De transitie naar een circulaire, klimaatvriendelijke economie 10 redenen voor optimisme, ook na Trump! Dr. Ir. Peter Tom Jones (IOF Onderzoeksmanager SIM² KU Leuven & Voorzitter i-Cleantech Vlaanderen vzw) 23-3-2017, DIEST
De transitie naar een circulaire,
klimaatvriendelijke economie10 redenen voor optimisme, ook na Trump!
Dr. Ir. Peter Tom Jones (IOF Onderzoeksmanager SIM² KU Leuven & Voorzitter i-Cleantech Vlaanderen vzw)
23-3-2017, DIEST
Het principe van het voortschrijdend inzicht
Analyse ecologische problematiek
– nadruk op “het probleem”
“DUURZAME ONTWIKKELING”
2006 2009 2016
3/24/2017 TR/Jones 2
Het principe van het voortschrijdend inzicht
Oplossingen
“TRANSITIE”
2006 2009 2016
Analyse ecologische problematiek
– nadruk op “het probleem”
“DUURZAME ONTWIKKELING”
3/24/2017 TR/Jones 3
Het principe van het voortschrijdend inzicht
2006 2009 2016
Analyse ecologische problematiek
– nadruk op “het probleem”
“DUURZAME ONTWIKKELING”
3/24/2017 TR/Jones 4
Het principe van het voortschrijdend inzicht
Oplossingen voor
ecologische problematiek –
TR, 2016 – HOOP
2006 2009 2016
Analyse ecologische problematiek
– nadruk op “het probleem”
“DUURZAME ONTWIKKELING”
3/24/2017 TR/Jones 5
Climate change, the mother of all problems
Eerst het slechte nieuws:
Over het Rockstromdiagram en het
klimaatprobleem
3/24/2017 TR/Jones 7
Planetaire
grenzen
worden
doorboord
Verdwijnen van habitat
Invasieve soorten
Opwarming aarde
…
Bron: WWF bewerking van J.
Rockström et al., Nature, 461, 2009
3/24/2017 TR/Jones 8
Zonder (extra) klimaatbeleid neemt temperatuur met
3,7 tot zelfs 4,8°C toe tegen 2100
3/24/2017 TR/Jones 11
Zonder (extra) klimaatbeleid neemt temperatuur met
3,7 tot zelfs 4,8°C toe tegen 2100
Grens voor “gevaarlijke
klimaatveranderingen”
3/24/2017 TR/Jones 12
Climate change, the mother of all problems
Naar het goede nieuws:
De transitiepaden zijn gekend, realistisch en
worden vandaag volop bewandeld
3/24/2017 TR/Jones 13
Transitie van de fossiele, lineaire economie naar een
klimaatvriendelijke, circulaire, veerkrachtige economie
Figuur: VITO
3/24/2017 TR/Jones 18
Systeemtechnologische innovatie en nieuwe
business modellen
Energietransitie – Low-
carbon
• Energie-efficiëntie
• Hernieuwbare energie
• (Super)Smart Grids
Materialentransitie -
Circular
• Slim sluiten
• EcoDesign (LCA)
• Verbruikers gebruikers
3/24/2017 TR/Jones 19
Low-carbon circular economy
Energietransitie – Low-
carbon
• Energie-efficiëntie
• Hernieuwbare energie
• (Super)Smart Grids
Materialentransitie -
Circular
• Slim sluiten
• EcoDesign (LCA)
• Verbruikers gebruikers
3/24/2017 TR/Jones 20
Low-carbon circular economy
Energietransitie – Low-
carbon
• Energie-efficiëntie
• Hernieuwbare energie
• (Super)Smart Grids
Materialentransitie -
Circular
• Slim sluiten
• EcoDesign (LCA)
• Verbruikers gebruikers
Schone energie vereist kritieke metalen zoals REEs, indium, germanium, etc.Hernieuwbare energie-infrastructuur vereist staal, koper, nikkel, cement
Schone transportmodi vereisen REEs, lithium, cobalt
3/24/2017 TR/Jones 21
Systeemtechnologische innovatie en nieuwe
business modellen
Energietransitie – Low-
carbon
• Energie-efficiëntie
• Hernieuwbare energie
• (Super)Smart Grids
Materialentransitie -
Circular
• Slim sluiten
• EcoDesign (LCA)
• Verbruikers gebruikers
10 redenen om
optimistisch te zijn
3/24/2017 TR/Jones 22
10 redenen om optimistisch te zijn
1. CO2-emissies stabiliseren voor
het eerst wereldwijd.
2. China sluit haar
steenkoolcentrales en goes
cleantech.
3. De doorbraak in het mondiale
klimaatbeleid
4. De doorbraak van de
disinvestment-beweging
5. Fossiele energiebedrijven
boeren (snel) achteruit.
6. Hernieuwbare energie breekt
het ene record na het andere.
7. Elektrificatie wagenpark komt
op gang.
8. Peer-to-peereconomie doet zijn
intrede.
9. Circulaire economie is het
nieuwe Leitmotiv.
10. Zelfs stortplaatsen leveren
nieuwe grondstoffen.
3/24/2017 TR/Jones 23
1. (Energiegerelateerde) CO2 emissies stabiliseren
voor het eerst wereldwijd… (Data: IEA, 2016)1
3/24/2017 TR/Jones 24
1. (Energiegerelateerde) CO2 emissies stabiliseren
voor het eerst wereldwijd… (Data: IEA, 2016)1
3/24/2017 TR/Jones 25
2. Cleantech transitie in China gaat sneller
dan vooropgesteld in eigen doelstellingen2
3/24/2017 TR/Jones 28
2. Cleantech transitie in China gaat sneller
dan vooropgesteld in eigen doelstellingen
• Theorie:
o INDC China in Parijs 2015: Piek in CO2
emissies in 2030
• Realiteit (cijfers 2015):
o Steenkoolconsumptie: - 3,7%
o Zonne-energie: + 74%
o Windenergie: + 33%
o J. Legget: “It looks as though total CO2
emissions may have peaked in 2014,
fully 16 years ahead of the national
2030 target”
2
3/24/2017 TR/Jones 29
2. Cleantech transitie in China gaat sneller
dan vooropgesteld in eigen doelstellingen2
3/24/2017 TR/Jones 30
3. Klimaatbeleid dubbelsporig succes
• “…limit planetary warming to well
below 2 °C, urging nations to
pursue an even stricter target, 1.5
°C”
• “Countries will assess their
progress towards reducing
emissions in 2018, and must
revisit their climate pledges every
five years, beginning in 2020”
• “The agreement creates a
transparent system for measuring,
reporting and verifying emissions”
3
3/24/2017 TR/Jones 32
Naar 2,7°C met huidige afspraken
van Parijs
Grens “gevaarlijke
klimaatveranderingen”
T-stijging indien
akkoord Parijs wordt
uitgevoerd
3
TR/Jones 33
Verdrag Parijs van kracht sinds 4-11-2016 =
3 jaar vroeger dan oorspronkelijk gedacht3
3/24/2017 TR/Jones 34
Verdrag Parijs van kracht sinds 4-11-2016 =
3 jaar vroeger dan oorspronkelijk gedacht3
Maar wat na de verkiezing van
klimaatclown Donald Trump?
3/24/2017 TR/Jones 35
Parijs gebaseerd op aanpak bottom-up
klimaatbeleid
UNFCCC Proces COP(1-21) (post-)Kyoto...
Bottom-up proces: gemeenten, steden,
provincies, bedrijven nemen het voortouw...
Heel moeilijk...
Én
én Hoopgevend… Lokale
overheden sneller pro-actief
3
3/24/2017 TR/Jones 38
Stedelijke klimaatcoalities fuseren tot Global
Covenant of Mayors for climate and energy
EU Covenant of Mayors
• 6,635 Burgemeesters &
211 miljoen inwoners
(status 21-4-2016)
• CO2 reducties:
o > 20% reductie (tegen 2020)
o 40% reductie (tegen 2030
UN Compact of Mayors
• Opgestart door UN
Secretary-General Ban Ki-
moon and & Michael R.
Bloomberg
• Aangestuurd door C40
Cities Climate Leadership
Group, ICLEI
3
3/24/2017 TR/Jones 39
4. Disinvestment-beweging wint heel snel aan
invloed
Om de opwarming te beperken tot maximum 2°C moet de hoofdmoot van de fossiele
grondstofvoorraden (steenkool, aardolie, gas) in de grond blijven
4
3/24/2017 TR/Jones 41
5. Fossiele bedrijven boeren slecht…
• Steenkoolbedrijven :
o Peabody Energy, Arch Coal, …
5
3/24/2017 TR/Jones 46
5. Fossiele bedrijven boeren slecht…
• Oliebedrijven in
crisis:
o Lage olieprijzen &
dure ontginning
o Klimaatbeleid
o Afbouw subsidies
5
3/24/2017 TR/Jones 47
Zelfs Saudi-Arabië bereidt zich voor…
“The solar revolution is coming…
fossil fuels could be facing extinction.”
(J. Leggett, 2016)
3/24/2017 TR/Jones 48
6. Hernieuwbare energie breekt helemaal
door (ondanks historisch lage olieprijzen en riante subsidies voor fossiele energie)6
3/24/2017 TR/Jones 50
Kostprijs cleantech daalt immens snel - cf.
cijfers Amerikaanse Department of Energy
3/24/2017 TR/Jones 51
De Vlaamse zonnekaart:
http://www.energiesparen.be/zonnekaart
3/24/2017 TR/Jones 54
De Vlaamse zonnekaart:
http://www.energiesparen.be/zonnekaart
3/24/2017 TR/Jones 55
Influx hernieuwbare energie op te vangen
door energie-opslag, smart grids en DSM
50% van nieuwe (kleine)
fotovoltaïsche installaties
in Duitsland met energie-
opslag uitgerust
6
Credits image: J. Leggett, Mechelen, 2015
3/24/2017 TR/Jones 56
7. Elektrificatie transport niet meer tegen te
houden7
• Financial Times: “Europe’s focus on diesel may have
driven its car industry up a technological dead end”
• Verkoop van EVs steeg (wereldwijd) met 60% in 2015 (cf.
verkoop PV-installaties in zelfde jaar steeg met 50%)
3/24/2017 TR/Jones 57
7. Elektrificatie van transport is niet meer
tegen te houden – Noorwegen op nr. 1 in EU7
3/24/2017 TR/Jones 59
0
20.000
40.000
60.000
80.000
100.000
0 100 200 300 400 500 600
Price
ra
ng
e (
€)
Range (km)
Premium segment
Current offering
BMW i3
2014VW e-golf
2015 Kia Soul
2015
Nissan leaf
2011 Renault Zoe
2013
Tesla S85
2012
Tesla X
2015
Citroen c-zero
2011
Tesla Roadster
2008
Kostprijs en batterijcapaciteit: momenteel nog
problematisch
Note: positions are indicative and do not reflect exact prices or ranges
Credits Figure: David Dupont (Umicore)
0
20.000
40.000
60.000
80.000
100.000
0 100 200 300 400 500 600
Price
ra
ng
e (
€)
Range (km)
Premium segment
Current offering
BMW i3
2014VW e-golf
2015 Kia Soul
2015
Nissan leaf
2011 Renault Zoe
2013
Tesla S85
2012
Tesla X
2015
Citroen c-zero
2011
Tesla Roadster
2008
VW e-golf
2018
VW I.D.
2020Tesla 3
2018
Operal Ampera-e
2017
Audi Q6 e-tron
2019
Porsche Mission E
2020
Nissan leaf
2018
Volvo?
2019
Note: positions are indicative and do not reflect exact prices or ranges
Credits Figure: David Dupont (Umicore)
Kostprijs en batterijcapaciteit: oplossing in zicht!
Elektrificatie mobiliteit gaat verder dan EVs !
• Elektrische bussen:
o 2015: 170,000 in totaal
(hoofdzakelijk in China)
o Sommige in Nederland,
Japan, Zweden en Japan
• E-scooters (projectie voor
2030: 400 miljoen!) –
China op kop!
• E-fietsen:
o Verkoop in EU in 2014: 1,35
miljoen = 14 * verkoop 2006
o 50% geïmporteerd (vooral
China – met Li-ion batterij)
• Sharing schemes (e-
bikes/cars)
3/24/2017 TR/Jones 66
10 redenen om optimistisch te zijn
1. CO2-emissies stabiliseren voor
het eerst wereldwijd.
2. China sluit haar
steenkoolcentrales en goes
cleantech.
3. De doorbraak in het mondiale
klimaatbeleid
4. De doorbraak van de
disinvestment-beweging
5. Fossiele energiebedrijven
boeren (snel) achteruit.
6. Hernieuwbare energie breekt
het ene record na het andere.
7. Elektrificatie wagenpark komt
op gang.
8. Peer-to-peereconomie doet zijn
intrede.
9. Circulaire economie is het
nieuwe Leitmotiv.
10. Zelfs stortplaatsen leveren
nieuwe grondstoffen.
3/24/2017 TR/Jones 67
Jobs in de energiesector: cleantech versus
fossiel kans op herindustrialisering
[Bron:McKinsey 2012]
3/24/2017 TR/Jones 68
De secundarie voordelen van een
transitiebeleid
• Resilience!
o Nieuwe jobs
o Daling energiefactuur
o Energie-, materialen- en voedselautonomie
o Leefbare steden – minder gezondheidskosten
• (Pittel en Rubbelke, 2008)
o Kenniseconomie cleantech & aantrekken investeringen
• Hier en nu, geen vrijbuiters!
• Economisch-ecologische win-win !!
3/24/2017 TR/Jones 69
Dank voor de aandacht!
Alle recensies en interviews:http://epo.be/uitgeverij/boekinfo_pers-reacties.php?isbn=9789462670822
3/24/2017 TR/Jones 71