Introductie tot de omgang met antieke bronnen: numismatiek en geldgeschiedenis
Introductie tot de omgang met antieke bronnen: numismatiek
en geldgeschiedenis
Zilveren stater, Sybaris, circa 530-510 v.Chr.
Publikaties: handboeken en internetHandboeken Grieks•A catalogue of the Greek coins in the British Museum (BMC) 29 delen•Sylloge Nummorum Graecorum (SNG) •+ heel veel verspreid gepubliceerd.Handboeken Romeins•M. Crawford, Roman Republican Coinage (Cr. of RRC)•Roman Imperial Coinage (RIC), 10 delen•Roman Provincial Coinage (RPC), 10 delen gepland (in 2025) 3 delen verschenen
Enkele websites
•Sylloge Nummorum Graecorum : http://www.sylloge-nummorum-graecorum.org/
•The American Numismatic Society: http://numismatics.org/search/
•Roman Provincial Coinage Online: http://rpc.ashmus.ox.ac.uk/coins/
•Coin Archives.com: http://www.coinarchives.com/a/
•Wildwinds: http://www.wildwinds.com/coins/
De veroveringen van Alexander de Grote
Alleen bekend van zijn munten: Theophilos (circa 130 of 90 v.Chr.)
Zilveren tetradrachme (4-drachme)
•Voorzijde: buste Theophilos naar rechts, met diadeem
•Keerzijde: Athena zittend op troon met lans en schild, Nike op uitgestrekte
rechterhand
ΒΑΣΙΛΕΩΣ AYTOKPATOPOΣ / ΘΕOΙΟΥ
Het Romeinse Rijk circa 260-270 n.Chr.
Domitianus II (271 n.Chr.)
Antoninianus, biljoen•Voorzijde: buste Domitianus II naar rechtsIMP C DOMITIANVS P F AVG
•Keerzijde: Concordia staand links met patera en cornucopiaeCONCORDIA MILITVM
uit muntschat, Groot-Britannië, 2003
uit muntschat, Frankrijk 1900
Wie?
Lucius Verus (161-169 n.Chr.)
Forum van Traianus Rome
Zuil van Traianus
Basilica Ulpia
entree forum (triomfboog)
Forum van Traianus Rome
Forum van Traianus Rome
imago clipeata
Forum van Traianus Rome
Boog van Traianus, Benevento
Brutus en de moord op Julius Caesar
Denarius, geslagen in Noord-Griekenland, 43-42 v.Chr.•Voorzijde: kop Brutus rechtsBRVT IMP L·PLAET ·CEST (L. Plaetorius Caestianus)•Keerzijde: Pileus tussen twee dolken|EID MAR
Cassius Dio, Romeinse Geschiedenis (῾Ρωμαϊκὴ ἱστορία ) XLVII.25.
Percentage zilver in de denarius en antoninianus (27 v.Chr. - 296 n.Chr.)
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
periode
pe
rce
nta
ge
denarius AR %
Antoninianus AR %
Soldij legioensoldaten 1ste – 3de eeuw n.Chr
• 27 v.Chr. - 84 n.Chr.: 225 denarii
• 84 - 197: 300 denarii
• 197 - 217: 600 denarii
• 217 - 235: 900 denarii
• 235 - ca. 300: 1800 denarii
Muntvondsten
1. Schatvondstentwee of meer munten op één moment gedeponeerd (of één gouden munt)
• circulatieschatten• spaarschatten• votiefdepots
2. Losse vondstenindividueel verloren munten (geen goud)
Vondstmunten: online databases
• Griekse munten: Inventory of Greek Coin Hoards
(http://shot.holycross.edu/projects/igch//home)
• Keltische munten: The Celtic Coin Index
(http://www.celticcoins.ca/about.php)
• Duitsland: Fundmünzen der Römischen Zeit in Deutschland (FMRD), NUMIDAT
(http://www.fda.adwmainz.de/index.php?id=425)
• Oostenrijk: digitale Fundmünzen der Römischen Zeit in Österreich, dFMRÖ
(http://www.oeaw.ac.at/numismatik/projekte/dfmroe/dfmroe.html)
• Groot-Brittannië: Portable Antiquities Scheme, PAS
(http://finds.org.uk/)
• Nederland: NUMIS
(http://www.geldmuseum.nl/museum/content/zoeken-numis)
• Gedrukt: Fundmünzen der römischen Zeit.
Percentage munten per periode in de westelijke limeszone (forten en vici)
0
5
10
15
20
25
30
35
Repub
liek
14-3
7
41-5
4
68-8
1
96-1
17
138-
161
180-
192
217-
222
235-
238
244-
249
253-
273
296-
317
330-
348
364-
378
388-
402
period
per
cen
tag
e
Forts and vici
Augustus 27 v.Chr.-14 n.Chr.
Caligula37-41 n.Chr.
Severisch192-217 n.Chr.
Percentage munten per periode in Forum Hadriani (FH), forten en vici en inheemse nederzettingen ten zuiden van de Rijn
0
5
10
15
20
25
30
35
Repub
liek
14-3
7
41-5
4
68-8
1
96-1
17
138-
161
180-
192
217-
222
235-
238
244-
249
253-
273
296-
317
330-
348
364-
378
388-
402
period
per
cen
tag
e
FH (n=313) Forts (n=3503) 4: native south (n=428)
Forum Hadriani (gesticht circa 70 n.Chr.)Limes
inheems zuiden
Muntschatten gevonden in Groningen, Friesland en Noord-Holland
-200
-150
-100
-50
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
500
550
Oud
ehor
ne (F
R)Fy
ns (F
R)Zo
utka
mp
(GR)
Prov
incie
(GR)
Dron
rijp
(FR
)Ee
num
(GR
)Ra
sque
rt (G
R)Fi
nkum
(FR)
Tzum
(FR
)Fi
nkum
(FR)
Uitg
eest
(NH)
Gro
ning
en s
tad
(GR
)Fi
nkum
(FR)
Harg
en (N
H)
Win
sum
(FR)
Scha
gen
(NH)
Drie
terp
en (F
R)
Drie
terp
en (F
R)Do
llard
(GR
)Dr
iesu
m (F
R)
Prov
incie
(FR
)
Ferw
oude
(FR)
Kops
tukk
en (G
R)
Huig
sloot
(NH)
Ezin
ge (G
R)Dr
onrij
p (F
R)
Lion
s (F
R)M
idlu
m (F
R)
hoard (site of discovery)
per
iod
Geografische verspreiding van los gevonden Romeinse munten geslagen voor 450 n.Chr.
Muntvondsten Friesland, Groningen, Drenthe en Overijssel
Muntvondsten(14-235 n.Chr.)
Aantal los gevonden munten
Aantal munten in muntschatten
Friesland 621 93
Groningen 254 52
Drenthe 65 528
Overijssel 29 287