Lecture 12

АМЬСГАЛЫН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА АЛДАГДАХ

ХАМ ШИНЖҮҮД, ЭТИОЛОГИ, ПАТОГЕНЕЗ

Амьсгал:

Гадаад амьсгал /гадаад, дотоод орчны хооронд явагдах хийн солилцоо/

Дотоод амьсгал /эд эсийн түвшинд явагдах хийн солилцоо/

Гадаад амьсгал:

Гадаад амьсгалд оролцдог эд эрхтэний үйл ажиллагаа, амьгалын зохицуулга, тэдгээрийн механизмын өөрчлөлтөөс амьсгалын дутагдал үүснэ.

Вентиляцийн алдагдал /уушгины агааржилт/ Диффузийн алдагдал /хийн нэвчилт/ Перфузийн алдагдал /цусан хангамж/

Вентиляцийн алдагдал

Уушгины агааржилт багасах /гиповентиляци/

Уушгины агааржилт ихсэх /гипервентиляци/ Тэнцвэргүй агааржилт

Гиповентиляци

Уушгины агааржилтын бөглөрөлт хэлбэр /обструктив дутагдал/

Уушгины агааржилтын хязгаарлагдмал хэлбэр /рестриктив дутагдал/

Хавсарсан

Уушгины агааржилтын бөглөрөлт хэлбэр

Амьсгалын дээд, доод зам бөглөрөх, сүв нарийссанаас агаарын урсгалд саад учирч улмаар уушгины агааржилт буурч цусны хийн тэнцвэрт байдал алдагдан эдэд хүчилтөрөгчийн хангамж буурдаг.

Уушгины агааржилтын бөглөрөлт хэлбэр шалтгаан

Усанд живэх Бөөлжих Бүхэл хоол хүнс залгих Бамбай булчирхайн хавдар Голтын эрхтэний хавдар, буглаа Гуурсан хоолойн архаг үрэвсэл Гуурсан хоолойн багтраа Уушги тэлэгдэх өвчин Ларингит

Амьсгалын замын салст

хөөж хавагнах

Амьсгалын замд гадны биет орох

Гуурсан хоолойн салстын шүүрэл ялгаралт ихсэх

Амьсгалын замын гөлгөр булчингийн

хүчтэй агшилт

Амьсгалын зам дарагдах

Бөглөрөлт хэлбэрийн дутагдал

Гуурсан хоолойн архаг үрэвсэл /Chronic bronchitis/

ДЭМБ-ийн GOLD / Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease/-ын шалгуураар гуурсан хоолойн архаг үрэвслийг сүүлийн 2 жилийн хугацаанд, 3 сар ба түүнээс дээш хугацаанд ханиалгах буюу цэр гарч, агаар дамжуулах замд ямар нэг хэмжээгээр бөглөрөл үүсгэдэг өвчин хэмээн тодорхойлсон.

Гуурсан хоолойн архаг үрэвсэл /Chronic bronchitis/

ГХАҮ нь гуурсан хоолойн шүүрлийн болон цэвэрлэх үйл ажиллагаа алдагдсанаар түүний хананд үрэвслийн үйл явц явагдана.

Ханиалгах Цэр гарах Амьсгаадах

Гуурсан хоолойн хананд үрэвслийн

үйл явц

Гуурсан хоолойн гөлгөр булчингийн

спазм

Агаар дамжуулах замын уян хатан чанар багасах

Үрэвслийн шингэнээр гуурсан хоолой бөглөрөх

Гиповентиляци

Гуурсан хоолойн архаг үрэвсэл

Уушги тэлэгдэх өвчин /emphysema/

Амьсгалын замын төгсгөлийн бронхиолоос цааших хэсэг өргөсч, хэмжээгээрээ томрон тэлэгдэл үүсч мөн цулцан хоорондын таславч үгүй болсноос хөрш зэргэлдээх цулцангууд хоорондоо нийлж төлөгдөл үүсэх эмгэгийг хэлнэ.

Гуурсан хоолой, цулцанд үрэвслийн үйл явц

Уушги тэлэгдэх өвчин

Уушгинд үлдэгдэл агаар ихсэх

Агаар дамжуулах замын уян хатан чанар багасах

Үрэвслийн шингэнээр гуурсан хоолой бөглөрөх

Гиповентиляци

Хавхлагт бөглөрөл

Уушгины агааржилтын хязгаарлагдмал хэлбэр /реструктив/

Уушгины гаралтайУушгины бус гаралтай

Уушгины шалтгаант хязгаарлагдсал хэлбэрийн дутагдал үүсэх эмгэг жамын механизм

Үйл ажиллагаатай цулцангийн тоо цөөрөх Амьсгалах талбай багасах Уушгины уян хатан чанар багасах

Үйл ажиллагаатай цулцангийн тоо цөөрөх шалтгаан

Уушгины цочмог болон архаг үрэвсэл /пневмони/

Уушги тэлэгдэх /эмфизем/ Сурфактантын дутагдал Уушгины хортой хоргүй хавдар Уушгины сүрьеэ Уушги тайруулах мэс засал Уушгины буглаа

Уушгины уян хатан чанар багасах шалтгаан

Уушги тоосжих өвчин Пневмоканиоз Антракоз Силикоз Асбестоз Холбогч эдийн түгмэл өвчин Коллагеноз Уушгины фиброз өөрчлөлт

Уушгины агааржилтын хязгаарлагдмал хэлбэр

Уушгины бус шалтгаантай хязгаарлагдмал хэлбэрийн дутагдал үүсэх эмгэг жамын механизм

Цээжний гялтан хальсны үйл ажиллагааны алдагдал

Өрцний хөдөлгөөн алдагдах Цээжний хэнхэрцэгийн хөдөлгөөн алдагдах

Цээжний гялтан халсны үйл ажиллагаа алдагдах шалтгаан

Цээжний гялтан хальсны үрэвсэл /плеврит/ Цээжний хөндийд хий хурах /пневмоторакс

– нээлттэй, хаалттай, хавхлагт/ Цээжний хөндийд шингэн хурах

/гидроторакс/ Цээжний хөндийд цус хурах /гематоракс/ Цээжний хөндийд лимфийн шингэн хурах

/хилоторакс/

Өрцний хөдөлгөөн өлдөгдөх шалтгаан

Цээжний голтын эрхтэн томрох Хэвлийн хөндийн эрхтэний үрэвсэл Гэдэс дүүрэх /метеоризм/ Хэвлийн хөндийд шингэн хурах /асцит/ Таргалах Өрцний бучингийн саа, саажил

Цээжний хэнхэрцэгийн хөдөлгөөн алдагдах шалтгаан

N.intercostalis – ын гэмтэл Амьсгалын туслах булчингийн саа, саажил Невралги Цээжний гэмтэл Нурууны гаж буруу хөгжил

Диффузийн алдагдал

Амьсгалаар уушгинд орсон хүчилтөрөч альвеолоос цусанд орох, бодисын солилцооны дүнд үүссэн нүүрсхүчлийн хий цуснаас цулцанд орох үйл явцыг диффузи гэнэ.

Диффузийн алдагдал үүсэх эмгэг жамын хүчин зүйлс ба шалтгаан

Цулцангийн хана зузаарах /фиброз өөрчлөлт, пневмокониоз/

Хялгасан судасны хана зузаарах Завсарын холбогч эд ихсэх /Саркоидоз/ Альвеолд шингэн хурах Завсрын эдийн хаван Сурфактантын дутагдал

Уушгины цусан хангамжийн алдагдал /перфузи/

Их эргэлт /Тэжээлийн бодис, хүчилтөрөгч/ Бага эргэлт /Хийн солилцоо/

Уушгины цусан хангамж буюу перфузи багассанаас цусны хүчилтөрөгчийн хангамж багасна.

Уушгины цусан хангамжийн алдагдах шалтгаан

Уушгины архаг өвчнүүд /судасны уян хатан чанар алдагддаг/

Зүрхний эмгэг /зүрхний төрөлхийн болон олдмол гажиг/

Цусны эргэлтийн дутагдал /шок, коллапс, судасны архаг дутагдал/

Уушгины судасны эмгэг /уушгины артерийн тромбоэмболи/

Аутоиммуны эмгэгүүд /Goodpasture syndrome, шалтгаан тодорхойгүй уушгины гемасидероз/ үе перфузи багасдаг.