Top Banner

of 43

Lý Thuyết Địa Thống Kê

Jan 09, 2016

Download

Documents

Geostatistics search correlation partial of the phenomenas naturally.
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript

Bo co a thng k trong m hnh ha va GVHD: TS. T Quc Dng

Bo co a thng k trong m hnh ha va GVHD: TS. T Quc Dng

Mc lcI.nh ngha a thng k:31.a thng k l g?32.Thnh phn c bn ca a thng k:3II.Tng quan khng gian: c tnh v m hnh.31.M hnh hm ngu nhin (Random Function model):32.Yu cu v tnh tnh ti (stationarity):4a.nh ngha tnh tnh ti:4b. ngha gi thit tnh ti:4c.V d v gii php vn tnh ti:43.Khi nim hm ngu nhin:74.Tnh ton thc nghim Variogram:10a.Thit lp bin chnh xc:11b.S chuyn i ta :11c.Chn hng variogram v lch khong cch:12d.Minh gii v m hnh Variogram:15Minh gii Variogram15Tnh d hng15Tnh chu k16Nhng hng quy m ln (Large Scale Trends):17M hnh variogram18e.Workflow:21III.Khi nim lp bn a thng k:231.Gii thiu:232.c tnh:243.Kriging:27a.Simple Kriging (SK):27b.Ordinary Kriging (OK):29c.Cokriging:30d.Universal Kriging (UK):324.M phng c tnh thch hc:355.Ti sao theo phn phi (chun) Gaussian?36

I. nh ngha a thng k:1. a thng k l g? a thng k nghin cu cc hin tng thay i trong khng gian hoc theo thi gian (Deutsch, 2002). a thng k c th c xem nh mt s thu thp ca k thut s nhm gii quyt cc c im ca thuc tnh khng gian, s dng ch yu m hnh ngu nhin trong mt cch tng t nh cch m cc nh phn tch chui thi gian m t c im cho d liu thi gian (Olea, 1999). a thng k a ra cch m t tnh lin tc trong khng gian ca cc hin tng t nhin v cung cp s thich ng ca k thut hi quy c in tn dng li th ca tnh lin tc ny (Isaaks and Srivastava, 1989).a thng k gii quyt d liu c tng quan khng gian.Tng quan: s tng quan gia cc yu t ca mt chui v nhng chui khc t nhng chui ging nhau b tch bit bi mt khong cch cho trc.Mt s thng s tng quan khng gian c quan tm trong cng ngh m: tng, b dy va, rng, thm.2. Thnh phn c bn ca a thng k: (Semi)variogram: c tnh tng quan khng gian. Kriging: php ni suy ti u, to ra c tnh tuyn tnh tt nht khng lch to mi v tr, s dng m hnh semivariogram. Stochastic Simulation: to ra cc hnh nh ca bin vi xc sut ngang nhau, s dng m hnh semivariogram.a thng k thng l cng c chnh trong vic xy dng m hnh va trong Petrel (SLB) v RMS (Roxar), c s dng to ra cc li ca tng , rng, thm cho va.II. Tng quan khng gian: c tnh v m hnh.1. M hnh hm ngu nhin (Random Function model):Mc ch ca a thng k l c tnh gi tr ti v tr khng c thng tin bng vic s dng cc d liu ly mu c sn pht trin cc m hnh chc chn v s dng nhng m hnh ny d on cc gi tr ti nhng v tr khng c mu. Nu c th pht trin hon ton mt m hnh tt nh da trn s pht trin ca va, c th d on chc chn mi c tnh va ti mi v tr. Tuy nhin, khng th c kin thc ny, do , cch gn ng c thc nghim v n khng chc chn. phn nh s khng chc chn ny, cn c tnh chng nh mt bin ngu nhin. c tnh gi tr, cn x l gi tr c ly mu nh nhng bin ngu nhin do khng th bit mt con ng chnh xc i n gi tr ly mu ny. Thiu b kin thc y lin quan n s c mt ca mt gi tr c bit ca mt bin ti mt v tr c bit bin minh cho vic x l cc v tr c ly mu nh nhng bin ngu nhin. Cc mu thc t ch n gin l thc hin cc bin ngu nhin ny. tnh ton cho s thiu b kin thc ny, cn phi x l nhng v tr ly mu v khng ly mu vi mt m hnh hm ngu nhin (random function model).2. Yu cu v tnh tnh ti (stationarity):a. nh ngha tnh tnh ti:Phn tch d liu khng gian l mt cng vic lm gim m hnh khng gian trong s bin i a cht sao cho r rng v hu ch cho vic tng hp. gii quyt s bin i ca d liu a cht, gi thit tnh ti cho cc c ch a cht c xut.Theo gi nh v tnh tnh ti, v mt nh tnh, yu cu m hnh c xut da trn d liu ly mu c th trnh by y ng x ca mt tp hp. Mun suy lun mt tp hp trn nn tng d liu ly mu, trong bt k trng hp k thut suy lun thng k no, cng khng th chng minh hay bc b gi nh ny m phi cn n ra quyt nh lin quan n nhng thng tin c th s dng m t khu vc quan tm. Mt hm ngu nhin c gi l tnh ti khi quy lut khng gian, thng k ca n l bt bin.Mt hm ngu nhin c gi l tnh ti bc hai (Second-order Stationary) khi: K vng ca hm ngu nhin tn ti v khng ph thuc vo vecto v tr ta Cho mi cp bin ngu nhin Z{x} v Z{x+h}, hip phng sai (Covariance) tn ti v ch ph thuc vo khong cch thay i.b. ngha gi thit tnh ti: Cho php kt lun quy lut khng gian bn di m t hm ngu nhin ch bng vic c tnh gi tr trung bnh v phng sai ca mt bin ngu nhin v hip phng sai ca hai bin ngu nhin khc nhau khong cch. Vi gi thit tnh ti c thit lp v phn chia d liu ph hp, cc nh a cht d dng xc nh c cc lp a cht c v phng ng ln phng ngang. Trong thc t, gi thit ny thit lp mt tha hip gia quy m bin i a cht tnh v lng d liu sn c c tnh thng s ca hm ngu nhin.c. V d v gii php vn tnh ti:Quyt nh tnh ti c th c xem li mt khi phn tch d liu v m hnh a thng k bt u. V d, c th ch mt biu phn b tn sut rng c hai mode (hai nh sng) bn trong cc tng chn. iu khng c ngha l khng tnh ti (non-stationary). Khi , nn quay li d liu v xem xt phn chia d liu thnh hai lp khc bit v c tnh a cht v thng k.

Hnh 1: Biu phn tn lm mn cho 243 d liu rng/ thm (Deutsch, 2002, Geostatistical Reservoir Modeling)V d hnh 2 cho thy d liu c gi l tnh ti khi c tnh ca n khng ph thuc vo khong cch (tr trung bnh khng i) Hnh2: D liu tnh ti v khng tnh ti. (T Quc Dng, bi ging a thng k)

Hnh 3: Mi mi tn l mt hng trong khu vc (T Quc Dng, bi ging a thng k)Khi xt mt khu vc rng ln vi nhiu hng khc nhau, s c nhiu mode, nh vy s khng c xem l tnh ti. Gii php c a ra l chia nh khu vc ln thnh nhiu khu vc nh nhm ng nht d liu v mt thng k, khi , trong nhng khu vc nh s thu c b d liu tnh ti (mt tr trung bnh v mt mode) v vi mi khu vc nh s s dng mt m hnh variogram khc nhau.

Figure 4: Chia khu vc ln thnh bn khu vc nh theo bn hng khc nhau(T Quc Dng, bi ging a thng k)3. Khi nim hm ngu nhin:Cc k hiu: Z: bin ngu nhin ti v tr khng ly mu z: gi tr kt qu ca bin ngu nhin Z Z(u): xc sut phn b ca Z ph thuc vo vecto v tr ta u z(u) gi tr kt qu ca Z(u) ti v tr u F: Hm ngu nhin xc nh cc bin ngu nhin trn khu vc nghin cu.Hm phn phi tch ly (cdf cumulative distribution function) cho bt k hai bin ngu nhin Z(u1), Z(u2) l c bit quan trng do th tc quy c a thng k c gii hn t phn phi n bin F(u;z) n hai bin F(u1, u2; z1, z2):

(2.1)Mt tng hp quan trng ca hm phn phi tch ly hai bin F(u1, u2; z1, z2) l hip phng sai (Covariance) c nh ngha:

(2.2)Khi mt tng hp hon ho hn c cn, hm phn phi tch ly F(u1, u2; z1, z2) c th c m t bng cch chuyn i thnh hm du hiu nh phn:(2.3)Do , cc hm phn phi tch ly hai bin (2.1) ti cc gii hn khc nhau z1 v z2 xut hin nh hip phng sai khng trung tm ca cc bin du hiu:

(2.4)Hm mt xc sut (pdf probability density function) trnh by thch hp hn cho cc bin ri rc:

(2.5) k1, k2 = 1,,KMc ch ca nh ngha hm ngu nhin {Z(u), u khu vc nghin cu A} l khng bao gi nghin cu ni bin Z hon ton c bit. Mc ch cui cng ca m hnh hm ngu nhin l thc hin mt s bo co d on v v tr u ni c kt qu z(u) bit.Hm ngu nhin {Z(u), u khu vc nghin cu A} c gi l tnh ti trong va A nu hm phn phi tch ly a bin ca n l bt bin di bt k s dch chuyn no ca N ta vecto uk:

(2.6)Vi mi s dch chuyn l lS bt bin ca hm phn phi tch ly a bin a n s bt bin ca bt k hm phn phi tch ly no c bc thp hn, bao gm hm phn phi tch ly n bin v a bin, v s bt bin tt c moment ca chng, gm tt c hip phng sai loi (2.2) v (2.3). Quyt nh tnh ti cho php cc suy lun ny. F(z) = F(u, z), uAHm hip phng sai l mt hm thng k c s dng o lng s tng quan. N o lng s ging nhau.Quyt nh tnh ti cn cho php suy lun hip phng sai tnh ti t hip phng sai ly mu ca tt c cc cp gi tr d liu z cch nhau bi vecto h:

(2.7)u, u+h ATi h=0, hip phng sai tnh ti C(0) bng vi variance tnh ti 2:

Biu tng quan tnh ti c chun ha:

Variogram l k thut a thng k thng c dng nht m t cc c tnh tng quan khng gian. V ton hc, c nh ngha:

(2.8)u, u+h ADi quyt nh tnh ti, hip phng sai, h s tng quan v variogram l nhng cng c tng ng m t c tnh tng quan bc 2:

(2.9)S tng quan ny ph thuc vo quyt nh tnh ti ng rng gi tr trung bnh v phng sai khng i v khng ph thuc vo v tr. S tng quan ny l c s minh gii variogram khi m hnh phng sai 2 hu hn: Gi tr on bng Sill ca variogram tnh ti l phng sai, ni m gi tr Variogram ng vi tng quan l 0 (khng c tng quan ti Sill). S tng quan gia Z(u) v Z(u+h) l dng (+) khi gi tr variogram thp hn gi tr Sill. S tng quan gia Z(u) v Z(u+h) l m (-) khi variogram vt qu Sill.Quyt nh tnh ti rt quan trng cho s thch hp v tin cy ca phng php m phng a thng k. Vic t hp d liu ngang qua cc tng a cht c th che du s khc bit a cht quan trng, mt khc, s phn chia d liu thnh qu nhiu phm tr con c th dn n thng k khng ng tin da trn qu t d liu trn mt phm tr. Quy lut suy lun thng k l t hp mt s lng ln nht thng tin thch hp a ra d on chnh xc.S tnh ti l mt c tnh ca m hnh hm ngu nhin, do , quyt nh tnh ti c th thay i nu t l nghin cu thay i hoc nu nhiu d liu tr nn c sn. Nu mc ch nghin cu l ton cc, cc chi tit cc b c th khng quan trng; ngc li, cng nhiu d liu c sn th cng nhiu s khc bit thng k quan trng tr nn c th.4. Tnh ton thc nghim Variogram:Trong k hiu xc sut, variogram c nh ngha nh gi tr k vng:

Variogram l 2(h). Semivariogram l mt na ca variogram (h). Semivariogram cho lch khong cch (lag distance) c xc nh bng trung bnh bnh phng ca mt hiu gia cc gi tr khc bit mt khong h:

Vi N l s cc cp lch h.

Figure 5: c tnh ca Semivariogram Sill: l phng sai ca d liu (bng 1 nu l d liu chun), cho thy bin i ln nht. Bn knh nh hng (range): l khong cch ti im variogram t ti sill, cho thy khong tng quan. Nugget effect: tng ca tt c sai st o lng t l nh (s bin i t l nh).Mt s cu hi phi c gii a ra trc khi tnh ton thc nghim variogram: Cc bin d liu c yu cu s bin i hoc loi b cc hng r rng? C h ta a cht hoc a tng chnh xc cho v tr u v vect khong cch h? Vect lch h l g v sai s c lin quan g nn c xem xt?a. Thit lp bin chnh xc:Tnh ton variogram c n trc bng vic chn bin Z s dng trong tnh ton variogram. Vic la chn bin l quy c hin nhin trong ng dng kriging (M t b cha cn c trn l thuyt trng ngu nhin ni suy cc thng s b cha gia cc ging khoan); tuy nhin, s chuyn i d liu thng trong a thng k hin i. S dng k thut Gaussian yu cu chuyn i trc mt im chun ca d liu v variogram ca d liu c chuyn i ny. K thut Indicator yu cu mt du hiu m ha ca d liu trc khi tnh ton variogramBin chnh xc cn ph thuc vo cc hng s c x l nh th no trong vic xy dng m hnh tip theo. Thng th, cc vng r rng v cc hng thng ng c loi b trc khi m hnh a thng k v sau s d (gi tr ban u tr hng) c thm vo m hnh a thng k. Nu th tc m hnh hai bc ny c xem xt, th variogram ca d liu d l cn thit.Mt kha cnh khc trong vic chn bin chnh xc l s pht hin v loi b gi tr ngoi lai. Gi tr d liu cc k cao v thp c nh hng ln n variogram do mi cp c bnh phng trong tnh ton variogram. D liu sai st nn c loi b. ng lo ngi hn l nhng gi tr cao hp l c th che du cu trc khng gian ca phn ln cc d liu. S chuyn i thnh logarit ha hoc im chun lm gim nh hng ca gi tr ngoi lai, nhng ch thch hp nu mt s chuyn i tng thch ngc li c xem xt trong tnh ton a thng k sau . b. S chuyn i ta :S chuyn i ta l cn thit trc khi tnh ton Variogram. Trong s c mt ca cc ging ng, variogram ng khng ph thuc vo chuyn i ta a tng, min l vic tnh ton c gii hn d liu trong phm vi lp a tng v loi tng thch hp. Variogram ngang rt nhy vi s chuyn i ta a tng. C gng tnh ton variogram trc khi chuyn i a tng c th lm cho ngi lp m hnh a ra kt lun sai st rng d liu khng tng quan ngang. D liu tha tht cng c th dn n kt lun ging nh vy.Mt c im c trng ca hin tng a cht l s tng quan khng gian. Chuyn i ta sai, thiu d liu, sai st trong tnh ton cc thng s, v nhiu nhn t khc c th dn n kt lun sai st rng khng c tng quan khng gian. Mt m hnh pure-nugget khng nn c chp nhn.Khi thnh h a cht c un np rng ri, cc chuyn i ta chi tit theo cu trc ng cong phi tuyn l cn thit.S chuyn i d liu v ta l iu kin tin quyt cn thit tnh ton v minh gii variogram. Mt khi d liu c chun b cho tnh ton variogram, cn thit chn khong cch lch, gi tr h xem xt.c. Chn hng variogram v lch khong cch:Tng quan khng gian rt him khi ng hng, ngha l tng quan khng gian rt him khi ging nhau trong tt c cc hng. Khi mt c tnh thay i theo hng hoc khong cch c gi l bt ng hng. Do a thng k c hnh thnh trc trong 3D nn yu cu mt s xc nh tng quan khng gian trong c ba hng, v hu ht cc va biu hin bt ng hng 3D. Do vy, phn tch variogram c thc hin lp i lp li. Variogram u tin nn c tnh ton theo mi hng, khng xt cc hng bt ng hng v trong mt phng ngang.Vic tnh ton variogram thc nghim theo mi hng yu cu mt lch khong cch (lag distance), mt lch dung sai (lag tolerance), v s cc lch (number of lags). Mt c tnh tt u tin cho lch khong cch l mt lch khong cch bng vi trung bnh khong cch gia cc mu. Variogram c xc nh bng trung bnh bnh phng ca mt hiu gia cc d liu cch bit mt khong xp x bng h. N gn nh c th tnh ton variogram cho cc d liu cch bit chnh xch bng khong cch h, do vy cn mt lch khong dung sai (lag distance tolerance). Mt im khi u tt cho lch khong dung sai l gia lch khong cch hoc bng lch khong cch. S cc lch khng nn vt qu nhiu hn 2/3 va nghin cu (hnh 6).Mt lch khong cch chp nhn c cho mt variogram thc nghim theo mi hng yu cu mt cch tip cn lp li nhiu ln, lch khong cch v dung sai lch phi c tinh chnh.

Figure 6: Mt m t v lch, dung sai lch, gc phng v, dung sai gc phng v v thng s bng tn ca m hnh variogram (T Quc Dng, Bi ging a thng k)Sau khi tnh ton variogram thc nghim theo mi hng phi cc nh hng lin tc ti a v ti thiu m xc nh tng quan khng gian 3D. xc nh tnh lin tc trong khng gian 3D yu cu cc m hnh variogram cho ba hng: hng lin tc ti a, hng lin tc ti thiu v mt hng khc. Tnh ton cc m hnh variogram ny v t hp chng xc nh tng quan khng gian 3D. Trong a thng k, hng lin tc ti thiu c xc nh vung gc vi hng lin tc ti a. Vic xc nh ny trong cho khng gian a thng k 2D. Trong a thng k 3D, hng cn li c xc nh vung gc vi mt phng 2D (hnh 7). y l mt phng php y xc nh khng gian lin tc 3D ca va.

Figure 7: Cc hng trong khng gian 3D (Geostatistics in 12 lessons)C ba thng s c yu cu xc nh khng gian 3D lin tc Hng ca khng gian lin tc Cc hng ca m hnh variogram Dung sai gc phng vMt cng c hu ch xc nh hng lin tc ti a v ti thiu l bn variogram. Bn variogram tnh ton variogram t trung tm ca bn v tr v ta trn ra ngoi theo hng cng/ngc chiu kim ng h. Thm vo , hng lin tc ti a c th c tm thy bng cch nghin cu variogram a ra bn knh nh hng ln nht hoc tham kho bn ng ng mc ca c tnh thch hc. Vi vic xc nh lch khong cch v dung sai lch rt kh tnh ton variogram dc theo mt hng, do cn xc nh dung sai mt hng hoc dung sai gc phng v. Hnh 6 m t khi nim dung sai gc phng v. Mt im khi u tt l dung sai gc phng v 22.50, cho tng dung sai gc phng v l 450. Vi m hnh variogram theo mi hng, mt thit lp tt cho variogram 3D yu cu mt tip cn lp li nhiu ln; lch khong cch v dung sai c th khc bit trong mi hng, dung sai gc phng v c th cn tinh chnh nhn c variogram thc nghim tt, v hng lin tc ti a c th cn tinh chnh. Ch rng hai hng khc c c nh. Hng lin tc ti thiu lun vung gc vi hng lin tc ti a v hng th ba lun vung gc vi mt phng lin tc.

Figure 8: Bn m t hng lin tc ti a v ti thiu (Geostatistics in 12 lessons)d. Minh gii v m hnh Variogram:Minh gii VariogramMinh gii variogram rt quan trng. Nhng im variogram c tnh ton khng s dng trc tip c do: Cc kt qu gy nhiu nn c gim bt Minh gii a cht nn c s dng trong m hnh variogram cui cng Cn o lng variogram hp php trong tt c cc hng v khong cch.Cho nhng l do ny, variogram phi c hiu v sau c m hnh thch hp. C mt s im quan trng cho m hnh variogram: Sill l phng sai 2. Nu d liu chun th sill bng 1. Gi tr variogram bn di gi tr Sill ngha l tng quan dng (+), ti gi tr Sill ngha l khng tng quan, v bn trn gi tr Sill ngha l tng quan m (-). Bn knh nh hng l im ni variogram gp Sill, khng phi im ni m Sill xut hin lm phng ra. Mt hiu ng Nugget ln hn 30% l bt thng v cn c iu tra. Tnh d hngNu mt c tnh thch hc c mt lot cc mi tng quan ph thuc vo hng th c tnh thch hc c gi l biu l tnh d hng hnh hc. Nu c tnh thch hc t n Sill trong mt hng v khng c trong hng khc c gi l biu l tnh d hng theo i. Ni cch khc, mt variogram biu l tnh d hng theo i khi variogram khng t ti Sill c k vng. Hu ht d liu va biu l c tnh d hng hnh hc v tnh d hng theo i.

Figure 9: Tnh d hng ca va (Geostatistics in 12 lessons)Tnh d hng theo i c th l kt qu ca hai c tnh va khc nhau: Lp, variogram ngang khng t gi tr Sill k vng do c nhiu lp nh cc hng ang tn ti v variogram khng t c s bin i ton b. Cc hng khu vc, variogram ng khng t c gi tr Sill k vng do mt s khc bit ln trong gi tr trung bnh ti mi ging.Tnh chu kHin tng a cht thng c hnh thnh trong chu k lp li, l mi trng trm tch ging nhau xy ra lp i lp li. M hnh variogram s cho thy c im ny c tnh chu k. Variogram o lng tng quan khng gian s i qua nhng vng chu tng quan dng sau tng quan m trong khi vn theo hng khng tng quan. Hnh 10 m t ct do gi v tng quan semivariance theo phng ng v phng ngang. Semivariance c tnh ton trn s chuyn i im chun (mu ti biu th ht mn c thm thp). ng x chu k theo phng ng v phng ngang c bn knh tng quan ln hn phng ng.

Figure 10: Chu k variogram (Deutsh, Geostatistical Reservoir Modeling)Nhng hng quy m ln (Large Scale Trends):Hu nh tt c cc qu trnh a cht truyn cho mt hng trong vic phn phi c tnh thch hc. lmit ha l kt qu ca thy nhit dng cht lu, i ln lm sch ht vnl nhng hng quy m ln. Hng ny gy ra gi tr variogram leo ln v vt ngng Sill l 1.

Figure 11: Mt log rng (lu t l) t mt chui chu th c hin th bn tri v tng quan variogram im chun c hin th bn phi (Deutsh, Geostatistical Reservoir Modeling)M hnh variogramTt c cc hng variogram phi c xem xt ng thi hiu tng quan khng gian 3D Tnh ton v v variogram thc nghim trong nhng ci c cho l hng chnh lin tc da trn mt kin thc a cht c trc. t mt ng nm ngang i din cho gi tr Sill l thuyt. S dng gi tr ca phng sai (tnh ti)thc nghim cho cc bin lin tc (1 nu d liu c chun ha) v p(1-p) cho cc bin ri rc khi p l t l ton cc cho hng mc quan tm. Thng thng, variogram l c h thng khp vi gi tr Sill l thuyt v tt c phng sai bn di Sill phi c gii thch trong cc bc tip theo. Nu variogram thc nghim tng cao hn Sill, rt c kh nng tn ti mt hng trong d liu. Hng ny nn c loi b chi tit bn trn trc khi tip tc minh gii variogram thc nghim. Minh gii: Phng sai t l nh (Short-scale variance): hiu ng nugget l mt variance khng lin tc ti gc ng vi s bin i quy m nh. N phi c chn bng nhau trong tt c cc hng, chn t hng variogram thc nghim c nugget nh nht. i khi, c th chn h thp n hoc thm ch t n bng 0. Phng sai t l va (Intermediate-scale variance): Bt ng hng hnh hc ng vi hin tng cc bn knh tng quan khc bit trong cc hng khc nhau. Mi hng bt gp ton b s bin i trong cu trc. C th tn ti nhiu hn mt cu trc nh vy. Phng sai t l ln (Large-scale variance): (1) Bt ng hng theo i, c c tnh bi variogram chm ti mt on bng ti mt phng sai thp hn gi tr Sill l thuyt, hoc (2) hiu ng l khoan i din cho mt hin tng mang tnh chu k v c c tnh bi cc gn sng trn variogram. Hiu ng l khoan thm ch khng gp phn vo tng phng sai ca cc hin tng, tuy nhin, bin v tn s ca n phi c nhn bit trong sut th tc mnh gii, ngoi ra, n c th ch tn ti trong mt hng. Mt khi tt c phng sai cc khu vc c gii thch v mi cu trc c lin quan n mt qu trnh a cht, ngi ta c th tin hnh m hnh variogram bng cch chn mt kiu m hnh hp php (m hnh hm cu, hm m, Gaussian) v bn knh tng quan cho mi cu trc. Bc ny c th c coi l phn c tnh thng s ca phn tch variogram. Rng buc m hnh variogram bng mt bc minh gii trc vi s nhn dng cu trc c th dn n vic t ng ph hp ng tin ca m hnh variogram thc nghim.Cc loi m hnh variogram ph bin: Hiu ng Nugget. Hiu ng nugget thng ch nn gii thch khi ln n 30% phng sai. Hiu ng nugget l mt phn ca phng sai do sai st v s bin i t l nh. l c im xy ra ti mt t l nh hn d liu khc bit khong cch nh nht.

M hnh hnh cu. M hnh hnh cu l loi m hnh variogram ph bin nht v c c trng bi mt ng x tuyn tnh ti nhng khc bit khong cch nh v sau cong ti sill bng 1.

M hnh hm m. M hnh hm m ging vi m hnh hnh cu nhng n gn nh tim cn vi sill.

M hnh Gaussian. M hnh Gaussiance l c trng tng quan cao trn bn knh ngn v c dng m hnh cc hin tng c tnh lin tc cao.

e. Workflow:

III. Khi nim lp bn a thng k:1. Gii thiu:

Ti bt k thi im no trong thi gian, lun c mt phn b ng ca mt thuc tnh a cht. Phn b ng l khng c sn, nhng c cch tt nht c th lp bn phn b ng t mt s d liu ly mu. Vic lp bn phn b ng cng chnh xc c th cho nhiu thut ton ni suy c pht trin. Ph bin nht l phng php Kriging. Kriging l mt phng php ni suy chnh xc v tri chy, thch hp cho hin th ha cc hng, nhng khng thch hp cho m phng dng chy ni bo tn bt ng nht trong va l quan trng. Mt thut ton kriging m rng l m phng lin tc (sequential simulation). M phng lin tc thch hp cho m phng v cho php nh gi ngu nhin vi s thc hin cc phng n thay th. 2. c tnh:Xt vn c tnh gi tr ca mt thuc tnh ti v tr bt k khng ly mu u, c k hiu z*(u), ch s dng d liu mu c tp hp trn khu vc nghin cu A, c k hiu z(un) c m t nh hnh 12

Figure 12: Geostatistics in 12 lessonsThut ton gii quyt vn ny l kriging. Kriging l mt cng c ca ng dng lp bn truyn thng v l mt thnh phn cn thit ca phng php m phng a thng k. Thut ton kriging l mt h thng suy rng cc k thut hi quy bnh bnh cc tiu c tnh z*(u) s dng d liu ly mu z(un). Phng trnh kriging thng dng:

(3.1)Vi z*(u) l gi tr c tnh ti v tr khng ly mu u m(u) l tr trung bnh cho trc ti v tr khng ly mu u, = 1,,n l cc trng s c p dng cho n d liuz(u), = 1,, n l n gi tr d lium(u), = 1,, n l gi tr trung bnh cho trc ti cc v tr d liuTt c cc gi tr trung bnh cho trc c th c thit t thnh mt tr trung bnh khng i m(u)= m(u)= m nu khng c thng tin cho trc trn cc hng l c sn.Xt mt gi tr c tnh ti v tr khng c d liu:

(3.2)Vi mc ch gy tranh ci khi chn trng s: Mt (closeness) v tr c c tnh, gi tr c lng s cch u hai d liu bit. Tha gi tr d liu (redundancy), cc d liu bit u nm mt trong hai bn gi tr c lng s gy kh khn cho vic c lng. Tnh lin tc bt ng hng (anisotropic continuity) ln ca tnh lin tc/bin i (magnitude of continuity/variability)

Figure 13: Trng s kriging phi c xt v tha d liu, cht ca d liu v hng v ln ca tnh lin tc (geostatistics in 12 lessons)Mt mc ch khc khi c tnh cc thuc tnh cha bit l ti thiu ha sai s phng sai. Nu sai s phng sai l cc tiu th c tnh s l c tnh tt nht. Sai s phng sai l gi tr k vng ca chnh lch gia gi tr bit v gi tr c tnh:

(3.3)Vi z*(u) l gi tr c tnh v z(u) l gi tr thc.Mt cu hi hin nhin c a ra phng trnh (3.3) l lm cch no xc nh sai s nu khng bit gi tr thc? Khng bit gi tr thc, nhng c th chn trng s tm sai s cu tiu. cc tiu phng sai c tnh, ly o hm ring phn ca sai s phng sai (phng trnh 3.3) v cho n bng 0.M rng phng trnh (3.3) ta c:

(3.4)Kt qu l mt phng trnh quy v hip phng sai gia cc im d liu C(u,u), v hip phng sai gia im im d liu v im c tnh C(u,u). Hm variogram:

V hip phng sai:

Mi lin h gia variogram v hip phng sai l:

(3.5)Vi (h) l variogram, C(0) l phng sai ca d liu, v C(h) l hip phng sai.Phng trnh (3.5) cho thy c th tnh c hip phng sai da vo variogram v phng sai v sau tnh thut ton kriging.Tip tc o hm phng trnh kriging, cng thc (3.4) phi c ti thiu ha bng cch o hm ring phn vi tng trng s v cho chng bng 0:

Cho o hm bng 0 ta c:

(3.6)Hoc c th thay hip phng sai bng variogram do c variogram v hip phng sai u o lng tng quan khng gian:

(3.7)V ma trn hip phng sai vi 3 trng s l:

3. Kriging:Phn ny s tho lun v mt vi th tc kriging v gi thit rng gi tr c tnh ca bin l tng quan tuyn tnh vi cc mu gn . Ty thuc vo ng dng c bit, cc th tc khc nhau s s dng cho mc ch c tnh khc nhau Simple Kriging: n gin nht nhng khng cn thit cho hu ht thc tin. Ordinary Kriging: Th tc kriging ph bin nht, linh hot hn Simple kriging v cho php cc bin thay i cc b. Cokriging: Cho php c tnh mt bin da trn thng tin khng gian ca cc bin khc lin quan. Th tc ny c bit hu ch khi c mt bin c ly mu rng ri v mt bin c ly mu tha tht v chng c tng quan khng gian. Universal Kriging: Dng khi d liu mu biu hin theo mt phng v gi thit tnh ti c th khng hp l.a. Simple Kriging (SK):SK bt u vi gi thit gi tr ti v tr khng ly mu c th c c tnh theo cng thc:

(3.8)Vi:z*(u0): Gi tr c tnh ti v tr u0z(ui): Gi tr ly mu ti v tr uin: Tng s mu c chn trong mt vng nghin cui: Trng s c gn cho mi mu v 0 khng i c tnh gi tr i, yu cu mt iu kin khng lch:

(3.9)Th z*(u0) vo t (3.8) vo (3.9) thu c:

(3.10) Gi thit E[z(ui)] = E[z(u0)], da trn gi thit tnh bc 1, vit c:

(3.11)Vi yu cu khng lch, iu kin cc tiu phng sai phi c tha mn. V ton hc, trng s c th c chn sao cho biu thc di y l b nht.

(3.12) Kt qu ca iu kin ny l phng trnh

cho i = 1,,n(3.13)Vi:C(ui, uj): Gi tr hip phng sai gia cc im v tr ti ui v ujC(ui, u0): Gi tr hip phng sai gia v tr ly mu ui v v tr khng ly mu u0Cc gi tr hip phng sai thu c da trn m hnh khng gian. Phng trnh (3.13) c th c vit di dng ma trn:

(3.14)Mt khi trng s c c tnh, phng trnh (3.8) s c tnh gi tr z*(u0). Thm vo , c tnh phng sai l:

(3.15)b. Ordinary Kriging (OK):Trong th tc SK, gi thit rng gi tr trung bnh m(u) c bit. Bng gi thit tnh ti bc 1, m(u) gim thnh m. Phi bit gi tr m trc khi s dng mt biu thc SK. Trong thc tin, tr trung bnh thc ton cc rt him khi c bit nu khng gi thit tr trung bnh mu bng tr trung bnh ton cc. Ngoi ra, tr trung bnh cc b trong vng nghin cu ln cn c th thay i trn khu vc quan tm, do gi thit tnh ti c th khng hon ton hp l. Th tc Ordinary Kriging (OK) s khc phc vn ny bng cch xc nh phng trnh c tnh.Xt phng trnh (3.8) c s dng cho SK:

(3.8)Tuy nhin, yu cu v iu kin khng lch l:

(3.9)Gi thit E[z*(u0)] = E[z(ui)] = m(u0), vi m(u0) l tr trung bnh trong v tr min ln cn nghin cu u0, c c:

(3.16)Tuy nhin, c gng cho 0 = 0 bng cch kh gi tr trung bnh v gi thit rng tnh ti bc 1 hon ton hp l (gi thit tr trung bnh cc b ph thuc vo v tr), nu gi s:

(3.17)Th phng trnh c tnh(3.8) c vit thnh

(3.18)Ngoi ra vi iu kin khng lch, yu cu thon mn iu kin phng sai cc tiu. Cc tiu ha phng sai vi rng buc (3.8) thu c kt qu:

vi i= 1,,n(3.19)Vi l thng s Lagrange v C i din cho hip phng sai. Phng trnh (3.19) c th c vit di dng ma trn:

(3.20)Mt khi i c tnh, gi tr c tnh z*(u0) s thu c t phng trnh (3.18). c tnh hip phng sai:

(3.21)c. Cokriging:Cokriging c s dng c tnh mt bin gi tr da trn tng quan khng gian vi cc bin gi tr c ly mu khc. Hai v d ph bin c ng dng cokriging ci thin c tnh trong m t va l c tnh thm s dng d liu rng v c tnh rng s dng d liu a chn. Gi nh rng, gi tr c tnh l z*(u0) ti v tr u0. Trong nghin cu vng ln cn c n mu ca bin chnh Z v m mu ca hip bin (bin tng quan) Y. Phng trnh c lng nh sau:

(3.22)

Vi l trng s c gn cho mu ti v tr

l trng s c gn cho mu ti v tr p dng iu kin khng lch (3.9):

(3.9)Th (3.13) vo (3.2) thu c:

(3.23)Vi mZ v mY ln lt l gi tr k vng ca bin Z v Y. tha mn phng trnh (3.23) th:

v (3.24)Phng trnh (3.24) m bo iu kin khng lch c tha mn.Ngoi ra, cn phi tha mn iu kin cc tiu phng sai:

(3.25)Cc tiu ha phng trnh (3.25) vi hai rng buc c xc nh trong phng trnh (3.24):

(3.26)V

(3.27)Trong hai phng trinh (3.26) v (3.27) vi:CZ v CY: Ln lt l hip phng sai ca hai bin Z v Y.CC: Hip phng sai cho gia hai binZ v Y: Thng s Larange.Phng trnh c th c vit di dng ma trn:

Ma trn bn tri c kch c (n+m+2). Gii phng trnh ma trn trn thu c v , sau th vo phng trnh (3.22) tm c gi tr c tnh.Biu thc sai s phng sai:

(3.28)d. Universal Kriging (UK): Th tc Universal Kriging (UK) c tnh gi tr trong s c mt ca thng tin mu theo mt phng m gi thit tnh ti bc 1 khng tha mn. Tr trung bnh cc b thay i theo hng ca phng v khng gn tr trung bnh ton cc. Loi d liu ny phi c x l trc nhm thit lp gi thit tnh ti v s dng k thut kriging c tnh.Vic hp nht hng ca d liu cn xc nh trc bin d liu:

(3.29)Vi z(u) l bin ti v tr quan tm u, m(u) l gi tr trung bnh hoc xu hng (drift), v R(u) l gi tr d. Nu chia bin thnh tr trung bnh v gi tr d, bng vic loi b tr trung bnh t d liu, thu c gi tr d tha mn yu cu tnh ti bc 1.Nu c mt hng trong b d liu, vi mi im d liu, v mt khu vc nghin cu ln cn ti thiu trong hng . Tnh ton gi tr trung bnh ca tt c mu trong vng ln cn ny v gi thit l gi tr trung bnh cc b. V ton hc:

(3.30)Nu xc nh cc khu vc nghin cu ln cn tng t nh vy s thu c: Gi tr trung binh cao hn im mu nu tt c mu bao quanh l cao Gi tr trung bnh thp hn im mu nu tt c mu bao quanh l thpSau , tr i gi tr trung bnh cc b t mi mu n l, thu c:

(3.31)Vi cc gi tr d, cc hng cc b s b loi b, khng biu hin bt k hng no. Bng cch xc nh ny, trung bnh cc gi tr d s bng 0 v gi thit tnh ti c tha mn.V nguyn tc, vic p dng k thut kriging cho cc gi tr d v thm tr li cc hng, c th c tnh cc gi tr ti v tr khng ly mu.Rt kh khn c tnh variogram cho gi tr d ti mi im, v ngoi vic p dng k thut kriging cho cc gi tr d, cn phi c tnh v m hnh ha variogram cho cc gi tr d. Vi la chn c sn c tnh v m hnh ha cc gi tr d: Bng vic s dng cc khu vc ln cn cho mi mu, tr trung bnh cc b c thit lp. Bng cch tr i tr trung bnh cc b (xu hng), gi tr d thu c ti mi v tr v variogram ca cc gi tr d c th c c tnh. Tm hng (direction) ni cc xu hng (trend) khng c ngha. Gi thit tnh ti bc 1 tha mn trong hng , variogram cho bin ban u c c tnh trong hng v c p dng cho cc hng (direction) ca xu hng (trend).Mt khi variogram c c tnh v m hnh, phi gi thit rng mt loi hng c th l hin din trong d liu. Gi thit ny c yu cu cho UK. Thng thng, cc nh tr trung bnh (drift) bng phng trnh:

(3.32)Vi al l h s ca hm fl(u). Bng nh ngha, lun gi thit f0(u) bng 1.V d, nu c mt xu hng tuyn tnh:

(3.33)V cho xu hng bc 2:

(3.34) Trong sut qu trnh c tnh, gi thit loi hng tuyn tnh, bc 2 bit. Qu trnh c tnh UK bt u ging vi OK

(3.35)p dng iu kin khng lch:

vi l = 0,, L(3.36)Phng trnh (3.36) c L+1 rng buc. Ch vi l = 0, c mt rng buc v tng trng s bng 1. p dng iu kin cc tiu phng sai, thu c:

(3.37)Ma trn bn tri c kch c (n+L+1) v c (L+1) thng s Lagrange ng vi (L+1) rng buc.Gii phng trnh (3.37) thu c cc gi tr cho i v i. T tm c gi tr c tnh theo phng trnh (3.35) v phng sai c c tnh theo phng trnh di y:

(3.38)4. M phng c tnh thch hc:M phng ch ra cc khuyt im ca kriging v vn s dng thut ton kriging v tt c u im ca kriging. Mt trong nhng th quan trng nht m kriging lm ng v cung cp ng lc cho m phng lin tc l n nhn ng hip phng sai gia d liu v hm c lng. Vn m dn n m phng lin tc l mc d nhn hip phng sai chnh xc gia d liu v gi tr c tnh nhng n tht bi nhn hip phng sai gia cc gi tr c tnh. l, thay v s dng cc hm c lng nh cc d liu b sung, thut ton kriging ch n gin l chuyn sang hm c lng tip theo khng cha hip phng sai gia cc hm c lng c v mi. M phng lin tc s lm iu . Hm c lng u tin c m phng ch vi d liu v khng c bt k mt gi tr c tnh no. c tnh tip theo c m phng nhng hm c lng trc c s dng nh d liu v variogram ca n c bao gm trong thut ton.

Figure 14: M phng lin tc (geostatistics of 12 lessons)iu ny ng lc tin hnh c tnh lin tcm nhng c vn l thiu phng sai. Thiu phng sai l phng sai kriging:

Phng sai Kriging ny phi c thm li m khng c s thay i c tnh lp li variogram ca kriging. iu ny c hon thnh bng cch thm mt thnh phn c lp vi mt tr trung bnh bng 0 v phng sai ng vi c tnh kriging:

Quy trnh lm vic ca m phng lin tc nh sau: Chuyn d liu Z ban u thnh mt phn phi chun (tt c cng vic c lm trong khng gian chun). n v tr u v thc hin kriging thu c gi tr c tnh v ng vi phng sai kriging:

V mt gi tr d ngu nhin R(u)theo mt phn phi chun vi tr trung bnh l 0 v phng sai l SK2(u). Thm gi tr c tnh v gi tr d nhn gi tr c m phng:

Ch rng Z*(u) c th thu c bng cch v t mt phn phi chun vi tr trung bnh Z*(u) v phng sai SK2(u). Thm Zs(u) nhm thit lp d liu chc chn rng hip phng sai vi gi tr ny v tt c d on tng lai l ng. tng mu cht ca m phng lin tc l xem nhng gi tr c m phng trc nh d liu m m phng hip phng sai gia tt c cc gi tr c m phng. Ch tt c cc v tr trong th t ngu nhin ( trnh nhng gi to gii hn nghin cu). Chuyn i li tt c gi tr d liu v gi tr c m phng khi m hnh c hnh thnh. To cc s thc hin khc c xc sut nh nhau bng cch lp li vi s khi u ngu nhin khc nhau.5. Ti sao theo phn phi (chun) Gaussian?c tnh mu cht ton hc lm cho m phng lin tc Gaussian (Sequential Gaussian Simulation) lm vic l khng gii hn phn phi Gaussian. S lp li hip phng sai ca kriging bt k phn phi d liu, s hiu chnh phng sai bng cch thm mt gi tr d ngu nhin lm vic bt k hnh dng ca phn phi gi tr d (tr trung bnh phi l 0 v phng sai bng vi phng sai phi c gii thiu li).C mt l do rt tt cho vic gii thch ti sao phn phi Gaussian c s dng: S dng bt k phn phi khc khng dn ti s chnh xc phn phi ton cc ca cc gi tr c m phng. Tr trung bnh c th ng, phng sai ng, variogram ca cc gi tr c ly cng nhau l ng, nhng hnh dng (shape) s khng ng. iu ny l khng vn trong khng gian Gaussian do tt c phn phi l Gaussian, bao gm cc gi tr c m phng cui cng.C l do khc l ti sao phn phi Gaussian c s dng: nh l gii hn trung tm ni rng lin tc thm vo cc gi tr d ngu nhin thu c cc gi tr c m phng dn tin ti mt phn phi Gaussian.

Nguyn Mnh Trng MSSV: 31204214Page 1

Chuyn i chun ha cc im

Chuyn i ta

Variogram ng hng ( lch khong cch, dung sai lch)

Tm hng chnh, hng ph (bn variogram, bn ng ng mc)

Tnh ton variogram thc nghim trn hng chnh

M hnh ha mi hng variogram ring bit s dng cng mt nugget, s v loi m hnh

T hp cc hng variogram cho mt m hnh tng quan khng gian hp l