Quickscan aardrijkskunde Voorbereiding op de bijzondere nadere vooropleidingseisen voor aardrijkskunde, geschiedenis en natuur en techniek; Matching van bronnen/aanbevolen literatuur in het kader van de entreetoets met het werkdocument SLO ‘Specificatie leerdoelen instapniveau pabo’ april 2014. Instapniveau pabo
31
Embed
Instapniveau pabo - Goed voorbereid naar de pabo · 2017. 4. 6. · In de bijlage vindt u per onderzocht boek welke onderwerpen in relatie tot de SLO-leerdoelen onderbelicht zijn.
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
4 Conclusie over nog te ontwikkelen leermateriaal voor aansluiting op SLO-doelen 10
4.1 Algemeen 10
4.2 Aanvulling is gewenst 10
4.3 Links naar vakinhoud op internet 10
5 Bijlage 1 SLO-leerdoelen in relatie tot onderzochte boeken 12
4
1 Inleiding
Per 1 augustus 2015 gaan bijzondere nadere vooropleidingseisen gelden voor de pabo’s (pedagogische academie basisonderwijs). Dit betekent dat havoleerlingen en mbo-studenten
landelijke kennistoelatingstoetsen moeten doen voor aardrijkskunde, geschiedenis en natuur en techniek. Voor leerlingen en studenten die zich niet goed op deze nieuwe eisen hebben kunnen
voorbereiden, is vanaf september 2014 een tijdelijk ondersteuningsaanbod beschikbaar via het project Instroom pabo.
Vanuit dit project is een matchingsonderzoek uitgevoerd om inzicht te krijgen in hoeverre bestaande
bronnen aansluiten op de bijzondere nadere vooropleidingseisen. In dit geval zijn de bronnen bekeken die aangewezen zijn als relevante bronnen voor de bestaande entreetoets Mens en Wereld
voor de pabo 1. SLO heeft leerdoelen geformuleerd 2 voor de bijzondere nadere vooropleidingseisen. In het onderzoek zijn de bronnen gerelateerd aan deze SLO-leerdoelen.
Leeswijzer Na een inleiding over deze bronnen (algemene typering) volgt in dit rapport een samenvattend
overzicht van de kenmerken van deze bronnen (content, verwerkingsopdrachten, toetsing en didactiek). In de bijlage is een gedetailleerd overzicht opgenomen van de quickscan, waarin de
bronnen en de SLO-leerdoelen aan elkaar worden gerelateerd. Op basis van deze analyse is aangegeven welke onderwerpen de beschreven bronnen nog niet of onvoldoende afdekken.
Hiermee legt deze analyse een basis om, in samenspraak met uitgevers, te komen tot afspraken over
de ontwikkeling van aangepast leermateriaal voor de landelijke kennistoelatingstoetsen voor de pabo.
1 Uiteraard zijn er ook nog andere bronnen die aansluiten (zoals de bronnen voor de onderbouw havo en voor vmbo-t), maar we beperken ons hier tot de bronnen die zijn aanbevolen voor de entreetoets. 2 Specificatie leerdoelen instapniveau pabo; Specificering van de bijzondere nadere vooropleidingseisen voor aardrijkskunde, geschiedenis en natuur & techniek. Werkdocument 11 maart 2014. SLO, Enschede. Kenmerk: OB-VO/7155/E/14-077
5
2 Onderzochte bronnen
(aanbevolen in verband met entreetoets, zie http://www.entreetoets-menw.nl/Informatie.htm) 1. Baltus, R.C. (2011). Basiskennis aardrijkskunde – slaag voor de entreetoets!, Noordhoff
Uitgevers, Groningen. 2. Bas, J. de (2013). De pabotoets aardrijkskunde haal je zo, Coutinho, Groningen.
3. Blokhuis J., en Peeters, H.(2009). Aardrijkskunde en didactiek. Bronnenboek. Noordhoff Uitgevers, Groningen.
4. Hamer, A. de e.e.a.( 2007). Aardrijkskunde geven, van Gorcum, Assen. 5. Notté, H. (2008). Aardrijkskunde voor de basisschool, een domeinbeschrijving, Cito, Arnhem.
6. Peters A. en Westerveen, F. (2010). Geowijzer, Noordhoff Uitgevers, Groningen/Houten. 7. Verheij J.K, en Notté H. e.e.a. (2009 ). Aardrijkskunde is overal, Cantal, Woerden.
Geraadpleegde studiewijzers
• Domeinbeschrijvingen entreetoets Mens en Wereld: aardrijkskunde, gekoppeld aan Geowijzer
• Roger Baltus en Gerard Schotanus (2008), Literatuurverwijzingen domeinbeschrijvingen entreetoets aardrijkskunde, Cito
1. Basiskennis aardrijkskunde - slaag voor de entreetoets Beschrijving van de aardrijkskundeleerstof die wordt overhoord bij de eindtoets van Cito en bij de
entreetoets voor aanstaande pabostudenten. De onderwerpen zijn op geografisch verantwoorde wijze logisch geordend: aarde, landschappen in de wereld, landschappen in Nederland, bevolking en
bestaansmiddelen (landbouw, industrie en diensten). Compacte toelichting op thema’s, met kaarten en foto’s. De negen hoofdstukken zijn als volgt opgebouwd: inleiding, paragrafen met
achtergrondinformatie en afsluitend enkele toetsvragen. De lesstof is gericht op de voorbereiding op de entreetoets voor aanstaande pabostudenten. Compact register achterin.
2. De pabotoets aardrijkskunde haal je zo
De zeven domeinbeschrijvingen (afkomstig uit de uitgave ‘Aardrijkskunde voor de basisschool, een domeinbeschrijving’, Cito, 2008) dekken een groot deel van de SLO-leerdoelen. Zeer compacte
beschrijving van de basisinzichten verdeeld naar onderwerpen, de bijbehorende begrippen en principes en de omschrijving van die begrippen en principes. Uitgave is in zwart-wit (is beperking
voor het kaartmateriaal en de foto’s). De toetsvragen zijn geordend per domein en afsluitend zijn er toetsen die meerdere domeinen omvatten. Vooral gericht op kennis van begrippen (in de beschrijvingen), terwijl de toetsvragen ook ingaan op ‘inzicht’ en toepassing. Zonder voorkennis is
het nodig om andere bronnen te raadplegen om de toetsvragen te maken.
3. Aardrijkskunde en didactiek. Bronnenboek Uitgebreide informatiebron, heldere structuur. Overzichtelijke indeling door ‘navigatieschema’s’ per
hoofdstuk. Verwijzingen naar bronnen (kaarten, internet en relatie met leerlijnen basisschool). De eerste twee hoofdstukken (deel 1) betreffen aardrijkskunde en didactische aanpak. Deel 2, 3 en 4
betreffen vakinhoud. Voorzien van trefwoorden langs de kantlijn, samenvattingen per hoofdstuk en een uitgebreid trefwoordenregister. Op www.pabowijzer.nl zijn toetsvragen beschikbaar. Voor
studenten en docenten met weinig of veel voorkennis een praktisch naslagwerk.
4. Aardrijkskunde geven. Praktische vakdidactiek voor het basisonderwijs Boek is vooral bedoeld als naslagwerk voor het lesgeven. Naast het boek is een digitale component
beschikbaar op www.aardrijkskundegeven.nl (met extra lessuggesties en beeldmateriaal) en www.aardrijkskundegeven.vangorcum.nl (de verwijzing naar deze link werkt niet meer). De link is verplaatst naar Teachers channel. Deze site is slechts gedeeltelijk raadpleegbaar, dan wel tegen
betaling beschikbaar (ook voor andere uitgaven). Zie bijvoorbeeld
https://pabo.teacherschannel.nl/my/courses/book/131. Boek is geschreven vanuit didactisch perspectief. Inhoudelijke achtergrondinformatie is verwerkt in de hoofdstukken.
5. Aardrijkskunde voor de basisschool, een domeinbeschrijving
Een domeinbeschrijving in zeven delen. Ieder deel bestaat uit basisinzichten (beknopt weergegeven), uitwerking en voorbeelden. Veel fotomateriaal. Alle basiskaarten zijn opgenomen. Uitgebreid
register. Een informatief basisboek, geen didactiek.
6. Aardrijkskunde is overal Boek besteedt veel aandacht aan de didactiek van het aardrijkskundeonderwijs (hoofdstuk 1 tot en
met 4). Hoofdstukken 5 tot en met 7 betreffen de ‘basiskennis van de leerkracht’. Deze inhoud is geordend naar gebieden. Dat betekent dat de thema’s (zoals landschappen en temperatuur) in verschillende paragrafen terugkomen. Dit maakt de aansluiting met de SLO-leerdoelen van de pabo
iets lastiger, omdat die thematisch geordend zijn. De informatie staat dus in gedeeltes verspreid en bevat ook veel meer informatie dan de SLO-doelen. Een beperkt aantal SLO-leerdoelen is niet gedekt.
Het boek is prettig geschreven en bevat veel kaarten en foto’s. Register maakt nazoeken makkelijk. Verwijzing naar www.sherpa-pro, zoals achterop boek is vermeld, is verwarrend. Bestaat deze nog,
en onder welke voorwaarden toegankelijk?
7. Geowijzer Hoofdstuk 1 tot en met 9 betreffen de inhoudelijke kennisbasis, hoofdstuk 10 tot en met 16 staan in
het teken van de didactische kennisbasis. De hoofdstukken zijn thematisch geordend. Het gebruik van trefwoorden in de kantlijn ondersteunt het snel terugvinden van relevante informatie. Prettig in
het gebruik. Register ondersteunt het nazoeken van informatie. Aanvullende informatie via de website Pabowijzer. Daar zijn, na het inloggen met de code die je bij het boek ontvangt, ook
samenvattingen van de hoofdstukken te vinden, oefentoetsen, et cetera.
4 Conclusie over nog te ontwikkelen leermateriaal voor aansluiting op SLO-doelen
4.1 Algemeen
De leerdoelen onder A in de SLO-leerdoelen, gericht op vakgebonden vaardigheden, zijn niet aan een kernthema gebonden, maar hebben met het vakgebied te maken op een abstracter niveau. De
onderzochte boeken sluiten hier niet of nauwelijks op aan. De door SLO beschreven leerdoelen onder B (de acht kernthema’s) bevatten naast een inhoudelijke
component ook een indirecte verwijzing naar een taxonomie van het leerdoel: kennis hebben van begrippen en definities of kennis die meer verklarend van aard is. De onderzochte boeken sluiten aan
op beide aspecten (weliswaar in verschillende mate). Voor de leerdoelen onder C genoemd (kaarten) bieden de meeste boeken geen directe
ondersteuning. Ze hebben hoogstens een verwijzende functie.
4.2 Aanvulling is gewenst
De SLO-leerdoelen zijn breder dan alle boeken tezamen bieden. Dat betekent dat er aanvullend materiaal beschikbaar moet komen.
Voor de volgende onderwerpen is er niet of nauwelijks informatie beschikbaar in de onderzochte boeken:
• Stedelijke problematiek (oorzaken en gevolgen) (B2.4)
• Proces van globalisering (B3.3)
• Arm en rijk, kenmerken onderontwikkelde gebieden en hun bewoners (B4.1)
• Wereldgodsdiensten en taalgebieden (B5.4)
• Bronnen van energie (B7.1, B7.2)
• Water: fasen van de kringloop (B8.1), waterverdeling zoet en zout water (B8.2), ruimtelijke
maatregelen overstromingsrisico als gevolg van zeespiegelstijging (B8.3), maatregelen in verband met overstromingsrisico rivieren (B8.4) en belang van schoonwater (B8.5).
In de bijlage vindt u per onderzocht boek welke onderwerpen in relatie tot de SLO-leerdoelen onderbelicht zijn.
Het is mogelijk dat de ontbrekende informatie beschikbaar is in andere leerboeken, internetsites, et
cetera. Hier wordt vanuit het project Instroom pabo nader onderzoek naar gedaan, mede in samenspraak met de uitgevers.
4.3 Links naar vakinhoud op internet
Studio VO - Stercollecties http://www.vo-content.nl/stercollectie/aardrijkskunde
5 Bijlage 1 SLO-leerdoelen in relatie tot onderzochte boeken
In deze bijlage is het resultaat opgenomen van de quickscan matching SLO leerdoelen3 met de zeven bronnen die in hoofdstuk 2 beschreven zijn. In kernwoorden wordt aangegeven welke onderwerpen deze boeken behandelen, met een aanduiding van hoofdstuk, paragraaf of bladzijde. Als onderwerpen ontbreken, staat dit aangeven met ‘niet’.
• Onder A staan leerdoelen gericht op ‘vakgebonden vaardigheden aardrijkskunde’
• Onder B staan vakinhoudelijke leerdoelen, geordend naar tien thema’s
• Onder C staan de kaarten genoemd die geselecteerd zijn in verband met de leerdoelen
• De kleuren in de balken geven een globale aanduiding aan van de ‘match’ tussen het boek en het leerdoel:
Geen of nauwelijks aansluiting Aansluiting redelijk Aansluiting goed Aansluiting uitstekend
1. Basiskennis AK 2. Pabotoets 3 AK en Didactiek 4 AK geven 5 AK basisschool 6 Geowijzer 7 AK is overal
A. Vakgebonden vaardigheden aardrijkskunde4
A.1 Geografische vragen beantwoorden
A.1.1 De aspirant-student kan geografische vragen waarbij gebiedskenmerken belangrijk zijn herkennen en beantwoorden.
Thema’s, begrippen niet nader genoemd
Waar gaat
aardrijkskunde over en
wat is de werkwijze?
(1.2)
Wat is aardrijkskunde;
Geografisch leren
kijken (1.1, 1.2)
A.2 Geografische werkwijzen hanteren
A.2.1 De aspirant-student kan verschijnselen en gebieden vergelijken in ruimte en tijd.
• Thema’s, begrippen niet nader genoemd De geografische
werkwijze
De geografische kubus
(H1.2), fig. 1.3; fig 1.1.
3 De auteur van de quickscan heeft onderstreping en vetgedrukte markering toegevoegd om accenten te verduidelijken. 4 Deel A betreft leerdoelen die vakinhoudoverstijgend zijn. Deze leerdoelen zijn volgens SLO vooral bedoeld als aanwijzing voor het ontwikkelen van de instaptoets.
13
1. Basiskennis AK 2. Pabotoets 3 AK en Didactiek 4 AK geven 5 AK basisschool 6 Geowijzer 7 AK is overal
(1.2)
A.2.2 De aspirant-student kan relaties leggen binnen een gebied en tussen gebieden.
• Thema’s, begrippen niet nader genoemd De geografische
werkwijze
(1.2)
De geografische kubus
(2.1)
De geografische kubus
(H1.2), fig. 1.3; fig. 1.1.
A.2.3 De aspirant-student kan verschijnselen en gebieden vanuit verschillende perspectieven beschrijven en verklaren.
Hoogtelijn
(informatiebronnen)
2.1.1; Breedtelijn
(bestaansdimensies)
(2.1.2);
Dieptelijn: geografische
vierslag (2.1.3)
Geografische
zienswijze;
multiperspectiviteit;
meervoudig
bronnengebruik. De
geografische kubus
(H1.2), fig. 1.3; fig 1.1.
A.2.4 De aspirant-student kan verschijnselen en gebieden op verschillende schaalniveaus beschrijven en verklaren.
Wat is een kaart,
schaalbegrip (3.1)
Schaalniveas binnen
regio (2.1)
Schaalniveaus, schaal
op de kaart; schaalgetal
omrekenen. (1.3)
Kaarten maken, theorie
(3.1.5) perspectief,
kaartschaal,
kaartsymbolen
A.2.5 De aspirant-student kan verschijnselen en gebieden beschrijven en verklaren door relaties te leggen tussen het bijzondere en algemene
De geografische kubus
(H1.2), fig. 1.3; fig 1.1.
A.2.6 De aspirant-student kan verschijnselen en gebieden in hun geografische context plaatsen.
De geografische kubus
(H1.2), fig. 1.3; fig 1.1.
A.3 Geografische hulpmiddelen inzetten
A.3.1 De aspirant-student kan een (digitale) kaart selecteren en lezen als informatiebron op basis van titel, legenda, schaal, windroos, kaartsoort en kaarttype.
14
1. Basiskennis AK 2. Pabotoets 3 AK en Didactiek 4 AK geven 5 AK basisschool 6 Geowijzer 7 AK is overal
B.2.4 De aspirant-student kan oorzaken en gevolgen van huidige stedelijke problematiek onderscheiden. • Agglomeratievorming, megastad, grondprijs, bereikbaarheid (forensisme), segregatie, krottenwijken, stadvernieuwing (leefbaarheid)
Zie bij B2.3 Hoe zijn de steden
ontstaan (2.2.2) ;
Nadelen van wonen in
de stad (6.2.3 p 152)
Stedelijke gebieden,
forensen,
krottenwijken (p 29);
Autoverkeer in steden
(p 83)
Agglomeratie,
forensisme,
stadsvernieuwing (6.5);
Stedelijke netwerken,
krachtige steden (6.6)
Groei steden (p. 226)
B.3 Bestaansmiddelen
B.3.1 De aspirant-student kan economische sectoren en hun verspreiding en kenmerken beschrijven. • Landbouw (extensieve landbouw, intensieve landbouw), drainage, irrigatie, kunstmest, bosbouw, mijnbouw, visserij, industrie (chemische industrie
Rivieren 2.4 Vocht (5.2.3): Kringlopen: water en Neerslag en de Hoog en Laag; levende
28
1. Basiskennis AK 2 Pabotoets 3 AK en Didactiek 4 AK geven 5 AK basisschool 6 Geowijzer 7 AK is overal
Niet: waterkringloop,
Waterdamp, de
kringloop van water,
neerslag
gesteente (2.2.3) kringloop van het water
(1e paragraaf 2.3)
wereld (6.1 – de
Wereld):
Kringlopen- regenwater,
sneeuw, gletsjer,
ijsrivier, erosie, kiezel,
zand en klei, gesteente.
(p. 176-177)
B.8.2 De aspirant-student kan waterverdeling tussen zoet en zout water in Nederland en in de wereld op hoofdlijnen beschrijven.
• Zoet water, zout water, brak water, grondwater, landijs, drinkwater(winning), waterstand (NAP), getijde (eb, vloed), wad De getijden eb en vloed
(2.3)
Niet: zoet en zout
water NL en wereld
Zoutwatermilieu ,
doodtij, NAP (7.4.2)
Fig. 4.1.1 Afsluitdijk
(zoet/zoutwater); Fig.
4.1.3 zoet/zout water
NL/Deltawerken;
NAP (4.1);
Getijde, wad (4.5);
Waterproblemen
wereldwijd (schoon,
vervuild, drinkwater)
(4.6) ;
Drinkwater NL (3.5);
Getijde, eb en vloed
(4.5) p. 107
B.8.3 De aspirant-student kan ruimtelijke maatregelen, met name in Nederland, om het overstromingsrisico als gevolg zeespiegelstijging laag te houden, beschrijven
1. Basiskennis AK 2 Pabotoets 3 AK en Didactiek 4 AK geven 5 AK basisschool 6 Geowijzer 7 AK is overal
Dijken, ringvaart
(Laagveenlandschap
4.3.2);
Oosterscheldedam
(4.3.3.)
Zuiderzeewerken
(7.4.1)
Deltaplan (7.4.2)
Stormvloedkering,
dammen.
Broeikaseffect en
zeespiegelstijging
(7.5.2) dijken.
Afsluitdijk,
deltawerken.
Deltaplan, (p. 33);
Afsluitdijk (p. 36)
Deltawerken,
Oosterscheldekering,
(4.3); Kustverdediging,
kustbeleid, (4.5).
Duinen en zeewering (p.
343)
B.8.4 De aspirant-student kan ruimtelijke maatregelen, met name in Nederland, het overstromingsrisico bij rivieren laag te houden, beschrijven en verklaren.
1. Basiskennis AK 2 Pabotoets 3 AK en Didactiek 4 AK geven 5 AK basisschool 6 Geowijzer 7 AK is overal
C. Kaarten
De kaarten dekken de topografie af. Bij aardrijkskunde wordt gewerkt met een standaardlijst van 300 topografische namen die CITO heeft opgesteld en het KNAG heeft overgenomen. Het
gaat om de volgende negen kaarten:
Bijlage p. 272: de 300
topo items.
H13: standaardlijst is
opgenomen. Zie
opmerking bij B1.4
over kaarten
Kaart 1 Klimaten wereld + vegetatiezones (B.1.4)
Figuur 3.1a (p. 24)
Bijlage 1, kaart 11 (p.
102)
Kaart 2 (cultuur)Landschappen Nederland (B.1.9)
Figuur 4.1 (p. 44)
Figuur 4.2 (p. 45)
Bijlage 1, kaart 2, (p.
93)
p. 228
Kaart 3 Bevolkingspreiding/dichtheid Nederland (B.2.1)
Figuur 5.4 (p. 69) p. 41 p. 225
Kaart 4 Bevolkingspreiding/dichtheid Europa (B.2.1)