxDk pauz\za basavaa.pauz\zyaavar samaana Qa`uva varcyaa baajaulaaAsalaolao taIna cauMbakx icakxTvaa. Taokxkoxlaolyaa paoinsalamaQao ekx irMgacaa laaohcauMbakyaaca idSaonao Gausavaa.

baaTlaIcaapaMKaa

rbar baosacyaa maQyaavar ekx naaNaoicakxTvaa. pla^isTkxcyaa baaTlaIpaasaUna ekxpaMKaa banavaUna taaox paoinsalacyaa varcyaabaajaUlaa icakxTvaa.

N

S

paoinsalavarcaa cauMbakx sarkxvaUnapauz\zyaavarIla cauMbakxacyaa roYaota AaNaa.paoinsala Taokxavar sarL saMtauilata {BaIrahIla. ho sava- isalaIMga f^xnacyaa KaalaIzovalao tar paMKaa AaiNa mhNaUna paoinsalahIgaragara ifxrta rahIla.

NN

S S

N

S

1

2

3

saMtaulaIta paoinsala

iDMkx

41

iDMkx

P E N C I L B O X

daona Aarsao

paoinsalacaa baa^@sa

PENCIL BOX

ENCIL BO

PENCIL BOX

1

2

3 4

paoinsalacyaa baa^@sacyaadaonhI TaokxaMkxDIla Fla^pakxapaUna Takxa.

Kaao@yaacyaa daonhIM baajaUMnaa,{laT idSaolaa ica~aatadaKaivalyaapa`maaNao Cod Gyaava tyaajaagaI kxaTkxaonaatavaLvaa.

yaa daonhI CodaMvar daonaAarsao AMSa kxaonaataicakxTvaa.

45

ha paoirskxaopa vaapar}nakuMxpaNaacyaa iBaMtaIpailakxDcaodRSya paahtaa yao[-la.

p caa paoirskxaopaaoinsala baa^@sa

42

kxa~aIicakxTpaT\TI

saaih

tya

BarIva rbarI caoMDU sau[-Tobala Toinasacaa ba^ala

80 saoM.maI. laaMbaIcyaa dao%yaamaQao daona BarIvarbarI caoMDU Aaovaa. dao%yaacyaa maQyaBaagaIQar}na daonhIM caoMDU laaoMbatao Qara. daonhIM caoMDUekxmaokxaMnaa spaSa- kxr} Va. ekx caoMDUhataanao laaMbavar KaocaUna saaoDUna Va.

haca pa`yaaoga rbarI caoMDU va Tobala ToinasacaacaoMDU vaapar}nahI kxr}na paaha. ekxmaokxaMnaaAapaTlyaavar Tobala Tinasacaa caoMDU kxmaIvajanaacaa AsalyaamauLo jaasta maagao jaa[-la.saMvaoga AXayyataocao tatva yaata idsaUna yaotao.

daonhIM caoMDU ekxaca vajanaacao AsalyaamauLo taoekxmaokxaMvar AapaTUna taovaZoca AMtar maagaojaataIla.

1

2 3

AapaT caoMDU

43

daora

saaih

tya

saaih

tya

sTIlacao naTsTIlacaI irMga

30 saoM.maI. vyaasaacaI jaaD taarocaI ekx irMgaGyaa. tyaata sahja, saOla ifxrtaIla Asao caarsTIlacao naT Gaalaa.

Aataa yaa irMgacaI maaokxLI TaokoxicakxTpaT\TIcyaa sahayyaanao jaaoDa. taumhItaI vaolDhI kxr} Sakxtaa.

irMgamaQaIla naT\sa AMgazyaanao JaT@yaata ifxrvaa va tyaaMnaa gataI imaLtaaca daonhI hataaMnaI irMgaifxrvaa. jaaovar taumhI irMMga ifxrvaala taaovar naT ifxrta KaalaI yaota rahtaIla.

3

21

naTKaT naT

44

icakxTpaT\TI

icakxTpaT\TI

vaoilDMga

saaih

tya

1 30ima.ima. jaaDIcyaa taarocao skoxcapaona BaaovataI vaoZo Gyaa.ispa`Mga baahor kxaZa.

skoxca paonarMgaIta sT/^a

hI ispa`Mga daonhIM TaokxaMnaa Qar}na taaNaa, ekx laaMbalacakxspaayarla tayaar hao[-la.

rMgaIta sT/^acao lahana taukxDo taarocyaa spaayarlamaQao Aaovaa.pa`qama gaDd rMgaacao va naMtar ifx@yaa rMgaacao sT/^acao taukxDoyaapa`maaNao Aaovaa. taarocaI daonhI Taokox vaLvaUna baMd kxramhNajao sT/^a KaalaI paDNaar naahIta.

hI taar {BaI QarlaI AsataasT/^acao taukxDo saapaasaarKaovaLvaLta KaalaI yaotaIla.

1 ima.ima. jaaDIcaI taar

1

2

3

4

saipa-la gataI

45

kxa~aI

saaih

tya

1 ima.ima.jaaDIcaI taar

pauzzyaacaasautaar paXaI spaaokxTuqa ipakx

1 10ima.ima. jaaDIcaa sao.maI. laaMbaIcaa taarocaa taukxDa Tuqaipakxcyaa kxaDIBaaovataI gauMDaLa.

ispa`Mga kxaDItaUna baahor kxaZa.ispa`Mgacyaa Taokxalaapauz\zyaacaa sautaar paXaIicakxTvaa.

ispa`Mga saOlasar basaola ASyaa spaaokxmaQao Gaalaa.

spaaokx {Baa Qar}nasautaar paXaI saaoDlaatar taao ihMdkxaLoGaota, Taocaa maartaKaalaI yao[-la. paXyaacaovajana va ispa`MgacaoGaYa-Na yaamauLo Asaohaotao.

1

2

3

4

sautaar paXaI

46

icakxTpaT\TI kxa~aI

saaih

tya

rbarba^MDAa[-isÚmacyaa

kxaDyaakxagadacaI

paT\TIkxaDopaoTIcyaa

kxaDyaa

paopar ipanax {lagaDUna italaaBaaova%yaacaa Aakxar Va.

ha Jaalaa Baaovara tayaar, ifxrvaUna paha barM!

baajaa taaoMData Qar}na fuMxkxlaatar Cana saMgaIta eokxU yao[-la.

ekxa Aa[-isÚmacyaakxaDIvar kxagadacaI paT\TIzovaa. daona kxaDopaoTIcyaakxaDyaaMcaa gaula kxaZUna tyaakxagadacyaa paT\TIvar daonhIbaajaUlaa zovaa. tyaavar dusarIAa[-isÚmacaI kxaDI zovaa.

daonhI TaokxaMnaa rbarba^MDgauMDaLa.

1 2

1

2

saaopaa baajaa

paopar ipanacaa Baaovara

47

saaih

tya

gaaoTyaa kxagadqamaa-kxaolacaaglaasa

iDMkx

qamaa-kxaolacaa glaasa AQaa- kxapaa va kxDakxapaUna dataorI kxra. glaasacyaa AataIlabaajaUlaa icakxTpaT\TInao daona gaaoTyaa icakxTvaa.

tayaar jabaDyaaMnaa ibajaagarMIsaazIBaaokox paaDa. pauz\zyaacao DaoLo va kxanabanavaUna Kaacaa paaDUna glaasalaabasavaa.

daonhIM glaasacao jabaDo ekxmaokxaMvarzovaUna BaaokxataUna ibajaagarIcaI kxaDIGausavaa.

yaa kxaDIlaa ekx {BaI kxaDI baaMQaa. varcyaajabaDyaalaa ekx daora baaMQaa. {BaI kxaDI hataataQar}na ha daora AaoZa va saaoDa. kux~yaacao taaoMD{GaDJaapa kxrola AaiNa gaaoTyaa AapaTUnaBauMkxNyaacaa Aavaaja eokxU yao[-la.

1

2 3

kxL sau~aI kux~aa

48

kxa~aIdaora icakxTpaT\TI

saaih

tya

6 3saoM.maI. saoM.maI.rbaracyaa taukxDyaacyaabaajaUlaa taIna Baaokox paaDa.

á

daona kxaDyaa maQalyaa kxaDIcyaa var}naAaiNa laUpacyaa kxaDyaaMcyaa KaalaUna ivaNaa.ivaNalaolyaa kxaDyaa Qar}na maSaIna gaaolaifxrivalao tar iSalaa[- maSaInacaa iSavaNyaacaaAavaaja yao[-la.

ekx JaaDacao kxaovaLo paana laUpacyaa maQalyaakxaDIvar zovalao AaiNa maSaIna ifxrvalao tarkxahI vaoLata paana baahor paDola AaiNatyaavar iSavaNyaacyaa KauNaa idsaUna yaotaIla.

ekxa KaraTyaacyaa laaMbakxaDIcaI Taokox rbaracyaakxDocyaa daona BaaokxaMmaQaoGaalaa. MmaQalyaa BaaokxatadusarI KaraTyaacaI kxaDIKaaocaa.

rbarI capalaocaa taukxDa paana

4

3

21

iSavaNa maSaIna

49

KaraTyaacyaa kxaDyaa kxa~aI

saaih

tya

kxDUinaMbaacyaainaMbaaoLyaa

baaBaLIcaI CaoTIfxaMdI va kxaTo

rbarcaa taukxDa

baaBaLIcyaa kxaTyaaMlaa daona inaMbaaoLyaaTaocaUna Gyaa. Asao Anaokx DMbaola tayaar kxra.

baaBaLIcaI fxaMdI rbaracyaabaosacyaa Baaokxata KaaocaUna {BaIkxra. tyaacyaa SaoMDyaalaa ekxbaaBaLIcaa kxaTa dao%yaanao baMaQaa.kxaTyaacyaa Taokxavar ekxDMbaola Alagad xzovaa.

Aataa pa`tyaokx inaMbaaoLIcyaa AaQaaro ekx ekx DMbaola taaola saaMBaaLUna tyaaMcaI saMtauilata rcanaakxra. tyaamauLo ekx Canasao maorI gaao ra{M]D tayaar hao[-la. Aataa maQalyaa kxaDIlaa hlakoxsaoifxrivalao Asataa maorI gaao ra{M]D inaMbaaoLyaa na paDtaa baraca vaoL ifxrta rahIla.

à

à à

à à

1

3

2

inaMbaaoLIcaa paaLNaa

50

daora

saaih

tya

ba^alapaonacyaa irifxlacaa AataIla vyaasa kxsaa maaojataa yao[-la?saaopao Aaho. yaasaazI kxagadacaI baarIkx Taokxdar paT\TIkxapaa.

hI Taokxdar paT\TI ica~aata daKaivalyaapa`maaNao irifxlacyaa Aata AlagadZkxlaa. taI zraivak AMtarca Aata jaa[-la. jaasta Aata ZkxlaU nakxa.

paT\TI irfxIlacyaa TaokxapaaSaI dumaDa va itaqao KaUNa kxra.

paT\TI baahor kxaZUna KauNaopaaSaI kxapaa.

yaa kxapalaolyaa jaagaIpaT\TIcaI r}MdI fUxTpaT\TIcyaasahayyaanao maaojaa. hacairfxIlacaa AataIla vyaasahaoya.

1

2

4

3

5

saUXma maapana

kxagadacaI paT\TIirkxamaI irifxla

51

kxa~aI

saaih

tya

NEWSPAPER

vata-maanapa~aacao kxagad

ha i~akxaoNa {lagaDUna capaTa kxra.taao paunha jaagaovar AaNaa. hIca kRxtaI kxagadacyaa Davyaa baajaUlaahI kxra.

hI GaDI GarasaarKaI idsaola. DavaIkxDcaI GaDI dumaDa.

paUNa- vata-maanapa~a Gyaa. GaDIcaI baajaU varQar}na maQao {BaI GaDI Gaalaa va {lagaDa.

{javaIkxDcaa kxaopara maQalyaa GaDIcyaaroYaopaya-Mta dumaDUna ekx i~akxaoNa banavaa.

maga {javaIkxDcaI GaDI Gaalaa.

1 2

3 4

5 6

7

paoparcaa baa^@sa

52

yaacapa`maaNao maagaIla baajaUnaohI dumaD Gaalaa vabaMd kxra.

yaata taumhI Anaokx ikxrkxaoL vastaU zovaUSakxtaa.

kxagadacaa taLakxDcaa pauZcaa Baaga AQyaa-tadumaDa. tyaalaa parta ekx dumaD Gaalaa va ADkxvaa.

Aataa GaDyaa hlakoxca {GaDa va tyaManaaDbyaacaa Aakxar Va.

ha vata-maanapa~aacaa Dbaa tayaar Jaalaa.

8 9

10 11

12

53

saaih

tya

f`uxTI sT/^a baarIk taar taarocao vaoYTNa (islavh)

1 ima.ima. jaaDIcaI taar Gao{]na taI islavhmaQao Gaalaa. taaromauLoo islavhlaa kxDkxpaNaayao[-la.

yaa taarolaa zraivakxAMtaravar dumaDUna paMKyaacyaaGaDIcaa Aakxar Va vatyaacaI Taokox javaL AaNaa.

ekxa TaokxacaI jaada taar, dusa%yaa Taokxacyaa taarocyaaislavhmaQao ADkxvaUna baMd kxra. varIlapa`maaNao jaaoD tayaar kxra.

1

2

3

4

saaopaa maokxnaao

54

daonacao jaaoD AaiNa sT/^avaapar}na i~akxaona, caaOkxaona,YaTkxaona ASaa ivdimataIyarcanaa kxra.

kxa~aI

yaaca pa`kxaro Gana AaiNa ipar^imaD banavaa. taoekxavar ekx zovaUna Garacaa saaMgaaDa banaola.

baara paacacao jaaoD AaiNa sT/^a vaapar}naAayakxaosaahoD/^anabanaivataa yao[-la.

30

(Icosahedron)

5

6

7

55

caar itanacao jaaoD AaiNasaarKyaa laaMbaIcao saha sT/^avaapar}na catauYfxlakx

banavaa.(Tetrahedron)

naohmaIcyaa vaaparataIla saaQyaa vastaU AaiNa kxca%yaataUna gaaoLa koxlaolyaakxahI gaaoYTI vaapar}na taumhI AitaSaya majaodar vaO&aainakx KaoLNaI banavaUSakxtaa.

KaraTyaacyaa kxaDyaa AaiNa rbaracaa taukxDa vaapar}na iSavaNa maSaInabanavaa;

Aa[-isÚmacyaa kxaDyaa, kxagadacaI paT\TI, kxaDopaoTIcyaa kxaDyaa AaiNarbarba^MD vaapar}na saaopaa baajaa kxra;

daona 2 ilaTrcyaa pla^isTkxcyaa baaTlyaa AaiNa icakxTpaT\TI vaapar}napaaNyaatalyaa Baaova%yaacaI pa`itakRxtaI banavaa;

paoinsalacaa baa^@sa AaiNa daona CaoTyaa AarSaaMcaa paoirskxaopa kxra.

saaQaI roKaaMkxnao AaiNa saaopyaa saUcanaa vaapar}na ASaI BarpaUr KaoLNaIbanaivaNyaacyaa kRxtaI yaa paustakxata Aahota. kRxtaISaIla iva&aanarabavaNyaasaazI SaaLaMmaQao AaiNa GaratahI ho paustakx AtyaMta {payau@tazravao.