kayarian ng mga salita

Kayarian ng mga Salita

Carmela Dawn MicosaMichie Lorenz Basco

Rikki James Laurente

• Payak

• Maylapi

• Inuulit

• Tambalan

Kayarian ng mga Salita

• Ito ay binubuo ng salitang-ugat lamang, walang panlapi, hindi inuulit at walang katambal na salita.

Halimbawa:

Alay Kahoy Bango Araw

Dasal Dahon Lakad Gabi

Payak

Maylapi

• Ito ay mga salitang binubuo ng salitang-ugat na may kasamang isa o higit pang panlapi.

Halimbawa:

Usigin pagsumikapan

Katapangan sumpa-sumpaan

Paglalapi

• Tumutukoy sa pagbuo ng salita sa papapagitan ng pagsasama ng panlapi at salitang-ugat.

Halimbawa:

Panlapi + s.u salitang maylapi

um- + ikot umikot -um- + sama sumama

-hin + sabi sabihin

Nagkakaroon ng iba’t ibang anyo at kahulugan sa

pamamagitan ng paglalagay ng iba’t ibang panlapi.

a. Mga uri ng panlapi

• Unlapi ikinakabit sa unahan ng salitang ugat

• Gitlapi isinisingit (unahang katinig at kasunod na patinig)

nagagamit lamang ito kung ang salitang-ugat ay nagsisimula sa katinig

• Hulapi ikinakabit sa hulihan ng salitang ugat

Mga halimbawa:

• Unlapi

Um + awit = umawit

Mag + sama = magsama

i- + sukat = isukat

• Gitlapi

-um- + dalaw = dumalaw

-in- + sabi = sinabi

• Hulapi

-in + gamot = gamotin

-an + kamay = kamayan

-hin + sabi = sabihin

-han + sama = samahan

-in at -an hinuhulapi sa mga salitang nagtatapos sa katinig at impit na tunog o tunog glottal na itinuturing din na isang pomenang katinig

-hin at -han hinuhulapi sa mga salitang nagtatapos sa patinig

b. Mga Paraan ng Paglalapi

(1)Pag-uunlapi

(2)Paggigitlapi

(3)Paghuhulapi

(4)Pag-uunlapi at paggigitlapi

(5)Pag-uunlapi at paghuhulapi o kabilaan

(6)Paggigitlapi at paghuhulapi

(7)Pag-uunlapi, paggigitlapi, at paghuhulapi o laguhan

Halimbawa:

1.) Pag-uulapi

Um- + alis umalis

Ipa- + hakot ipahakot

2.) Paggigitlapi

-um- + talikod tumalikod

-in- + bati binati

3.) Paghuhulapi

-in + walis walisin

-hin + samba sambahin

4.) Pag-uunlapi at paggigitlapi

Mag + um + sikap magsumikap

Nag + um + mamo nagsumamo

Halimbawa:

5.) Pag-uunlapi at paggigitlapi

Pag + tibay + -an pagtibayan

In + awit + an inawitan

6.) Paggigitlapi at paghuhulapi

-in + taas + -an tinaasan

-in + wika + -an winikaan

Halimbawa:

7.) Pag-uunlapi, paggigitlapi, at paghuhulapi

Pag- + -um- + sikap + -an pagsumikapan

Ipag- + -um- +sumpa + -an ipagsumpaan

Halimbawa:

Inuulit

• Ang buong salita ay inuulit o kaya naman, ang isa, o higit pang patinig ay inuulit.

• Mayroong dalawang uri:

a.) Pag-uulit na ganap

b.) Pag-uulit na di-ganap

a.) Pag-uulit na ganap

• Inuulit ang buong salitang-ugat

• May nababago ang diin kapag inuulit mayroon namang nananatili ang diin.

Salitang Ugat Pag-uulit

gabi gabi – gabi

araw araw - araw

Halimbawa: (walang pagbabago sa diin)

b.) Pag-uulit na di-ganap

• Bahagi lamang ng salita ang inuulit

Salitang Ugat Pag-uulit

inom iinom

sulat susulat

usok uusok

takbo tatakbo

Halimbawa:

Halimbawa ng patinig na may kayariang Katinig Patinig Katinig (KPK), ang inuulit ay unang katinig at kasunod na patinig ng pantig.

Salitang Ugat Pag-uulit

lukso lulukso

benta bebenta

sipsip sisipsip

Tambalan

• Tawag sa pagsasama ng dalawang salita.

• May dalawang uri:

a.) Mga tambalang ganap

b.) Mga tambalang di-ganap

a.) Mga tambalang ganap

• Nagkakaroon ng iba sa isinasaad ng mga salitang pinagsama.

• ang dalawang salitang pinagtambal ay nagkakaroon ng ikatlong kahulungang iba kaysa isinasaad ng mga salitang pinagsama:

Halimbawa:

Bahag + hari bahaghari

Patay + gutom patay-gutom

b.) Mga tambalang di-ganap

• Pinagsamang dalawang salita na nananatili ang kahulugan.

Halimbawa: Bahay-kubo

(ang ‘bahay’ ay tirahan ng tao at ang ‘kubo’ ay maliit na bahay)

• May iba’t ibang uri ng tambalang salita batay sa kahulugang idinaragdag ng ikalawang salita.

Halimbawa:

1. Naglalarawan 2. Pagtitimbangan

Burdang-Batangas Bantay-salakay

Hatid-sundo

Araw-gabi

Ginawa ni: Carmela Dawn S. Micosa

MMA-1