-
Lokalen akcionen plan
2010 - 2013
za unapreduvawe na polo`batana licata so popre~enostvo Op{tina
Kumanovo
Lokalen akcionen plan
2010 - 2013
www.poraka.org.mkHendikep Internacional
Jugoisto~na Evropa
Republi~ki centar za poddr{kana lica so intelektualna
popre~enost - PORAKA
Lokalniot akcionen plan za unapreduvawe na polo`bata na licata
so popre~enost vo Op{tina Kumanovo 2010 - 2013 e
podgotven vo periodot januari - maj 2010 vo ramkite na
programata GRADOT I POPRE^ENOSTA, implementirana od
Republi~ki centar za poddr{ka na lica so intelektualna
popre~enost - PORAKA, vo sorabotka so Hendikep Internacio-
nal - Jugoisto~na Evropa, a so poddr{ka od Programata za mali
grantovi naAmbasadata na SAD vo Republika Makedonija.
Plani akcional lokal për avansimin e pozitës së personave me
pengesa në Komunën e Kumanovës 2010 - 2013 është përgatitur
nëperiudhën janar - maj 2010 në kuadër të programit QYTETI DHE
PENGUESHMËRIA, e implementuar nga Qendra republikane përpërkrahje
të personave me pengesa intelektuale - PORAKA, në bashkpunim me
Hendikep Internacional – Evropa Juglindore, ndërsame përkrahje të
Programit për grante të vogla nëAmbasadën e SHBAnë Republikën e
Maqedonisë.
Ambasada na SAD
vo Republika Makedonija
Plani akcional lokal
2010 - 2013
për avansimin e gjendjes sëpersonave me pengesa në
Komunën e Kumanovës
Plani akcional lokal
2010 - 2013
C M Y B
C M Y B
C M Y B
C M Y B
-
Lokalen akcionen plan za popre~enost vo Op{tina Kumanovo 2010
-2013
str. 1
LOKALEN AKCIONEN PLAN ZA UNAPREDUVAWENA POLO@BATA NA LICATA SO
POPRE^ENOSTVO OP[TINA KUMANOVO 2010 - 2013
Republi~ki centar za poddr{ka na licaso intelektualna
popre~enost – PORAKA
Programa “Gradot i popre~enosta”
-
Programa “Gradot i popre~enosta”
str. 2
Naslov:Lokalen akcionen plan za unapreduvawe na polo`bata
nalicata so popre~enost vo Op{tina Kumanovo 2010 - 2013
Izdava~:Republi~ki centar za poddr{ka na lica sointelektualna
popre~enost - PORAKAul. ”Orce Nikolov” br. 122, 1000 Skopje;tel.:
329 69 61; faks: 329 69 60e-mail: [email protected]:
www.poraka.org.mk
Ureduva~ki odbor:Violeta DimoskaD-r Vasilka DimoskaVlado
KrstovskiAfrim Iljazi
Prevod na albanski jazik:Sabrije Ajdini i Afrije Sulejmani
Lektura i korektura:Vesna Stoj~evska
Grafi~ki dizajn i pe~atewe:Data Pons - Skopje
Skopje, avgust 2010 godina
Proektot “Gradot i popre~enosta” e delumno poddr`an od
Ambasadata na SAD.Mislewata, otkritijata i zaklu~ocite, ili
preporakite izneseni ovde se naavtorite i ne gi odrazuvaat onie na
Stejt Departmentot na SAD.
-
Lokalen akcionen plan za popre~enost vo Op{tina Kumanovo 2010
-2013
str. 3
SODR@INA
Voveden zbor na Gradona~alnikot
..............................................................................5
Lokalen akcionen plan za unapreduvawe na polo`bata na licataso
popre~enost vo Op{tina
Kumanovo........................................................................7
[to e lokalen akcionen plan?
....................................................................................8
Generalni podatoci za Op{tina
Kumanovo...............................................................8
Definirawe na „popre~enosta”
..................................................................................10
Statisti~ki podatoci vo odnos na licata so popre~enost voOp{tina
Kumanovo...........................................................................................................12
Realizirani aktivnosti za izgotvuvawe na lokalniot akcionen plan
........14
Koordinativno telo za sproveduvawe na lokalniot akcionen plan
.............16
Lista na identifikuvani potrebi i prioriteti na licataso
popre~enost vo Op{tina
Kumanovo.......................................................................18
Plan za sproveduvawe na lokalniot akcionen plan za licataso
popre~enost vo Op{tina
Kumanovo.......................................................................23
-
Programa “Gradot i popre~enosta”
str. 4
-
Lokalen akcionen plan za popre~enost vo Op{tina Kumanovo 2010
-2013
str. 5
VOVEDEN ZBOR NA GRADONA^ALNIKOT
@iveeme vo vreme na nova svetska etika i vo vreme na promovirawe
na univerzalnoto pravo na po~it na~ovekovata vrodena vrednost i na
~ovekovoto dostoinstvo. Ova pravo e bezuslovno i ne zavisi
odpostoeweto na popre~enosta, od nejzinata priroda ili od nejziniot
stepen. Lu|eto so popre~enost sepriroden i integralen del na sekoja
zaednica. Okolu 10 000 `iteli na Op{tina Kumanovo se lu|e
sopopre~enost.
Na{ata zaednica e multietni~ka i multikulturna. Razli~nosta e
su{tinata na demokratijata, a niedoka`avme deka lokalnata
demokratija ni e prioritet. Vo Op{tina Kumanovo razli~nosta e
prisutna iod perspektiva na popre~enosta. Zatoa lokalnata vlast
mora na politikata na popre~enosta da gledakako na demokratsko
pra{awe.
Celta na ovoj Lokalen plan e da se obezbedat podednakov tretman
i `iveewe bez diskriminacija,podednakov pristap do
infrastrukturata, informaciite i uslugite koi Op{tinata im gi nudi
na svoitegra|ani, kako i celosno u`ivawe na ~ovekovite, politi~kite
i socijalnite prava za licata so popre~enostvo Op{tina Kumanovo. So
negovata realizacija, na lu|eto so popre~enost, osven zgolemenoto
~uvstvo napripadnost, im se dava mo`nost, so nivnoto iskustvo,
talent i sposobnosti, da davaat pridones volokalnata zaednica, na
toj na~in {to sami }e mo`at da zboruvaat i da odlu~uvaat za
sebe.
Vo 1993 godina bea usvoeni Standardnite pravila na Obedinetite
nacii za izedna~uvawe na mo`nostitena licata so posebni potrebi. Vo
2006-ta be{e usvoena Konvencijata na ON za pravata na licata so
posebnipotrebi. Vo tekot na 2010 godina, od strana na Vladata na
RM, usvoena e Nacionalnata strategija zaizedna~uvawe na pravata na
licata so invalidnost (Revidirana) 2010 – 2018.
-
Programa “Gradot i popre~enosta”
str. 6
So usvojuvawe na Lokalniot akcionen plan za unapreduvawe na
polo`bata na licata so popre~enost voOp{tina Kumanovo 2010 – 2013,
vo na{ata lokalna zaednica }e dobieme po~eten impuls za
oficijalnoformalizirawe na procesot na socijalna inkluzija na ovie
gra|ani. So ovoj proces }e gi obezbedimepotrebite na site gra|ani,
progresivno i evolutivno, da ja formiraat osnovata za planirawe i
strategijana na{ata lokalna samouprava.
Poradi toa, Sovetot na Op{tina Kumanovo ednoglasno go usvoi
izgotveniot Lokalen akcionen plan zaunapreduvawe na polo`bata na
licata so popre~enost vo Op{tina Kumanovo 2010 – 2013, kako
strategiskiakt za razvoj na Op{tinata.
Kako lokalen dokument za razvoj na Op{tinata, Akcioniot plan e
sostaven od identifikuvanite potrebina lokalno nivo, so celi i
prioriteti koi se prifatlivi i za lokalnata vlast i za
organizaciite nalicata so popre~enost. Kako instrument, pak, za
implementacija na konkretnite ~ekori, toj predlaga akciikoi se vo
soglasnost so resursite na lokalnata zaednica. Toa se akcii so koi
}e gi otstranime onie pre~ki{to lu|eto so popre~enost gi pravat
diskriminirani, a so toa i hendikepirani.
Im blagodaram na site {to u~estvuvaa vo rabotata za izgotvuvawe
na ovoj Lokalen plan.
Gradona~alnik na Op{tina Kumanovo, Zoran Damjanovski
-
Lokalen akcionen plan za popre~enost vo Op{tina Kumanovo 2010
-2013
str. 7
LOKALEN AKCIONEN PLAN ZA UNAPREDUVAWE NA POLO@BATA NA LICATA
SOPOPRE^ENOST VO OP[TINA KUMANOVO
So tekovnata reforma na decentralizacija, lokalnite samoupravi
dobija mnogu odgovorna uloga voprocesot na unapreduvaweto na
sostojbata vo koja se nao|aat ranlivite grupi gra|ani, vklu~itelno
i licataso popre~enost. Odlukite {to gi donesuvaat lokalnite
samoupravi vlijaat vrz sekojdnevniot `ivot nalicata so popre~enost.
Poradi toa, od golemo zna~ewe e lokalnite vlasti, pri planiraweto
na politikitei donesuvaweto na odlukite, da gi vklu~uvaat i
aspektite na popre~enosta, t.e. da sogledaat kako sekojaodluka }e
vlijae vrz `ivotot na licata so popre~enost.
Vospostavuvaweto bliska sorabotka pome|u lokalnite vlasti i
organizaciite na licata so popre~enoste osnovniot preduslov za
efektivno kreirawe na inkluzivnata lokalna politika vo odnos na
licata sopopre~enost.
Imaj}i go ova predvid, Republi~kiot centar za poddr{ka na lica
so intelektualna popre~enost – PORAKA,vo periodot septemvri 2009 –
septemvri 2010 godina, realizira{e konkretna akcija za razvivawe
lokalniakcioni planovi za popre~enost vo tri op{tini vo Republika
Makedonija: Kumanovo, Ohrid i Vinica.
Aktivnostite za kreirawe na lokalnite akcioni planovi se
realiziraa vo sorabotka i niz partnerskiodnos so trite op{tini i
me|unarodnata organizacija Hendikep Internacional (Handicap
International), acelata programa e poddr`ana od Programata za mali
grantovi na Ambasadata na Soedinetite AmerikanskiDr`avi vo
Makedonija.
-
Programa “Gradot i popre~enosta”
str. 8
[TO E LOKALEN AKCIONEN PLAN?
Lokalnite akcioni planovi za popre~enost pretstavuvaat
instrumenti za razvoj i za implementirawe nakonkretnite ~ekori {to
vodat kon unapreduvaweto na sostojbata na licata so popre~enost.
Tie sestrategiski dokumenti, sostaveni od identifikuvanite potrebi
na lokalno nivo i od utvrdenite celi iprioriteti {to se prifateni
od strana na lokalnite vlasti i od organizaciite na licata so
popre~enost.
Lokalnite akcioni planovi se naso~eni kon unapreduvaweto na
kvalitetot na `ivotot na licata sopopre~enost, tie opfa}aat pra{awa
koi se od najgolemo zna~ewe za niv i predlagaat akcii koi se
vosoglasnost so resursite na lokalnata zaednica.
GENERALNI PODATOCI ZA OP[TINA KUMANOVO
Se pretpostavuva deka Kumanovo bilo osnovano vo XII vek, vo
blizina na seloto @egligovo, so cel da go~uva preminot me|u rekite
Vardar i Ju`na Morava. Vo 1519 godina, vo turskite dokumenti, se
spomnuvakako selo vo sostav na Nagori~kata nahija, so 52 semejstva
i okolu 300 `iteli. Kako gradska naselba(kasaba) se spomenuva vo
vtorata polovina na XVII vek. Se pretpostavuva deka naselbata vo
ovoj periodimala slabo razvieno stopanstvo. Toa go potvrduvaat i
patopisnite bele{ki na Evlija ^elebija od 1660godina, spored koi vo
naselbata imalo okolu 600 ku}i, xamija, medresa, an, amam i odreden
broj du}ani.Gradskata naselba Kumanovo stanala administrativen
centar na nahijata pri krajot na XVI ili vopo~etokot na XVII vek.
Prvite izvorni podatoci za naselbata Kumanovo datiraat od 1519
godina, a seizvle~eni od patopisnite defteri vo arhivot na
Republika Turcija vo Istanbul. Zabele`ani se 52semejstva i okolu
300 `iteli. Najop{irni i najzna~ajni podatoci dava Evlija ^elebija
vo 1660 godina,koj napi{al: „Naselbata Kumanovo se nao|a na
teritorijata na Skopskiot sanxak i pretstavuva ednovojvodstvo.
Gradot e ukrasen so mnogu reki, zakiten so 600 ku}i, pokrieni so
}eramidi”.
-
Lokalen akcionen plan za popre~enost vo Op{tina Kumanovo 2010
-2013
str. 9
Lokacija na op{tinata
Gradot Kumanovo se nao|a vo severniot del na Republika
Makedonija. Smesten e vo isto~noto podno`jena Skopska Crna Gora, vo
isto~niot del na Kumanovskoto Pole, na nadmorska viso~ina od 330
metri.Postaven na glavnata soobra}ajna arterija po
Vardarsko-moravskata dolina, Kumanovo ima mo{ne
dobrasoobra}ajno-geografska polo`ba. Kako soobra}aen jazol, osven
trasiraniot `elezni~ki soobra}aj, niznego minuvaat pati{ta koi na
istok vodat do Kriva Palanka i Kratovo, na jugoistok za Sveti
Nikole, nasever kon dolinata na Ju`na Morava i na jugozapad do
Skopje.
Struktura na naselenieto vo op{tinata
Vo po~etokot na XX vek vo Kumanovo `iveele okolu 14 530 `iteli.
Vo tekot na Vtorata svetska vojnaKumanovo se istaknuva vo borbata
protiv fa{isti~kiot agresor. Vo povoeniot period bele`i
permanentenrast na naselenieto (1948 g. – 20 578 `iteli; 1953 g. –
23 785 `iteli; 1961 g. – 31 845 `iteli; 1971 g. – 47809 `iteli;
1981 g. – 63 088 `iteli; 1994 g. – 71 853 ili 65 233 `iteli),
posebno vo vremenski period od1961 do 1981 godina, koga naselenieto
dvojno se zgolemuva. Spored brojot na `itelite, vo 1994 godina
etret grad po golemina vo Republika Makedonija, zad Skopje i
Bitola. Op{tina Kumanovo pretstavuvanajgolema op{tina vo Republika
Makedonija. Spored statisti~ki podatoci od popisot vo 2002
godina,gradot Kumanovo broi 76 272 `iteli, od koi:
Makedonci 47 743 (62,60%)Albanci 18 278 (23,96%)Srbi 5 230
(6,86%)Romi 4 056 (5,32%)Turci 256 (0,34%)Vlasi 108 (0,14%)Bo{waci
15 (0,02%)Ostanati 586 (0,77%)
-
Programa “Gradot i popre~enosta”
str. 10
DEFINIRAWE NA „POPRE^ENOSTA”
Definiraweto na „popre~enosta”1 e dosta kompleksno pra{awe.
Sledej}i gi svetskite trendovi vo odnos na terminologijata i
Me|unarodnata klasifikacija nafunkcioniraweto, popre~enosta i
zdravjeto (ICFDH) na Svetskata zdravstvena orgnanizacija, vo
ovojdokument e koristen terminot „popre~enost” kako najsoodveten
prevod od angliski jazik na terminot„disabilty”. Vo Republika
Makedonija sè u{te ne e kompletno usoglasena terminologijata za
ovaavulnerabilna grupa gra|ani, no zabele`an e pozitiven trend vo
ramkite na usoglasuvaweto nazakonodavstvoto vo zemjata so
zakonodavstvoto na zemjite-~lenki na Evropskata zaednica.
Me|unarodnata klasifikacija na funkcioniraweto, popre~enosta i
zdravjeto:Nudi integrirano i nau~no sogleduvawe na zdravjeto i
popre~enosta;Predlaga interdisciplinaren jazik za stru~nite
rabotnici od zdravstvenoto, socijalnoto iobrazovnoto pole, koj e
univerzalno prifaten na me|unarodno nivo;Mu dava neophodno zna~ewe
na ambientalniot faktor i mo`e da se primenuva vo razli~ni
kulturnisredini;Ima pove}edimenzionalniot pristap i sodr`i
kriteriumi koi gi stavaat site patolo{ki sostojbina isto ramni{te,
nezavisno od pri~inite;Voveduva neutralna terminologija, so {to se
razgrani~uva o{tetuvaweto od popre~enosta ihendikepot.
Spored Me|unarodna klasifikacija na funkcioniraweto,
popre~enosta i zdravjeto, na popre~enosta netreba da se gleda kako
na opredelena karakteristika ili nedostatok na edinkata, tuku na
nea treba da segleda kako na edno zaemno dejstvo na zdravstvenite
karakteristiki i kontekstualnite faktori koivlijaele na nejzinata
pojava.
1 Popre~enost (disability) SZO (WHO) - termin koj se koristi za
razli~ni funkcionalni ograni~uvawa (fizi~ki, intelektualniili
setilni), koi mo`at da bidat od vremen ili od traen karakter.
-
Lokalen akcionen plan za popre~enost vo Op{tina Kumanovo 2010
-2013
str. 11
Poradi bolest, povreda ili kongenitalna malformacija, mo`e da se
javi:
(Impairment) O{tetuvawe – gubitok ili abnormalnost na
psiholo{kata, fiziolo{kata, ili anatomskatastruktura ili
funkcija.
(Disability) Popre~enost – kako rezultat na odredeno o{tetuvawe,
mo`e da se pojavi restrikcija ilinedostig na mo`nosta da se
izveduvaat opredeleni aktivnosti na na~in ili so kapacitet {to e
svojstvenza ~ovekot.
(Handicap) Hendikep – kako rezultat na nastanatoto o{tetuvawe
ili na popre~enosta, mo`e da se pojavinemo`nost zaradi koja e
ograni~eno ili onevozmo`eno izvr{uvaweto na opredeleni funkcii koi
senormalni za ~ovekot (sekako, soodvetni za odredena vozrast i pol,
vo soglasnost so socijalnite ikulturnite faktori).
Vrz osnova na gorenavedenoto, terminot „popre~enost” vo ovoj
dokument podrazbira „sostojba {to vodikon socijalni i ekonomski
nedostatoci/isklu~uvawe, negirawe na pravata i ograni~uvawe na
mo`nostiteza ramnopravnost vo `ivotot vo zaednicata”.
Dobrata politika e va`na po~etna to~ka dokolku taa obezbeduva
{irok prostor za dijalog pome|u vladitei me|unarodnata zaednica za
da se kreira politika za razvoj i poddr{ka na pravata na licata
sopopre~enost, no i za promovirawe akcii vo soglasnost so
Standardnite pravila na ON za izedna~uvawena mo`nostite na licata
so popre~enost2 i so Konvencijata na ON za pravata na licata so
popre~enostna centralno i na lokalno nivo.
2 UN General Assembly. Standard Rules for the Equalization of
Opporunities for Persons with Disabilities. 48 session Resolution
48/96.New York. 20.12.1993
-
Programa “Gradot i popre~enosta”
str. 12
STATISTI^KI PODATOCI VO ODNOS NA LICATA SO POPRE^ENOSTVO OP[TINA
KUMANOVO (izvor: Centar za socijalna rabota – Kumanovo)
• Polnoletni lica so o{teten vid 20• Polnoletni lica so o{teten
sluh 17• Polnoletni lica, mentalno retardirani 438• Du{evno
zaboleni lica 121• Polnoletni lica, telesno invalidni 147• drugi
maloletni i polnoletni korisnici 1751
Vkupno 2494
• Specijalen zavod – Demir Kapija 25• Bawa Bansko 7• Zavod za
rehbilitacija na deca i mladinci – Topansko pole 8• „Partenija
Zografski” 3• „Ko~o Racin” 1• Zavod za o{teten vid 6• Zavod za
rehabilitacija na sluh, govor i glas 2• „Iskra” – [tip 4• DSU „Naum
Ohridski” – Skopje 4
Vkupno 60
1. Broj na lica so popre~enost
2. Broj na lica so popre~enost smesteni vo institucii
-
Lokalen akcionen plan za popre~enost vo Op{tina Kumanovo 2010
-2013
str. 13
3. Broj na korisnici na poseben dodatok
Vid na korisnici semejstva deca• Korisnici so pote{ka i najte{ka
popre~enost 53 55• Korisnici so umerena i dlaboka intelektualna
popre~enost 128 129• Korisnici so pre~ki vid, sluh, govor 28 33•
Korisnici so kombinirani pre~ki 97 98
Vkupno 306 315
4. Kapacitet i struktura na korisnicite vo Dnevniot centar za
lica so posebni potrebiDneven centar za lica na vozrast od 5 do 26
godini, so kapacitet za 20-25 lica.
`enski 1 2 3 4 10
ma{ki 2 2 5 3 12
Vozrast 5-9 10-14 15-18 nad 18 vkupno
Vkupno 3 4 8 7 22
Struktura na korisnici po vozrast i po pol
Struktura na korisnici spored vid na popre~enost
umerena intelektualna popre~enost 14
te{ka intelektualna popre~enost 3
Vid na popre~enost broj
kombinirani pre~ki vo razvojot 5
Vkupno 22
-
Programa “Gradot i popre~enosta”
str. 14
REALIZIRANI AKTIVNOSTI ZA IZGOTVUVAWE NA LOKALNIOT AKCIONEN
PLAN
Procesot na kreirawe na Lokalniot akcionen plan vo Op{tina
Kumanovo se temele{e vrz principot naparticipativnost, a
aktivnostite bea podeleni na nekolku fazi, sekoja so odredena cel i
so o~ekuvanrezultat.
Prvata i vtorata faza na programata „Gradot i popre~enosta”
opfatija podgotvitelni aktivnosti za nejzinosproveduvawe, sostanok
so g. Zoran Damjanovski, Gradona~alnik na Op{tina Kumanovo,
formirawe naRabotna grupa za kreirawe na Lokalniot akcionen plan i
potpi{uvawe Memorandum za sorabotka vorealizacijata na celata
programa so Op{tina Kumanovo i so vklu~enite lokalni institucii i
organizaciina lica so popre~enost.
^lenovi na Rabotnata grupa za kreirawe na Lokalniot akcionen
plan:1. Frosina Trajkovska – Op{tina Kumanovo,2. Tomislav
Dejanovski – Op{tina Kumanovo,3. Coki Ristovski – Op{tina
Kumanovo,4. Suzana Trajkovska – JUM Centar za socijalna rabota –
Kumanovo,5. Blagoja Cvetkovski – MTSP PE Kumanovo,6. Blage
Jakimovski – Centar za vrabotuvawe – Kumanovo,7. Jagoda Aleksievska
– JZU Op{ta bolnica – Kumanovo,8. Svetlana Stev~evska – FZO PS
Kumanovo,9. Milena Ili}-Pe{i} – OU „Bra}a Miladinovci” –
Kumanovo,10.Qube Dimitrievski – Sojuz za sport i rekreacija na
invalidi – Kumanovo,11. ^edomir Trajkovski – „PORAKA”,12.Boban
Kraqevski – Zdru`enie na slepi lica – Kumanovo,13.Bojan Petru{evski
– Crven krst – Kumanovo,14.Sandra Krstevska Sarevska – Dneven
centar za deca so posebni potrebi – Kumanovo.
-
Lokalen akcionen plan za popre~enost vo Op{tina Kumanovo 2010
-2013
str. 15
Tretata faza od realizacijata na predvidenite aktivnosti opfati
obuka na Rabotnata grupa zaizgotvuvawe na Lokalniot akcionen plan,
preku tri seminari. Preku obukite, ~lenovite na Rabotnatagrupa se
steknaa so znaewa od pove}e oblasti povrzani so pravata na licata
so popre~enost, vklu~uvaj}iznaewe za slednive zna~ajni to~ki:
Lokalen akcionen plan, kako instrument za izedna~uvawe na
mo`nostite za licata so popre~enost,Osnovni koncepti (definicii,
medicinski i socijalen model, ~ovekovi prava i servisni
slu`bi),Me|unarodni i doma{ni pravni instrumenti, zakonski ramki,
strategii, sostojbi i sistemi za gri`ai za{tita na licata so
popre~enost,„AGENDA 22" – instrument za kreirawe lokalni akcioni
planovi i iskustva od drugi zemji,Socijalni servisni slu`bi i
regulatorni mehanizmi,Decentralizacija i formi na sorabotka na
lokalnata samouprava i gra|anskiot sektor,Identifikuvawe na
potrebite i resursite vo lokalnata zaednica,Rakovodewe so
proektnite ciklusi i odnosot so mediumite.
Vo ~etvratata faza na Programata bea odr`ani tri rabotilnici,
pri {to ~lenovite na Rabotnata gruparabotea direktno vrz kreiraweto
na Lokalniot akcionen plan. Istovremeno, ~lenovite imaa mo`nostda
gi iskoristat steknatite znaewa od odr`anite obuki.
Lokalniot akcionen plan be{e razrabotuvan vo soglasnost so
me|unarodniot dokument „Agenda 22", vrzosnova na principite
zacrtani vo Konvencijata na ON za pravata na licata so popre~enost.
Narabotilnicite bea razgleduvani prioritetite i potrebite na licata
so popre~enost, prvenstveno vooblastite {to se pod nadle`nost na
lokalnite samouprava, no isto taka i vo oblastite {to sè u{te ne
sedecentralizirani, no za koi lokalnite zaednici mo`at da
pridonesat so svoi akcii i so lobirawe kajcentralna vlast. Pri
razrabotkata na Lokalniot akcionen plan, ~lenovite na Rabotnata
grupa dadoapridones vo oformuvaweto na prioritetite i aktivnostite.
Pritoa, se vode{e smetka predlo`eniteaktivnosti vo Lokalniot
akcionen plan da bidat realni i izvodlivi, vo soglasnost so
resursite nalokalnata zaednica. Za sekoja poedine~na aktivnost bea
definirani nejzinata cel i zada~a, odgovornatainstitucija za
sproveduvawe, vremenskata ramka i izvorot na finansirawe.
-
Programa “Gradot i popre~enosta”
str. 16
KOORDINATIVNO TELO ZA SPROVEDUVAWE NA LOKALNIOT AKCIONEN
PLAN
So usvojuvaweto na Lokalniot akcionen plan za unapreduvawe na
polo`bata na licata so popre~enost voOp{tina Kumanovo 2010 – 2013,
Sovetot na Op{tina Kumanovo nazna~i Koordinativno telo za
negovosproveduvawe, sostaveno od slednite ~lenovi na Rabotnata
grupa:
1. Frosina Trajkovska – Op{tina Kumanovo (Pretsedatel),2.
Blagica Dimitrovska – Op{tina Kumanovo,3. Suzana Trajkovska – JUM
Centar za socijalna rabota – Kumanovo,4. Boban Kraqevski – Sojuz na
slepi lica – Kumanovo,5. Qube Dimitrievski – Sojuz za sport i
rekreacija na invalidi – Kumanovo,6. Milena Ili}-Pe{i} – OU „Bra}a
Miladinovci” – Kumanovo,7. Sandra Krstevska Sarevska – Dneven
centar za lica so posebni potrebi – Kumanovo.
Vo pettata faza na Programata bea organizirani prezentacija i
javna debata za Lokalniot akcionen planso sovetnicite od Sovetot na
Op{tina Kumanovo i so pretstavnicite na lokalnite institucii
iorganizacii, kade be{e dobien pozitiven fidbek vo odnos na
predlo`eniot strategiski dokument i beaizneseni konstruktivni
zabele{ki od u~esnicite.
Vo zavr{nata faza na Programata be{e organizirana finalna
rabotilnica na koja se precizira{e tekstotna Predlog-lokalniot
akcionen plan, a na ~lenovite na Rabotnata grupa im bea dodeleni
sertifikati zau~estvoto i nivniot pridonesot vo ostvaruvaweto na
celata programa.
Kako rezultat na sprovednite fazi, Sovetot na Op{tina Kumanovo,
na 23 juni 2010 godina, ednoglasno gousvoi Lokalniot akcionen plan
za unapreduvawe na polo`bata na licata so popre~enost vo
Kumanovo2010 – 2013, kako oficijalen strategiski dokument za
razvoj.
-
Lokalen akcionen plan za popre~enost vo Op{tina Kumanovo 2010
-2013
str. 17
Koordinativnoto telo, vo komunikacija so soodvetnite sektori vo
Op{tinata, treba da se podgotvi zadopolnitelni diskusii i
pregovarawa za:
a) Razrabotuvawe na operativni godi{ni planovi;v) Identifikacija
na resursite i podelbata na tro{ocite;g) Selekcija na celite i
akciite;d) Podelba na trudot;|) Nabquduvawe i dopolnitelni promeni
na planiranite aktivnosti.
Koordinativnoto telo ima oficijalen mandat, dodelen od strana na
Op{tina Kumanovo, i negovatazada~a pri realizacijata na Lokalniot
akcionen plan e da se ispolnat slednive to~ki:
Mese~ni sostanoci za realizacija na Lokalniot akcionen
plan;Redovni sostanoci na Koordinativnoto telo so odgovornite
institucii odredeni vo Lokalniotakcionen plan;Redovni informativni
sostanoci i komunikacija so mediumite za procesot na realizacija
naLokalniot akcionen plan;Godi{na analiza na Lokalniot akcionen
plan preku razvivawe na merlivi indikatori zapostignuvaweto na
o~ekuvanite rezultati;Godi{en izve{taj do Sovetot na Op{tina
Kumanovo za realizacijata na Lokalniot akcionen plan.
-
Programa “Gradot i popre~enosta”
str. 18
LISTA NA IDENTIFIKUVANI POTREBI I PRIORITETI NA LICATA
SOPOPRE^ENOST VO OP[TINA KUMANOVO
Oblast 1: JAVNA SVEST
Nedovolna informiranost na samite lica so popre~enost i nivnite
semejstva za postojnite prava;Nedovolna informiranost na
pretstavnicite na javnite institucii za problemite i potrebite
nalicata so popre~enost;Nedovolna informiranost na medicinskiot
personal za pra{awata povrzani so pojavata napopre~enost i za
ostvaruvaweto na pravata;Nedovolna informiranost na gra|anite za
potrebite na licata so popre~enost;Prisustvo na golemi predrasudi
kaj obrazovniot kadar za vklu~uvaweto na decata so popre~enost
voobrazovniot sistem;Postoewe predrasudi vo odnos na decata so
popre~enost koi se vklu~eni vo vospitno-obrazovniotsistem
(predu~ili{ni i u~ili{ni institucii);Pretstavnicite na
biznis-sektorot ne se dovolno informirani za potrebata od fizi~ka
pristapnostza licata so popre~enost.
-
Lokalen akcionen plan za popre~enost vo Op{tina Kumanovo 2010
-2013
str. 19
Oblast 2: PRISTAPNOST
a) Fizi~ka pristapnost
Javnite institucii ne se fizi~ki pristapni za licata so
popre~enost: dvata objekta na Op{tinaKumanovo se celosno
nepristapni, kako i objektite: Policiskata stanica Kumanovo,
Po{tata, 17-teosnovni u~ili{ta, dvata klona na gradinkata, FZ i
PIOM, no i: Crveniot krst, Mati~nata slu`ba,Op{tinskiot sud
Kumanovo, Centarot za socijalna rabota – Kumanovo, Upravata za
javni prihodi,Muzejot, Teatarot, Centarot za kultura, Arhivot na
Op{tinata i pogolemiot broj komercijalni iugostitelski
objekti;Trotoarite na ulicite ne se spu{teni za korisnicite na
invalidski koli~ki;Nema dovolno obele`ani parking-mesta za vozilata
na licata so popre~enost, po~ituvawe naobele`anite prostori i
kontinuirano odr`uvawe na istite;Nepristapnost na avtobuskite
stanici za javen gradski prevoz;Nema zvu~na signalizacija na
semaforite vo centralnoto podra~je za licata so o{teten vid;Ne se
po~ituva pristapnosta na objektot kade {to se nao|a Zdru`enieto na
slepite lica.
b) Pristap do informacii
Informaciite ne se vo dostapna forma za licata so o{teten vid,
o{teten sluh i za licata sointelektualna popre~enost;Veb-stranicata
na Op{tina Kumanovo ne e pristapna za licata so o{teten vid;Nema
postojana sorabotka so mediumite za disperzija na informaciite koi
se korisni za licata sopopre~enost.
-
Programa “Gradot i popre~enosta”
str. 20
Oblast 3: OBRAZOVANIE
Prosvetnite rabotnici ne se soodvetno obu~eni za rabota so
decata so posebni obrazovni potrebikoi se vklu~eni vo redovniot
obrazoven proces;Vo 13 osnovni u~ili{ta nema vklu~eno defektolog vo
stru~niot tim;Vo predu~ili{nite ustanovi nema vklu~eno
defektolog/logoped za rabota so deca so pre~ki vorazvojot;Nema
sorabotka nitu razmena na iskustva pome|u stru~nite slu`bi vo
redovnite u~ili{ta i 9-tedefektolozi od posebnite paralelki;Ne se
soodvetni prostornite mo`nosti i ima nedostig od nagledni sredstva
za sproveduvawe nanastavnata programa vo posebnite paralelki;
Zadol`itelnata nastava ne gi zadovoluva potrebite na u~enicite so
popre~enost.
Oblast 4: SORABOTKA NA LOKALNITE VLASTI SO ORGANIZACIITE NA
LICATA SOPOPRE^ENOST (OLP)
Nedostigaat mehanizmi za koordinacija pri sproveduvaweto na
aktivnostite za sproveduvawe napravata na licata so
popre~enost.
-
Lokalen akcionen plan za popre~enost vo Op{tina Kumanovo 2010
-2013
str. 21
Oblast 5: KULTURA, SPORT I REKREACIJA
Nezadovolitelna e vklu~enosta na licata so popre~enost vo
kulturnite aktivnosti i nastani naop{tinsko nivo;Nema soodvetni
uslovi za vklu~uvawe na licata so popre~enost vo sportskite i
rekreativniteaktivnosti i nastani na op{tinsko nivo.
Oblast 6: SOCIJALNA ZA[TITA I SOCIJALNI SERVISNI SLU@BI ZA
LICATA SOPOPRE^ENOST VO OP[TINA KUMANOVO
Kapacitetot na postojnite servisni slu`bi ne gi zadovoluva
potrebite na licata so popre~enost;Nema grupi za samopoddr{ka za
licata so popre~enost i nivnite semejstva;Nedostiga poddr`ano
vrabotuvawe za licata so popre~enost vo Op{tina Kumanovo;Ne e
razviena raznovidna mre`a na servisi za potrebite na licata so
popre~enost;Nema proceduri i kriteriumi za poddr{ka na raznovidni
servisni slu`bi na lokalno nivo.
Oblast 7: VRABOTUVAWE NA LICA SO POPRE^ENOST
Nesoodvetna e informiranosta na licata so popre~enost i nivnite
semejstva za pravata iobvrskite za vospostavuvawe na rabotniot
odnos;Postojat pojavi na zloupotreba na zakonskite mo`nosti od
strana na rabotodavcite i licata sopopre~enost.
-
Programa “Gradot i popre~enosta”
str. 22
Oblast 8: ZDRAVSTVENA ZA[TITA I REHABILITACIJA
Nedovolna e informiranosta na medicinskiot personal za
zakonskite povolnosti {to gi imaatlicata so popre~enost;Nesoodvetni
se prostornite uslovi i zastarena e opremata vo Oddelot za
fizikalna terapija vozdrastvenite ustanovi;Nedostiga Centar za
rehabilitacija za sluh, govor i glas.Nedostiga Razvojno
sovetuvali{te za sledewe na decata rodeni so rizik-faktor.
-
Lokalen akcionen plan za popre~enost vo Op{tina Kumanovo 2010
-2013
str. 23
PLAN ZA SPROVEDUVAWE NA LOKALNIOT AKCIONEN PLANZA LICATA SO
POPRE^ENOST VO OP[TINA KUMANOVO
Oblast 1: JAVNA SVEST
Celi Izvori nafinansirawe
Vreme zasproveduvawe
Odgovorna institucijaAkciiZada~i
So kogoKoj
1. Informirawena licata sopopre~enost inivnitesemejstva
zava`e~kite prava
1.1 Ostvaruva-we kontakti solicata sopopre~enost
inivnitesemejstva
1.1.1 Izgotvuvawe idistribucija na bro{uraza pravata na licata
sopopre~enost1.1.2 Poseti na lica sopore~enost i nivnisemejstva vo
doma{niuslovi1.1.3 Kontinuiranoinformirawe preku CSRi preku
zdru`enija nalica so popre~enost zapostojnite i novos-teknatite
prava1.1.4 Posreduvawe naCrveniot krst zaupatuvawe na licata
sopopre~enost za ostva-ruvawe na nivnite prava1.1.5
Organizirawesostanoci/kontakti zainformirawe na licataso
popre~enost i nivnitesemejstva
Koordinativ-no telo zasproveduvawena LAP
Centar zasocijalnarabota
Organizaci-ite nalicata sopopre~enost(OLP)od Op{tinaKumanovo
kontinuirano
oktomvri 2010 -dekemvri 2013
Op{tinaKumanovo
Centar zasocijalnarabota
donatori
-
Programa “Gradot i popre~enosta”
str. 24
1.1.6 Aktivirawe napostojniot op{tinskiinformativen centar
inegovo koristewe kakoresurs za spodeluvaweinformacii so licataso
pore~enost i nivnitesemejstva1.1.7 Kontinuiranoinformirawe
prekulokalnite mediumi odstrana na soodvetnainstitucija vosoodvetna
oblast
Op{tinaKumanovo
OLP
2. Zapoznavawena pretstavni-cite na javniteinstitucii
zapotrebite nalicata sopopre~enost
2.1 Fokusiranakampawa zazapoznavawe napretstavnicitena
javniteinstitucii
21.1 Direktni kontaktiso pretstavnicite najavnite
institucii2.1.2 Distribucija nalokalniot akcionenplan do
pretstavnicitena javnite institucii2.1.3 Organizirawetribini
zapretstavnicite najavnite institucii2.1.4 Fokusiranadistribucija
napromotivniot materijal
OLP Op{tinaKumanovo
lokalniinstitucii
kontinuirano
oktomvri 2010-dekemvri 2013
OLP
Op{tinaKumanovo
kontinuirano
oktomvri 2010 -dekemvri 2013
Op{tinaKumanovo
Centar zasocijalnarabota
donatori
-
Lokalen akcionen plan za popre~enost vo Op{tina Kumanovo 2010
-2013
str. 25
3. Zapoznavawena medicinskiotpersonal zapotrebite imo`nostite
nalicata sopopre~enost
3.1 Fokusiranakampawa zazapoznavawe namedicinskiotpersonal
3.1.1. Vospostavuvawekontakt so menaxerskiottim na
zdravstveniteustanovi3.1.2 Organizirawetribini3.1.3
Fokusiranadistribucija napromotivniot materijal3.1.4 Zapoznavawe
namedicinskiot personalso Zakonot za za{tita napravata na
pacientot
Koordinativ-no telo zasproveduvawena LAP
kontinuirano
oktomvri 2010-dekemvri 2013
OLP OLP
Op{tinaKumanovo
4. Zapoznavawena gra|anite zapotrebite nalicata sopopre~enost
voOp{tinaKumanovo
4.1 Realizirawekampawa zapodignuvawe najavnata svest
voOp{tinaKumanovo
4.1.1 Izgotvuvawe idistribucija napromotivniot materijal4.1.2
Organizirawe javnadebata so gra|anite4.1.3 Redovno informi-rawe na
gra|anite prekuotstapuvawe prostor voTV Nova, TV Hana,lokalni
radiostanici iveb- stranicata naOp{tina Kumanovo4.1.4 Koristewe na
javninastani za distribucijana promotivniotmaterijal4.1.5
Vklu~uvawe nalicata so popre~enost vosite aktivnosti za
podig-nuvawe na javnata svest
OLP
Op{tinaKumanovo
Koordinativ-no telo zasproveduvawena LAP
kontinuirano
oktomvri 2010 -dekemvri 2013
Op{tinaKumanovo
donatori
biznis-sektorot
-
Programa “Gradot i popre~enosta”
str. 26
5. Podignuvawena svesta kajvrabotenite
voobrazovniotsistem(pret{kolski i{kolskiinstitucii)
5.1 Ostvaruva-we na direktnikontakti sovrabotenite
voobrazovniotsistem
5.1.1. Vospostavuvawekontakt so menaxer-skiot tim naobrazovnite
institucii5.1.2 Fokusiranadistribucija napromotivniotmaterijal5.1.3
Organizirawerabotilnici zastru~nite timovi priobrazovnite
institucii5.1.4 Organizirawerabotilnici zanastavnicite
Koordinativ-no telo zasproveduvawena LAP
kontinuirano
januari 2011 -dekemvri 2013
Op{tinaKumanovo
obrazovniinstitucii
OLP
Op{tinaKumanovo
OLP
donatori
6. Podignuvawena javnatasvest na decatai roditelite
vopret{kolska i{kolskavozrast
6.1 Kampawa zapodignuvawe nasvesta kajdecata iroditelite
odpret{kolska i{kolskavozrast
6.1.1 Organizirawezaedni~ki aktivnosti zadecata od
obrazovniotsistem i decata/licataso popre~enost6.1.2
Organizirawetematski ~asovi vo u~i-li{tata za zapoznavaweso
potrebite na decataso popre~enost6.1.3 Distribuirawe napromotivniot
materijalpreku roditelskitesoveti vo obrazovniteinstitucii6.1.4
Organizirawetematski roditelskisostanoci
Koordinativ-no telo zasproveduvawena LAP
Op{tinaKumanovo
OLP
donatori
kontinuirano
januari 2011 -dekemvri 2013
Op{tinaKumanovo
obrazovniinstitucii
OLP
-
Lokalen akcionen plan za popre~enost vo Op{tina Kumanovo 2010
-2013
str. 27
kontinuirano
januari 2011 -dekemvri 2013
Koordinativ-no telo zasproveduvawe
Op{tinaKumanovo
OLP
donatori
OLP
Op{tinaKumanovo
7. Zapoznavawena pretstavni-cite na biznis-sektorot zapotrebite
nalicata sopopre~enost
7.1 Fokusiranakampawa zazapoznavawe napretstavnicitena
biznis-sektorot
7.1.1 Direktni kontaktiso pretstavnicite nabiznis-sektorot7.1.2
Fokusiranadistribucija napromotivniot materijal7.1.3 Pottiknuvawe
naop{testveno odgovorniaktivnosti na biznis-sektorot (informiraweza
zakonskite mo`nostiza sponzorstva idonacii)
-
Programa “Gradot i popre~enosta”
str. 28
Oblast 2: PRISTAPNOST / DOSTAPNOST
Celi Izvori nafinansirawe
Vreme zasproveduvawe
Odgovorna institucijaAkciiZada~i
So kogoKoj
1. Obezbeduva-we na fizi~kipristap zalicata sopopre~enost dosite
javniinstitucii voOp{tinaKumanovo
1.1 Informiraweza potrebata zapristap vo sitejavni
institucii
1.1.1 Izvestuvawe izadol`uvawe na sitejavni institucii {tose pod
nadle`nost naOp{tina Kumanovo1.1.2 Barawe za ovoz-mo`uvawe
pristapnostna objektite {to se podnadle`nost nacentralnata
vlast1.1.3 Barawe za ovoz-mo`uvawe pristapnostna komercijalnite
iugostitelskite objektivo Op{tina Kumanovo
Op{tinaKumanovo
oktomvri 2010 -dekemvri 2010
Op{tinaKumanovo
1.2 Vospostavuva-we kontakt sopretstavnicitena
javniteinstitucii
1.2.1 Organizirawesredbi so pretstav-nicite na
javniteinstitucii
1.3 Adaptirawena pristapot dosite javni objek-ti vo
Op{tinaKumanovo,zapazuvaj}i gipropi{anitestandardi
1.3.1 Izgradba na pri-stapna rampa do prviotsprat vo dvata
objektana Op{tina Kumanovo1.3.2 Izgradba napristapni rampi vodvete
gradinki i vo 17-te osnovni u~ili{ta
Op{tinaKumanovo
Op{tinaKumanovo
donator
lokalniteinstitucii
2010-2013 godina
oktomvri 2010-dekemvri 2011
donator
Op{tinaKumanovo
oktomvri 2010-dekemvri 2010
Op{tinaKumanovo
Koordina-tivno teloza sprovedu-vawe na LAP
OLP
Koordina-tivno teloza sprovedu-vawe na LAP
-
Lokalen akcionen plan za popre~enost vo Op{tina Kumanovo 2010
-2013
str. 29
1.3.3 Izgradba na pri-stapni rampi vo: Po{ta,Policiska
stanica,Uprava za mati~na evide-ncija, Crven krst, CSR,Muzej,
Teatar, Centar zakultura, Op{tinski sud,UJP, FZO i PIOM.1.3.4
Izgradba na pri-stapni rampi vo komer-cijalni i vo ugosti-telski
objekti
2010-2013 godina
2010-2013 godina
instituciitepod ~ijanadle`nostpripa|aat
sopstvenicitena firmite
2. Ovozmo`uva-we pristapnostna javnitepovr{ini
vocentralnotopodra~je naOp{tinaKumanovo
2.1 Adaptirawena trotoaritevo centarot naOp{tinaKumanovo
2.1.1 Selekcija i izborna ulici/trotoari zaadaptacija2.1.2
Donesuvaweodluka za adaptacijaod strana na Sovetot naOp{tina
Kumanovo2.1.3 Adaptirawetrotoari vo centarot naOp{tina Kumanovo
Op{tinaKumanovo
Koordina-tivno teloza sprovedu-vawe na LAP
oktomvri 2010 -dekemvri 2012
Op{tinaKumanovo
3. Obezbeduva-we na posebniparking- mestaza licata sopopre~enost
napostojniteparkinzi voOp{tinaKumanovo
3.1 Opredeluva-we na lokaciiza obele`uvawena parking-mesta i
avto-buski staniciza javen gradskiprevoz
3.1.1 Obele`uvawe naparking- mesta (hori-zontalna i
vertikalnasignalizacija)3.1. 2 Kontinuiranoodr`uvawe na
obele`a-nite parking-mesta zalicata so popre~enost3.1.3 Obele`uvawe
iodr`uvawe na pristapniavtobuski stanici zajaven prevoz
Koordina-tivno teloza sprovedu-vawe na LAP
Op{tinaKumanovo
oktomvri 2010 -dekemvri 2013
Op{tinaKumanovo
javniinstitucii
komercijalnii ugostitel-ski Firmi
-
Programa “Gradot i popre~enosta”
str. 30
5. Obezbeduva-we pogolemapristapnost naprostoriite naZdru`enie
naslepi lica -Kumanovo
5.1.1 Izveduvawe narabotite sporedplaniraniot proekt
5.1. Planirawei osmisluvawena pristapotkon objektot
Op{tinaKumanovo
oktomvri 2010 -dekemvri 2010
Op{tinaKumanovo
4. Obezbeduva-we na zvu~nasignalizacijana semaforitevo
centralnotogradskopodra~je
4.1 Opredeluva-we na semafo-rite za postavu-vawe na
zvu~nasignalizacija
4.1.1 Postavuvawe nazvu~na signalizacija nasemaforite
vocentralnoto podra~je4.1.2 Kontinuiranoodr`uvawe na istite
Op{tinaKumanovo
Zdru`eniena slepilica
januari 2011 -dekemvri 2011
Op{tinaKumanovo
7. Ostvaruvawena redovnasorabotka solokalnitemediumi
zapodobrainformiranostna licata sopopre~enost
7.1.1 Potpi{uvawedogovor za sorabotka vokoj }e se definiraat
iterminite za objavuvawena informaciite korisniza licata so
popre~enost
7.1 Ostvaruva-we kontakt solokalnite radioi TV-stanici
lokalnitemediumi
Koordina-tivno teloza sprove-duvawe naLAP
kontinuirano2011-2013 godina
pridones odmediumite
Zdru`eniena slepilica
6. Ovozmo`uva-we na dostapniinformacii zalicata soo{teten
vid,o{teten sluh ilicata sointelektualnapopre~enost
6.1.1 Dobivawe na prila-godeni informacii odplaniraniot
info-centarvo Op{tina Kumanovo6.1.2 Prilagoduvawe naop{tinskata
veb-stranica za potrebite nalicata so o{teten vid
6.1 Prilagodu-vawe na infor-maciite zalicata soo{teten
vid,o{teten sluh iso intelektual-na popre~enost
Koordina-tivno teloza sprovedu-vawe na LAPi mediumite
Op{tinaKumanovo
kontinuirano2011-2013 godina
Op{tinaKumanovo
-
Lokalen akcionen plan za popre~enost vo Op{tina Kumanovo 2010
-2013
str. 31
Oblast 3: OBRAZOVANIE
Celi Izvori nafinansirawe
Vreme zasproveduvawe
Odgovorna institucijaAkciiZada~i
So kogoKoj
oktomvri 2010 -dekemvri 2013
u~ili{tata
Op{tinaKumanovo
1. Obu~uvawena prosvetniterabotnici zarabota so decaso
popre~enost
1.1 Organizi-rawe obuki zaprosvetniterabotnici
voredovniteu~ili{ta
1.1.1 Informativni sredbiso menaxerskiot tim nau~ili{tata1.1.2
Organizirawe semina-ri vo site 16 u~ili{ta1.1.3 Razmena na iskustva
sokadarot od posebnite para-lelki i od dnevnite centri1.1.4
Vklu~uvawe na nastav-niot kadar vo dr`avniteprogrami za
inkluzivnoobrazovanie na Minister-stvo za obrazovanie i nauka
u~ili{tata Op{tinaKumanovo
2. Anga`irawena defektolozivo predu~i-li{ni ustanovii
redovniu~ili{ta kade{to imavklu~eno decaso popre~enost
2.1.1 Vospostavuvawe sora-botka na stru~nite slu`biod redovnite
u~ili{ta i9-te defektolozi odposebnite paralelki.2.1.2 Sproveduvawe
na indi-vidualna programa za rabo-ta so deca so
popre~enost,vklu~eni vo predu~ili{niustanovi i vo
redovnatanastava2.1.3 Vklu~uvawe na nevra-botenite defektolozi
kakovolonteri vo redovniot ob-razoven proces, so tenden-cija za
nivno vrabotuvawe.
2.1 Rabota sodecata {toimaat potrebaod stru~napoddr{ka zasledewe
nanastavata
oktomvri 2010 -dekemvri 2013
u~ili{tata
Op{tinaKumanovo
u~ili{tata Op{tinaKumanovo
-
Programa “Gradot i popre~enosta”
str. 32
3. Podobruvawena prostornitemo`nosti iobezbeduvawe
nanadglednisredstva zau~enicite voposebniteparalelki
3.1 Doizgradbana postojniotobjekt nau~ili{teto vokoe
funkcioni-raat posebniteparalelki
3.1.1 Realizacija nadogradbata sporedpostoe~kiot
grade`enproekt3.1.2 Obezbeduvawe nanagledni sredstva
Op{tinaKumanovo
januari 2011-avgust 2011
u~ili{teto Op{tinaKumanovo
donator
4. Podobruvawena nastavnataprograma zapotrebite nau~enicite
sopopre~enost,vklu~eni voredovniteu~ili{ta
4.1 Organizira-we dopolnitelnanastava zau~enicite
sopopre~enost
4.1.1 Sogleduvawe napotrebite za dopol-nitelna nastava vosekoe
u~ili{te posebno4.1.2 Sproveduvawe nazakonski
predvidenatadopolnitelna nastava
u~ili{tata u~ili{ta
Op{tinaKumanovo
oktomvri 2010-dekemvri 2013
Op{tinaKumanovo
Oblast 4: SORABOTKA NA LOKALNITE VLASTI SO ORGANIZACIITE NA
LICATA SO POPRE^ENOST
Celi Izvori nafinansirawe
Vreme zasproveduvawe
Odgovorna institucijaAkciiZada~i
So kogoKoj
1. Zacvrstuvawena koordinacijatapome|u lokalnatasamouprava
iOLP
1.1 Vospostavu-vawe mehani-zam za forma-lizirawe
nasorabotkata
1.1.1 Formirawe na ko-ordinativno telo (parti-cipativen pristap)
zasproveduvawe na lokal-niot akcionen plan1.1.2 Ponatamo{na
pod-dr{ka na aktivnosti naOLP
Op{tinaKumanovo
Op{tinaKumanovo
OLP oktomvri 2010-noemvri 2010
oktomvri 2010-dekemvri 2013
-
Lokalen akcionen plan za popre~enost vo Op{tina Kumanovo 2010
-2013
str. 33
Oblast 5: KULTURA, SPORT I REKREACIJA
CeliIzvori na
finansiraweVreme za
sproveduvaweOdgovorna institucija
AkciiZada~i So kogoKoj
1. Podobruva-we na stepen-ot na u~estvona licata sopopre~enostvo
kulturniaktivnosti inastani naop{tinskonivo
1.1 Vklu~uva-we na lica sopopre~enostvo kulturniaktivnosti
inastani voOp{tinaKumanovo
1.1.1 Podobruvawe nasorabotkata na kulturniteinstitucii so
OLP1.1.2 Informirawe i pokanana licata so popre~enost
zau~estvo/prisustvo nakulturni nastani1.1.3 Inicirawe na
zaedni~kiaktivnosti (izlo`bi, koncer-ti, literaturni ~itawa i
sl.)1.1.4 Koristewe uslugi naop{tinskata biblioteka(dostava na
literatura vodoma{ni uslovi)1.1.5 Besplatno koristewe naInternet vo
Op{tinskatabiblioteka
kulturniteinstitucii
Op{tinskatabiblioteka
Op{tinskatabiblioteka
OLP kontinuirano
oktomvri 2010 -dekemvri 2013
kulturniinstitucii
OLP
2.Podobruvawena uslovite zau~estvo nalicata sopopre~enost
vosportski irekreativniaktivnosti inastani naop{tinskonivo
2.1 Vklu~uva-we na lica sopopre~enostvo sportski
irekreativniaktivnosti inastani voOp{tinaKumanovo
2.1.1 Podobruvawe nasorabotkata na sportskiinstitucii so
OLP2.1.2 Vklu~uvawe irealizirawe na sportskiaktivnosti za lica
sopore~enost vo programata naSojuz na sportovi - Kumanovo2.1.3
Ovozmo`uvaweprisustvo na sportski irekreativni nastani naop{tinsko
nivo
SportskiinstituciiOLP
Sojuz nasportovi naOp{tinaKumanovo
Op{tinaKumanovo
kontinuirano
oktomvri 2010 -dekemvri 2013
Op{tinaKumanovo
sportskiteinstitucii
OLP
-
Programa “Gradot i popre~enosta”
str. 34
Oblast 6: SOCIJALNA ZA[TITA I SOCIJALNI SERVISNI SLU@BI
Celi Izvori nafinansirawe
Vreme zasproveduvawe
Odgovorna institucijaAkciiZada~i
So kogoKoj
1. Opfa}awena pogolembroj lica sopopre~enostza otvorawena novi
iraznovidniservisnislu`bi
1.1 Inicirawena potrebataza kreirawena novi
iraznovidniservisnislu`bi
1.1.1 Sogleduvawe/analizana momentalnata sostojba ipotreba (po
reoni)1.1.2 Izgotvuvawe na stru~enizve{taj (so nasoki ipreporaki)
za momentalnatasostojba vo oblasta na soci-jalnite servisni
slu`bi1.1.3 Dostavuvawe naizve{taj i barawe do sitenadle`ni
institucii (MTSPi Op{tina Kumanovo)1.1.4 Informirawe na
sitepratenici od Op{tinaKumanovo za potrebite odkreirawe na novi
servisnislu`bi1.1.5 Formirawe grupi zasamopoddr{ka za licata
sopopre~enost i nivnitesemejstva1.1.6 Razvivawe na programiza obuka
vo dvata dnevnicentra za poddr`anovrabotuvawe1.1.7 Otvorawe na
SOS-linija za informirawe ipomo{ na licata so popre-~enost vo
Op{tina Kumanovo
Centar zasocijalnarabota(CSR)
OLP
dnevnitecentri
Info-centar naOp{tinaKumanovo
Op{tinaKumanovo
OLP
nadvore{nisorabotnici
CSROp{tinaKumanovo
CSR
Centar zavrabotuvawe
januari 2011 -juni 2011
oktomvri 2010 -dekemvri 2013
Op{tinaKumanovo
CSR
dnevnitecentri
-
Lokalen akcionen plan za popre~enost vo Op{tina Kumanovo 2010
-2013
str. 35
januari 2011 -dekemvri 2011
nadvore{nisorabotnici
2. Razvivawe naregulatornimehanizimi zasocijalniservisni
slu`bina lokalno nivo
2.1 Formirawena stru~narabotna grupaza utvrduvawena proceduri
ikriteriumi zapostojnite inoviteservisnislu`bi
2.1.1 Razvivawe nastandardite za kvalitet,soglasno
zakonskitepropisi i me|unarodniteinstrumenti2.1.2 Razvivawe
naprocedurite zalicencirawe, soglasnozakonskite propisi
ime|unarodnite instrumenti2.1.3 Razvivawe naprocedurite za
monitoringi evaluacija, soglasnozakonskite propisi ime|unarodnite
instrumenti
Op{tinaKumanovo
Op{tinaKumanovo
-
Programa “Gradot i popre~enosta”
str. 36
Oblast 7: VRABOTUVAWE NA LICA SO POPRE^ENOST
Celi Izvori nafinansirawe
Vreme zasproveduvawe
Odgovorna institucijaAkciiZada~i
So kogoKoj
1. Soodvetnoinformirawena licata sopopre~enost inivnite
semej-stva za pravatai obvrskite zavospostavuvawena
rabotenodnos
1.1. Zgolemenakomunikacija soCentarot zavrabotuvawe
1.1.1 Organizirawesostanoci pome|u OLP ilicata so popre~enostkoi
barat rabota1.1.2 Organizirawetribina na tema - pravai obvrski
predvideniso Zakonot zavrabotuvawe nainvalidni lica
OLP OLP
Dr`aveninspektoratza trud
OLP
fevruari 2011 -juni 2011
kontinuirano2010-2013 godina
Centar zavrabotuvawe
Centar zavrabotuvawe
Koordinativ-no telo zasproveduvawena LAP
2. Namaluvawena brojot naslu~ai na zlo-upotreba
privrabotuvaweto
2.1 Zgolemenakontrola odnadle`niteinstitucii
2.1.1 Intenzivirawe naposetite na firmitekoi vrabotuvat lica
sopopre~enost2.1.2 Prezemawe nasodvetni zakonskimerki dokolku
postoizloupotreba na pravataod raboten odnos
-
Lokalen akcionen plan za popre~enost vo Op{tina Kumanovo 2010
-2013
str. 37
Oblast 8: ZDRAVSTVENA ZA[TITA I REHABILITACIJA
Celi Izvori nafinansirawe
Vreme zasproveduvawe
Odgovorna institucijaAkciiZada~i
So kogoKoj
1. Ostvaruvawena zakonskitepovolnosti {togi imaat licataso
popre~enostvo oblasta nazadravstvenaza{tita
1.1 Informira-we na medicins-kiot personal
zazakonskitepovolnosti {togi imaat licataso popre~enost
1.1.1 Podgotvuvawe nainformativenmaterijal
Koordina-tivno teloza sprovedu-vawe na LAP
Fond zazdravstvenoosiguruvawe
januari 2011 –mart 2011
Op{tinaKumanovo
donatori
2. Podobruvawena prostornitemo`nosti iopremata vooddelot
zafizikalnaterapija
2.1 Zapo~nuvaweinicijativa zapodobruvawe nauslovite
zafizikalnaterapija irehabilitacijavo Op{tinaKumanovo
2.1.1 Vospostavuvawekontakt so menaxer-skiot tim na
zdrav-stvenite ustanovi2.1.2 Barawe doMinisterstvo zazdravstvo
zapodobruvawe naprostornite mo`nostii oprema vo oddelot zafizikalna
terapija
menaxerskitimovi nazdravstveniustanovi
Op{tinaKumanovo
januari 2011 –mart 2011
3. Otvorawe nadopolnitelnislu`bi voramkite
nazdravstveniteustanovi
3.1 Inicirawe napotrebata zaotvorawe narazvojno sovetu-vali{te i
nacentar za sluh,govor i glas
3.1.1 Barawe donadle`nite zdrav-stveni institucii zaoformuvawe
na raz-vojno sovetuvali{teza sledewe na decatarodeni so
rizik-faktor
Op{tinaKumanovo
Koordina-tivno teloza sprovedu-vawe na LAP
menaxerskitimovi nazdravstveniustanovi
januari 2011 –mart 2011-
Koordina-tivno teloza sprovedu-vawe na LAP
-
Programa “Gradot i popre~enosta”
str. 38
3.1.2 Barawe do nadle`-nite zdravstveniinstitucii za otvorawe
nacentar za sluh, govor i glas3.1.3 Barawe za pro{i-ruvawe na
patrona`nataslu`ba pri zdravstvenitedomovi so cel da gi
opfatipotrebite na licata sopopre~enost
Op{tinaKumanovo
menaxerskitimovi nazdravstveniustanovi
januari 2011 –mart 2011
Koordina-tivno teloza sprovedu-vawe na LAP
-
Plani akcional lokal për pengueshmëri në Komunën e Kumanovës
2010 - 2013
1
PLANI AKCIONAL LOKAL PËR AVANSIMIN EGJENDJES SË PERSONAVE ME
PENGESA NËKOMUNËN E KUMANOVËS 2010 - 2013
Qendra republikane për përkrahje tëpersonave me pengesa
intelektuale - PORAKA
Programi “Qyteti dhe pengueshmëria”
-
Programi “Qyteti dhe pengueshmëria”
2
Titulli:Plani akcional lokal për avansimin e gjendjes së
personave me pengesa nëKomunën e Kumanovës gjatë viteve 2010 –
2013
Botues:Qendra republikane për përkrahje të personave mepengesa
intelektuale - PORAKArr. “Orce Nikollov” nr. 122, 1000 Shkup;tel.:
329 69 61; faks: 329 69 60e-mail: [email protected]:
www.poraka.org.mk
Këshilli redaktues:Violeta DimoskaD-r Vasilka DimoskaVllado
KrstovskiAfrim Iljazi
Përkthimi në gjuhën shqipe:Sabrije Ajdini dhe Afrije
Sulejmani
Lektorim dhe korekturë:Vesna Stojçevska
Dizajni grafik dhe botimi:Data Pons - Shkup
Shkup, gusht 2010
Projekti “Qyteti dhe pengueshmëria” është pjesërisht i
mbështetur me grant nga Ambasada eSHBA-ve në Shkup. Mendimet dhe
konkluzionet ose rekomandimet e paraqitura në këtëdokument janë të
autorit dhe nuk i reflektojnë domosdo ato të Departmentit të
Shtetit.
-
Plani akcional lokal për pengueshmëri në Komunën e Kumanovës
2010 - 2013
3
PËRMBAJTJA
Fjala hyrëse e kryetarit
..................................................................................................5
Plani akcional lokal për avansimin e gjendjes së personaveme
pengesa në Komunën e
Kumanovës....................................................................7
Çfarë është plani akcional
lokal?.................................................................................8
Dëshmi gjenerale për Komunënë e Kumanovës
.......................................................8
Definimi i „pengesës”
.................................................................................................10
Të dhëna statistikore në kuadër të personave me pengesanë
Komunën e Kumanovës
........................................................................................12
Aktivitetet e realizuara për përgatitjen e planit akcional lokal
...............................14
Trupi kordinativ pëtr zbatimin e planit akcional lokal
...............................................16
Lista e nevojave të identifikuara dhe prioritetet e personaveme
pengesa në Komunën e
Kumanovës..................................................................18
Plani për realizimin e planit akcional lokal për personatme
pengesa në Komunën e Kumanovës
.................................................................22
-
Programi “Qyteti dhe pengueshmëria”
4
-
Plani akcional lokal për pengueshmëri në Komunën e Kumanovës
2010 - 2013
5
FJALA HYRËSE E KRYETARIT
Jetojmë në kohë të etikës së re botërore. Në kohën e promovimit
të së drejtës univerzale, të respektit të vlerave të
linduranjerëzore dhe denjësisë. Kjo është e drejtë e pakushtëzuar
që nuk mvaret nga ekzistimi i pengesave të natyrës oseshkallës së
tyre. Njerëzit me pengesa janë pjesë natyrore dhe integrale e çdo
bashkësie. Rreth 10.000 banorë të Komunëssë Kumanovës janë njerëz
me pengesa.
Bashkësia jonë është multietnike dhe multikulturore. Dallimi
është brendësia e demokracisë, ndërsa ne dëshmuam sedemokracia
është përparësi e jona. Në Komunën e Kumanovës dallimi është i
pranishëm edhe nga perspektiva epengesës. Për atë qeverisja lokale,
në politikën e pengesave duhet të shikoj si në çështje
demokratike.
Qëllimi i këtij Plani lokal është sigurimi i trajtimit dhe jetes
së njejtë pa diskriminim për personat me pengesa në Komunëne
Kumanovës, qasje e njejtë në infrastrukturë, informata dhe shërbime
të cilat Komuna i ofron për qytetarët e tij dhejetësimin e të të
drejtave njerëzore, politike dhe sociale të personave me
pengesa.
Me realizimin e tij, njerëzve me pengesa, përveç ndjenjës së
rritur të përkatësisë, u jipet mundësi, që me përvojën e
tyre,talentin dhe aftësitë, të japin kontribut në bashkësinë
locale, në mënyrë që ata për veten e tyre do të mund të flasin
dhevendosin.
Në vitin 1993 ishin miratuar standardet e Kombeve të Bashkuara
përazimin e mundësive të personave me nevoja tëposaçme. Në vitin
2006 ishte miratuar Konventa e Kombeve të Bashkuara për të drejta e
personave me pengesa. Gjatëvitit 2010, nga ana e Qeverisë së RM -
së është miratuar Strategjia lokale për barazimin e te drejtave të
personave meinvaliditet (e reviduar) 2010-2018.
-
Programi “Qyteti dhe pengueshmëria”
6
Me miratimin e Planit akcional lokal për avansimin e pozitës së
personave me pengesa ne Komunën e Kumanovës2010 -2013, në
bashkësinë tonë lokale do të fitojmë impuls fillestar për
formalizimin zyrtar të proçesit për inkludim socialtë këtyre
qytetarëve. Me këtë proces, do t’i sigurojmë nevojat e të gjithë
qytetarëve, në mënyrë progresive dhe evulative,ta formojmë thelbin
e planifikimit dhe strategjisë në vetadministrimin tonë lokal.
Për këtë, nevojitet Plani akcional lokal për avansimin e pozitës
së personave me pengesa ne Komunën e Kumanovës2010 -2013, nga ana e
Këshillit të Komunës së Kumanovës të miratohet si dokument
strategjik për zhvillimin e Komunës.
Si dokument lokal për zhvillimin e Komunës, është i përbërë prej
nevojave të identifikuara në nivel lokal, me qëllime dhepërparësi
të cilat janë të pranueshme edhe për qeverisjen lokale dhe për
organizatat e personave me pengesa. Prap, siinstrument për
implementimin e hapave konkret, propozon aktivitete të cilat janë
në pëlqim me resurset e bashkësisëlokale. Akcione këto, me të cilat
do t’i evitojmë pengesat të cilat i diskriminojnë njerëzit me
pengesa, e me atë edhe tëhendikepuarit.
Ju faleminderojmë të gjithëve, që morrët pjesë në punën për
përgatitjen e këtij Plani lokal.
Kryetari i Komunës së KumanovësZoran Damjanovski
-
Plani akcional lokal për pengueshmëri në Komunën e Kumanovës
2010 - 2013
7
PLANI AKCIONAL LOKAL PËR AVANSIMIN E GJENDJES SË PERSONAVE
MEPENGESA NË KOMUNËN E KUMANOVËS
Me reformën rrjedhëse të decentralizimit, bashkësitë lokale
fituan rol mjaft përgjegjës në proçesin e avansimit të gjendjessë
personave në të cilën gjenden grupet e rënda të qytetarëve,
përfshirë personat me pengesa. Vendimet që i
sjellinvetadministrimet lokale ndikojnë në jetën e përditshme të
personave me pengesa. Për këtë shkak, me rëndësi të madheështë që
qeverisja lokale gjatë planifikimit të politikave dhe sjelljes së
vendimeve t’i përfshijnë edhe aspektet e pengesave,d.m.th. se si
çdo vendim do të ndikoj në jetën e personave me pengesa.
Vendosja e bashkpunimit të afërt ndërmjet qeverisjes lokale dhe
organizatave të personave me pengesa është parakushtthemelor për
kreimin efektiv të politikës lokale inkluzive në raport me personat
me pengesa.
Duke pasur parasysh këtë, Qendra republikane për përkrahjen e
personave me pengesa intelektuale - PORAKA nëperiudhën shtator 2009
– shtator 2010 realizoi akcion konkret për zhvillimin e planeve
akcionale lokale për pengesa nëtri komuna në Republikën e
Maqedonisë: Kumanovë, Ohër dhe Vinic.
Aktivitetet për kreimin e planeve akcionale lokale të parapara
për realizim në bashkpunim dhe raport partneror me trekomunat dhe
organizatën ndërkombëtare Handicap International, ndërsa e tërë
programi është i përkrahur nga Programipër grante të vogla në
Ambasadën e Kombeve të Bashkuara të Amerikës në Shkup.
-
Programi “Qyteti dhe pengueshmëria”
8
ÇFARË ËSHTË PLANI AKCIONAL LOKAL?
Planet akcionale lokale për pengesa paraqesin instrumente për
zhvillim dhe implementimin e hapave konkret për avansimine pozitës
së personave me pengesa. Këto janë dokumente strategjik të përbëra
nga identifikimi i problemeve në nivellokal, prej qëllimeve dhe
prioriteteve të pranuara nga ana e qeverisjes lokale dhe nga
organizatat e personave mepengesa.
Planet akcionale lokale janë të drejtuara kah përparimi i
kualitetit të jetesës së personave me pengesa, përfshijnë pyetjeme
rëndësi të madhe për personat me pengesa dhe propozojnë akcione të
cilat janë në pajtim me bashkësinë lokale.
DËSHMI GJENERALE PËR KOMUNËN E KUMANOVËS
Supozohet se Kumanova është formuar në shekullin XII, në afërsi
të fshatit Zhegligovo, me qëllim të ruajtjes së kalimitndërmjet
lumit Vardar dhe Moravës jugore. Në vitin 1519, në dokumentet turke
përmendet si fshat në përbërje të nahisësë Nagoriçanit me 52
familje dhe rreth 300 banorë. Si vendbanim i qytetit (kasab)
përmendet në gjysmën e dytë tëshekullit XVII. Supozohet se
vendabanimi në këtë periudh kishte ekonomi dobët të zhvilluar. Këtë
e vërtetojnë edheshënimet udhëpërshkrimore të Evlija Çelebisë nga
viti 1660, sipas të cilëve lagja kishte rreth 600 shtëpi, xhami,
medrese,hane, hamame dhe numër të caktuar të shitoreve. Lagja e
qytetit, qendra administrative e nahisë, Kumanova ngritet
pranfundit të shek. XVI ose fillimit të shek. XVII. Dëshmitë e para
burimore për lagjen Kumanovë përmenden në vitin 1519,nga defterët
udhëpërshkrimorë në arkivin e Republikës së Turqisë në Stamboll me
52 familje dhe rreth 300 banorë.Dëshmi më të zgjeruara dhe më të
rëndësishme jep Evlija Çelebija në vitin 1660 e cili shkroi:
„Vendbanimi Kumanovëgjindet në teritorin e Sanxhakut të Shkupit dhe
paraqet një vojvodllëk. Qyteti është i zbukuruar me shumë lumenj, i
stolisurme 600 shtëpi, të mbulara me qeramika.”
-
Plani akcional lokal për pengueshmëri në Komunën e Kumanovës
2010 - 2013
9
Lokacioni i Komunës
Qyteti Kumanovë gjindet në pjesën veriore të Republikës së
Maqedonisë. I vendosur në rranzën lindore të Malit të Zi tëShkupit,
në pjesën lindore të Fushës së Kumanovës në naltësi mbidetare prej
330 metra. I vendosur në arterjen kryesoretë komunikacionit sipas
luginës së Moravës – Vardarit, Kumanova ka gjendje mjaft
gjeografike dhe të komunikacionit.Si nyje komunikacioni, përveç
komunikacionit hekurudhor, nëpërmjet tij kalojnë rrugë të cilët në
lindje çojnë për KrivaPallankë dhe Kratovë, në juglindje për Sveti
Nikoll, në veri për luginën e Moravës jugore dhe jugperendim për në
Shkup.
Struktura e popullatës në komunë
Në fillimin e shek. XX në Kumanovë jetojnë rreth 14 530
banorë.Gjatë Luftës së dytë botërore Kumanova dallohet nëluftën
kundër agresorit fashist. Gjatë periudhës së luftës shënoi rritje
permanente të popullatës (v. 1948 - 20578 banorë;v. 1953 - 23785
banorë; v. 1961 - 31845 banorë; v. 1971 - 47809 banorë; v. 1981 -
63088 banorë; v. 1994 -. 71853 ose65233 banorë) posaçërisht në
periudhën kohore prej vitit 1961 deri më vitin 1981 kur popullata
rritet dyfish. Sipas numrittë banorëve në vitin 1994 është i qyteti
i tretë në sipas madhësisë në Republikën e Maqedonisë pas Shkupit
dhe Bitollit.Komuna e Kumanovës paraqet komunën më të madhe në
Republikën e Maqedonisë. Sipas të dhënave statistikore
ngaregjistrimi në vitin 2002 qyteti i Kumanovës numëron 76.272
banorë, prej të cilëve:
Maqedon 47.743 (62,60%)Shqiptar 18.278 (23,96%)Serb 5.230
(6,86%)Rom 4.056 (5,32%)Turk 256 (0,34%)Vlleh 108 (0,14%)Boshnjak
15 (0,02%)Tjerë 586 (0,77%)
-
Programi “Qyteti dhe pengueshmëria”
10
DEFINIMI I “PENGESËS”
Defini i ,,pengesës”1, është pyetje mjaft komplekse.
Duke ndjekur trendet botërore në suazat e terminologjisë dhe
Klasifikimit ndërkombëtar të funksionimit, penges dheshëndet
(ICFDH) të Organizatës botrore shëndetësore në këtë dokument është
përdorur termi “pengesë” si përkthim mëi përshtatshëm prej
anglishtës të termit “disabilty”. Në Republikën e Maqedonisë ende
nuk është gjetur komplet terminii përshtatshëm për këtë grup
vulnerabil të qytetarëve, por është vërejtur trend pozitiv në
kuadër të përputhjes së legjislaturëssë vendit me legjislaturën e
vendeve të Unionit Evropian.
Klasifikimi ndërkombëtar i fuksionit, pengesës dhe
shëndetit:Ofron parashikim integrues dhe shkencor të shëndetit dhe
pengesës;Propozon gjuhë interdisiplinore për punëtorët profesionist
nga sfera arsimore, shëndetësore dhe sociale e cilaështë krahasuse
univerzale në nivel ndërkombëtar;I jep rëndësi të patjetërsueshme
faktorit ambiental dhe mund të zbatohet në rrethe të ndryshme
kulturore;Ka më shumë qasje dimenzionale dhe përmbanë kritere të
cilat të gjitha gjendjet patologjike i vëndojnë në njëdrejtëz,
pamvarsisht prej arsyeve;Sjell terminologji neutrale me çka
kufizohet dëmtimi prej pengesës dhe hendikepit.
Sipas Klasifikimit ndërkombëtar të funksionimit, pengesës dhe
shëndetit, pengesa nuk duhet ti shihet si karakteristikëapo mungesë
e njësisë, por duhet të shihet si vepër e përbashkët e
karakteristikave shëndetësore dhe faktorëvekontekstual të cilët
kanë ndikuar në paraqitjen e pengesës.
1 Pengueshmëri (disability) OSHB (ËHO) - termin i cili
shfrytëzohet për kufizime të ndryshme funksionale (fizike,
intelektuale oseshqisore), të cilat mund të jenë me karakter kohor
ose të vazhdueshëm.
-
Plani akcional lokal për pengueshmëri në Komunën e Kumanovës
2010 - 2013
11
2 UN General Assembly. Standard Rules for the Equalization of
Opporunities for Persons with Disabilities. 48 session Resolution
48/96.New York. 20.12.1993
Përshkak të sëmundjes, lëndimit apo malformacisë kongenitale,
mund të paraqitet:
(Impairment) Lëndim – humbje ose abnormalitet të strukturës ose
funksionimit psikologjik, fiziologjik, anatomik.
(Disability) Pengesë – si rezultat e lëndimit të caktuar, mund
të paraqitet restrikcion ose mungesë e mundësisë tënxirren
aktivitete në mënyrë ose kapacitet tipik për njeriun.
(Handicap) Hendikep – si rezultat i lëndimit ose pengesës mund
të paraqitet pamundësi e cila e kufizon ose pamundësonkryerjen e
funksioneve të cilat janë normale për njeriun (gjithsesi të
përshtatshme për gjini dhe moshë të caktuar, nëpajtim me faktorët
social dhe kulturor).
Në bazë të të lartëpërmednurës, termi “pengesë” në këtë dokument
nënkupton “gjendje e cila çon kah mungesat/çkyqjetsociale dhe
ekonomike, mohimi i të drejtave dhe kufizimi i mundësive për të
drejta të barabarta në jetën në bashkësi”.
Politika e mirë është pikë fillestare me rëndësi, përderisa
siguron hapsirë më të gjërë për dialog, si ndërmjet qeverive,ashtu
edhe me bashkësinë ndërkombëtare që të kreon politikë për
zhvillimin dhe përkrahjen e personave me pengesa,por edhe për
promovimin a aksioneve në pajtim më Rregullat standarde të KB për e
mundësive të personave me pengresa2dhe Konventa e KB për të drejtat
e personave me pengesa në nivel lokal dhe qëndror.
-
Programi “Qyteti dhe pengueshmëria”
12
TË DHËNA STATISTIKORE NË KUADËR TË PERSONAVE ME PENGESA NË
KOMUNËN EKUMANOVËS (Burimi: Qendra për punë sociale - Kumanovë)
1. Numri i personave me pengesa• Persona të rritur me të pamurit
e dëmtuar 20• Persona të rritur me ndëgjueshmëri të dëmtuar 17•
Persona të rritur të retarduar mental 438• Persona me sëmundje
shpirtërore 121• Persona të rritur – invalid trupor 147•
Shfrytëzues tjerë të mitur dhe të rritur 1751
Gjithsejt 2494
• Enti special - Demir Kapi 25• Banja Bansko 7• Enti për
rehabilitimin e fëmijëve dhe të rinjëve - Topansko pole 8•
Partenije Zografski 3• Koço Racin 1• Enti për të pamurit e dëmtuar
6• Enti për rehabilitimin e të folurit, zërit dhe ndëgjueshmërisë
2• Iskra –Shtip 4• ESHS Naum Ohridski Shkup 4
Gjithsejt 60
2. Numri i personave të vendosur në insitucione
-
Plani akcional lokal për pengueshmëri në Komunën e Kumanovës
2010 - 2013
13
3. Shfytëzues të shtesave të veçantaLloji i shfrytëzuesve
Familje Fëmijë• Me pengesa të rënda dhe shumë më të rënda 53 55• E
thellë dhe e matur 128 129• Të pamurit,ndëgjueshmëri, të folurit 28
33• Të kombinuara 97 98
Gjithsejt 306 315
4. Kapaciteti dhe struktura e shfrytëzuesve në qendrën ditore
për personat me nevoja të veçantaQendra ditore për persona në moshë
pre 5-26 vjeç, me kapacitet për 20-25 persona.
Femra 1 2 3 4 10Meshkuj 2 2 5 3 12
Mosha 5-9 10-14 15-18 Mbi 18 Gjithsejt
Gjithsejt 3 4 8 7 22
Sipas moshës dhe gjinisë
Sipas llojit të pengesës
Pengesë e matur intelektuale 14 Pengesë e rëndë intelektuale
3
Lloji i pengesës Numri
Pengesa të kombinuara në zhvillim 5 Gjithsejt 22
-
Programi “Qyteti dhe pengueshmëria”
14
AKTIVITETET E REALIZUARA PËR PËRGATITJEN E PLANIT AKCIONAL
LOKAL
Procesi i kreimit të planit akcional lokal në Komunën e
Kumanovës bazohej në parimin e participimit, ndërsa
aktivitetetishin të ndara në disa faza, secila me qëllim të caktuar
dhe rezultate të shpresuara.
Faza e parë dhe e dytë e programës “Qyteti dhe pengueshmëria”
përfshin aktivitete të përgatitura për zbatimin eprogramës, takim
me z-riun Zoran Damjanovski – Kryetar i Komunës së Kumanovës,
krijimi i grupit punues për kreimine planit akcional lokal dhe
nënshkrimi i Memorandumit për bashkpunim në realizimin e gjithë
programës më Komunën eKumanovës dhe institucionet dhe organizatat e
kyqura lokale të personave me pengesa.
Anëtarët e grupit punues për kreimin e planit akcional lokal:1.
Frosina Trajkovska – Komuna e Kumanovës2. Tomisllav Dejanovski –
Komuna e Kumanovës3. Coki Ristovski – Komuna e Kumanovës4. Suzana
Trajkovska – JUM Qendra për punë sociale - Kumanovë5. Bllagoja
Cvetkovski – MPPS NJ.R. Kumanovë6. Bllage Jakimovski – Qendra për
punësim - Kumanovë7. Jagoda Aleksievska – ISHP Spitali i
përgjithshëm - Kumanovë8. Svetllana Stevcevska – FZO P.S.
Kumanovë9. Milena Iliq - Peshiq – SH.F. Braqa Milladinovci -
Kumanovë10.Lube Dimitrievski – Lidhja për sport dhe rekreacion të
invalidëve- Kumanovë11. Çedomir Trajkovski – PORAKA12.Boban
Kraljevski – Lidhja e personave të verbër – Kumanovë13.Bojan
Petrushevski – Kryqi i kuq – Kumanovë14.Sandra Kërstevska Sarevska
– Qendra ditore për fëmijë me nevoja të posaçme - Kumanovë
-
Plani akcional lokal për pengueshmëri në Komunën e Kumanovës
2010 - 2013
15
Faza e tretë në realizimin e aktiviteteve të parapara përfshiu
trajnim të grupit punues për përgatitjen e planit akcionallokal,
nëpërmjet tre seminareve për trajnim. Nëpërmjet trajnimeve,
anëtarët e grupit punues u dalluan me njohuri nga mëshumë sfera të
lidhura me të drejtat e personave me pengesa, duke përfshirë:
Plani akcional lokal si instrument për barazimin e mundësive për
personat me pengesa ,Konceptet themelore (definicione, model
medicional dhe social, të drejtat njerzore dhe shërbimet
servisore),Instrumentet juridike ndërkombëtare dhe të vendit,
korrnizat ligjore, strategji, gjendje dhe sisteme të kujdesit
dhembrojtjes së personave me pengesa,AGENDA 22 - instrument për
kreimin e planeve akcionale lokale dhe përvojat nga shtetet
tjera,Shëbimet servisore sociale dhe mekanizmat
regullatorDecentralizimi dhe format e bashkëpunimit të
vetadministrimit lokal dhe sektorit qytetar,Identifikimi i nevojave
dhe resurseve në bashkësinë lokale,Udhëheqje me ciklet proektore
dhe raportet me mediumet.
Në fazën e katërt të programit ishin mbajtur tre puntori, ku
anëtarët e grupit punues punuan direkt në kreimin e planitakcional
lokal. Me atë rast, anëtarët kishin mundësi t’i shfytëzojnë
njohuritë e arritura nga trajnimet e mbajtura.
Plani akcional lokal ishte përpunuar në pajtim me dokumentin
ndërkombëtar “Agenda 22”, ndërsa në kuadër të parimevetë shkruara
në Konventën e KB për të drejtat e personave me pengesa. Puntorive,
u ishin shqyrtuar prioritetet dhe nevojate personave me pengesa në
rend të parë në sferat të cilat janë nën kompetencat e
vetadministrimit lokal, por gjithashtuedhe në sferat të cilat ende
nuk janë të decentralizuara, e në të cilat bashkësitë lokale mund
të kontribojnë nëpërmjetakcioneve lokale dhe nëpërmjet lobimit deri
te qeverisja lokale. Në përpunimin e planit akcional lokal,
anëtarët e grupitpunues dhanë kontributin e tyre në formimin e
aktiviteteve dhe prioriteteve. Me atë, mbahej llogari aktivitetet e
propozuaranë planin akcional lokal të jenë reale dhe të kënaqshme,
në pajtim më resurset e bashkësisë lokale. Për secilin aktivitettë
veçantë është definuar qëllimi i saj, detyra, institucion
përgjegjës për zbatimin, kornizë kohore dhe burimi i finansimittë
aktiviteteve.
-
Programi “Qyteti dhe pengueshmëria”
16
TRUPI KORDINATIV PËR ZBATIMIN E PLANIT AKCIONAL LOKAL
Me miratimin e planit akcional lokal, Këshilli i Komunës së
Kumanovës emëroi trupin kordinativ për zbatimin planitakcional
lokal për avansimine pozitës së personave me pengesa në Komunën e
Kumanovës, e përbër prej anëtarëv tëgrupit punues në vijim:
1. Frosina Trajkovska – Komuna e Kumanovës2. Bllagica
Dimitrovska – Komuna e Kumanovës3. Suzana Trajkovska – JUM Qendra
për punë sociale - Kumanovë4. Boban Kralevski – Shoqata e personave
të verbër – Êumanovë5. Lube Dimitrievski – Lidhja për sport dhe
rekreacion të na invalidëve- Kumanovë6. Milena Iliq - Peshiq –
SH.F. Braqa Milladinovci - Kumanovë7. Sandra Kërstevska Sarevska –
Qendra ditore për fëmijë me nevoja të posaçme - Kumanovë
Në fazën e pestë të programit ishte organizuar prezantimi i
debatit publik për planin akcional lokal me këshilltarët eKomunës
së Kumanovës dhe me përfaqësuesit e institucioneve dhe organizatave
lokale, ku është fituar fidbek pozitiv nëraport me dokumentin e
propozuar strategjik, si dhe vërejtje konstruktive nga
pjesmarrësit.
Në fazën përfundimtare të programit, ishte organizuar puntori
finale në të cilën ishte finalizuar teksti i propozim –
planitakcional lokal, ndërsa anëtarëve të grupit punues u ishin
ndarë çertifikata për pjesmarrje dhe kontributin në tërë
programin.
Si rezultat i fazave të zbatuara, Këshilli i Komunës së
Kumanovës, më 23 qershor 2010 njëzëi e miratoi Planin akcionallokal
për avansimin e pozitës së personave me pengesa në Kumanovë 2010 –
2013, si dokument oficial strategjik përzhvillim.
-
Plani akcional lokal për pengueshmëri në Komunën e Kumanovës
2010 - 2013
17
Trupi kordinativ në komunikim me sektorët relevant të komunës
duhet të përgatitet për diskutime plotësuese dhekundërshtime
për:
a) Përpunimi i planeve vjetore operative;v) Identifikimi i
resusrseve dhe ndarja e harxhimeve;g) Selektimi i qëllimeve dhe
aktiviteteve;d) Ndarja e punës;|) Kontroll dhe ndryshime plotësuese
të aktiviteteve të planifikuara.
Trupi kordinativ ka mandat oficial, të ndarë nga ana e Komunës
së Kumanovës dhe detyra e saj gjatë realizimit tëplanit akcional
lokal është:
Takime mujore për realizimin e planit akcional lokal;Takime të
rregullta të trupit kordinativ me me institucionet e caktuara
pëërgjegjëse në planin akcional lokal;Takime të rregullta
informative dhe komunikim me mediumet për proçesin e realizimit të
planit akcional lokal;Analizë vjetore e planit akcional lokal
nëpërmjet zhvillimit të indikatorëve matës për arritjen e
rezultatve të pritura;Raport vjetor deri të Këshilli i Komunës së
Kumanovës për realizimin e planit akcional lokal.
-
Programi “Qyteti dhe pengueshmëria”
18
LISTA E NEVOJAVE TË IDENTIFIKUARA DHE PRIORITETET E PERSONAVE ME
PENGESANË KOMUNËN E KUMANOVËS
Sfera 1: VETËDIJA PUBLIKE
Mosinformimi i mjaftueshëm i personave me pengesa dhe familjeve
të tyre për të drejtat ekzistuese.Mosinformimi i mjaftueshëm i
përfaqësuesve të institucioneve publike për problemet dhe nevojat e
personave mepengesa.Mosinformimi i mjaftueshëm i personelit
medicinal për çështjet lidhur me dukurinë e pengueshmërisë dhe
realizimine të drejtave.Mosinformimi i mjaftueshëm i qytetarëve për
nevojat e personave me pengesa.Ekzistimi i paragjykimeve të mëdha
tek kuadri arsimor për kyqje të fëmijëve me pengesa në sistemin
arsimor.Ekzistimi i paragjykimeve në raport të fëmijëve me pengesa
të cilat janë të kyqur në sistemin edukativo arsimor(institucionet
parashkollore dhe shkollore).Përfaqësuesit e sektorit afarist nuk
janë të infomuar mjaftueshëm për nevojat e qasjes fizike për
personat me pengesa.
Sfera 2: QASJA
a) Qasja fizike
Institucionet publike nuk janë fizikisht qasëse për personat me
pengesa, të dy objektet e komunës së Kumanovëstërësisht nuk kanë
qasje, stacioni policor Kumanovë, Posta, 17 shkolla fillore, 2
klone të kopshteve, FZ dhe PIOM,Kryqi i kuq, shërbimi amë, Gjyqi
komunal Kumanovë, qendra për punë sociale, Drejtoria për të hyra
publike, mezeu,teatri, Qendra për kulturë, Arkivi komunal dhe numri
më i madh i objekteve komerciale dhe hotelierike..
-
Plani akcional lokal për pengueshmëri në Komunën e Kumanovës
2010 - 2013
19
Trotoaret e rrugëve nuk janë të lëshuara për karrocat
invalidore.Vende të pamjaftueshëm të shënuara për parkim për
automjetet e personave me pengesa, respektimi i hapsirave
tëshënuara dhe mirëmbajtja e tyre në kontinuitet.Stacionet joqasëse
të autobusëve për transport publik.Nuk ekziston sinjalizimi me zë i
smaforëve në pjesën qendrore për personat me pamje të
vështirësuar.Mosrrespektimi i qasjes së objektit ku gjendet shoqata
e personave të verbër.
b) Qasja tek informacionet
Informatat nuk janë në forma qasëse për personat e verbër,
shurdhër dhe personat me pengesa intelektuale.Ëeb faqja e Komunës
së Kumanovës nuk është qasëse për personat me pengesa në të
pamurit.Jobashkëpunimi i rregullt me mediumet për disperzim të
informative të rëndësishme për personat me pengesa.
Sfera 3: ARSIMI
Punëtorët e arsimit nuk janë trajnuar në mënyrë adekuate për
punë me fëmijë me nevoja të posaçme arsimore të cilëtjanë të kyqur
në proces të rregullt arsimor.Në 13 shkolla fillore nuk ka të kyqur
defktolog në ekipin profesional.Në institucionet parashkollore nuk
ka të kyqur defktolog/logoped për punë me fëmijë me pengesa në
zhvillim.Nuk ekziston bashkëpunim dhe këmbim i përvojave ndërmjet
shërbimeve profesionale në shkollta e rregullta dhe 9-të
defektologëve nga paralelet e posaçme.Mundësi joadekuate hapsinore
dhe mosekzistimi i mjeteve mbikqyrëse për realizimin e programit
arsimor në paraleletë posaçme.Mësimi i obliguar nuk i kënaq nevojat
e nxënësve me pengesa.
-
Programi “Qyteti dhe pengueshmëria”
20
Sfera 4: BASHKËPUNIMI I AUTORITETEV LOKALE ME OPP
Mosekzistimi i mekanizmit për koordinim të realizimit të
aktiviteteve për të drejtat e personave me pengesa.
Sfera 5: KULTURA, SPORTI DHE REKREIMI
Kyqja e pamjaftueshme e personave me pengesa në aktivitete
kulturore dhe ngjarje në nivel komunal.Kushte joadekuate për kyqjen
e personave me pengesa nëpër aktivitetet sportive dhe rekreative
dhe ngjarje në nivelkomunal.
Sfera 6: MBROJTJA SOCIALE DHE SHËRBIMET SOCIALE PËR PERSONAT ME
PENGESA
Kapaciteeti shërbimeve ekzistuese shërbyese nuk i plotësojnë
nevojat e personave me pengesa.Mosekzistimi i grupeve për
vetëpërkrahje të personave me pengesa dhe familjeve të
tyre.Mosekzistimi i punësimit të përkrahur për personat me pengesa
në Komunën e Kumanovës.Rrjeti i pazhvilluar i shërbimeve të
ndryshme për nevojat e personave me pengesa.Mosekzistimi i
procedurave dhe kriteriumeve për përkrahje të shërbimeve të
ndryshme në nivel lokal.
-
Plani akcional lokal për pengueshmëri në Komunën e Kumanovës
2010 - 2013
21
Sfera 7: PUNËSIMI I PERSONAVE ME PENGESA
Mosinformimi adekuat i personave me pengesa dhe familjeve të
tyre për të drejtat dhe obligimet për vendosje tëmarëdhenies së
punës.Ekzistimi i keqpërdorimit të mundësive ligjore nga ana e
punëdhënësit dhe personave me pengesa.
Sfera 8: MBROJTJA SHËNDETËSORE DHE REHABILITIMI
Informim i pamjaftueshëm i personelit medicinal për përparësitë
ligjore që i kanë personat me pengesa.Kushte joadekuate hapsinore
dhe paisje e vjetëruar në Repartin e terapisë fizikale nëpër
institucionet shëndetësore.Mosekzistimi i Qendrës për rehabilitim
të dëgjueshmërisë, foljes dhe zërit. Mosekzistimi i Këshilltores
zhvillimore për ndjekje të fëmijëve të lindur me faktor të
rrezikut.
-
Programi “Qyteti dhe pengueshmëria”
22
PLANI PËR REALIZIMIN E PLANIT AKSIONAL LOKAL PËR PERSONA ME
PENGESA NËKOMUNËN E KUMANOVËS
Sfera 1: VETËDIJA PUBLIKE
Qëllimet Burimet efinancimitKoha
e realizimitInstitucionet përgjegjëse
AksioneDetyratPër kendKush
1. Informimi ipersonave mepengesa dhefamiljeve të tyrepër të
drejtat etyre
1.1 Realizimi ikontakteve mepersona mepengesa dhefamiljet e
tyre
1.1.1 Përgaditja dhedistribuimi i broshurave përtë drejtat e
personave mepengesa1.1.2 Vizita personave mepengesa dhe familjet
etyre në kushte familjare1.1.3 Informimi kontinuivpërmes QPS dhe
përmesshoqatave të personaveme pengesa për të drejtategzistuese dhe
të fituara1.1.4 Ndërmjetsimi i Kryqittë Kuqë për udhëzimin
erealizimit të drejtave1.1.5 Organizimi imbledhjeve /kontaktevepër
informimin epersonaveme pengesa dhe familjete tyre
Trupikordinativ përrealizimin ePLA
Qendra përpunë sociale
Organizatat epersonaveme pengesë(OPP) Ngakomuna eKumanovës
Kontinuive
Tetor 2010 –Dhjetor 2013
Komuna eKumanovës
Qendra përpunë sociale
Donatorët
-
Plani akcional lokal për pengueshmëri në Komunën e Kumanovës
2010 - 2013
23
1.1.6 Aktivimi i qendrësinformative komunaleegzistuese
dheshfrytëzimi si resurs përshkëmbimin einformacioneve mepersonat
me pengesadhe familjet e tyre1.1.7 informimi kontinuivpërmes
mediumeve localenga ana e institucionitkompetent në fushën
ecaktuar
Komuna eKumanovës
OPP
2. Njoftimi ipërfaqsuesve tëinstitucionevepublike menevojat
epersonave mepengesë
2.1 Kampanjë efokusuar përnjoftimin epërfaqsueseve
tëinstitucionevepublike
21.1 Kontakte direkte mepërfaqsues tëinstitucioneve publike2.1.2
Distribuimi i planitlokal aksional deri tepërfaqsuest
einstitucioneve publike2.1.3 Organizimi itribunave për përfaqsuestë
institucioneve publike2.1.4 Distribuimi ifokusuar i
materialitpromovues
OPP Komuna eKumanovës
institucionetlokale
Kontinuive
Tetor 2010 -Dhjetori 2013
OPP
Komuna eKumanovës
Kontinuive
Tetor 2010 –Dhjetor 2013
Komuna eKumanovës
Qendra përpunë sociale
Donatorët
-
Programi “Qyteti dhe pengueshmëria”
24
3. Njoftimi ipersonelit medici-nal për nevojat dhemundësitë
epersonave mepengesa
3.1 Kampanjë efokusuar përnjoftimin epersonelit medici-nal
3.1.1. Vendosja e kontaktitme ekipin menaxhues tëinstitucionit
shëndetsorë3.1.2 Organizimi i tribinave3.1.3 Distribuimi i fokusuar
imaterialit promovues3.1.4 Njoftimi i personalitmedicinal me ligjin
përmbrojtjen e të drejtave tëpacientit
Trupikordinativ përrealizimin ePLA
Kontinuive
Tetor 2010 -Dhjetori 2013
OPP OPP
Komuna eKumanovës
4. Njoftimi iqytetarëve menevojat epersonave mepengesa nëkomunën
eKumanovës
4.1 Realizimi ikampanjës përngritjen e vetëdijespublike
nëkomunën eKumanovës
4.1.1 Përgaditja dhedistribuimi i materialitpromovues4.1.2
Organizimi i debatëspublike me qytetarët4.1.3 informimi i rregullt
iqytetrëve përmes hapsirësnë TV Nova, TV Hana, radiostacionet
locale dhe veb-faqen e komunës sëKumanovës4.1.4 Shfrytëzimi i
ngjarjevepublike për distribuimin ematerialit promovues4.1.5 Kyçja
e personave mepengesë në të gjithaaktivitetet për ngritjen
evetëdijes publike
OPP
Komuna eKumanovës
Trupikordinativ përrealizimin ePLA
Kontinuive
Tetor 2010 -Dhjetori 2013
Komuna eKumanovës
Donatorë
Biznis sektori
-
Plani akcional lokal për pengueshmëri në Komunën e Kumanovës
2010 - 2013
25
5. Ngritja evetëdijes tepunonjësit nësistemin arsimorë(
institucionetparashkollore dheshkollore)
5.1 Realizimi ikontaktevedirekte mepunonjësit nësistemin
arsimorë
5.1.1. Realizimi ikontaktit me ekipinmenaxhues nëinstitucionet
arsimore5.1.2 Distribuimi ifokusuar i materialitpromovues5.1.3
Organizimi ipuntorive për ekipetprofesionale pranëinstitucioneve
arsimore5.1.4 Organizimi ipuntorive përmësimdhënësit
Trupi kordinativpër realizimin ePLA
Kontinuive
Janar 2011 -Dhjetor 2013
Komuna eKumanovës
institucionetarsimore
OPP
Komuna eKumanovës
OPP
Donatorë
6. Ngritja evetëdijes publiketë fëmijve dheprindërve
nëmoshënparashkolloredhe shkollore
6.1 Kampanja përngritjen evetëdijes tëfëmijve dheprindërve
tëmoshësparashkollore dheshkollore
6.1.1 Organizimi iaktiviteteve të përbashkëtatë fëmijve nga
sistemiarsimorë dhe fëmijtë /persona me pengesa6.1.2 Organizimi i
orëvetematike në shkolla përnjoftimin me nevojat efëmijve me
pengesë6.1.3 Distribuimi i materialitpromovues përmeskëshillave të
prindërve nëinstitucionet publike6.1.4 Organizimi imblehdjeve
tematikeprindore
Trupi kordinativpër realizimin ePLA
Komuna eKumanovës
OPP
Donatorë
Kontinuive
Janar 2011 -Dhjetor 2013
Komuna eKumanovës
institucionetarsimore
OPP
-
Programi “Qyteti dhe pengueshmëria”
26
Kontinuive
Janar 2011 -Dhjetor 2013
Trupi kordinativpër realizimin ePLA
Komuna eKumanovës
OPP
Donatorë
OPP
Komuna eKumanovës
7. Njoftimi ipërfaqsuesve tësektorit biznesitpër nevojat
dhemundësitë epersonave mepengesa
7.1 Kampanjë efokusuar përnjoftimin epërfaqsuesve tësektorit
biznesit
7.1.1 Kontakti direct mepërfaqsues të sektoritbiznesit7.1.2
Distribuimi i fokusuari materialit promovues7.1.3 Nxitja e
aktiviteteveme përgjegjsi shoqëroretë sektorit të
biznesit(informimi për mundësitëligjore për sponzorime
dhedonacione)
-
Plani akcional lokal për pengueshmëri në Komunën e Kumanovës
2010 - 2013
27
Sfera 2: QASJA / MBËRRIJTJA
1. Sigurimi iqasjes fizikepër personat mepengesa deri tetë
gjithainstitucionetpublike nëkomunën eKumanovës
1.1 informimi përnevojën e qasjes nëtë gjithainstitucionet
publike
1.1.Raportimi dhe obligi-mi i të gjitha institucio-neve publike
të cialt janënën ingirenca të komunëssë Kumanovës1.1.2 Udhëzimi i
kërke-sës për mundësimin eqasjes deri te objektet tëcilat janë nën
ingirenca tëqeverisjes qendrore1.1.3 Udhëzimi i kërkesa-ve për
mundësimin e qas-jes të objekteve komer-ciale dhe hotelierike
nëkomunën e Kumanovës
Komuna eKumanovës
Tetor 2010 -Dhjetori 2010
Komuna eKumanovës
1.2 Vendosja ekontaktit mepërfaqsues tëinstitucionevepublike
1.2.1 Organizimi itakimeve me përfaqsuestë institucioneve
publike
1.3 Adaptimi iqasjes deri te tëgjitha objektetpublike në
komu-nëën e Kumanovësduke pasur para-syshë të gjitha dis-pozitat
standarde.
1.3.1 Ndërtimi i kornizësqasëse deri në katin eparë në dy
objektet ekomunës së Kumanovës.1.3.2 Ndërtimi i kornizaveqasëse në
dy kopshtetpër fëmi dhe në 17shkollat fillore.
Komuna eKumanovës
Komuna eKumanovës
Donatorë
institucionetlokale
2010-2013
Tetor 2010 -Dhjetori 2011
Donatorë
Komuna eKumanovës
Tetori 2010 -Dhjetor 2010
Komuna eKumanovës
Trupikordinativ përrealizimin ePLA
OPP
Trupikordinativ përrealizimin ePLA
Qëllimet Burimet efinancimitKoha
e realizimitInstitucionet përgjegjëse
AksioneDetyratPër kendKush
-
Programi “Qyteti dhe p