8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
1/50
KRESEL FNANSAL KRZN
BRIC-T LKELERNE ETKLER:
LKDTE DARALMASININ ETKLER
12. KTSAT RENCLER KONGRES
7-8 Mays 2009
zmir
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
2/50
2
indekiler
zet
1. Giri2. Kreselleme ve Finansal Krizler3. Kresel Finansal Krizin Nedenleri
3.1. Likidite Bolluu
3.2. Ar Borlanma
3.3. Trev rnler
4. Kresel Finansal Kriz ve BRIC-T lkeleri4.1.Brezilya
4.2. Rusya
4.3. Hindistan
4.4. in
4.5. Trkiye
5. Sonu6. Kaynaklar
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
3/50
3
Kresel Finansal Krizin BRIC-T* lkelerine Etkileri: Likidite Daralmasnn
Etkileri
zet
Bu almada 2008in son eyreinde ortaya kan kresel finansal krize bal olarak
meydana gelen likidite daralmasnn ykselen piyasa ekonomileri olarak kabul edilen BRIC-T
lkeleri zerine olan etkileri incelenmi, bu etkilerin lke ekonomilerinde yapt etkiler mali
ve imalat sektr balamnda ortaya konmutur. almada IMF, IFS veri taban bata olmak
zere BRIC-T lkelerine ait merkez bankalarnn ve bakanlklarnn sitelerinden alnan saysal
veriler Excel program yardmyla grafik olarak ortayakonmutur. almada kresel finansal
krizin BRIC-T lkelerini olduka kt etkiledii, ancak inin bu lkeler iinde ekonomik
performans dmesine ramen ekonomik anlamda en iyi lke olduu sonucu ortaya
kmtr.
*BRIC-T, Brezilya (B), Rusya (R), Hindistan (I), in (C) ve Trkiye (T) ekonomilerinin birlikteliini vurgulamak
zere gelitirilmi bir ksaltmay ifade etmektedir.
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
4/50
4
1. GR
2000 ylndan itibaren dnyada var olan likidite bolluu ve bu likidite bolluunun
ABD konut kredilerinde yaratt balon finansal piyasalar byk ekilde etkilemitir ve
etkilemeye devam etmektedir. Banka iflaslar, devletlerin baz bankalara el koymas,
bankalarn birlemesi, bankalarn yardm paketleri istemeleri birer rnek olarak verilebilir.
Zaman ierisinde ise finansal piyasalardaki problemler reel sektre yansmtr. irket
iflaslar, retimlerin durdurulmas, milyonlarca kiinin irketler tarafndan iten karlmas
reel sektrn ne kadar zor bir durumda olduunu gstermektedir. Bunun nedeni ise likidite
daralmasdr.
Krize mdahale tr ise her ne kadar serbest piyasa ekonomisinin iyi iledii zamanlar
kar klsa da yine Keynesyen politikalar olmutur. Devletin ekonomideki yeri ve etkinlii
tekrar sorgulanmaya balanmtr. ABDde balayan ekonomiye mdahale gelimekte olan
lkelerde de kendini gstermektedir. zellikte ykselen piyasa ekonomileri olan Brezilya,
Rusya, in, Hindistan ve Trkiye krizden en azetkilenmek isteyen ekonomiler arasnda yer
almaktadr. nk bu lkeler mthi bir byme ivmesi yakalam ve bu avantaj kaybetmek
istememektedirler.
Bu almada ABDde balayan finansal krizin nedenleri zerinde durulacak, ardndan
ykselen piyasa ekonomileri olan Brezilya, Rusya, Hindistan, in ve Trkiye zerindeki
etkileri mali ve imalat sektr bazndadeerlendirilecektir.
2. KRESELLEME VE FNANSAL KRZLER
Kreselleme, ekonomik, siyasi, sosyal ve kltrel alanlarda baz ortak deerlerin
yerel ve ulusal snrlar aarak dnya apnda yaylmasdr1. 1990 yl sonras Sovyetler
Birliinin k ile birlikte kreselleme giderek yaygnlamaktadr. Bununla birlikte
serbest piyasa ekonomisi kreselleme ile birlikte giderek yaygnlamasndan dolay bu iki
kavram i ie gemektedir. Serbest piyasa ekonomisi alc ve satclarn kararlarn verdikleri
ve uyguladklar sistemdir2. Serbest piyasa ekonomisi gerei devletin ekonomideki etkinlii
azalmaktadr ve zel sektr yatrmlar ne kmaktadr.
Kreselleme ile birlikte sermaye akmlar ve finansal piyasalar daha serbest hale
gelmitir. zellikle 2000 ylndan itibaren gerek dorudan yabanc sermaye yatrmnda
1Uluslararas Ekonomi Teori ve Politika, S. Rdvan Karluk, 2003, s.224.
2Kresel Finans Krizi, Mahfi Eilmez, 2008, s.28.
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
5/50
5
gerekse portfy yatrmnda, gelimekte olan lkelere olan sermaye akmlarnda gzlegrlr
bir art vardr.
Tablo 1: Gelimekte Olan lkelere Sermaye Akmlar
(milyar $) 2000 2003 2005 2006 2007ToplamSermayeGirii
299.6 415.0 760.0 1,184.5 1,929.4
DorudanYabancSermayeYatrm
212.0 203.8 374.2 464.0 532.5
PortfyYatrm
94.9 84.8 201.3 336.6 441.8
DierYatrmlar
-7.3 126.4 184.6 383.8 955.1
Kaynak: IMF, Global Financial Stability Report, Ekim 2008
Gelimekte olan lkelere olan sermaye akmlarnn bu denli art gstermesinin
nedenleri arasnda gevek para politikas, faizlerin dier lkelere gre yksek olmas ve
yaplan reformlarla gelimekte olan lkelerde yatrm frsatlarnn artmas yer almaktadr.3
Finansal serbestliin getirdii bu olumlu akmdan faydalanmak isteyen lkeler ou zaman bu
gelimelerden zararl kmaktadr. nk sermaye hareketlilii i ve d ekonomikpolitikalara ve dnya genelindeki ekonomik gelimelere kar ok duyarl olmaktadr. Ar
sermaye giriine bal olarak yerli parann deer kazanmas ve ithalatn artmas cari a
arttrmakta ve ekonomik gstergelerin bozulmaya balamasyla yabanc sermaye hzla
lkeden kmaktadr. Hatta Stiglitz (2004:121) sermaye hesabnn liberalletirilmesinin krizi
tetikleyen en nemli unsurolduunu savunmaktadr.
Sermaye hareketlerinin dier olumsuz bir etkisi speklatif hareketlerin yatrmlar
engelleyecek kadar fazlalamasdr. Speklatif hareketler ekonomik sistemin iinde var olan
krlganl etkileyerek krizlere neden olmakta ve bulama etkisi ile farkl corafyalardaki
lkeleri etkileyebilmektedir. Ayrca sermaye hareketlerinin yaygnlamasna bal olarak son
yllarda yaygnlk kazanan hedge fonlar Saltoluna gre finansal stabiliteyi bozabilmekte ve
gelimekte olan lkenin yerel maliye ya da para politikalarnn etkinliinin azalmasna neden
olabilmektedir.
3Kresel Mali Kriz ve Trkiye Ekonomisine Etkileri: Nasl Balad, Hangi Aamadayz?, Durmu Ylmaz, Ankara,
27 Aralk 2008.
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
6/50
6
Finansal kriz ok karmak ve bir o kadar da nemli bir kavram ifade etmektedir. Bu
yzden bu kavram gelimekteolan lkeler iin ok byk anlam tamaktadr.
3. Kresel Finansal Krizin Nedenleri
3.1. Likidite Bolluu
Dnya ekonomisinin 21. yzyln bandan itibaren yaklak 6 yl boyunca bir likidite
bolluu yaad bilinmektedir. ABDnin bte ve d ticaret aklarn kapatmak istemesi
zerine zellikle indeki likidite ABD ekonomisini finanse etmek iin devreye girmitir. in
liderliindeki d ticaret fazlas olan lkeler kresel likiditeyi arttrmaya balamlardr.
Bunun yan sra 1991de kn iine giren Japonyann durgunluktan kmak iin gevek
para politikas uygulamas kresel likiditeyi artran dier etmenlerden biri olmaktadr. 2008 Nobel dl sahibi Krugman krizlerin bir talep yaratma sorunu olduunu savunmaktadr.4
Geleneksel para ve maliye politikalarnn Japonyay bile kurtarmaya yetmediini, byyen
ABD ekonomisinin kendisini ayn tuzan iinde neden bulmayacan belirtmitir.
Global dzeyde likidite dzeyinin giderek artmas ve faizlerin dk seviyelerde
seyretmesi getirisi yksek ama getirisi yksek olduu kadar riski de yksek olan varlklara
olan talebi arttrmtr. Bu varlklardan biri de mortgage kredisi olarak bilinen ipotee dayal
konut kredileri olmutur.
3.2. Ar Borlanma
ABD ekonomisinin bollaan likiditenin konut kredilerini iirmesi zerine kriz
yaad bilinmektedir. Bankalar balangtavarl olan mterilere prime mortgage kredisi
olarak adlandrlan konut kredisi vermilerdir. Fakat zaman ierisinde varl olmayan
mterilere de daha yksek faiz uygulayaraksubprime kredi olarak adlandrlan konut kredisi
vermeye balamlar ve sonuta ABD konut kredileri piyasas 10 trilyon dolarlk birbykle ulamtr.Konut fiyatlar gnden gne inanlmaz bir ekilde artmaya balamtr.
Daha sonra varl olmayan mterilerin kredilerinde geri deme sorunu ortaya kmaya
balaynca konut talebi azalm, bankalarn elindeki hacizli konut says giderek artmaya
balamtr. Arzn talebi amasnn doal bir sonucu olarak konut fiyatlar azalmaya
4Bunalm Ekonomisinin Geri Dn, Paul Krugman, 2008.
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
7/50
7
balamtr. Aadaki grafikte S&P / Case-Shiller Endeksine gre ABDdeki konut
fiyatlarnn geliimi grlmektedir.5
Grafik 1: ABD Konut FiyatlarndakiDeiim
Kaynak: S&P
Grafikte grld zere ABDde konut fiyatlar hzl bir ykseliin ardndan
2007nin bandan itibaren dmeye balamtr.
3.3. Trev rnler
ABDde meydana gelen bu krizin bu kadar derinlemesindeki en byk etmenlerden
biri de trev rnlerdir. Trev rn, irketlerin baka ilemlerden doan risklerini alverie
konu edebilmelerini salayan szlemelerdir.6 Krediyi alan kiinin krediyi geri dememe
riskini gze alarak mortgage irketleri bu riski nc kiilere devretmitir. Daha sonra buirketler daha byk risklere girerek trev rnlerin gibi bymelerine neden olmutur.
Bu szlemelerin en fazla topland banka olan Lehman Brothersn iflas ilan edildiinde
domino etkisi ortaya kmtr ve dnya genelinde birok bankann zor durumda kalmasna
yol amtr.
5Veriler www2.standardandpoors.com sitesinden alnmtr.
6Kresel Finans Krizi, Mahfi Eilmez, 2008, s.67.
0
50
100
150
200
250
2003Q4 2004Q4 2005Q4 2006Q4 2007Q4 2008Q4
Case-Shiller National
Case-Shiller 10-city Composite
Case-Shiller 20-city Composite
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
8/50
8
4. Kresel Finansal Kriz ve BRIC-T lkeleri
Finansal krizle birlikte piyasalara olan gven kaybnn artmasyla dnya ekonomisi
gnden gne ktye gitmektedir. Gelimi lkelerde fabrikalar iflasn eiine gelmi, bazlar
ise oktan iflas etmitir. Ad herkes tarafndan bilinen ok byk fabrikalar dahi devletten
yardm istemektedir. zellikle byk fabrikalarn veya bankalarn iflasn eiine gelmesi
dnyada byk bir yank uyandrmaktadr. Para, sermaye ve dviz piyasalar bu gibi olumsuz
gelimelerden kt etkilenmektedir.
Likidite bolluunun olduu zamanlarda ykselen piyasa ekonomileri olarak kabul
edilen BRIC-T lkelerine olan sermaye girileri nemli derecede artmtr. Bu sermaye
girilerine bal olarak bu lkelerde yatrmlar ve ekonomik byme nemli lde artmtr.
Bu iyi gelimelere bal olarak BRIC-T lkeleri dnya ekonomisinde sz sahibi olmaya
balamlardr. Bu sermaye girilerinden en fazla payn alan lke ise in olmutur. Aadaki
grafikte 2001-2007 yllar arasnda BRIC-T lkelerine gelen dorudan yabanc yatrmlarn
geliimigrlmektedir.7
Grafik 2: 2001-2007 Arasnda BRIC-T lkelerine Olan Dorudan Yatrmlar
Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu ve Hindistan Ticaret ve Politika Bakanl
7Veriler IMF, IFS veritabanndan alnmtr. 2007 Hindistan verisi Hindistan Ticaret ve Politika Bakanlnn
sitesinden alnmtr.
0
20000
40000
60000
80000
100000
120000
140000
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
milyon$
Dorudan Yabanc Yatrmlar
Dorudan yatrmlar Brezilya
Dorudan yatrmlar Rusya
Dorudan yatrmlar Hindistan
Dorudan yatrmlar in
Dorudan yatrmlar Trkiye
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
9/50
9
2050 ylnda dnya ekonomisinde sz sahibi olmas beklenen BRIC-T lkeleri kresel
krizden etkilenmeye balamlardr. nk kreselleen dnyada lkeler birbirleriyle entegre
olmu durumdadrlar. Bir yerde bir ekonomik skntnn olmas dier lkeleri de
etkilemektedir. Baz ekonomistler BRIC-T lkelerinin bu krizden bir hayli etkileneceini ve
gelimi lkelerden gelen sermayeler olmad srece bu lkelerin zor durumda kalacan
sylemektedirler. Baz ekonomistler ise BRIC-T lkelerinin bu kresel krizi atlatacan ve
zaman ierisinde gelimi lkelerden ayrlm bir ekilde ekonomik bymelerine devam
edeceklerini savunmaktadrlar.
4.1. Brezilya
Brezilya Amerika ktasnn en byk ikinci lkesidir ve soya ile demir cevheri
ihracatsdr. IMFnin Dnya Ekonomik Grnm Ekim 2008 raporuna gre Brezilyann
Gayri Safi Yurtii Hslas dnyada % 2,8lik, nfusuise % 2,9luk bir paya sahiptir. Brezilya
1999 ylnda yaad dviz krizinden sonra ekonomisini toparlama evresine girmitir.
Ekonomisi gnden gne daha salam bir yapya gelmektedir. Cari ilemler ve finansal
ilemler hesab iyi durumda bulunmaktadr. GSMH hacmi ise istikrarl bir ekilde
bymektedir. Brezilya toplam rezervlerini de glendirmektedir. Aadaki tabloda
Brezilyann baz makroekonomik deikenleri grlmektedir.
Tablo 2: Brezilyann Baz Makroekonomik Gstergeleri
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007CarilemlerA(milyon $)
-23,215 -7,637 4,177 11,738 13,984 13,620 1,460
Finansallemler
Hesab(milyon $)
20,331 -3,909 -157 -3,333 13,144 15,113 88,399
GSMHHacmi(2000=100)
101.3 104.0 105.2 111.2 114.7 119.3 126.0
AltnHariciToplamRezervler(milyon $)
35,563 37,462 48,847 52,462 53,245 85,156 179,433
sizlik
Oran
%10.1 %9.2 %9.7 %8.9 %9.4 %8.4 %9.3
Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu kullanlmtr.
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
10/50
10
Makroekonomik gstergeleri iyiye dnen Brezilya yabanc sermayenin ilgisini
ekmitir. 2001 ylnda 121,948 milyon $ dolar dorudan yabanc yatrm, 2007 ylnda
328,455 milyon dolara kmtr. Portfy yatrmlar ise 2001 ylnda 151,741 milyon dolar
iken 2007 ylnda 509,648 milyon dolara kmtr.
Krizden sonraki dnemde ise yatrmclarn piyasaya olan gvenlerinin azalmas
likidite sorununu ortaya karmaktadr. Bu likidite sorununu, Brezilya ekonomisinde krizden
sonraki dnemde hissetmeye balamaktadr. lkeye gelen dorudan yabanc sermayede ve
portfy yatrmlarnda bir azalma grlmektedir. Bu sermaye klarnn da Brezilyann
ekonomik dengeleri zerinde olumsuz etkileri bulunmaktadr. zellikle scak para diye
adlandrlan portfy yatrmlarnn azalmas kur zerinde bask yaratmaktadr, bu da rezerv
miktarnn azalmasna yol amaktadr.
Grafik 3: Dorudan Yabanc Yatrmlar
Kaynak: Brezilya Merkez Bankas
Tablo 3: Portfy Yatrmlar (milyon $)
2008 2009
ubat Ocak-ubat Yl ubat Ocak-ubat
Portfy Yatrmlar 2,617 847 -767 -1,669 -4,013
Kaynak: Brezilya Merkez Bankas
Kriz dnemine kadar youn sermaye girii yaayan Brezilyann para birimi olan real
deer kazanm, fakat kriz sonras sermaye klar sonras real dolar karsnda deer
2008
Austos
2008
Eyll
2008
Ekim
2008
Kasm
2008
Aralk
2009
Ocak
2009
ubat
Dorudan Yabanc Yatrmlar(milyon $)
4,638 6,241 3,913 2,175 8,117 1,930 1,968
0123456789
Dorudan Yabanc Yatrmlar
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
11/50
11
kaybetmeye balamtr. Brezilya hkmeti Realin dolar karsndaki deer kaybn
engellemek amacyla yabanc yatrmclar iin uygulanan finansal ilemler vergisini kaldrma
karar almtr. Buna ek olarak ise hkmet, yurtdndan yaplan havalelerdeki vergiyi
kaldrma karar almtr. Bu politikalarn ise temel amac lkeden scak parann kamasn
engellemektir.
Grafik 4: Dolar- Real Paritesi
Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu ve Brezilya Merkez Bankas
Brezilya hkmeti 2009da vadesi gelen d borlarn denebilmesi iin dviz
rezervlerini kullanacan sylemektedir. Bu rakam ilk bata 10 milyar dolar ifade
edilmektedir ama bu rakamn 40 milyar dolara kadar kabilecei sylenmektedir. Byle bir
durumda Brezilyann rezervleri zerindeki bask artmaya balayacaktr. Bunun sonucu olarak
Brezilyann parasnn deer kaybedecei ve d piyasadan yaplacak olan borlanmann
maliyetinin artaca sylenmektedir. Yukardaki grafikte grld zere Brezilya realikrizden sonraki dnemde deer kayb yaamtr. Fakat ubat ayndan sonra Brezilya reali
toparlanma srecine girmi bulunmaktadr. Bununla birlikte Brezilyann altn harici dviz
rezervleri de krizden sonraki dnemde azalan bir seyir izlemitir, ancak ubat ayndan sonra
Brezilya tekrar dviz rezervlerini arttrmaya balamtr. Ekonomideki iyi gidiatn bir nedeni
olarak Brezilyann IMFnin mali katkda bulunma taleplerini kabul ederek IMFye 4.8 milyar
dolar kredi vereceklerini aklamalardr. IMFye kredi veren bir lke konumuna gelen
Brezilyann d piyasalarda kredibilitesini arttrarak, yatrm ekerek lkeye dviz girii
2008
Austos
2008
Eyll
2008
Ekim
2008
Kasm
2008
Aralk
2009
Ocak
2009
ubat
2009
Mart
Dolar-Real Paritesi 1.634 1.914 2.115 2.332 2.336 2.315 2.377 2.314
0
500
1.000
1.500
2.000
2.500
Dolar-Real Paritesi
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
12/50
12
salayabilecektir. Bunu gerekletirebildii takdirde, 2009 ylnda olan d demelerin
rezervler ve kur zerinde yapaca bask snrlkalacaktr.
Grafik 5: Altn Harici Toplam Rezervler
Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu
Finansal kesimde kan krizden etkilenmemek iin finans kesiminin yapsnn gl
olmas gerekmektedir. Bankaclk kesiminin kredi kanaln iyi iletebilmesi iin rezerv
miktarn kriz dneminde fazla tutmas ve sermaye miktarn da geri dnmeme riski olan
kredilerin artmas ihtimalinden dolayarttrmaldr. Brezilya bankaclk kesimi krizin ortaya
kmasndan sonra rezerv miktarn biraz kaybetse de koruyabilmitir. Bununla birlikte
sermaye miktarn ise krizden sonraki aylarda arttrmay baarmtr. Brezilyada bankaclk
kesiminin rezerv miktarlarnn ve sermaye miktarnn krizden nceki ve sonraki dnemdeki
geliimi aadaki grafiklerde grlmektedir.
2008
Austos
2008Eyll
2008Ekim
2008Kasm
2008Aralk
2009Ocak
2009ubat
2009Mart
Altn Harici Toplam Rezervler
(milyon $)204216 205539 196440 193789 192844 187108 184363 187833
170000175000180000185000190000195000200000205000210000
Altn Harici Toplam Rezervler
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
13/50
13
Grafik 6: Brezilya Bankalarnn Rezervleri
Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu
Grafik 7: Brezilya Bankalarnn Sermaye Hesab
Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu
Finansal sistemde kriz dnemlerinde en byk sorunlardan biri de dviz pozisyon
adr. Kriz dnemlerinde ulusal parann dolar karsnda deer kaybetmesi dviz a olan
firmalar, bankalar zor durumda brakabilmektedir. Bilanolarnda toplam dviz
varlklarndan daha fazla dviz ykmll bulunduran bankalar zerinde kur riski
artmaktadr. Gnmz finansal krizinde de ayn durum geerli olmaktadr. Brezilyada
krizden sonra ulusal rezervlerin aa ynde eilim gstermesi, bunun zerine ulusal parann
dolar karsnda deer kaybetmesi ve Brezilya bankalarnn krizden sonra dviz pozisyon
0
50000
100000
150000
200000
Banka Rezervleri
Banka Rezervleri (milyon real)
0
100000
200000300000
400000
500000
600000
Banka Sermaye Hesab
Banka Sermaye Hesab (milyonreal)
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
14/50
14
aklarnn giderek artmas Brezilya bankalarn ileriki dnemlerde skntya sokabilecektir.
Aadaki grafikte Brezilya bankalarnn dviz pozisyonugrlmektedir.
Grafik 8: Brezilya Bankalarnn Dviz Pozisyonu
Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu
Brezilya imalat sanayinde Latin Amerika lkeleri ierisinde byklk ve eitlilik
olarak en nemli lke konumundadr. Makine, otomotiv gibi sektrlerin yan sra havaclk ve
telekomnikasyon alannda da olduka nemli bir yol almtr.
Brezilya sanayi sektrnde kriz dnemine kadar gayet baarl ivme yakalamtr.
zellikle sermaye mallar retimindeki art 1992 yl baz alndnda gzle grlr bir
byklktedir. Ancak kresel finansal krizin etkisi Brezilyay etkisi altna almtr. Dnya
genelinde talebin ar bir ekilde azalmasna bal olarak imalat sanayi 1992 yl rakamlarna
gre giderek azalan bir seyir izlemektedir. malat sanayinin giderek artan bir seyir izlemesi ise
isizlikte art ve ekonomide daralmaya yol amaktadr. Brezilya hkmeti imalat sanayini
canlandrmak amacyla Ocak aynda vergileri drme karar almtr. Toplam talebin dnya
genelinde byk bir oranda azalmas, vergi indirimlerinin imalat sanayini pozitif ynde ne
kadar etkileyecei ise belirsizliini korumaktadr.
Aadaki grafikte 2008 Ocak - 2009 ubat dnemleri arasnda sanayi endeksinin
deiimigrlmektedir.
0,00020000,00040000,00060000,00080000,000
100000,000120000,000140000,000160000,000180000,000200000,000
Bankalarn Dviz Varlklar (milyonreal)
Bankalarn Dviz Ykmllkleri
(milyon real)
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
15/50
15
Grafik 9: Brezilya Sanayi Endeksi
Kaynak: Brezilya Merkez Bankas
lkeye gelen yabanc sermayedeki azalma, kresel apta yaanan talep daralmasna
bal olarak azalan retim Brezilya ekonomisinin en nemli destekleyicisi konumunda
bulunan ihracat etkilemi bulunmaktadr. hracatn azalmasna ithalatn azalmas da elik
etmektedir. Kresel daralmann Brezilya ihracat ve ithalat zerinde yapt etki IMF, IFS
verilerine gre aadaki grafikte daha iyi gzlenmektedir.
thalatn da ihracatla beraber azalmasna bal olarak Brezilyann cari ilemler a
fazla deildir. Hatta ubat ayndan ocak ayndan sonra ithalatn ihracattan daha fazla azald
grlmektedir. Bu durum ise Brezilyann cari ann kapanmasna neden olmaktadr.
Brezilyann en azndan u an iin hem toplam rezervlerinin gl olmas hem de cari ann
fazla olmamas, Brezilyay speklatif ataklara kar gl klmaktadr.
0
50
100
150
200
250
300
Brezilya Sanayi Endeksi (1992=100)
Genel
Sermaye Mallar
Ara Mallar
Tketim Mallar
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
16/50
16
Grafik 10: Brezilyannhracat ve thalatRakamlar
Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu ve Brezilya Merkez Bankas
4.2. Rusya
Rusya gerek hammadde, gerek enerji gerekse biyolojik kaynak bakmndan dnyann
en zengin lkelerinden biridir. IMFnin Dnya Ekonomik Grnm Ekim 2008 raporuna
gre Rusyann Gayri Safi Yurtii Hslas Dnyada % 3,2lik nfusu ise % 2,2lik bir payasahiptir. 1998 Austos aynda ciddi bir kriz yaayan Rusya ekonomisinin son yllarda gayet
olumlu bir performans sergilemektedir. Cari ilemler ve finansal ilemler hesab olduka iyi
bir grnmdedir. Enflasyon oran dmektedir. GSMH rakamlar istikrarl bir ekilde
bymektedir. Bunun yan sra isizlik rakamlar da yldan yla azalma gstermektedir.
zellikle petrol fiyatlarnn 2003 ylndan itibaren ykselie gemesi Rus ekonomisini
olduka rahatlatmtr. 2003 ylnda petroln varil fiyat 27,7 dolar iken, 2008 yl ortalamas
105,5 dolar olmutur. Aadaki tabloda Rus ekonomisine ait baz makroekonomikdeikenler grlmektedir.
2008
Austos2008 Eyll 2008 Ekim
2008
Kasm
2008
Aralk2009 Ocak
2009
ubat
hracat 19747 20017 18152 14753 13817,4 9782 9586
thalat 17467,5 17290,8 17306,7 13140,5 11516,6 10306 7821
0
5000
10000
15000
20000
25000
milyon$
hracat ve thalat Rakamlar
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
17/50
17
Tablo 4: Rusyann Baz Makroekonomik Gstergeleri
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007Carilemler
A(milyon $)
33,935 29,280 35,410 59,512 84,409 94,340 76,241
FinansallemlerHesab(milyon $)
-3,732 2,101 3,024 -5,128 1,145 3,194 96,119
GSMHHacmi(2000=100)
105 169 181 194 207 222 240
AltnHariciToplamRezervler(milyon $)
32,542.4 44,053.6 73,174.9 120,808.8 175,891.4 295.567.6 465,878.3
sizlikOran
% 9.1 % 8.0 % 8.3 %8.1 %7.6 %7.2 n.a.
Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu
1998 ylnda byk bir kriz yaayan Rusya 21. yzyldan itibaren ykselen piyasa
ekonomileri arasna girmi bulunmaktadr. Rusya, ekonomisine ektii yabanc yatrmlarla
byk bir ekonomik byme aamasna girmitir. Rusyaya yaplan dorudan yabancyatrmlarda 2001 ylndan 2008 ylnn sonuna kadar byk bir art grlmektedir. Ayn
ekilde Rusyaya gelen portfy yatrmlar da 2007 ylnda en yksek seviyesine ulamtr.
Ancak kresel krizin ortaya kmasyla birlikte Rusyadan sermaye klar grlmektedir.
2007 ylnda 2006 ylna gre 2 milyar 5372 milyon dolar daha fazla dorudan yabanc
sermaye ekmeyi baarabilen Rusya, 2008 ylnda ise 2007 ylna gre 1 milyar 5247 milyon
dolar dorudan yabanc sermaye ekebilmitir.Portfy yatrmlar ise 2007 ylnda en yksek
seviyeye ulam bulunmaktadr. Fakat kresel krizin etkisiyle 2008 ylnda portfyyatrmlar hzla Rusya ekonomisinden kmaya balamtr. Scak para olarak ifade edilen
portfy yatrmlarnn kmasyla Rus rublesi giderek deer kaybetmeye balamtr.
Aadaki grafikte dorudan yabanc yatrmlarn ve portfy yatrmlarnn deiimi
grlmektedir.
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
18/50
18
Grafik 11: Dorudan Yabanc Yatrmlar ve Portfy Yatrmlar
Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu ve Rusya Merkez Bankas
Kresel finansal krize bal olarak de geen petrol fiyatlar Rus btesini olduka
zor duruma drmektedir. Yetkililer tarafndan bte ann rezervler kullanlarak
kapatlaca duyurulmutur. Ayrca Rusya Maliye Bakan Aleksey Kudrin 2009 ylnda ilk
aylk dnemde ulamas beklenen yaklak 46 milyar dolarlk bte ann rezervler
araclyla kapatlacanbilgisini vermitir.
Bte ann yan sra bankaclk kesiminin mart ve nisan aylarnda had safhaya
ulamas beklenen nakit skntsn gidermek iin merkez bankasnn devreye girmesi
beklenmektedir. Bunun yannda askeri yatrmlar ve sosyal reformlar iin de bu rezervlerin
kullanlaca sylenmektedir.
Tm bu gelimeler Rusya rezervlerinin zaman ierisinde daha da azalacan aka
gstermektedir. Rezervlerin azalmasnn ise dolar karsnda deer kaybeden Rublenin
zerindeki basknn iyice artaca bilinmektedir. Rusya merkez bankas kk
revalasyonlara giderek ruble zerindeki basky krmay baarsa da rezervlerin iyice
azalmaya balad dnemlerde bunun pek mmkn olmayaca sylenmektedir. Aadaki
grafikte rublenin dolar karsndaki seyri grlmektedir.
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Dorudan Yabanc Yatrmlar 2748 3377 7.958 15444 12886 29701 55073 70320
Portfy Yatrmlar -730 5996 -2329 4443 -713 9455 16854 -26148
-40000
-20000
0
20000
40000
60000
80000
milyon$
Dorudan Yabanc Yatrmlar ve Portfy
Yatrmlar
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
19/50
19
Grafik 12: Dolar-Ruble Paritesi
Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu, ubat verisi Rusya Merkez Bankasndan alnmtr.
Kresel finansal kriz Rusyann rezervlerini nemli derecede azaltmaktadr. Rusyada
en byk sknt dviz rezervleri olarak grlmektedir. Merkez bankas gerek kuru belli bir
seviyede tutmak iin gerekse bankaclk kesiminin nakit ihtiyacn karlamak iin dviz
rezervlerini kullanmaktadr. Bu durum ise Rusyann dviz rezervlerini gnden gne
eritmektedir. Merkez bankas finans sektrn ayakta tutmak iin borsa ve bankaclksektrne 40 milyar dolar para srmtr. 2008 Temmuzunda yaklak 600 milyar dolar
bulan rezervleri mart ay sonu itibaryla 368 milyar 146 milyon dolara kadar gerilemitir.
Merkez bankas yetkilileri ubat ay ierisinde Rublenin deerini korumak iin ise piyasaya
dviz srlmediini aklamlardr. Yaplan aklamaya gre dviz rezervlerini korumak iin
Rublenin % 10 deer kaybna izin verilmektedir. Aadaki grafikte altn harici toplam
rezervlerin seyri grlmektedir.
2008
Austos
2008
Eyll
2008
Ekim
2008
Kasm
2008
Aralk
2009
Ocak
2009
ubat
Ruble-Dolar Paritesi 24,5769 25,2464 26,5430 27,6060 29,3804 35,4146 35,7205
0
5
10
15
20
25
30
35
40
Dolar-Ruble Paritesi
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
20/50
20
Grafik 13: Altn Harici Toplam Rezervler
Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu ve Rusya Merkez Bankas
Rusya bankalar rezerv miktarlarn krizin ortaya kmasna kadar baz dnemlerde
artrmlardr ve 2008in ilk ayndan itibaren bankalarn rezerv miktarlar yatay bir seyir
izlemektedir. Krizin ortaya kmasndan sonra ise Rus bankalar ihtiyatl davranarak rezerv
miktarlarn arttrmaktadrlar. Bankalarn en nemli hesaplarndan biri olan sermaye hesab
ise Rus bankalarnn bilanolarnda kriz ncesi dnemden itibaren artan bir seyir izlemektedir.
Banka rezerv ve sermayelerindeki bu artlara ramen Rus bankalarn zor bir dnem
bekledii sylenmektedir. Bir banka tarafndan hazrlanan raporda mart ve nisan aylarnda
finans sektrnde ciddi bir nakit sknts yaanaca belirtilmektedir. Mart aynda dev
irketlerin 10 milyar dolar civar bor demesinin bulunduu, ayrca nisan aynda 20 milyar
dolar KDV demeleri nedeniyle, finansman skntsyaanmamas iin bankaclk sisteminin
devletten gnlk 300-400 milyar Ruble nakit talep edecei belirtilmektedir. Aadakigrafiklerde Rus bankalarnn rezerv miktarlar ve sermaye hesaplarnn krizden nceki ve
sonraki izlenimi yer almaktadr.
0,000
100000,000
200000,000
300000,000
400000,000
500000,000
600000,000
700000,000
rt
200
ays
z
ll
s
rt
s
z
008Eyll
s
rt
milyon$
Altn Harici Toplam Rezervler
Altn Harici Toplam Rezervler(milyon $)
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
21/50
21
Grafik 14: Rusya Bankalarnn Rezervleri
Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu
Grafik 15: Rusya Bankalarnn Sermaye Hesab
Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu
Rusya bankaclk sektrnn nakit konusunda finansal krizden olumsuz bir ekilde
etkilenmesi beklenmektedir. Bunun yan sra bankaclk sektrnn dier nemli bir risk
tayan kalemi ise dviz pozisyon adr. Rublenin dolar karsnda deer kaybetmesi vemerkez bankas rezervlerinin giderek azalmas sonucu Ruble zerindeki basknn artaca
0,000
500,000
1000,000
1500,000
2000,000
2500,000
3000,000
2007Ocak
2
007ubat
2007Mart
2
007Nisan
2
007Mays
2007Haziran
2007Temmuz
200
7Austos
2007Eyll
2007Ekim
2007Kasm
2
007Aralk
2008Ocak
2
008ubat
2008
art
2
008Nisan
2
008Mays
2008Haziran
2008Temmuz
200
8Austos
2008Eyll
2008Ekim
2008Kasm
2
008Aralk
Banka Rezervleri
Banka Rezervleri (milyar ruble)
0,000500,000
1000,0001500,0002000,0002500,0003000,0003500,000
2007Ocak
2007ubat
2007Mart
2007Nisan
2
007Mays
20
07Haziran
200
7Temmuz
2007Austos
2007Eyll
2007Ekim
2
007Kasm
2007Aralk
2008Ocak
2008ubat
2008Mart
2008Nisan
2
008Mays
20
08Haziran
200
8Temmuz
2008Austos
2008Eyll
2008Ekim
2
008Kasm
2008Aralk
Banka Sermaye Hesab
Banka Sermaye Hesab (Milyar Ruble)
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
22/50
22
endiesi Rusyay endielendirmektedir. nk dviz pozisyonu a olanlar ileriki
zamanlarda ok byk sknt ekebileceklerdir. Rusya bankalar Rublenin daha fazla deer
kaybedilme riskini gze alarak dviz varlklarnkrizden sonraki dnemde arttrmaktadrlar.
Krizden nceki dnemde dviz pozisyonu a daha fazla olan Rusya bankalar kur riskine
kar nlem almaktadrlar. Aadaki grafikte Rusya bankalarnn dviz pozisyonu seyri
grlmektedir.
Grafik 16: Rusya Bankalarnn Dviz Pozisyonu
Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu
Rusyann ihracatnn neredeyse te ikilik ksm petrol, petrol rnleri ve gaza
dayansa da, bu rnlerin fiyatlarnn kresel krizin etkisiyle nemli derecede azalmas sonucu
imalat sanayisinin Rusya ekonomisi iin nemli olduu ne kmaktadr. Kresel krizle
birlikte alm gc den Rus vatandalarn harcamalarn ksp tasarrufta bulunmas Russanayisini kt etkilemektedir. Dnya genelinde talebin dmesiyle birlikte bu durum sanayi
sektrn daha ok olumsuz etkilemektedir. Bata otomotiv olmak zere elektronik aletlerin
satlarnn giderek dmesi, demir elik endstrisinde birok firmann ii kartmas ise Rus
hkmetini zor durumda brakmaktadr.
Yaklak 10 yldan bu yana ilk kez bte a veren ve rezervlerinin nemli bir
ksmn rublenin deerini korumak iin kullanan Rus hkmetinin imalat sektrne ne kadar
0,000
1000,000
2000,000
3000,000
4000,000
5000,000
6000,000
Bankalarn Dviz Varlklar (milyar
Ruble)
Bankalarn Dviz Ykmllkleri(milyar Ruble)
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
23/50
23
yardm yapabilecei ise bir soru iareti olmaktadr. Aadaki grafikte Rusya sanayi retim
endeksinin deiimi grlmektedir.
Grafik 17: Rusya Sanayi retim Endeksi
Kaynak: Federal Blge statistik Servisi
Rusya ekonomisinin ihracat byk oranda petrol, petrol rnleri ve gaz ihracatna
dayaldr. hracatn % 60 akn ksm enerjiye dayanmaktadr. Geri kalan ksm ise daha okmetaller, motor ve kimyasal rnler oluturmaktadr. thalatta ise metaller, motor, hafif sanayi
rnleri ve gda bata gelmektedir.
Kresel krizle birlikte petrol fiyatlarnn dmesi, sanayi retiminin giderek azalmas
Rusyann ihracatn kt etkilemektedir. 2008 Ekim ayndan sonra giderek azalmaya
balayan ihracat miktar Rusyann ekonomik byme hedeflerinin ise gereklememesine
neden olmaktadr. Babakan yardmcs Andrey Klebach yapt aklamada 2009 ylnn ilk
eyreinde % 7lik bir daralmann gerekletiini sylemektedir. Petrolfiyatlarnn etkisinin
yan sra 2008 ylnda lkeden hzla kmaya balayan para miktarnn da bu klmede etkili
olduunu sylemektedir.
Rusyann krizden nceki ve sonraki dnemde ihracat ve ithalat rakamlarnn seyri
aadaki grafikte grlmektedir.
0
2040
60
80
100
120
140160
180
Sanayi retim Endeksi (2002=100)
Sanayi retim Endeksi
(2002=100)
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
24/50
24
Grafik 18: Rusyannhracat ve thalat Rakamlar
Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu
Kresel finansal krize bal olarak dnya genelinde petrole olan talebin dmesi petrol
fiyatlarnn sert bir ekilde dmesine neden olmutur. hracat byk oranda petrole dayal
olan Rus ekonomisi enerji fiyatlarnn dmesinden olduka olumsuz etkilenmektedir. Bunun
yan sra sanayi retimindeki balayan d Rusyay zorlayan ayr gelimedir. Rus
yetkililerinin tahminlerine gre sanayi retiminde ve ihracatta d beklenmekteydi ve
gstergelertahminleri destekler ekildedir.
Ulusal rezerv bakmndan bir hayli skntl gnler geiren ve daha zor gnlerin Rus
ekonomisini bekledii gz nne alndnda petrol fiyatlarndaki dn ve talebin azalmas
ulusal rezervler zerindeki basky arttrmas beklenmektedir. Rus ekonomisini enerji
fiyatlarna ar baml olmasndan dolay enerji fiyatlar yksek iken ekonomi zerinde naslolumlu bir etki yaptysa enerji fiyatlarnn dt bu zamanlarda ekonomi zerinde olumsuz
bir etki yaratmaktadr.
Dnyada petrole olan talebin dmesinin yan sra Rusyada petrol irketlerinin petrol
ihracatn drmesi ise Rus ekonomisi iin ayr bir soru oluturmaktadr. Petrol ihracatlar
ton bana alnan vergi orann hzl fiyat dlerine ramen hala ok yksek olmasndan
dolay petrol ihracatn azalttklarn aklamaktadrlar. Eyll aynda ton bana alnan vergi
485,5 dolar iken 1 Aralktan itibaren ton bana vergi 192,1 dolara drlmtr.
2008 Austos 2008 Eyll 2008 Ekim 2008 Kasm 2008 Aralkhracat 45679 44177 47799 45574 43824
thalat 27365 25315 28655 27043 27389
0
10000
20000
30000
40000
50000
60000
milyon$
hracat ve thalat Rakamlar
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
25/50
25
Grafik 19: Rusya Petrol Fiyatlar
Kaynak: Dnya Ham Petrol Fiyatlar, Amerikan Hkmeti Resmi Enerji statistikleri
4.3. Hindistan
Hindistan ekonomisi ky iftilii, modern tarm, el sanatlar, gelimi endstriler ve
hizmet endstrilerinden olumaktadr. Hindistan son yllarda hzl bymesi ile en dikkat
eken lkeler arasnda yer almaktadr. IMFnin Dnya Ekonomik Grnm Ekim 2008raporuna gre Gayri Safi Yurtii Hslas dnyada %4,6lk, nfusu ise % 18lik bir paya
sahiptir.
Hindistan bilimsel alanda yakalad baarya ramen hala ekonomisinin yaklak %
60 tarma dayaldr. Muson yamurlar ise Hindistan iin ok nemlidir. nk yamurlarn
gecikmesi ekonomi iin byk bir zarar ifade etmektedir. Bu yzden muson yamurlarnn ne
zaman yaacan tahmin edebilen bir sisteme sahiptirler.
Hindistan ucuz i gcne sahip olduu iin yabanc yatrmclarn ilgi odandadr.
Ucuz igc sayesinde lkeye yatrm ekmektedir. Ulusal rezervlerini artrm ve ok iyi
oranlarda byme rakamlarn yakalamtr. Hindistana ait baz makroekonomik gstergeler
aadaki tabloda grlmektedir.
0
20
40
60
80
100
120
140
01.01.2008
01.02.2008
01.03.2008
01.04.2008
01.05.2008
01.06.2008
01.07.2008
01.08.2008
01.09.2008
01.10.2008
01.11.2008
01.12.2008
01.01.2009
01.02.2009
01.03.2009
Petrol Fiyatlar
Petrol Fiyatlar ($)
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
26/50
26
Tablo 5: Hindistann Baz Makroekonomik Gstergeleri
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007Carilemler
Hesab(milyon $)
1,410 7,059 8,773 780 -7,835 -9,415 n.a.
FinansallemlerHesab(milyon $)
7,995 11,984 16,421 22,229 21,622 37,766 n.a.
GSMHHacmi(2000=100)
105.8 109.9 110.6 116.7 121.4 128.1 133.5
AltnHariciToplamRezervler(milyon $)
45,870 67,665 98,938 126,593 131,924 170,738 266,988
sizlikRakam(bin)
41,996 41,171 41,389 40,458 39,348 41,466 39,974
Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu
Dnyann en hzl byyen ekonomilerinden biri olan Hindistan, sahip olduu eitli
doal kaynaklar, salkl ekonomisi, giderek artan alm gc ve yetenekli igc ve yksekkar potansiyeli sayesinde yabanc yatrmclarn oda halindedir. lkede ngilizce bilen insan
saysnn fazla olmas ise Hindistan en byk rakibi olan in karsnda bir adm ne
karmaktadr. Hkmetin ekonomiyi liberalize etme abalar ise bu yabanc yatrmlarn
ekilmesinde ki dier nemli bir etkendir. Hindistan ektii yabanc yatrmlarla 2002-2007
arasnda % 8lik bir byme yaanmtr.
Hindistanda 2008in 3. eyreinde bir nceki yln ayn dnemine gre dorudan
yabanc sermaye giriinde hala art gzlenmektedir. Portfy yatrmlar iin ise ayn eyisylemek sz konusu deildir. Krizin daha yeni ortaya kmaya balad dnemde dahi
portfy yatrmlarnda 2008 ylnn 3. eyreinde bir nceki yln ayn dnemine gre azal
grlmektedir.
Aadaki grafikte Hindistana yaplan dorudan yabanc yatrmlarn ve portfy
yatrmlarnn 2007 ve 2008in 3. eyreklerinin karlatrlmas grlmektedir.
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
27/50
27
Grafik 20: Dorudan Yabanc Yatrmlar ve Portfy Yatrmlar
Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu ve Hindistan Merkez Bankas
Yaanlan kresel finansal krize bal olarak lkeye olan sermaye girilerinde
azalmaya balayan Hindistann para birimi olan rupinin deer kaybetmesine neden
olmaktadr. Risk istei azalan yatrmclar varlklarn gelimekte olan lkelerden karmaya
balaynca Rupi Dolar karsnda deer kaybetmeye balamtr. Rupiyi canlandrabilmek iin
2008 Mart ayndan bu yana piyasaya 57 milyar dolar dren Hindistan bu isteini
gerekletirememi bulunmaktadr. Yaplan mdahalelere ramen Rupide olan deer
kaybnn devam edecei sylenmektedir.
Grafik 21: Dolar-Rupi Paritesi
Dorudan Yabanc Yatrmlar Portfy Yatrmlar
2007Q3 94,894 108,504
2008Q3 121,276 101,793
0
20
40
60
80
100
120
140
milyon$
Dorudan Yabanc Yatrmlar ve Portfy
Yatrmlar
0,000
10,000
20,000
30,000
40,000
50,00060,000
Dolar-Rupi Paritesi
Rupi-Dolar Paritesi
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
28/50
28
Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu ve ubat Hindistan Merkez Bankas
Hindistann rezervleri 2008in Haziran aynda 300 milyar dolar geerken 2009 Mart
itibari ile 244 milyar dolar olmutur. Rezervlerin azalmasnda Rupinin deerini korumak iin
uygulanan politikalarn byk etkisi olmaktadr. Aadaki grafikte Hindistann altn harici
toplam rezervleri grlmektedir.
Grafik 22: Altn Harici Toplam Rezervler
Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu ve Hindistan Merkez Bankas
Hindistan ekonomisinde bankalarn rezerv miktarlar kresel krizin ortaya kmasna
kadar art gstermektedir. Krizin ortaya kmasndan sonra ise banka rezervlerinde keskin bir
d grlmektedir. Bankalarn elde ettikleri fonlarn bir anda kesildii sonucunu karmak
mmkn olmaktadr. Bunda en byk etki insanlarn zel bankalara olan gvenin sarslmas
ve paralarn ekerek yatrmlarn hkmet bankalarna yapmak olmutur. nsanlar uluslar
aras balants bulunan bankalarn bir anda keceinden korkmaktadrlar.
Hkmet bankalarna olan bu gven ise yaplan reformlar ve sk denetim
politikalarndan kaynaklanmaktadr. Gemi dnemlerde her ne kadar farkl kesimler
tarafndan eletiriye maruz kalsalar da Hindistan bu politikalarn olumlu sonucunu
grmektedir.
Bankalarn rezervlerini gsteren grafik IMF, IFS verilerine gre aada
dzenlenmitir.
0,00050000,000
100000,000150000,000200000,000
250000,000300000,000350000,000
2007
cak
2007ubat
2007
art
2007
isan
2007
ays
2007
aziran
2007Te
uz
2007
ustos
2007Eyll
2007Eki
2007Kas
2007
ralk
2008
cak
2008ubat
2008
art
2008
isan
2008
ays
2008Haziran
2008Te
uz
2008
ustos
2008Eyll
2008Eki
2008Kas
2008
ralk
2009
cak
2009ubat
2009
art
Altn Harici Toplam Rezervler
Altn Harici Toplam Rezervler (milyon $)
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
29/50
29
Grafik 23: Hindistan Bankalarnn Rezervleri
Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu
Hindistan ekonomisi iin tekstil ve konfeksiyon sektr adeta bir lokomotif
konumundadr. Tarmdan sonra lkedeki en fazla istihdam salayan sektr konumundadr.
Yaklak 35 milyon insan tekstil ve konfeksiyon sektrnde istihdam edilmektedir.
Tekstil sektrnde ihracatn yaklak % 60lk ksm Amerika, Japonya ve Avrupa
Birlii blgesine yaplmaktadr. Kresel krizin etkisini youn bir ekilde hissettirdii bu
blgelerden gelen talebin byk oranda dmesi sonucu tekstil sektrn olduka kt
etkilemektedir. Rupinin 2008 Mart ayndan beri dolar karsnda deer kaybetmesine ramen
tekstil ihracat hala kt durumdadr. malat sektrnn byk bir ksmn tekstil sektr
oluturduu iin imalat sektr bir yl ncesinin ayn dnemlerine gre aralk ayndan itibaren
geri kalm durumdadr.
Yoksulluk konusunda byk bir sorun yaayan Hindistan imalat sektrnn kt
gidiat ile yoksulluk sorununu ileriki zamanlarda daha fazla yaayaca sylenmektedir.
Yaplan aklamalara gre tekstil ihracatnn artmamas durumunda 1 milyona akn insann
iini kaybedebilecei sylenmektedir.
Aadaki grafikte Hindistann imalat sektrnn 2007-2008 dnemi ile 2008-2009
dnemine ait verilerin karlatrlmas yaplmtr.
0,0
500,0
1000,0
1500,0
2000,0
2500,0
3000,0
3500,0
4000,0
Banka Rezervleri
Banka Rezervleri (milyar Rupi)
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
30/50
30
Grafik 24: Hindistan malat Endeksi
Kaynak: Veriler Hindistan statistik ve cra Program Bakanlndan alnmtr.
Krizden sonraki dnemde d ticaret byme oranlarnda d grlmektedir ama bu
d ekonominin bymesine hala yardmc olacak seviyelerde bulunmaktadr.
Baz kesimlerce Hindistann dnyadaki tm olumsuzluklara ramen byme
modelinin farkl olduu sylenmektedir. Hindistann ihracattan ok i piyasaya bamllvurgulanmaktadr. Bu farkl byme modelinin ise Hindistan krize kar daha gl
olabilecei sylenmektedir ama yine de Hindistan iin byme rakamlar aa ynde revize
edilmektedir. Dnya ekonomisi asndan Hindistan bir lokomotif olarak grlmektedir ve bu
ihracatn Hindistan iin ne kadar nemli olduunu gstermektedir.
Hindistann 2009 ylnn ubat aynda yapt ihracat 11193 milyon dolardr. Bu
rakam 2008 ylnn ubat aynda ise 15221 milyon dolardr. 2009 ylnn ubat aynda 2008
ylnn ayn ayna gre ihracat miktarnda % 21.7 azalma grlmektedir. thalat ise 2009
ylnn ubat aynda 16823 milyon dolar, 2008 ylnn ayn aynda ise 21934 milyon dolardr.
thalattaki azalma 2009 ylnn ubat aynda bir nceki yln ayn ayna gre % 23.3 olarak
gereklemitir.
Aadaki grafikte ihracat ve ithalat miktarndaki deiim grlmektedir.
240
250
260
270
280
290
300
310
malat Endeksi
malat (1993-94=100) 2007-2008
malat (1993-94=100) 2008-2009
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
31/50
31
Grafik 25: Hindistannhracat ve thalat Rakamlar
Kaynak: Veriler Hindistan Ticaret Bakanlndan alnmtr.
Tm bu olumsuzluklara ramen Hindistan ekonomisinin bu yaklak % 6,7
nmzdeki yl ise yine yaklak % 5,8 bymesi beklenmektedir. Analistlere gre
tahminlerin gereklemesi halinde, gelimi lkelerin durgunlua girdii kriz dneminde
dnya ekonomisinin bymesine nemli katk yapaca sylenmektedir.
4.4. in
in Halk Cumhuriyeti 1978 ylndan itibaren dier bir deyile ekonomisini da
amasndan itibaren byk bir gelime gstermektedir. thalatn ykselmesi i pazarn rekabet
gcn attrarak, i pazardaki irketlerin daha verimli retim yapmalarn tevik etmektedir.
Ekonominin bu kadar gelimesinde fiyatlarn pazarda serbeste belirlenmesi, muazzam
seviyelerde tasarruf ve ekonominin tamamen da almas byk bir etkendir. IMFnin
Dnya Ekonomik Grnm Ekim 2008 raporuna gre inin Gayri Safi Yurtii Hslas
dnyada % 10,8lik, nfusu ise % 20,4 lk bir paya sahiptir. ABD ve Euro blgesinden sonra
dnyada en byk GSYH hsla payna sahip olmas in ekonomisinin ne kadar byk
olduunu gstermektedir. in 2003 ylndan beri dnyann en byk ithalat lkesi, kii
bana den milli geliri 1000 dolar amtr ve en ucuz maliyetle retim yapan lke
konumundadr. in ekonomisine ait baz makroekonomik veriler aada verilmitir.
0
5000
10000
15000
20000
25000
hracat thalat
milyon$
hracat ve thalat
ubat 08
ubat 09
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
32/50
32
Tablo 6: in Ekonomisine Ait Baz Makroekonomik Gstergeler
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007Carilemler
Hesab(milyon $)
17,401 35,422 45,875 68,659 160,618 253,268 371,833
FinansallemlerHesab(milyon $)
34,832 32,341 52,774 110,729 58,662 2,642 70,410
GSMHHacmi(2000=100)
108.3 118.1 130.0 143.1 158.0 176.4 197.5
AltnHariciToplamRezervler(milyon $)
215,605 291,128 408,151 614,500 821,514 1068,493 1530,282
sizlikOran
% 3.6 % 4.0 % 4.3 % 4.2 % 4.2 % 4.1 n.a.
Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu
in ekonomisi ykselen piyasa ekonomileri iinde en ok yabanc sermaye eken lke
konumundadr. Bunun nedenleri arasnda ucuz igc sayesinde retim maliyetlerinin
olduka dk olmas, yabanc yatrmclara tannan vergi ayrcal, 2001 ylnda DnyaTicaret rgtne yelii yer almaktadr. ine yaplan dorudan yabanc yatrmlar yldan
yla istikrarl bir ekilde art trendi gstermektedir. lkeye giren dorudan yabanc yatrmlar
sayesinde in ekonomisindeki dviz miktar artmaktadr. Ar dviz rezervi de in
ekonomisini oklara kar gl klmaktadr. Para birimlerini belli bir seviyede tutabilmeleri,
kriz dneminde yarm trilyon dolarlk ekonomik paket aklamalar yksek dviz rezervine
duyulanbir gvenin sonucudur.
Kresel finansal kriz yabanc yatrmclarn gveninin sarslmasna neden olmutur.
Bunun sonucu olarak ykselen piyasa ekonomileri yabanc sermaye ekmekte zorlanmaktadr.
in ise 2008 ylnda ekonomisine 924 milyar dolarlk dorudan yabanc sermaye ekmeyi
baarabilmitir. in ekonomisindeki dorudan yabanc yatrmlarn 2004-2008 yllar
arasndaki geliimi aadaki grafikte grlmektedir.
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
33/50
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
34/50
34
Grafik 27: Dolar-Yuan Paritesi
Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu ve www.x-rates.com
inin dviz rezervleri yaanan kresel finansal krizden etkilenmeyerek artmaya
devam etmektedir hatta rekor krmaktadr. in ulusal istatistik brosunun verilerine gre 2008
sonunda inin dviz rezervleri yaklak olarak 2 trilyon dolara karak rekor krmtr. Dviz
rezervlerinin artmasndaki neden ise kresel apta yaanan daralmaya ramen inin d
ticaret fazlas vermesidir. in iin dier bir olumlu durum ise kredi derecelendirme kuruluu
Standard & Poors inin yksek dviz rezervine sahip olmasndan dolay kredi notunu
A+ya ykseltmitir.
in yksek dviz rezervine sahip olduundan dolay ylsonu byme hedeflerini
tutturabilmek amacyla 586 milyar dolarlk bir kurtarma paketi aklamtr. Bu paketin yan
sra 73 milyar dolarlk vergi indirimi ve sanayiye destek planlar da aklanmtr. Paketlerin
ekonomik bymeye kataca destein % 1,5 ile % 1,9 arasnda olaca sylenmektedir.
Kresel krizin etkilerini daha fazla gstermesi beklenen 2009 ylnda ise in dviz
rezervlerinde art beklenmektedir. IMF yetkilileri 2009 ylnda in rezervlerinin 2,7 trilyon
dolar bulmasn beklemektedir. inin 2004-2008 yllar aras dviz rezervlerinin geliimi
aadaki grafikte grlmektedir.
6,6
6,7
6,8
6,9
7
7,1
7,2
7,3
Dolar-Yuan Paritesi
Yuan-Dolar Paritesi
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
35/50
35
Grafik 28: Dviz Rezervleri
Kaynak: in Ulusal statistik Brosu
inde yeni bir finans sistemi oluturulmutur. Finans sistemi Merkez Bankas taraf
tarafndan denetlenmekte, finans sisteminin temelini devlet bankalar oluturmaktadr. in
Halk Bankas Merkez Bankas grevi yapmaktadr ve lke finansman iin denetleme
yapmaktadr. Byle bir reformun sonucu in in finans sistemi kresel finansal krizden fazla
etkilenmemektedir. inin bankaclk sisteminin rezervleri ve sermaye miktarlar bankaclk
sistemi iin sorun oluturmamaktadr. Bankaclk sisteminde likidite konusunda bir sknt
yaanmamaktadr. Bankaclk sistemine ait rezerv ve sermaye miktarlarnn krizden nce ve
krizden sonraki geliimi aadaki grafiklerde grlmektedir.
Grafik 29: in Bankalarnn Rezervleri
2004 2005 2006 2007 2008
in'in Dviz Rezervleri (100 milyon$) 6099 8189 10663 15282 19460
0
5000
10000
15000
20000
25000
Dviz Rezervleri
0,0002000,0004000,0006000,0008000,000
10000,000
2007Ocak
2007ubat
2007Mart
2007Nisan
2007
ays
2007Haziran
2007Temmuz
2007Austos
2007Eyll
2007Ekim
2007Kasm
2007Aralk
2008Ocak
2008ubat
2008
art
2008Nisan
2008
ays
2008Haziran
2008Temmuz
2008Austos
2008Eyll
2008Ekim
2008Kasm
2008Aralk
Banka Rezervleri
Banka Rezervleri (milyon Yuan)
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
36/50
36
Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu
Grafik 30: in Bankalarnn Sermaye Hesab
Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu
in bankalar krizden sonraki dnemde dviz varlklarn arttrmakta dviz
ykmllklerini azaltmaktadrlar. Dviz varlklar ise dviz ykmllklerine kar olduka
fazlabulunmaktadr. Bunun yan sra sabit dviz kuru rejimi uygulayan ve bu kuru yatay bir
seyirde tutabilen in iin bankaclk sektrnde bir kur riski grlmemektedir. inbankalarnn dviz pozisyonu ise aadaki grafikte grlmektedir.
Grafik 31: in Bankalarnn Dviz Pozisyonu
Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu
0,000500,000
1000,0001500,0002000,0002500,000
2007Ocak
2007ubat
2007Mart
2007Nisan
2007
ays
2007Haziran
2007Temmuz
2007Austos
2007Eyll
2007Ekim
2007Kasm
2007Aralk
2008Ocak
2008ubat
2008Mart
2008Nisan
2008Mays
2008Haziran
2008Temmuz
2008Austos
2008Eyll
2008Ekim
2008Kasm
2008Aralk
Banka Sermayesi
Banka Sermayesi (milyon Yuan)
0,000
500,000
1000,000
1500,000
2000,000
2500,000
in Bankalarnn Dviz Pozisyonu
Dviz Varlklar (milyar Yuan)
Dviz Ykmllkleri (milyarYuan)
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
37/50
37
Kresel kriz inin sanayi katma deerini etkilemitir. Aadaki grafikte grld
zere sanayi katma deeri 2004 ylndan itibaren srekli artan byme oranna sahiptir.
Ancak bu byme krizin etkisiyle azalan seyir izleyen bir byme konumuna gelmektedir.
2008 ylnda inin sanayi katma deeri 129112 milyon yuan olup bir nceki yla gre %
9,5lik bir art gstermitir. Oysa ki 2007 ylnda bir nceki yla gre sanayi katma deeri
bymesi % 14,9 olmutur. Kresel krizin birok lkede ykc etkilerini gstermesine
karlk inin bir nceki yla gre % 9,5lik bir retim art yakalamas dikkatleri inin
zerine ekmektedir.
in istatistik brosundan yaplan aklamaya gre sanayi retimindeki art Kasm
aynda % 5,4, Aralk ayndaki art % 5,9 iken 2009 ubat ayndaki art oran ise bir nceki
yla gre % 11 olarak gereklemitir. Bu artta aklanan 586 milyar dolarlk paketinimento sektrn etkilemesi ve imento sektrndeki % 42,5lik retim artnn byk rol
oynad sylenmektedir. Grld zere in, yksek rezervlerine gvenerek aklad
ekonomik paketin olumlu etkisini sanayi retiminde grmeye balamtr.
Grafik 32: in Sanayi Katma Deeri
Kaynak: in Ulusal statistik Brosu
Kresel krizin bir sonucu olarak dnya genelindeki talep daralmas ykselen piyasa
ekonomilerinin ithalat ve ihracat rakamlarn kt ynde etkilemektedir. in ise 2008 ylnda
ithalat ve ihracat rakamlarn toplamn %17,8 arttrmtr. in dndaki dier lkeler iin bu
oran ok iyi olsa da inli yetkililer bu oran dier yllara oranla kt bir performans olarak
2004 2005 2006 2007 2008
Sanayi Katma Deeri 65210 77231 91311 110535 129112
0
20000
40000
60000
80000
100000
120000
140000
100milyonyuan
Sanayi Katma Deeri
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
38/50
38
deerlendirmektedirler. nk ihracat ve ithalat rakamlarndaki bymenin dier yllara gre
kk olmas byme orannn dier yllara gre daha kk olmas anlamna gelmektedir.
2007 ylnda %13, 2008 ylnda ise % 9 byyen in ekonomisinin, uzmanlar tarafndan her
yl % 8 en ez bymesi gerektiini sylemektedirler. Aksi takdirde toplumsal bir tepkiyle
karlalacan sylemektedirler. Bu yzden in hkmeti ekonomik nlemler alarak
byme hedeflerini en % 8 orannda tutturmak istemektedirler. Aadaki grafikte ise 2004-
2008 yllar aras ithalat-ihracat rakamlar ve bu rakamlarn bir nceki yllara gre byme
oranlar grlmektedir.
Grafik 33: inin hracat ve thalat Rakamlar
Kaynak: in Ulusal statistik Brosu
4.5. Trkiye
Trkiye 24 Ocak 1980 ylna kadar ithal ikameci ekonomi modelini benimsemitir,
fakat 24 Ocak kararlar ile bu ekonomi modelini brakarak da ak byme modelini
uygulamaya geirerek piyasa ekonomisinin temelleri atlmtr. Trkiyenin amac arasnda
ihracat arttrarak d demeler dengesini salamak yer almaktadr.
Trkiye ekonomisi gnmz finansal krizine kadar eitli krizler yaamtr.
Bunlardan bazlar d oklardan, bazlar ise kendi i ekonomi politikalarndan
kaynaklanmtr. 2001 ylnda yaanlan bankaclk krizinden sonra Trkiye bankaclk
sistemini glendirmitir. Trkiye zellikle 2001 ylndan sonra ekonomik gelimesini
arttrarak ykselen piyasa ekonomileri ierisinde yer almay baarmtr. IMFnin Dnya
2004 2005 2006 2007 2008
hracat 5933 7620 9690 12186 14285
thalat 5612 6600 7915 9560 11331
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
100miyon$
hracat ve thalat
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
39/50
39
Ekonomik Grnm Ekim 2008 raporuna gre Trkiyenin Gayri Safi Yurtii Hslas
dnyada % 1,3lk, nfusu ise % 1,1lik bir paya sahiptir. Trkiye ekonomisinin baz
makroekonomik verileri aadaki tabloda grlmektedir.
Tablo 7: Trkiye Ekonomisine Ait Baz Makroekonomik Gstergeler
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007CarilemlerHesab(milyon $)
3,760 -626 -7,515 -14,431 -22,137 -31,893 -37,697
FinansallemlerHesab
(milyon $)
-14,558 1,190 7,192 17,730 43,502 42,691 48,567
GSMHHacmi(2000=100)
94.3 100.1 105.4 115.3 124.9 133.5 139.5
AltnHariciToplamRezervler(milyon $)
18,879 27,069 33,991 35,669 50,579 60,892 73,384
sizlikOran
% 8.4 % 10.3 % 10.5 % 10.3 % 10.2 % 9.9 % 9.8
Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu
2001 krizinden sonra Trkiye ekonomisi miktar giderek artan bir seyir izleyen ekilde
yabanc sermaye ekebilmeyi baarmtr. Bu baarda dnya konjonktrnn de nemli bir
pay bulunmaktadr. Gelen yabanc sermayenin hepsi sfrdan sermaye deil, baz irketlerin
yabanclar tarafndan alnmas ile de yabanc sermaye yatrm gelmitir.
2007 ylnda rekor kran yabanc sermaye yatrm, kresel finansal krizin etkisiyle
2008 ylnda azalma gstermitir. Dier ykselen piyasa ekonomilerinde dnyakonjonktrnn normale dnmesiyle yabanc sermaye yatrmlarnda tekrardan art
beklenmektedir, fakat Trkiyedeki en byk sknt konjonktrn normale dnmesiyle
yabanc sermaye yatrmlarnda artn salanp salanmayacadr. zelletirme dnda
yabanc sermaye ekebilecek baka sektr yaratlmazsa yabanc yatrmlarn azalmas
beklenmektedir. Trkiyeye gelen dorudan yabanc sermaye miktarnn 2004-2008 yllar
aras deiimi aadaki tabloda grlmektedir.
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
40/50
40
Grafik 34: Dorudan Yabanc Yatrmlar
Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu, 2008 verisi TCMBden alnmtr.
Trkiye 2001 krizinden sonra portfy yatrmlarnda da byk bir k ivmesi
yakalamtr. Dk kur ve yksek faiz karlnda portfy yatrmlarnn 2005 ylnda rekor
seviye ulat grlmektedir. Scak para olarak ifade edilen portfy yatrmlarnn dnya
konjonktrnn bozulmasyla beraber lkeden hzla kmaya balad grlmektedir. Portfy
yatrmlarnn 2004-2008 yllar arasndaki deiimi aadaki tabloda grlmektedir.
Grafik 35: Portfy Yatrmlar
Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu, 2008 verisi TCMBden alnmtr.
2004 2005 2006 2007 2008
Dorudan Yabanc Sermaye
(milyon $)
2,785 10,031 19,989 22,195 17,985
0
5
10
15
20
25
Dorudan Yabanc Yatrmlar
2004 2005 2006 2007 2008
Portfy Yatrmlar (milyon $) 9,411 14,670 11,402 2,780 -3,502
-6
-4
-2
0
2
4
68
10
12
14
16
Portfy Yatrmlar
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
41/50
41
Kresel krizin tam anlamyla ortaya kt Eyll sonundan itibaren lkeden kan
scak parann ve dorudan yabanc sermayenin etkisiyle, dnya ekonomisinden gelen kt
haberlerle dolara olan talebin artmasyla birlikte Trk liras dolar karsnda hzla deer
kaybetmeye balamtr. Trk lirasnn dolar karsndaki seyri aadaki grafikte
grlmektedir.
Grafik 36: Dolar- Trk Liras Paritesi
Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu, 2009 Ocak-ubat-Mart verileri TCMBden alnmtr.
Merkez Bankasnnbrt dviz rezervleri 2008 Eyll aynda 76,562 milyon dolar iken
kresel krizin ortaya kmasyla beraber gerilemeye balamaktadr. Mart sonu itibaryla
merkez bankasnn brt dviz rezervleri 66 milyar 539 milyon dolara gerilemi
bulunmaktadr. Eyll ayndan bu yana yaklak 10 milyar dolar dviz rezervi erimi
bulunmaktadr. Azalma eilimi ise grafikten de grld zere giderek azalmaktadr. Dviz
kurunun ykselmesi ile birlikte Merkez Bankasnn dviz sat ihalesi yapmas ve d bor
demeleri dviz rezervlerinin azalma nedenleri arasnda yer almaktadr.
00,20,40,60,8
1
1,21,41,61,8
Dolar-Trk Liras Paritesi
Trk liras-Dolar Paritesi
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
42/50
42
Grafik 37: Merkez Bankas Brt Dviz Rezervleri
Kaynak: TCMB
2001 krizinden sonra bankaclk sisteminin glendirilerek bankaclk sisteminin
yaps daha ok salamlatrlmtr. Sermaye yeterlilii glendirilmitir. Krizden nceki
dnemde de grld gibi bankalarn rezervleri ve sermaye miktarlar artan bir seyir
izlemektedir. 2008 Austos aynda ise bankalarn rezerv miktarlarnn dirsek yaparak daha
hzl bir art eilimine girdii grlmektedir. Kriz dnemlerinde grlen en byk sorun
verilen kredi geri dnmeme riskiolduu iin Trk bankaclk sektr kredi krizi yaamamak
iin krizden 1 ay nceden itibaren rezervlerini artrma yoluna gitmitir. 2001 krizinde
yaad sorunlar iyi irdeleyen Trk bankaclk sektr gnmz finansal krizine hazrlkl
girmi bulunmaktadr. Bankalarn rezerv ve sermaye miktarlarn gsteren grafikler aada
grlmektedir.
60
65
70
75
80
Eyl.08 Eki.08 Kas.08 Ara.08 Oca.09 ub.09 Mar.09
milyon$
Eyl.08 Eki.08 Kas.08 Ara.08 Oca.09 ub.09 Mar.09
Merkez Bankas Brt Dviz
Rezervleri76,562 72,005 71,205 70,075 67,962 67,547 66,539
Merkez Bankas Brt Dviz Rezervleri
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
43/50
43
Grafik 38: Trkiye Bankalarnn Rezervleri
Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu
Grafik 39: Banka Sermaye Hesab
Kaynak: IMF, IFS Online Versiyonu
Bankaclk sektrnn dviz ykmllkleri ve dviz varlklar kriz sonrasnda
azalma gstermektedir. Ancak dviz varlklar dviz ykmllklerine gre biraz daha fazla
azalma gstererek aralarndaki oran artmaktadr. BDDKnn Trk Bankaclk Sektr Kur
Riski Deerlendirme Raporu Ekim 2008 saysnda yaplan aklamaya gre bankaclk
sektrnn dviz a olmasna ramen dorudan kur riski ile kar karya kalmad
0
10000
20000
30000
40000
50000
60000
2007Ocak
2007ubat
2007Mart
2007Nisan
2007Mays
2007Haziran
2007Temmuz
2007Austos
2007Eyll
2007Ekim
2007Kasm
2007Aralk
2008Ocak
2008ubat
2008Mart
2008Nisan
2008Mays
2008Haziran
2008Temmuz
2008Austos
2008Eyll
2008Ekim
2008Kasm
2008Aralk
Banka Rezervleri
Banka Rezervleri (milyon lira)
01000020000300004000050000600007000080000
90000
2007Ocak
2007ubat
2007Mart
2007Nisan
2007Mays
2007Haziran
2007Temmuz
2007Austos
2007Eyll
2007Ekim
2007Kasm
2007Aralk
2008Ocak
2008ubat
2008Mart
2008Nisan
2008Mays
2008Haziran
2008Temmuz
2008Austos
2008Eyll
2008Ekim
2008Kasm
Banka Sermayesi
Banka Sermayesi (milyon lira)
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
44/50
44
belirtilmektedir. Bilano iinde ak verilmesine karlk, bilano dnda trev ilemler ile
an kapatld belirtilmektedir. Yaplan aklamadabankaclk sektr iin esas riski dviz
kredileri yaratmaktadr. Bankalarn mteri durumunda bulunan irketlerin yurtdndan
kulland krediler nedeniyle kur riskinin kredi riskine dnebilme ihtimalinden sz
edilmektedir. Raporda bankalarn yurtii ve yurtdndan kullandrdklar dvize endeksli
kredilerin de riske eklendii belirtilmektedir. Bankalarn dviz pozisyonu aadaki grafikte
grlmektedir.
Grafik 40: Trkiye BankalarnnDviz Pozisyonu
Kaynak: BDDK
Kresel krizin Trkiyenin imalat sektrne etkisi ok ar olmaktadr. Kresel krizin
etkisiyle dnya genelinde ok byk bir talep daralmas yaanmaktadr. malat sektrnn bir
nceki yln ayn aynda gre deiimi gidereksrekli negatif ynde gereklemektedir. 2009
ylnn ubat aynda 2008 ylnn ayn ayna gre imalat sanayi endeksi % 16,8 azalmagstermektedir. TUKin verilerine gre 2009 yl ubat aynda 2008 yl ubat ayna gre
motorlu kara tat, rmork ve yar rmork imalatnda d oran % 58,7 olarak
gereklemitir ve en yksek d oran olarak grlmektedir. % 41,6 d oran ile Radyo,
TV, Haberleme Tehizat ve Cihazlar imalat ve % 36,4d oran ile Bro Makineleri ve
Bilgisayar imalat 2. ve 3. Srada grlmektedirler.
Hkmet ekonomik krize kar bir takm ekonomik tedbir paketleri aklamaktadr.
Bunlardan en nemlisi ise otomotiv sektrne 3 aylna stoklar bitirilmesi amacyla
2008 Haziran 2008 Eyll 2008 Aralk 2009 Ocak
Dviz Varlklar 229,839 223,595 199,750 192,700Dviz Ykmllkleri 229,981 224,137 199,886 193,261
170
180
190
200
210
220
230
240
milyon$
Bankalarn Dviz Pozisyonu
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
45/50
45
uygulanan TV indirimi uygulamasdr. Aadaki grafikte imalat sanayi endeksinin 2008in
Austos ayndan itibaren deiimi grlmektedir.
Grafik 41: Trkiye malat Sanayi Endeksi
Kaynak: TUK
2008in son eyreinden itibaren ihracat ve ithalat rakamlarnda nemli miktarda
d grlmektedir. 2009 ubataynda bir nceki yln ayn ayna gre ihracattaki azalma %24,9 olurken ithalattaki azalma ise % 47,6 olmutur. 2009un ve 2008in ayn dnemlerine ait
d ticaret a ise % 98,4 azalma gstererek 4 951 milyon dolardan 80 milyon dolara
gerilemi bulunmaktadr. 2008 ubat aynda ihracatn ithalat karlama oran % 69,1 iken bu
oran 2009 ubat aynda % 99a kadar ykselmi bulunmaktadr.
hracatmzn nemli bir payn oluturan AB pazarnda oluan talep daralmas ihracat
rakamlarn olduka kt ynde etkilemektedir. 2009 ubat aynda 2008 ylnn ayn ayna
gre yaplan ihracat % 45,2 azalmtr. AB lkelerine yaplan toplam ihracat pay % 51,3 iken
bu pay % 37,4e gerilemitir. Trkiyenin 2008 Austos ve 2009 ubataras dnemde yapt
ihracat ve ithalat gsteren grafik aada grlmektedir.
0
20
40
60
80
100
120
2008
Austos
2008
Eyll
2008
Ekim
2008
Kasm
2008
Aralk
2009
Ocak
2009
ubat
malat Sanayi Endeksi (2005=100)
malat Sanayi Endeksi
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
46/50
46
Grafik 42: Trkiyenin hracat ve thalat Rakamlar
Kaynak: TCMB
5. SONU
2008 ylnn son eyreinde finansal kesimde ortaya kan kresel kriz, etkilerini
zamanla reel kesime de yanstmtr. Krizin ortaya kmasyla birlikte varlk fiyatlarnda
yaanan byk dler bankaclk kesiminin bilanolarn olduka kt etkilemitir. Bununlabirlikte, piyasalarda hkim olan ktmser bekleyiler nedeniyle bankalarn piyasaya kredi
vermek istememesi, dnya genelinde bir likidite skklna neden olmutur. Likidite
skkl ise dnyada dolaan yatrm miktarnn negatif ynde etkilenmesine yol amtr.
BRIC-T lkeleri dnya zerinde en ok yabanc yatrm eken lkeler konumunda
bulunmaktadrlar. Kresel krizin ortaya kna kadar ektikleri yabanc yatrmlarla
ekonomilerini olduka gelitirmilerdir. Ancak kresel krizin bir sonucu olan likidite
skkl, ykselen piyasa ekonomilerine olan yatrm miktarlarnn azalmasna yol amtr.
Yatrm miktarlarndaki azalma ise BRIC-T lkelerinin ekonomilerini gerek mali sektr
gerekse imalat sektr baznda etkilemitir.
Brezilya yaad dviz krizinden sonra ekonomik reformlar gerekletirdii iin
yabanc yatrmclarn oda haline gelmitir. Ancak kresel krizin etkisiyle beraber
Brezilyaya gelen dorudan yabanc yatrmlarda azalma olmutur. Bunun yan sra scak para
olarak ifade edilen portfy yatrmlarnn krizin ortaya kmasndan nce lkeden kmaya
balamas sonucu lkenin para birimi olan realde deer kayb yaanmtr. Para biriminde
2008
Austos2008 Eyll 2008 Ekim 2008 Kasm 2008 Aralk 2009 Ocak 2009 ubat
hracat 11,047 12,791 9,720 9,384 7,712 7,891 8,317
thalat 19,251 17,885 14,942 12,072 11,404 9,271 8,398
0
5
10
15
20
25
milyon$
hracat ve thalat
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
47/50
47
yaanan deer kaybnn ise rezervler zerinde bask yaratt grlmtr. Brezilya bankaclk
kesimi ise krize salam yakalanmtr. Ancak bankalarn dviz pozisyon aklar krizden
sonraki dnemde de devam etmektedir. Kresel krizin imalat sektr zerindeki etkisini
azaltmak iin Brezilya hkmeti vergi indirimleri yoluyla talebi arttrmaya almtr. Ancak,
ocak aynda alnan bu kararn ubat ayndaki sanayi retim endeksi zerinde olumlu bir etkisi
grlmemitir. Dier bir yandan realin deer kayb yaamasyla 2009 ubat aynda ihracat
rakamnn ithalat rakamn getii grlmtr.
Rusya sahip olduu hammaddeler ve enerji sayesinde son yllarda ekonomik
bymesini arttrd grlmtr. Ekonomik bymede enerji ve petrol fiyatlarnn da
yksek seviyelerde olmas etkili olmutur. Rusya her yl giderek artan seviyede dorudan
yabanc sermaye ekmitir. Hatta 2008 ylnn sonunda da 2007 ylna gre yabancyatrmlarn miktarnda art grlmtr. Ancak byk miktarda portfy yatrmnn 2008
ylnda lkeden kmas sonucu ruble giderek deer kaybetmeye balamtr. Rublenin
deerini korumak iin rezervlerin kullanlmas, bankaclk kesiminin nakit ihtiyacnn
karlanmas sonucu rezerv miktarnda ise byk bir azalma grlmtr. Bankaclk
kesiminin ise 2009 ylnda nakit ihtiyac olmasndan dolay rezervlerin kullanlaca
sylenmektedir. Ancak giderek azalan rezerv miktarndan dolay bankaclk kesimine
yaplacak olan yardmlarn kstl olabilecei grlmektedir. Bunun yan sra Rusvatandalarn harcamalarn ksmasnn ve dnya genelindeki talep daralmasnn Rusyann
sanayisini kt etkiledii grlmtr. Sanayi retiminin ve petrol fiyatlarnn dmesi ise
ihracat miktarn da negatif olarak etkilemitir.
Hindistan ucuz ve yetenekli igc sayesinde yabanc yatrmclarn ilgi oda
olmutur. Hindistan, ektii yabanc yatrmlarla ekonomik bymesini yldan yla
arttrmtr. Ancak krizin etkisi yabanc yatrmlarn azalmas ynnde olmutur. Yatrmlarn
azalmas ve lkeden portfy yatrmlarnn k rupinin zerinde bask yaratmtr. Yaplanmdahalelere ramen rupi deer kayb yaamtr. Rezerv miktar ise krizin kt zaman ani
bir ekilde azalma gstermi olup, bu azalmann derecesi giderek azalmtr. Hatta 2009 Ocak
ayndan sonra rezerv miktarlarnda art grlmtr. Bankaclk sektrndeki sknt ise
insanlarn zel bankalara gvenmeyip, paralarn ekerek hkmet bankalarna paralarn
yatrmalar olmutur. malat sektr endeksi giderek bozulmutur ve bu bozulma lkenin
lokomotifi konumunda bulunan tekstil ve konfeksiyon sektrnn ok zor durumda olduunu
gstermektedir. ou insan ise isiz kalma riskiyle kar karyadr. Dnya ekonomisi
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
48/50
48
ierisinde nemli bir paya sahip olan Hindistann ihracat ve ithalat rakamlarnn giderek
bozulmas ise dnyann byme orannn aa ynde revize edilmesine neden olmaktadr.
in ucuz i gc sayesinde salad ucuz maliyetle yabanc yatrmlarn en fazla
gittii lke konumunu almtr. 2008 yl sonunda dahi in ektii yabanc yatrmlarla rekor
krmtr. Yuann dolar karsndaki seyri ise 2008in ikinci yarsndan sonra genelde yatay bir
seyir izlemitir. Bu seviyeyi koruyabilmekteki en byk etken ise yabanc sermaye girileri
sonucu lke dviz rezervlerinin rekor krmas olmutur. Finans sisteminin temelini devlet
bankalar oluturduu iin bankaclk sektrnde herhangi bir sknt grlmemitir. inin
sanayi katma deeri bymesi ise azalan bir seyir izlese de devam etmitir. Ancak hkmet
yl sonu byme hedefini tutturabilmek amacyla ekonomik paket aklamtr. Bu ekonomik
paket ise sanayi sektr zerindeki olumlu etkisini gstermitir. hracat ve ithalat rakamlarda azalan bir seyirle art sergilemitir. Ancak 2009 ubat aynda sanayi katma deerinde
yaanan artn ihracat ve ithalat art seyrinin yukar ynl olacan gstermitir.
Trkiye 2001 ylnda yaad bankaclk krizinden sonra ekonomik reformlar
gerekletirmitir. Dk kur yksek faiz politikas ile de yabanc sermaye ekmitir.
Dorudan yabanc yatrmlar 2007 ylnda en yksek seviyesine ulat grlmtr. 2008
yl sonunda ise dorudan yabanc sermaye giriinde kresel krize bal olarak bir azalma
grlmtr. Portfy yatrmlarnn ise lkeden hzl k Trk lirasnn deer kayb
yaamasna neden olmutur. Dviz rezervleri ise giderek azalmtr. 2008 Eyll ayndan 2009
Mart sonuna kadar yaanan rezerv kayb 10 milyar dolar bulmutur. Dier ykselen piyasa
ekonomilerine gre ise dviz rezervlerinin dk seviyede olduu grlmtr. 2001
krizinden sonra bankaclk sisteminin yaps glendirildii iin bankaclk sektrnde
herhangi bir sorun grlmemitir. Trkiyede en byk sorun olarak imalat sanayisinin
retiminin giderek azalmas grlmtr. retimin ok dk seviyelerde kalmas ise ihracat
ve ithalat rakamlarnn azalmasna yol amtr. retimin dmesi sonucu ise Trkiyedeisizlik 2009 Ocak ay itibaryla % 15,5e ykselerek tarihi bir rekor krmtr.
Kresel finansal kriz ykselen piyasa ekonomilerini etkilemitir. Ancak in bu lkeler
arasnda en az etkilenen lke konumundadr. Yaplan ekonomik reformlarn lke ekonomisini
nasl salamlatrd grlmtr. Trkiyenin ruh ikizi olarak grlen Brezilya da ekonomik
reformlar sayesinde IMFye kredi verebilecek konumdadr. Grld gibi kresel krize
objektif yaklamlarla mdahalede bulunulduu iin krizin etkileri en aza indirilmitir.
8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
49/50
49
6. KAYNAKLAR
* Akman, Vedat, Modern Dnyadaki En Byk Kriz Asya Krizi Sonras ve Muhtemel
Etkiler, Rota yaynlar, 1998.
* Alantar, Doan, Kresel Finansal Kriz: Nedenleri ve Sonular zerine Bir Deerlendirme,
* Durusoy, Serap, Finansal Liberallemenin Sorgulanmasnn Nedenleri, D Ticaret
Mstearl Dergisi, 2000.
* Eilmez, Mahfi, Kresel Finans Krizi, Remzi kitabevi, 2008.
* Eilmez, Mahfi, Kumcu, Erhan, Ekonomi Politikas, Remzi kitabevi, 2008.
* Gvdere, Bekir, in Dorudan Yabanc Sermaye ekmede Neden Baarldr: lem
Maliyetleri Yaklam, Sleyman Demirel niversitesi, 1999.
* Karluk, Rdvan, Uluslararas Ekonomi, Beta yaynclk, 2003.
* Krugman, Paul, Bunalm Ekonomisinin Geri Dn, Literatr yaynclk, 2008.
* Stiglitz, Joseph, Kreselleme Byk Hayal Krkl, Plan b yaynclk, 2004.
* Ylmaz, Durmu, Kresel Mali Kriz ve Trkiye Ekonomisine Etkileri: Nasl balad, hangiaamadayz?, Ankara, 27 Aralk 2008.
* IMF, Global Financial Stability Report, Ekim 2008.
* IMF, IFS Online Versiyonu. ( Eriim tarihi: 13.03.2009)
*http://www.bcb.gov.br/?english
*http://www.cbr.ru/eng/
*http://www.rbi.org.in/home.aspx
*http://www.tcmb.gov.tr/
* http://www1.minfin.ru/en/
*http://www.gks.ru/wps/portal/english
*http://tonto.eia.doe.gov/dnav/pet/hist/wepcuralsw.htm
*http://www.mospi.nic.in/mospi_nad_nsdp.htm
http://www.bcb.gov.br/?englishhttp://www.bcb.gov.br/?englishhttp://www.bcb.gov.br/?englishhttp://www.cbr.ru/eng/http://www.cbr.ru/eng/http://www.cbr.ru/eng/http://www.rbi.org.in/home.aspxhttp://www.rbi.org.in/home.aspxhttp://www.rbi.org.in/home.aspxhttp://www.tcmb.gov.tr/http://www.tcmb.gov.tr/http://www.tcmb.gov.tr/http://www1.minfin.ru/en/http://www1.minfin.ru/en/http://www.gks.ru/wps/portal/englishhttp://www.gks.ru/wps/portal/englishhttp://www.gks.ru/wps/portal/englishhttp://tonto.eia.doe.gov/dnav/pet/hist/wepcuralsw.htmhttp://tonto.eia.doe.gov/dnav/pet/hist/wepcuralsw.htmhttp://tonto.eia.doe.gov/dnav/pet/hist/wepcuralsw.htmhttp://www.mospi.nic.in/mospi_nad_nsdp.htmhttp://www.mospi.nic.in/mospi_nad_nsdp.htmhttp://www.mospi.nic.in/mospi_nad_nsdp.htmhttp://www.mospi.nic.in/mospi_nad_nsdp.htmhttp://tonto.eia.doe.gov/dnav/pet/hist/wepcuralsw.htmhttp://www.gks.ru/wps/portal/englishhttp://www1.minfin.ru/en/http://www.tcmb.gov.tr/http://www.rbi.org.in/home.aspxhttp://www.cbr.ru/eng/http://www.bcb.gov.br/?english8/8/2019 Kresel Finansal Krizin BRIC-T lkelerine Etkileri
50/50
*http://www.commerce.nic.in/tradestats/indiatrade.asp?id=1
*http://www.stats.gov.cn/enGliSH/
*http://www.bddk.org.tr/websitesi/default.aspx
*http://www.tuik.gov.tr/Start.do
*http://www.ntvmsnbc.com/
*http://www.radikal.com.tr/
*http://www.sabah.com.tr/
*http://www.referansgazetesi.com/
*http://www.cnnturk.com/
*http://www.haberturk.com/
*http://www.turkiyebrezilya.com/Ekonomi/Brezilya_Imalat_Sanayi.htm
*http://www.dunyabulteni.net/news_detail.php?id=56193
*http://www.rusya.ru/tur/index/ekonomiksosyal_durum
*http://www.turkrus.com/content/view/7195/160/
*http://www.milliyet.com.tr/
*http://www.cnnturk.com/2008/ekonomi/dunya/10/14/herkes.batti.hindistan.bankalari.yukseliste/
496676.0/index.html
*http://dragonomi.com/
*http://ipsnews.net/news.asp?idnews=45630
*http://www.marisglobal.com/
*http://www.salom.com.tr/news/print/10101-Asyanin-buyuyen-ulkesi-Hindistan.aspx
*http://www2.standardandpoors.com/
*http://www.x-rates.com
http://www.commerce.nic.in/tradestats/indiatrade.asp?id=1http://www.commerce.nic.in/tradestats/indiatrade.asp?id=1http://www.commerce.nic.in/tradestats/indiatrade.asp?id=1http://www.stats.gov.cn/enGliSH/http://www.stats.gov.cn/enGliSH/http://www.stats.gov.cn/enGliSH/http://www.bddk.org.tr/websitesi/default.aspxhttp://www.bddk.org.tr/websitesi/default.aspxhttp://www.bddk.org.tr/websitesi/default.aspxhttp://www.tuik.gov.tr/Start.dohttp://www.tuik.gov.tr/Start.dohttp://www.tuik.gov.tr/Start.dohttp://www.ntvmsnbc.com/http://www.ntvmsnbc.com/http://www.ntvmsnbc.com/http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=Radikalhttp://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=Radikalhttp://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=Radikalhttp://www.sabah.com.tr/http://www.sabah.com.tr/http://www.sabah.com.tr/http://www.referansgazetesi.com/http://www.referansgazetesi.com/http://www.referansgazetesi.com/http://www.cnnturk.com/http://www.cnnturk.com/http://www.cnnturk.com/http://www.haberturk.com/http://www.haberturk.com/http://www.haberturk.com/http://www.turkiyebrezilya.com/Ekonomi/Brezilya_Imalat_Sanayi.htmhttp://www.turkiyebrezilya.com/Ekonomi/Brezilya_Imalat_Sanayi.htmhttp://www.turkiyebrezilya.com/Ekonomi/Brezilya_Imalat_Sanayi.htmhttp://www.dunyabulteni.net/news_detail.php?id=56193http://www.dunyabulteni.net/news_detail.php?id=56193http://www.dunyabulteni.net/news_detail.php?id=56193http://www.rusya.ru/tur/index/ekonomiksosyal_durumhttp://www.rusya.ru/tur/index/ekonomiksosyal_durumhttp://www.rusya.ru/tur/index/ekonomiksosyal_durumhttp://www.turkrus.com/content/view/7195/160/http://www.turkrus.com/content/view/7195/160/http://www.turkrus.com/content/view/7195/160/http://www.milliyet.com.tr/http://www.milliyet.com.tr/http://www.milliyet.com.tr/http://www.cnnturk.com/2008/ekonomi/dunya/10/14/herkes.batti.hindistan.bankalari.yukseliste/496676.0/index.htmlhttp://www.cnnturk.com/2008/ekonomi/dunya/10/14/herkes.batti.hindistan.bankalari.yukseliste/496676.0/index.htmlhttp://www.cnnturk.com/2008/ekonomi/dunya/10/14/herkes.batti.hindistan.bankalari.yukseliste/496676.0/index.htmlhttp://dragonomi.com/http://dragonomi.com/http://dragonomi.com/http://ipsnews.net/news.asp?idnews=45630http://ipsnews.net/news.asp?idnews=45630http://ipsnews.net/news.asp?idnews=45630http://www.marisglobal.com/http://www.marisglobal.com/http://www.marisglobal.com/http://www.salom.com.tr/news/print/10101-Asyanin-buyuyen-ulkesi-Hindistan.aspxhttp://www.salom.com.tr/news/print/10101-Asyanin-buyuyen-ulkesi-Hindistan.aspxhttp://www.salom.com.tr/news/print/10101-Asyanin-buyuyen-ulkesi-Hindistan.aspxhttp://www2.standardandpoors.com/http://www2.standardandpoors.com/http://www2.standardandpoors.com/http://www.x-rates.com/http://www.x-rates.com/http://www.x-rates.com/http://www.x-rates.com/http://www2.standardandpoors.com/http://www.salom.com.tr/news/print/10101-Asyanin-buyuyen-ulkesi-Hindistan.aspxhttp://www.marisglobal.com/http://ipsnews.net/news.asp?idnews=45630http://dragonomi.com/http://www.cnnturk.com/2008/ekonomi/dunya/10/14/herkes.batti.hindistan.bankalari.yukseliste/496676.0/index.htmlhttp://www.cnnturk.com/2008/ekonomi/dunya/10/14/herkes.batti.hindistan.bankalari.yukseliste/496676.0/index.htmlhttp://www.milliyet.com.tr/http://www.turkrus.com/content/view/7195/160/http://www.rusya.ru/tur/index/ekonomiksosyal_durumhttp://www.dunyabulteni.net/news_detail.php?id=56193http://www.turkiyebrezilya.com/Ekonomi/Brezilya_Imalat_Sanayi.htmhttp://www.haberturk.com/http://www.cnnturk.com/http://www.referansgazetesi.com/http://www.sabah.com.tr/http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=Radikalhttp://www.ntvmsnbc.com/http://www.tuik.gov.tr/Start.dohttp://www.bddk.org.tr/websitesi/default.aspxhttp://www.stats.gov.cn/enGliSH/http://www.commerce.nic.in/tradestats/indiatrade.asp?id=1