Azərbaycanda ilk və tək! İn Forex 09 (31) / sentyabr, 2012 səh.32 Sentyabr ayı üçün proqnozlar Test: Sizdə treyder təfəkkürü varmı? u , x a o ğ a n c y l a a l r ı n x o i ı l l a a s n e r t u ! J Ekspert rəyləri .............................46 İşimoku analizi.............................48 Dalğa analizi................................56 Kompleks texanaliz......................52 səh. 9 səh.7 Qızıl yağışı İtki gəlir nağılı səh. 35 səh. 39 “Əvvəlcədən “filan qədər qazanacağam” demək axmaqlıqdır” səh. 6 Top-model treyder oldu Baffetin beyni necə işləyir “Bir də trendə “dost” deməyin” Treyder başına gələnləri danışır “GoldenRain” ticarət sistemi Money-management miflərini dağırdaq
"In Forex"#31; test- sizde treyder tefekkuru varmi?
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
6-da................................................Top-model treyder oldu. Kim deyir ki,
treydinq çətin işdir?
7-də................................................“Bir də trendə “dost” deməyin”. Treyder
başına gələnləri danışır
9-da.................................................Baffetin beyni necə işləyir. Kompaundinqin
nə olduğunu bilirsinizmi?
12-də................................................Kəpənəyin sağ qanadı. MA-ların əsasında
ticarət sistemi
14-də................................................Qzıl-gümüş bazarı. Onların haqqında
nəyi bilməliyik
16-da................................................“Əvvəlcədən “filan qədər qazanacağam”demək axmaqlıqdır”. Treyderlə müsahibə
18-də................................................Bir ölç, yüz biç. Nəyi? Günlük diapazonu!
23-də................................................3-cü dalğa ovu. Onu tutmaq hamının arzusudur...
25-də................................................5 əsas index27-də................................................Axşam düşür, “ayı”lar gəlir28-də................................................Səviyyəni bil. Çünki qazanc səviyyələrdə gizlənib
31-də................................................Treyder təfəkkürü. Uğurun əsl mənbəyi...
32-də................................................Test: Sizdə treyder təfəkkürü varmı?35-də................................................Qızıl yağışı. “GoldenRain” ticarət sistemi
37-də................................................Treydinq və “müharibə sənəti”39-da................................................İtki gəlir nağılı. Money-management
Ara-sıra belə fikirləreşidirəm ki, “bir-jalarda ticarət
riskli ilşdir”. Bəziləri hətta“qorxulu” sözünü dəişlədirlər. Hmm... əgər sizdoğrudan da, kompüterinarxasında oturub ticarətaparmağı qorxulu hesabedirsinizsə, indi mən sizətəsvir edim ki, əslində qor-xulu və riskli ticarət necəolur...
Orta əsr tacirini
təsəvvürünüzə gətirin. O,
səfərə çıxanda aclıq, soyuq,
isti, susuzluq kimi riskləri
nəzərə almalı idi; özünü və
əmlakını quldurlardan və
vəhşi heyvanlardan qoru-
malıydı; ayaq qoyduğu tor-
paqların feodallarına bahalı
hədiyyələr verməli idi (əks
təqdirdə hər şeyi əlindən alına
bilərdi); heç bir dəqiq xəritə
olmadan meşələr, çöllər, də-
nizlər, səhralarla naməlum
yolları qət etməliydi; getdiyi
yerlərdə insanların dilini,
adət-ənənəsini bilməli idi...
Təsəvvür edirsinizmi, bütün
bunlar nə deməkdir? Bax,bunlar təhlükə idi! Həmintacirin nə stop-lossu var idi,nə orderi, nə də texnikialətləri. İtkiləri məhdud-laşdıra da bilmirdi! Ammabütün bunlara baxmayaraqqazanırdı!
Amma biz kompüterin ar-
xasında oturmuşuq, itkilərə
nəzarət etmək üçün bütün
imkanlarımız var, bizi heç nə
təhdid etmir, fəqət bu işi “təh-
lükəli” adlandırırıq!
Siz təsəvvür edirsinizmi,
tacir ola bilmək üçün bir in-
sandan nələr tələb olunurdu?
O, dövrünün ən savadlı, hazır-
lıqlı, bacarılı şəxslərindən biri
olmalıydı! Çox vaxt tacirlərin
bilikləri alimlərdən də yüksək
olurdu. Treyderə isə bu da
lazım deyil. Düzdür, özüzərində işləmək, bazarıöyrənmək, daim təkmil-ləşmək mütləqdir, ammaqazanmaq üçün sizdən heçkim dövrünüzün ən ağıllıadamları olmağı tələbeləmir!
Ona görə də, treydinqə
“riskli” və “təhlükəli” deyən-
lərlə razılaşa bilmirəm.
Təbrizdən Bakıya karvanla
yük daşımaq təhlükəli idi.
Mən hələ Çindən Venesiyaya
gedən tacirləri demirəm.
Kompüterin arxasında oturub,
hər şeyi nəzarətdə saxlamaq
imkanı ola-ola ticarət aparmaq
isə təhlükəli deyil.
Əgər hesab etsəniz ki, bu iş
təhlükəlidir, bir anlığa
özünüzü neqosiant hesab edin.
Təsəvvür edin ki, meşədə dar
cığırla qiymətli malları
aparırsınız və hər ağacın
dalından qaçaq-quldur, ən
yaxşı halda yırtıcı heyvan çıxa
bilər... Və indi deyin: trey-
dinq təhlükəlidirmi?
Zövqlü və faydalı mütal-iələr!
Tacirlər və treyderlər
İlqar Vəliyev, Layihənin rəhbəri
Treydinqə “riskli”və “təhlükəli” deyənlərlərazılaşa bilmirəm.Təbrizdən Bakıya kar-vanla yük daşımaq təh-lükəli idi. Mən hələÇindən Venesiyaya gedəntacirləri demirəm. Kom-püterin arxasında oturub,hər şeyi nəzarətdə saxla-maq imkanı ola-olaticarət aparmaq isə təh-lükəli deyil.
Fransada iş dünyası üzərindəəhəmiyyətli təsirlərinin olacağınıvə bunun Fransa iqtisadiyyatıüçün bir risk meydana gətirdiyidüşünürlər: “Əgər ticarət ya dabirja vasitəçisi kimi detallarıdüşünüldükdə bir şirkətin Lon-dona köçməsi daha sərfəli görünəbilər. Londonda bu sahələrdədaha çox inkişaf etmişdir vəorada oturmuş bir sistem var.Məlumat axışı daha sabitdir.
Fransada bilirsiniz, maliyyəəməliyyatlarına vergi qoyula-caqdır. Bu da Fransadakı birja va-sitəçiləri üçün mənfi birinkişafdır. Onsuz da, hal-hazırdalüks əşya satan bəzi markalarLondona daşınmağa hazırlanır”.
İngiltərə Baş naziri DeyvidKameronun da Fransadan ayrıl-mağı düşünən şirkətlərə qucaq aç-ması Fransada reaksiyayaratmışdır.
www.inforex.az(012) 4375323, 4367844 Jurnalı forumda müzakirə et
Avropa Birliyində prob-lemlər heç cür həllinitapmadığından üzv
ölkələr Avro zonasından çıxışüçün hazırlıq görməyəbaşlayıblar.
Finlandiyanın Xarici işlərNaziri Erkki Tumioja “Daily Tele-graph” qəzetinə verdiyimüsahibəsində özlərinin təciliçıxış planı hazırladıqlarını, digərliderlərin də belə bir ssenariyəhazırlaşmalarının vacib olduğunudeyib.
Nazir belə bir addımın arzuedilmədiyini amma hər cür ehti-mala qarşı hazırlıqlı olmağınlazım olduğunu vurğulayıb.
Finlandiyada digər Avropaölkələrinin əksinə, qlobal maliyyəböhrandan sonra güclü iqtisadi
artım müşahidə olunmaq-daır. Ölkənin borcyükünün milli gəlirə nis-bəti 48,7%-lə digər üzvölkələrin həsəd apara-caqları səviyyədədir.
Lakin son vaxtlar AvroBölgəsindəki problemlərFinlandiyanın də inkişafsürətini yavaşlatmağabaşladıb. Bu da Avrodanistifadə etməyən Skandi-naviya ölkələriylə buölkə arasındakı fərqinböyüməsinə gətiribçıxarır. Nəticədə bu anaqədər Finlandiyaya fayda verən Avro indi ölkəyə zərər gətirir.
Əlvida, Avro!
Avropanın “zəif bənd”-lərindən biri olan İs-paniyada iqtisadi gös-
təricilər zəifləməkdə davam edir.Ölkədə bu ilin ikinci rübündə 0,4%-lik iqtisadi geriləmə qeydəalınıb. İspaniya Milli Statistikaİnstitutunun (INE) rəqəmlərinəgörə, iyun ayında ümumi daxiliməhsul, 2011-ci ilin eyni dövrü iləmüqayisədə 1,3 % azalıb.
Bu vəziyyətin səbəbi kimi is-tehlakın və sərmayənin azalmasıgöstərilir. İspaniyanın yeganəböyük mağaza şəbəkəsi olan “ElCorte Ingles”-də satışlar son beşildə 12% azalıb.
Yadasalaq ki, ilinilk rübündəisə ölkədə0,3% ger-iləmə qeydəalınmışdı.
Bu azmışkimi, İs-paniya MilliStatistikaİnstitutu2011-ci ildə ölkədəki iqtisadiatrım ilə bağlı açıqladığı rəqəmədə düzəliş edib. Fevral ayında ver-ilən proqnozlara rəğmən, 2011-ci
ildə İspaniyada iqtisadi artım 0,7% deyil, 0,4 % olub.
Heç özünüzə sual ver-misinizmi ki, UorrenBaffet milyonlara necə
sahib olub? Bu məqalədə kom-paundinq nəzəriyyəsini gözdənkeçirməklə məsələyə aydınlıqgətirməyə çalışacağıq. Bu məqa-ləni sizə bir neçə dəfə oxumağıməsləhət görürəm. Əgər sizintreyder dostlarınız varsa, buməqaləni çap edib, onları da oxu-mağa məcbur edin. Həttauşaqlara da oxudun... Çünkionlar əgər uşaqlıqda bu nəzə-riyyəni dərk etsələr, böyüyəndəimkanlı olacaqlar.
Özül
Kompaundinq pul və ya rəqəm-lərin artım prosesini əks etdirir.Rəqəmlər ədədi silsilə ilə artabilər, məsələn: 2, 4, 6, 8, 10, 12 vəya 3, 6, 9, 12, 15, 18. Nümunədəhər rəqəmə eyni rəqəm əlavə olun-maqla artım baş verir. Rəqəmlərhəmçinin həndəsi silsilə ilə (ek-
sponensial) çoxalabilər: 2, 4, 8, 16, 32,64... Həndəsi sil-silədə ardıcıllığın hərbir elementi ikiyə vu-rulmaqla növbətiədəd alınır. Fərqi hissedirsiniz? Budurkompaundinq.
İndi isə ən maraqlıhissə... Möcüzə kom-paundinq zamanı pul vahidlərinintez bir zamanda artımını görəndəbaş verir. İstəyirəm kompaundinqprinsiplərini əks etdirəcək xırdabir əhvalat danışım.
Tapmaca
Təsəvvür edək ki, mən xeyirxah
bir varlı adamam və sizi bir aylıqişə götürmək istəyirəm. Bir haldaki, mən güzəştə gedənəm, sizəseçim verirəm: siz aylıq maaşı yailk gündə ala bilərsiniz, ya da günə1 sentdən başlamaqla və hərnövbəti gün məbləği ikiqat artır-maqla ayın sonunda.
Jurnalı forumda müzakirə et
Baffetinn beyninecə işləyir
8
Və ya həndəsi silsilənin möcüzəvi qüdrəti haqqında
Birinci variantda siz həmindəqiqə 1 milyon dollarqazanırsınız. İkinci variantda ilk işgünü 8 saatlıq işə görə 1 sent ala-caqsınız. İkinci gün 2 sentqazanırsınız. Üçüncü gün 4 sent,dördüncü gün 8 sent və s.Deyəsən, iki variant arasındakıseçim sadədir, elə deyilmi?
Beləliklə siz özünüz üçün qərarverdiniz? İndi isə gəlin baxaq,günə “qəpik-quruş” variantınıseçən adam ayına nə qədərqazanır.
Gün Maaş1 $0.012 $0.023 $0.044 $0.085 $0.166 $0.327 $0.648 $1.28Beləliklə 8 gün işlədikdən
sonra siz günə 1.28 dollarlıqmaaşa keçirsiniz və sizin aydan azvaxtınız qalıb... Bəlkə, elə mily-onu götürmək daha yaxşı olardı?
30gündən ibarətdir) 5 milyon dollarqazanmış olardınız. Dekabrdaməbləğ 10 milyonu keçərdi. Mənhələ elə bir adama rastgəlməmişəm ki, 10 milyondanimtina eləsin. Bu, ona görə başverir ki, insan beyni arifmetik –yəni ədədi silsilə ilədüşünür, həndəsi yox.Belə də demək olarki, bizim kök-ləmələrimiz elədir ki,xətti düşünürük,bizim beynimizinproqram təminatı sil-siləni son dərəcə ar-ifmetik qəbul edir.
Xoşbəxtlikdən bu kökləmələridəyişmək olar! Biz rəqəmlər, pulvə investisiyalar barədə düşüncətərzini dəyişə, yeni informasiyalarqəbul edə bilərik. Dəqiq desək,əgər siz kompaundinq metodunuöyrənsəniz, gec-tez var-lanacaqsınız.
Yeni baxış
Kompaundinq prosesini realdərk etməklə biz tamamilə in-vestisiya prosesini dəyişəbiləcəyik. Düşünürəm, UorrenBaffetin beyni elə köklənib ki, o,həndəsi düşünür. Və ona görə var-lıdır ki, kompaundinq magiyasınıbaşa düşüb və bu konsepsiyanıhəyata keçirib.
Ola bilsin ki, aşağıda göstərilənrəqəmlər səhv olsun,
ammabunun mahiyyətcə fərqi yoxdur.Siz sadəcə, nəzəriyyəni başadüşəcəksiniz. Baffet bir partnyorkimi işə başlayıb. Onun birlikdəinvestisiya yatırdığı bir neçə part-nyoru var idi. O, özünə 20% gəlirgötürürdü.
1960-cı illərin sonunda partn-yorlarına belə bir məktub göndər-məklə bu əlaqəyə son qoydu:“Əgər siz oyunun qaydalarını beləbaşa düşmürsünüzsə, yaxşısıondan uzaqlaşmaqdır”.
Baffet birinci təcrübəsininnəticəsində təxminən 100 milyondollar qazandı, ona görə də buməbləğlə özü işləməyə başladı.1974-cü ildə “ayı” bazarı dibəçatanda o, aksiyaların artımı is-tiqamətində oynamağa başladı. Ovaxt “Berkshire Hathaway”üzərində nəzarəti ələ aldı. 1970-ciillərin əvvəllərindən Baffet öz və-saitlərini (eksponensial silsilədə)ilə 20-24% sürətlə artırırdı.
Məhz burada “Qayda 72” adınıalmış “sehrli” kompaundinq kon-sepsiyasını təqdim etməkistəyirəm. Bu qaydadan istifadə et-məklə siz asanlıqla müvafiq gəlir
səviyyəsində kapitalınızı ikiqatartırmaq üçün nə qədər vaxt tələbolunduğunu asanlıqla hesablayabilərsiniz.
Məsələn, əgər sizin gəliriniz12% sürətlə artırsa, depoziti ikiqatartırmağa nə qədər vaxt tələb olun-duğu öyrənmək üçün 72-ni 12-yəbölmək lazımdır. Alınır 6. Belə-liklə, pulunuzu ikiqat artırmağa 6il tələb olunur.
Daha bir nümunə. Əgərgəliriniz 6%-dirsə, 72-ni 6-yabölürük. Alınır 12. Deməli, kapi-talı ikiqat artırmaq üçün 12 il tələbolunur. Əgər 9%-dirsə, 72:9 = 8. 8
il lazımdır.
Baffetə gəldikdə isə, onun gəlir-liyi 22% idi. Bu, o deməkdir ki,72:22=3,27 və ya 3 il 4 ay. Baf-fetin kapitalını ikiqat artırmasıüçün bu qədər vaxt tələb ol-
unurdu. Birhalda ki, Baffet artıq 35 ildir biz-nesdədir və 100 milyonla başlayıb,kapitalını təxminən 9 dəfə artırıb.Bu rəqəm 35-i 3 il 4 aya bölməkləalındı. Real nəticə 10.7-dir,hərçənd, düzəliş etmək üçün bizgöstəricini 9 götürəcəyik. Əsasbudur ki, o kapitalını həndəsi sil-silədə olduğu kimi 9 dəfə artırıb,bu da ona 100x9 = 900 milyondollar gəlir verib. Söhbət həndəsisilsilədə 9 dəfə ikiqat artımdangedir.
Gəlin baxaq, bu, necə işləyir
Uoren Baffetin həndəsi silsiləsi:İlkin kapital 100 milyon.Zaman: 3 il 4 aya 9 dövrə. Artım belə baş verir: İlkin kapital $100,000,0003 il 4 ay sonra $200,000,0006 il 8 ay sonra $400,000,00010 il sonra $800,000,00013 il 4 ay sonra $1,600,000,00016 il 8 ay sonra $3,200,000,00020 il sonra $6,400,000,00023 il 4 ay sonra
$12,800,000,00026 il 8 ay sonra
$25,600,000,00030 il sonra $51,200,000,000Düşünürəm, Baffetin hazırda 47
milyard dolları var, o, haradasa 9-cu ikiqat artımın ortalarındadır.Budur artım magiyası! O,həmçinin heç vaxt satmır. Bu, odeməkdir ki, onun vəsaitləri hər 3il 4 aydan bir ikiqat artır və heç birvergi də vermir. Vergi yalnız satışzamanı verilir. Normal vəziyyətdəartım investor ölənə qədər davamedəcək, bundan sonra onun kapi-talından əldə edilən gəlirə vergiqoyulacaq. Baffet isə varidatınınböyük hissəsini Qeytsin xeyriyyəfonduna vəsiyyət edib.
Treyderlər valyutalarlayanaşı, qiymətli metal-larla ticarətə də diqqət
yetirirlər. Jurnalımızın oxucularıarasında da belə treyderlər azdeyil. Ona görə də, oxucularımızıhəmin bazarla daha yaxındantanış etmək istəyirik. Busayımızda qızıl və gümüşbazarının tarixinə və bəzi xü-susiyyətlərinə qısa nəzər sala-cağıq. Gələn saylarımızdasöhbətimiz davam edəcək.
Qızıl
“Böyük depressiya”ya qədəramerikalılar nə qədər istəsələr, oqədər qızıl ala və saxlayabilərdilər. Qızıl pullar leqal əmtəəidi. Amma 1934-cü ildə qəbul olu-nan qanun qızılın külçə şəklindəsaxlanmasını yasaqladı. Qızılınhər unsiyasına görə 35 dollar sabitqiymət təyin olundu.
O vaxtdan başlayaraq, 1968-ciilə qədər hər şeyin qiyməti xeylidəyişsə də, qızılın qiyməti sabitqalmışdı. Sabit qiymət ləğv olu-nandan sonra qızıl durmadan ba-halaşmağa başladı. Həmindövrdən başlayaraq, qızıl yatırımqoymaq üçün ən yaxşı vasitələrənbiri sayılır. Puldan fərqli olaraq,qızılın özünün daxili dəyəri var.Siyasi və iqtisadi sabitliyin ol-
madığı dövrlərdə insanlarmübadilə vasitəsi kimi qızıla üztuturlar. Ona görə də artan in-fliyasiya dövründə, faiz
dərəcələri düşəndə,vəziyyət qeyri-sabit olanda qızılhəmişə bahalaşır.
Qızıl – qeyri-sabitlik dövrününmalıdır. Vəziyyət pis olanda vədaha da pisləşəcəyi gözləniləndəhəmişə qızılın bazarı genişlənir.
Hazırda qızılfyüçersləri ənənəvikapital qoyuluşuvasitələrinə vacibalternativ hesabolunur. Qızılınfyüçersləri isərisklərini hed-cləmək isəyənlərüçün də son dərəcəqiymətli vasitədir.
Bir çox analitik-lər düşünürlər ki,son illərdə qızılınbahalaşmasının
əsas səbəblərindən biri də inkişafetməkdə olan ölkələrin mərkəzibanklarıın iri həcmdə
qızıl almalarıdır.
Gümüş
Aleksandr Hamilton ABŞ-ınpul-maliyyə sistemini yaradandagümüşün qiymətini qızılın qiymə-tinin 1/16-i dəyərində təyinn et-mişdi.
Həqiqətən də bu nisbət uzunmüddət ərzində qüvvədə qalıb.Amma 1980-ci illərin əvvəllərindəqızılın qiyməti hər unsiyasınagörə 875 dollara çatanda gümüşünqiyməti “öz yolu ilə getməyə”başladı.
Texasdan olan Hant qar-daşlarının gümüş bazarında qur-duqları oyunlar sayəsində cəmi birneçə ay ərzində gümüşün hər un-siyasının qiyməti 10 dollardan 50dollara qədər artdı. Bunun ardıncarəsmi qurumlar işə qarışaraq, tələbetdilər ki, marja ilə həyata keçiri-lən bu spekulyativ alışlar əlavə zə-manətlə təmin olunsunlar.Gümüşün qiyməti necəqalxmışdısa, ondan da artıqsürətlə enməyə başladı. Və qısavaxtda 5 dollara qədər düşdü. Hal-buki, qızılın qiyməti hər un-siyasına görə 350 dollarsəviyyəsində qalmaqda idi. Belə-liklə, əvvəlki 16:1 nisbəti 67:1-əqədər düşdü.
Biznesnöqteyi-nəzərindən Hant qar-daşlarının oyunları o qədər dətəmiz deyildilər. Analitiklərhəmişə deyirlər ki, oyunungedişində oyun qaydalarını dəyiş-dirmək yolverilməz fənd və pispraktikadır. Hant qardaşlarınınoyununa isə gümüşü satan şəxs-lərin maraqlarını lobbiləşdirənqüvvə müdaxilə etmişdi...
Gümüş də bir növ qızıl kimi
“böhran” metalıdır. Kağız pullardəyərini itirəndə insanlar bu met-alların təbii dəyərinə sığınmağacan atırlar. Amma gümüş qızıldanxeyli ucuz olduğundan, onunqədər yığcam deyil və daşınmasıdaha çətindir. Fəqət əvəzində sə-nayenin müxtəlif sahələrində dahageniş tətbiq olunur. Dünyabazarına bu metalı ən çox təklifedən
ölkələr ABŞ, Mek-sika və Perudur.
Gümüşü həm istehsal, həm dəistehlak edən tərəflər qiymətrisklərini hedcləmək üçün gümüşfyüçerslərindən faydalanırlar.
1997-ci ildə məşhur investorUorren Baffet aktiv şəkildə və irihəcmlərdə gümüş alaraq, Avro-paya daşıyırdı. Əvvəlcə hər şeysakit gedirdi. Amma inhisar əley-hinə komitə hansısa yolla
məsələdən hali olanda səs-küysalır və Baffet etiraf etməli olurki, dünyanın gümüş ehtiyatlarının20%-i rəsmən ona məxsusdur.Bəzi informasiyalara görə, o, sonillərə qədər də gümüş ehtiyatlarınıartırmaqla məşğul idi.
Digər multimilyarder Bill Qeytsdə kifayət qədər gümüş ehtiyatınamalikdir. O, qlobal maliyyəböhranına hazırlaşarkən böyük və-saitlər sərf edərək, nəhəng həcmdəgümüş ehtiyatları almışdı.
İnvestisiya strategiyası
Hazırda qızıl və gümüşbazarında ən yaxşı uzunmüddətlistrategiya belədir. İnvestor bilirki, maliyyə resurslarını qoruyubsaxlamaq və artırmaq üçün onları“antiböhran vasitələrinə” – qızılavə gümüşə yatırmaq məsləhətdir.Gümüşü almaq daha təhlükəsizsayılır. Çünki texniki analiznöqteyi-nəzərindən qızılın qiymətixeyli “şişib” və kəskin düşə bilər.Amma gümüşün haqqında bunudemək olmaz. Gümüş dahadayanıqlı və demək, az riskli alət-dir.
- 1990-cı ildə mən öz kapitalımıelə bir işə qoymaq istəyirdim ki,davamlı gəlir gətirsin. Ona görədə, bir broker firmasına üz tut-dum. Orada ağıllı bir broker varidi, mənə ticarəti öyrətdi və bu işəqarşı həvəs yaratdı. Və mən başadüşdüm ki, bu, əlavə qazanc üçünəla imkandır!
- Ticarətdə nə sizin
xoşunuza gəlir?
- Pul qazanmaq! Bazarınhərəkətlərini izləmək! Axır vaxtlar
sadəcə bazarıizləməkdən də həzzalıram.
- Nə qədər
əməliyyat
açırsınız?
- Mən bazarı hərgün izləyirəm.Amma əvvəlcədən“bu gün filan qədərqazanacağam”demək axmaqlıqdır.Mən çox çalışıramki, bazardan kənardaqalım. Ancaq istisnahallarda bazaragirirəm! Əgər sən hər əməliyyatla,qiymətin hər hərəkətilə oynayır-sansa, bazarın ritmini itirirsən,onu hiss eləyə bilmirsən. Bu dagətirib itkiyə çıxarır.
- Ən uğurlu və ən uğursuz
əməliyyatlarınız hansılardır?
- Ən uğurlu əməliyyatım 1997-ci ildə fyüçerslərlə olmuşdu.Həmin əməliyyatdan 118425$qazanmışdım.
Ən uğursuz əməliyyatımda isə40000$ itirmişəm.
- Hansı alətlərdən istifadə
edirsiniz?
- Ancaq əla bilib tanıdıqlarım-dan!
- Qarşıdakı 10-15 ildə də
ticarət aparacağınızı
düşünürsünüzmü?
- Məncə, hə!
- Sizcə, şəxsi keyfiyyətləriniz-
dən hansı sizin yaxşı treyder
olmağınıza yardım göstərir?
- Heç biri! Ticarəti öyrənəndəbaşa düşdüm ki, bazara girəndəbütün şəxsi keyfiyyətləri birqıraqda qoymaq lazımdır.
Əvvəlcə mən bazarda başçıxara bilmirdim və bu üzdən ilkdövrlərdə 400000$ itirdim. Bun-dan sonra emosional planda özünəgəlmək çox çətin idi. Yaxın dos-tum Marta mənim vəziyyətimigörürdü və təklif etdi ki, onunhesabında ticarət aparım. Mənnəhayət ki, razılaşsam da,çəkinirdim... Qorxurdum ki,
birdən onun pullarınıitirərəm. Ona görə də, əməliyyat-filan açmırdım. Bir ay belə keçdi.Amma günlərin birində bazardönüş etdi və qrafikə baxaraqtəəssüflə düşündüm ki, heç nə et-məməklə pul itirirəm. Martanınhesabına girdim və əməliyyataçdım. Nəticədə onun kapitalı10% artdı. Mənim isə özümə
əminliyim xeyli gücləndi!!!Bir ay ərzində eyni şeylər
təkrarlandı: mən öz hesabımdaitirir, onun hesabında isəqazanırdım. İlin sonunda mənMartanın hesabını haradasa 100%artırmışdım! Öz hesabımabaxanda isə ağlamaq tuturdu.
Bu minvalla mən 2 il yarımMartanın hesabında ticarətapardım. O, işləmir və mənim
qazandığım pullarladolanırdı. Niyə belə olurdu?
Bax, mən onda hər şeyi başadüşdüm: Çünki mən Martanınhesabına məsuliyyətlə və ciddi işkimi yanaşırdım. Öz hesabıma isəyox! Məsələ bunda idi.
Bir də başa düşdüm ki, bazardagərək ancaq başa düşdüyünşeyləri eləyəsən. Əks halda qumaroynamış olursan. Mən öz
hesabımda oynayır, Martanınhesabında isə işləyirdim. Bunagörə də özümü uduzdurur, onuqazandırırdım.
- Ticarətinizdə inkişaf
hiss edirsinizmi? Və
nəyin sayəsində?
- Hə, hiss edirəm. Çünki özüzərimdə işləyirəm. Qiymətinhara gedəcəyini bilmək və buhərəkətdən qazanmaq tamam ayrı-ayrı şeylərdir. Biri bazarı başadüşmək deməkdir, o biri isə reak-siya vermək. Bunlar ikisi də birarada olmalıdır və hər iki qa-biliyyəti inkişaf etdirməkmümkündür.
- Ticarət sizin şəxsi
həyatınıza necə təsir
göstərib?
- Şəxsi həyatımın axırına çıxıb.
- Hansı güclüdür: qələbənin
sevinci, yoxsa itkinin ağrısı?
- Əsl peşəkar belə hisslər keçir-məli deyil. Mən indi keçirmirəm.Əvvəlki dövrlərimə gəlincə... ikisidə güclüdür!
Foreksdə ticarət 24 saat davamedir. Ticarət günü 3 sessiyayabölünüb: Uzaq Şərq və ya Asiyasessiyası, Avropa sessiyası vəAmerika sessiyası. Gəlin təsəvvüredək ki, müəyyən valyuta cütlüyüüçün topladığımız məlumatlaragörə orta günlük diapazon 120punkt, ən kiçik diapazon isə 80punktdur. İndi isə gəlin təsəvvüredək ki, səhər bazarda belə birvəziyyəti müşahidə edirik (şəkil
1): Cari ticarət diapazonu 60punktdur (C və D nöqtələriarasındakı məsafə), cütlük günlükminimumu formalaşdırıb, dahasonra təpə yaradıb və 30 punktaşağı düşüb – bu, o deməkdir ki,qiymət hazırda düz günlük diapa-zonun ortasındadır (E nöqtəsi).
Günlük statistika onu deyir ki,valyuta cütlüyünün diapazonugenişləndirmə potensialı var, belə
ki, hazırki diapazon nəinki ortadiapazondan (120 punkt) kiçikdir,hətta minimal diapazondan da (80punkt) xırdadır. Yəni minimumgünlük diapazonu formalaşdır-
maq üçün qiymət bu nöqtədən ənazı 50 punkt ya yuxarı, ya daaşağı hərəkət edə bilər.
Qiymətin yuxarıya doğruhərəkət ehtimalı aşağı doğruhərəkət şansından çoxdur. Beləki, günlük trend artım istiqamət-lidir. Bu vəziyyətdə günlük mini-mum vacib dəstək səviyyəsinəçevrilir və biz “stop”u dəstək
səviyyəsindən aşağıda yer-ləşdirməklə alış əməliyyatıveririk. Bu halda risk 30 punkt,gəlir isə 50 və ya daha çox punkttəşkil edir.
Minimum günlük diapazonlaorta günlük diapazonun for-malaşıb sona çatdığı qiymətsəviyyəsi (F nöqtəsi) arasındaistənilən yerdə take profit yer-ləşdirmək olar.
Jurnalı forumda müzakirə et
Bir ölç, yüz biçGünlük diapazonunun orta göstəricisi
treyderə gəlirli ticarət sxemi verə bilər
Şəkil 1. Qiymət hərəkətinin A nöqtəsindən G nöqtəsinə doğru adi
sutkalıq patterni. Qrafikdə qeyd olunub: A – açılış qiyməti, B – Asiya
sessiyasının maksimumu, C – sutkalıq minimum, D – sutkalıq maksi-
mum, E – sutkalıq korreksiya minimumu, F – sutkalıq maksimum və G
– qiymətin bağlanışı. ABŞ-da ticarətlər başlayana qədər sutkalıq dia-
pazon 1 kimi qeyd olunub, bütöv sutkalıq diapazon isə 2 kimi qeyd ol-
unub. Etibarlı siqnal olması üçün 1-in məsafəsi 2 aylıq orta
Əlavə olaraq take profiti təyinetmək üçün digər texnikialətlərdən (trend xəttləri, dəstəkvə müqavimət səviyyələri, zamanintervalı) istifadə etmək olar.
Əgər qiymət dəstək səviyyəsi-nə çatsa, “stop” işə düşəcək və 30punkt itki əldə edəcəyik. Ammabu, o demək deyil ki, bazar gününsonuna qədər minimum və ya ortagünlük diapazon formalaşdırmay-acaq. “Stop”un işə düşməsi onutəsdiqləyir ki, bazar günlük diapa-zonu aşağıya doğru hələ azı 50punkt genişləndirəcək.
Belə vəziyyətdə bizim seçimi-miz var. Birincisi: “stop loss” işədüşən kimi əks istiqamətdə yenibir əməliyyat açaraq itkini geriqaytarmağa və hətta qazanmağaümid edək. Yeganə problem –yeni əməliyyat üçün münasib“stop” səviyyəsidir. Belə birsəviyyə günlük maksimumdur.Belə vəziyyətdə biz daha 50punkt itirmək təhlükəsi iləüzləşirik.
Biz gündəlik diapazonçərçivəsində qiymətin yuxarıyakorreksiya etməsindən sonra alış
əməliyyatı verərkən istifadə et-diyimiz qaydalara əsasən bu dəfəsatış verəcəyik.
İndi isə bu yanaş-
mada istifadəedə biləcəyimiz qaydalara nəzərsalaq. Bizim strategiya həm sis-temli, həm də diskresion (istədiyikimi hərəkət edən) kompo-nentlərə malikdir. Sistemli ele-mentlər heç bir vəziyyətdə
dəyişdirilə bilməz, diskresion ele-mentləri isə sizin kapitalı idarəetmə tərzinizdən, ticarət stilin-izdən və bazar
şərtlərindən asılıolaraq dəyişə bilər.
Sistemli qaydalar:
1) Əməliyyat Nyu-York ses-siyasındakı əsas trend is-tiqamətində açılır.
2) Əməliyyat yalnız o zamanaçılır ki, gündəlik ticarət diapa-zonu valyuta cütlüyü üçün son 2ayda müşahidə edilən orta günlükdiapazondan 70% az olsun.
3) Stop-lossu hazırkı gündəlikdiapazonun əks tərəfində yer-ləşdiririk - yəni satış əməliyyat-ları üçün hazırkı gündəlikmaksimumdan yuxarıda, alışəməliyyatları üçün gündəlik mini-mumdan aşağıda.
4) Hər əməliyyatın riski val-yuta cütlüyünün 2 aylıq orta gün-lük diapazonunun 40%-dən çoxolmamalıdır.
5) Take Profit: cütlük 2 aylıqorta ticarət diapazonunu for-malaşdırdıqdan sonra əməliyyatıbağlayırıq.
Dəyişkən qaydalar:
Bir halda ki əvvəlcədən sellstopun harada yerləşdiriləcəyiməlumdur, alış əməliyyatı B+1punkt və C nöqtəsi arasındaistənilən yerdə icra oluna bilər(biz B+1 punktdan istifadə edirik,
çünki pozisiya yal-
nız əsas trend is-
tiqamətində açıla bilər, həmçinin
yadda saxlayın ki spredi də
nəzərə almaq lazımdır).
Take profitin həcmi treyderinriskindən, kapitalın idarə olun-ması texnikasından asılıdır, amma“buy” orderlə “stop loss” arasın-dakı məsafə orta günlük ticarətdiapazonunun 40%-dən çox ol-mamalıdır. Biz take profiti əvvəl-cədən təyin edə bilərik. Məsələn,həmişə stop səviyyəsindən ortagünlük diapazonun 25-35%-iqədər yuxarıda yerləşən av-tomatik limit orderdən istifadə et-məklə alış əməliyyatı verə bilərik.
Biz həmçinin birinci pozisiyanıaçmaq üçün müvəqqəti diapazonusürüşdürməliyik, amma bir çox
hallarda ABŞ-da səhər ticarətiözü ən təhlükəsiz məqam yaradır.
İstəyinizdən asılı olaraqpozisiyanın dönüşü ya stop lossaçatan
zaman, ya da gündəlik diapa-zonda geriyə korreksiya zamanıbaş verə bilər.
Biz həmçinin take profitiəvvəlcədən seçə bilərik. Məsələn,orta günlük diapazonun 80-90%
formalaşıb başa çatması zamanıgəliri fiksasiya edə bilərik. Ammagünün sonuna kimi qiymət həminsəviyyəyə çatmadısa, sessiyanınsonunda pozisiyanı bağlamaqlazımdır.
Ticarət setapı və əməliyyat-
lara nümunələr
İndi isə gəlin yuxarıdasöylənənlərə diqqətlə baxaq və
müəyyən edək ki, şəkil 1-dəki in-formasiyalara istinadən necə alışəməliyyatı vermək lazımdır.
Alış əməliyyatını Nyu-Yorksessiyasında səhər açmaq olar,amma bu şərtlərlə:
1) Gündəlik trend artımdırsa.2) Gündəlik ticarət diapazonu
son 2 aylıq orta gündəlik ticarətdiapazonunun 70%-dənkiçikdirsə.
3) Bazar aşağıya korreksiyaedib və gündəlik minimumdan 30punkt yuxarıda yerləşirsə.
Take Profit və Stop Lossu
yerləşdirmək qaydaları
4) Stop lossu gündəlik mini-mumdan aşağıda yerləşdiririk(giriş səviyyəsindən təxminən 30
punkt aşağıda).
5) Valyuta cütlüyü 2 aylıq ortaticarət diapazonunun 90%-nəçatanda əməliyyatı bağlayırıq.
6) Əgər qiymət take profitəçatmadısa, günün bağlanışqiymətilə bazardan çıxırıq.
Şəkil 2 və 3-də M30 qrafikindəbu strategiyaya müvafiq olaraqaçılmış əməliyyatlara nümunələrgörürük. Həmin gün açılışqiyməti 1.9893 idi. ABŞ ses-siyasının əvvəlində gündəlik dia-pazon 54 punkt təşkil edib.Əvvəlcə bazar 1.9882-də gündə-lik minimum formalaşdırıb, sonra1.9936-ya qalxıb. Nyu-Yorkdaticarətin əvvəlində əsas istiqamətartım idi. Əməliyyat açmaq üçünbizə lazım olan əsas informasiya2 aylıq orta diapazondur.
Gəlin, Şəkil 2-də əks olunmuşvəziyyətə Şəkil 1-dəki ticarətşablonunu əlavə edək. Şəkil 3-dəməhz bunu görürük.
Əgər treyder 30 punktluq riskiqəbul etməyə hazırdırsa, birinciəməliyyat stopun yerləşdirildiyisəviyyədən 30 punkt yuxarıdatəyin olunmalıdır. Bir halda ki
stopu gündəlik minimumdanaşağıda yerləşdirmək lazımdır,giriş səviyyəsi bu yollahesablanır:
(C – 1 punkt) +0.0030 =
1.9881 + 0.0030 = 1.9921.
Bu minvalla biz iki oxşar orderyerləşdiririk: 1.9921-də “buystop”, 1.9881-də “sell stop”. Əgərbundan sonra bazar Dnöqtəsindən E nöqtəsindən kor-reksiya etsə, “buy stop” işədüşəcək.
Take Profit əvvəlcədən D və Fnöqtələri arasında– 1.9983-dəyer-
ləşdirilir. Bu qiymət təxminən son2 aylıq orta ticarət diapazonun90.2% tamamlandığı nöqtədə yer-ləşir.
Şəkil 4-də eurusd cütlüyündəsatış əməliyyatına nümunəgöstərilib. A nöqtəsi günün açılışqiymətidir (1.3525); B nöqtəsiAsiya sessiyasının gündəlik mini-mumudur – 1.3510; C nöqtəsigündəlik maksimumdur – 1.3542;D nöqtəsi növbəti gündəlik mini-mumdur – 1.3509; E nöqtəsi kor-reksiyanın maksimumudur –1.3530; F nöqtəsi ticarətin1.3484-də sona çatmasına əsasəngündəlik dibdir; G nöqtəsi gününbağlanış qiymətidir – 1.3502.Açılış qiymətindən ABŞ-daticarət başlayana qədər gündəlik
ticarət diapazonu 1-ci hissədir. 2-ci hissə tam günlük ticarət diapa-zonudur.
Birinci satış əməliyyatını D vəE nöqtələri arasında açmaqlazımdır. Hədəf kimi 2 aylıq ortaticarət diapazonunun 90%-iseçilməlidir. Bu, əvvəlki nü-munələrdə istifadə etdiyimiz ortaticarət diapazonundan kifayətqədər azdır. Nəticədə valotilliyindəyişilməsilə əlaqədar strate-giyaya düzəliş vermək lazımdır.Əgər riski 20 punkta qədər azalt-saq, onda birinci pozisiyatəxminən 1.3520-25 ətrafında
açıla bilər. Take Profit 2 aylıqorta ticarət diapazonunun 90%-ində - 1.3495 ətrafındadır. “Stop”gündəlik maksimumdan yuxarıda– 1.3545-də yerləşdirilməlidir.
Sadə və praktik
Bizim təsvir etdiyimiz bustrategiya əvvəlcə qəliz görünəbilər, amma ona öyrəşəndən sonraproses sizə çox asan gələcək.
Dəqiq müəyyənləşdirilmişqiymət hərəkətinə əsaslanan stop-loss və take profitlə işləmək çoxvacibdir. Bu prinsiplər əsasındaqurulmuş strategiya gəlirliəməliyyatlar yerləşdirmək üçünyaxşı şərait yaradacaq.
İmpulsun ən güclü, böyük və di-namik dalğası 3-cü dalğa hesabolunur. Onu tutub, həmin dalğadaqalmaq treyderə yaxşı gəlirqazandıra bilər. Bəs bu dalğanınecə tutmaq mümkündür?
Daha tam mənzərəni şəkil 2-də
görmək mümkündür. Orada bazartsiklinin tam strukturu əks olunub.Şəkildən görürük ki, hər bir dalğaözü də alt dalğalardan ibarətdir.İmpuls dalğaları hərflərlə, korrek-siya dalğaları rəqəmlərlə işarəolunur.
Elliot özünün dalğa prinsipiüçün bu qaydaları müəyyən et-mişdi:
1) “2” dalğası heç vaxt “1”-inbaşlanğıcını keçə bilməz
2) “3” dalğası heç vaxt ən qısaola bilməz, əksər hallarda isə ənuzun dalğa olur
3) “4” dalğası “1” dalğasınınərazisinə girməli deyil
Hələ Elliota qədər Çarlz Doudalğaları təsvir edərək deyirdi ki,
bazarın üç mərhələsi var: yığılma,paylanma və trend. Bu, nədeməkdir? 1-ci və 2-ci dalğalarımüəyyənləşdirib tutmaq çətin olur.“2” dalğasını üç alt dalğadan ibarətolmasına, birinci dalğanın 0.618faizi qədər korreksiya etməsinəgörə tanıya bilərik. Bu iki dalğaDou nəzəriyyəsindəki yığılımamərhələsinə uyğun gəlir. Əksərtreyderlər məhz burada iriəməliyyatlar açırlar.
Jurnalı forumda müzakirə et
3-cü dalğa ovuQiymət hərəkətinin ən vacib və gəlirli
hissəsini necə tutmaq olar?
Şəkil 1. Elliotun əsas prinsipi: Bazar trend istiqamətində 5 impuls,trendin əleyhinə 3 korreksiya dalğası formalaşdırır. Bu dalğalardan
treyder üçün ən çox maraqlı olanı impulsun 3-cü dalğasıdır.
“3” dalğası isə hərəkət yeri vəməqamıdır. Burada bazarınhərəkəti və istiqaməti aşkar sezilir,bütün səviyyəli treyderlər isə“qatara minirlər”. Qiymət “1”dalğasının zirvəsini keçəndə kütləbazara girməklə onun sürətini dahada artırır. Burada həcmlər də çoxyaxşı olur, fundamental faktorlarisə qiymətin hərəkətinə dəstəkverirlər.
3-cü dalğa elə treyderlərin gö-zlədikləri trenddir ki, var. Birmə-nalı və stabil trend.
3-cü dalğada qala bilmək üçüntreyder müxtəlif yardımçı va-sitələrdən də istifadə edə bilər.Məsələn, trend xəttlərini, kanallarıçəkmək, qrafikə MA əlavə etməkmümkündür. Qiymətin MA(20)-nikəsməsi 3-cü dalğanın başlanmasıbarədə ehtimalları qüvvətlənirəbilər.
3-cü dalğa başa çatandan sonrayerini korreksiyaya – 4-cü dalğayaverir. Növbələnmə qaydasına görə,əgər 2-ci dalğa sadə strukturamalik olubsa, 4-ün quruluşumürəkkəb olacaq və əksinə...
Beləliklə, Elliotun dalğa anali-zinin incəliklərini bilmədən də, 3-cü dalğanı tutmağa cəhd göstərəbilərsiniz. Amma əlbəttə ki, DalğaAnalizini tam öyrənmək dahayaxşı və faydalı olardı.
Jurnalı forumda müzakirə et
Şəkil 2. Bazar hərəkətinin tam strukturu
Şəkil 3. İmpuls və korreksiya dalğaları
Şəkil 4. İkinci dalğanın qurtarmasını gözləmək lazımdır
Şəkil 5. Üçüncü dalğanınözünün də üçüncü dalğası olur.Bu, qiymət hərəkətinin ən gəlirli
Fond indekslərini heç ol-masa ümumi şəkildəizləmək hər bir treyderə
lazımdır. Çünki onlar ölkə iqti-sadiyyatının vəziyyəti haqqındatəsəvvür yaradırlar. Ona görə də,gəlin əsas indekslərlə tanış olaq.
DOU-JONS INDEKSI (DJİ)
Dou-Jons sənaye indeksi (TheDow Jones İndustrial Average-DJİA) – 30 ən iri sənaye korpo-rasiyası səhmlərinin qiymətdəyişikliyi üzrə orta göstəricisidir.Dou-Jons sənaye indeksi fond bir-jalarının mövvcud göstəriciləriarasında ən qədim tarixə malikolanı və ən geniş yayılmış göstəri-cisidir.
İndeksin tərkibi dəyişməz deyil:onun komponentləri iri sənayekorporasiyalarının ABŞ iqtisadiy-yatında və bazarda tutduğumövqedən asılı olaraq dəyişə bilər,lakin müasir şəraitdə belə dəyişik-liklər kifayət qədər nadir hallardabaş verir. Demək olar ki, New-York fond birjasında iştirak edənsəhmlərin bazar dəyərinin 15%-dən 20%-ə qədəri Dou-Jons in-deksinin tərkibinə daxil olansəhmlərin payına düşür. Bu indeks
tərkibinə daxil olan səhmlərintoplanması və alınmış nəticəninmüvafiq denominatora bölünməsiilə hesablanır.
Dou-Jons indeksinin dəyişməgöstəricisi punkdur. Artıq yaxıntarixi keçmişdən etibarənÇikaqoda bu indeks üzrə fyuçerskontraktlarından istifadə olunmağabaşlanmışdır.
Dou-Jons nəqliyyat indeksi(The Dow Jones TransportationAverage – DJTA) – 20 ən irinəqliyyat korporasiyası səhm-lərinin qiymət dəyişməsini xarak-terizə edən orta göstəricidir.(aviaşirkətlər, dəmiryolları və av-tomobil nəqliyyatı şirkətləri).
Dou-Jons kommunal indeksi(The Dow – Jones Utility Average– DJUA) – qaz və elektrik təmi-natı ilə məşğul olan 15 kom-paniyanın səhmlərini qiymətdəyişməsini xarakterizə edən ortagöstəricidir.
Ümumiləşmiş Dou-Jons indeksi(The Dow Jones Composite Aver-age – DJCA) – sənaye və kommu-nal Dou-Jons indeksi əsasındahesablanan göstəricidir.
“STANDART AND POORS “INDEKSI (S&P)
Bu indeks müstəqil kompaniyaolan “Standart and Poors” şirkətitərəfindən dərc edilir. Bu indeks 2variantda – 500 korporasiyanınsəhmləri əsasında və 100 korpo-rasiyanın səhmləri əsasındahesablanır.
S&P-500 indeksi-müvafiq bazarqiymətləri nəzərə alınmaqla 500korporasiyanın səhmləri indeksiniifadə edir. Bu indeks özundə əksetdirir: 400 sənaye korporasiyası,20 nəqliyyat, 40 maliyyə və 40kommunal xidmət kompaniyası.Bir qayda olaraq bu indeksə Nyu-York fond birjasında qeydiyyatdankeçmiş kompaniyaların səhmləridaxil edilir. Lakin səhmləriAmerika fond birjasında və bir-jadankənar dövriyyədə iştirak edənbəzi kompaniyaların da səhmlərihesaba alınır.
İndeks Nyu-York fond bir-jasında hərraclarda iştirak edən vəümumi bazar dəyərini təqribən80%-ni təşkil edən səhmləriözündə əks etdirir. Bu indeksDow-Jones indeksi ilə müqayisədədaha mürəkkəbdir.
Lakin bununla bərabər çoxsayda korporasiyanın səhmləriniözündə əks etdirdiyi üçün və hərbir korporasiyanın səhmi səhmdar-ların malik olduğu bütün səhm-lərin ümumi dəyəri əsasındahesablandığı üçün indeks dahadəqiq hesab olunur. Bu indeksüzrə fyuçers və opsion kontraktlarıÇikaqo əmtəə birjasında hərracaçıxarılır.
S&P-100 500 korporasiyasəhmlərini xarakterizə edən in-deksə analoji olaraq hesablanır,lakin opsionları Çikaqo opsion bir-jasında həyata keçirilən hərrac-larda iştirak edən korporasiyalarınsəhmlərini özündə əks etdirir.Bunlar əsasən sənaye korpo-rasiyalarıdır.
NYU-YORK FONDBIRJASI INDEKSI(NYSE İNDEX – NEW -YORKSTOCK EXCHANGE)
Bu indeks Nyu-York fond bir-jasında qeydiyyatdan keçmişbütün korporasiyaların səhm-lərinin real bazar qiyməti nəzərəalınmaqla qiymət dəyişməsigöstəricisini özündə əks etdirir.Daha doğrusu, bu göstərici Nyu-York fond birjasında qeydiyyatdankeçmiş bütün şirkətlərin səhm-lərinin real bazar qiyməti nəzərəalınmaqla orta göstəricisini özundəəks etdirir. Punktlarla ifadə olunanDow-Jones indeksindən fərqliolaraq NYSE indeksi dollarlaifadə olunur. Bu indeks üzrə op-sion ticarəti Nyu-York fond bir-jasında həyata keçirilir. Fyuçerskontraktları üzrə ticarət isə Nyu-York fond birjasına yardımçıqurum olan Nyu-York fyüçers bir-jasında həyata keçirilir.
AMERIKA FONDBIRJASI INDEKSI (AMEX)
Amerika fond birjası bir-birindən fərqli metodlarlahesablanan iki əsas indeks dərcedir. Əsas Amerika Fond Birjasıindeksi (AMEX Major Marketİndex) 20 qabaqcıl sənaye korpo-rasiyası səhmlərinin orta qiymətdəyişməsi göstəricisidir. Bu indeksAmerika fond birjası tərəfindənDow-Jones sənaye indeksinin tər-kibinə element kimi hazırlanıb.
AMEX Amerika fond birjasıtərəfindənhesablanmasına vədərc etdirilməsinəbaxmayaraq onuntərkibinə həmçininNyu-York fond bir-jasında qeydiyyat-dan keçmişkorporasiyaların dasəhmləri daxildir.Qeyd etməklazımdır ki, beləkorporasiya səhm-lərindən 15-i Dow-Jones sənayeindeksinin komponentlərindəndir.Bu indeks üzrə fyuçerz ticarətəməliyyatları Çikaqo əmtəə bir-jasında həyata keçirilir.
Amerika Fond Birjasının Bazarqiyməti indeksi (AMEX MarketValue İndex) tamamilə fərqliəsasda hesablanır: bu indeks yal-nız tərkibinə daxil olan korpo-rasiya səhmlərinin real bazarqiymətləri göstəricisini əks etdirir.İlk dəfə olaraq bu indeks 1973-cüilin sentyabr ayında hesablan-mışdır. İndeks iqtisadiyyatın bütünsektorlarından olan və Amerikafond birjasında qeydiyyatdankeçmiş 800-dən artıq korpo-rasiyanın səhmlərini özündə əksetdirir. Bu indeks üzrə opsion
Fond dilerlərinin milli as-sosasiyasiyası birjadankənardövriyyə həcmini həmçinin ayrı-ayrı sektorlar üzrə korpo-rasiyaların səhmlərini özündə əks
etdirən bir sıra indekslərhesablayır. Bunlardan ən əsasıNASDAQ indeksidir.
Bu indeksin komponentlərisiyahısına 3500 korporasiyanınsəhmləri (birja hərraclarında işti-rak edən səhmlər istisna olmaqla)daxildir. Bu indeks tərkibinə daxilolan səhmlərin qiymətləri əsasındahesablanmış göstəricidir. İlk dəfəolaraq NASDAQ indeksı 1971-ciilin Fevral ayında hesablanmışdır.
Bu indeks üzrə opsion və fyuçerəməliyyatları Çikaqo əmtəə bir-jasında həyata keçirilir. Fond in-deksləri qiymətlərinin aşağıdüşməsi milli valyutanın dəyər itk-isinə səbəb olur.
Bazarda ticarət aparar-kən Yapon şamlarımodellərindən istifadə
olunması treyderə əlavə üstünlükqazandırır. Yapon şamlarıqrafikdə bir yerdə qruplaşaraq,şam modelləri əmələ gətirirlər.Həmin modellər qiymətinhərəkətində çox vacib məqam-larla bağlı siqnal verə bilər.
Şam modelləri həm dönüş, həmdə davamiyyət xarakterli olurlar.Dönüş modellərindən biri də “ayı”patterni olan “Axşam ulduzu”modelidir.
Bu model xeyli müddət davamedən artım trendinin zirvəsindəyaranır. Pattern 3 şamdan ibarət-
dir. Birinci iki şam çox önəmlidir,çünki onlar trendingücünün zəiflədiyinigöstərirlər. Birincişam yarananda bazargüclü olur, ona görə dəbu şamın iri “bədən”i,kiçik “kölgə”ləri var.Amma ikinci şamda“ayı”lar “buğa”laraaşkar güc gəliblər. Onagörə də bu şamınbağlanışı açılışınınyanında, aşağıdadır.Üçüncü şam isə onugöstərir ki, “ayı”larartıq vəziyyəti tamnəzarətə alıblar və bazar aşağıyadönüb. Bu şam satışların kəskinartdığına dair siqnaldır.
Siz bu patterni bir dəfə öyrənib
mənimsəyəndən sonra istənilənqrafikdə rahatca tətbiq edəbiləcəksiniz.
Əgər bu patternə əsaslanaraqəməliyyat açılırsa, ikinci şamınüstündə mütləq “stop-loss” qoy-maq lazımdır. Bazara girişin dahasəliqəli olması üçün birinci şam-dan bir neçə punkt aşağıda “sell-stop” orderi yerləşdirmək olar.
Bu patterni indikator və ossil-lyatoların (məsələn, MACD) siq-nalı ilə birgə işlədəndə daha yaxşınəticə alınır.
Bazarın hərəkətini mü-şahidə edəndə görməkçətin deyil ki, qiymət
müqavimət və dəstək səviyyələriarasında hərəkət edir. Busəviyyələri dərk etmək bizimdaha uğurlu ticarət aparma-ğımıza kömək ola bilər. Ammaməhz hansı müqavimət və dəstəksəviyyələri bizim üçün maraq-lıdır?
Bazarda müqavimət və dəstək
səviyyələrini müəyyən etmək
üçün xeyli metod var, amma on-
ların çoxu etibarsızdır. Ən çox
yayılmış metodlar Fibonaççi
səviyyələri, trend xəttləri, orta
dəyişən göstəricilər və Qann
nəzəriyyəsidir. Əksər metodlar
bazara statistik yanaşır. Onlara
əsasən, zaman keçdikcə analoji
vəziyyətlərdə bazarın hərəkəti
tamamilə identik olmalıdır. Amma
təəsüf ki, bazar statik deyil və iqti-
sadi, makroiqtisadi aləmdəki dəy-
işikləri nəzərə almadan daim eyni
reaksiya verəcəyini gözləməyinə
dəyməz.
Bazar mürəkkəb və dinamik
hadisələrin məcmusudur. Amma
bizim bir problemimiz qalır: iş
işdən keçmədən müqavimət və
dəstək səviyyələrini əvvəlcədən
necə müəyyənləşdirək?
Psixologiya
Əvvəla müqavimət və dəstək
səviyyələri anlayışlarının psixoloji
anlamını müəyyənləşdirək. Onlar
nə deməkdir və qiymət dəyişikliy-
inə onların təsiri necədir?
Dəstək - aktivin müvəqqəti
ədalətli qiymətini əks etdirən
səviyyədir. Bu səviyyəyə qədər
satıcılar satır, çünki yeni qiymətin
meydana gəldiyini hesab edirlər.
Bazar o səviyyəyə qədər aşağı
gedir ki, oyuna qiyməti yeni
səviyyəyə qaldıracaq alıcılar
qatılırlar. Bu an həm satıcılar, həm
alıcılar öz şəxsi qiymətləndirmə
sistemlərinə əsasən bazardakı
vəziyyətlə bağlı fikir yürüdürlər.
Əgər bu vaxt alıcılar hesab etsə ki,
bazar üçün yeni səviyyə yaxşıdır,
aktivi almaqda davam edəcəklər,
bu da qiymət səviyyəsini
möhkəmləndirəcək. Onlar
həmçinin qiyməti yuxarı da apara
bilərlər.
Jurnalı forumda müzakirə et
Səviyyəni bil!Treyderin işlədiyi bazarda qiymətin vacib səviyyələrini
bilməsi onun ticarətinə cidi müsbət təsir göstərə bilər
Bizim uşaq ikən öyrəndiyimiz,əxz etdiyimiz bacarıq və qa-biliyyətlər həyatımızda çox böyükrol oynayırlar. Onların sayəsindəbiz məktəbdə yaxşı qiymətlər alır,başqa insanlarla münasibətlərqurur, işləyir, evlənir, karyera pil-lələrində irəliləyirik. Amma bubacarıq və qabiliyyətlər treydinq-də tamamilə yararsızdırlar! Nəinkiyararsız, hətta ziyanlıdırlar –məhz onlar bizi itkilərə gətirir!
Ona görə də, uğurlu treyder olabilmək üçün əvvəlcə təfəkkürüdəyişməliyik. Hansı şəkildə?
Biz bilməliyik ki, başqasahələrdə uğur qazanmaq üçünlazım olan prinsiplər treydinqdəişləmir. Əgər başqa sahələrdədəqiqlik və konkretlik tələb
olunursa, treydinqdə əksinə, ancaqehtimallarla düşünmək və ehti-mallarla işləmək lazımdır. Yənibiz təfəkkürümüzü ehtimallara,gümanlara kökləməliyik. “Beləolacaq” kimi anlayışlarıtəfəkkürümüzdən silib, yerinə“belə ola bilər”, “belə olmaq ehti-malı var” anlayışlarını daxil et-məliyik.
Bax, bu, treyderin düşüncətərzidir. Amma treyderin düşüncətərzi təkcə bununla məhdudlaşmır.İtkiyə və qazanca “adi” insan kimibaxmamaq, qazancda itki, itkidəqazanc görmək treyderin düşüncətərzinin digər özəlliyidir.
İndi uğurlu treyder və “Zonadaticarət” adlı məşhur kitabın müəl-lifi olan Mark Duqlas yazır: “Mən198-ci ildə Çikaqo Əmtəə bir-jasında ticarətə yeni başlayandabir neçə ay ərzində nəyim varidisə, hamısını itirmişdim. Niyə?Çünki öz həyat tərzimi ticarətəgətirmişdim! Daha dəqiqi, özhəyat tərzimi ticarətimlə qarışdır-mışdım. Treyder kimi təcrübətopladıqca mən özümü daha yaxşıtanıdım və bunu başa düşdüm.Həmçinin psixologiyanın ticarət-dəki rolunu daha dərindən dərkelədim. Dərk elədim ki, intizamlıtreyder olmaq nə qədər vacibdir”.
Uğurlu treyderlər ona görəuğurludurlar ki, ancaq bazardaqazanmağa kömək edə bilənşeylərə həyatlarında yer verirlər.Qazanmağa xeyir verməyənşeylərlə beyinlərini doldurmurlar.Onlar anlayırlar ki, qazanmaqüçün qiymətin hara gedəcəyiniəvvəlcədən bilmək vacib deyil;bazarda hər şey baş verə bilər;bazarda keçən hər bir gün, hərsaat, hər əməliyyat unikaldır vətreyderə qiymətli təcrübəqazandırır. Bazar – aqressivmühitdir, həmin mühitdə təmkinvə özünəinam son dərəcə vacibkeyfiyyətlərdir.
Bir çox treyderlər problemin özdüşüncə tərzlərində olması iləbarışmaq istəmirlər. Amma bu,belədir və inanın, belə olduğuartıq çoxdan sübuta yetirilib!Bazarda ehtimallara söykənəndüşüncə tərzi elə qalibin düşüncətərzidir. Ticarət sistemi bunlardançox-çox sonra gəlir. Bir də təkrar-layıram: ilk növbədə özünüzdətreyder düşüncəsi formalaşdırın!
GoldenRain strategiyasısadə, anlaşıqlı və gəlirliticarət sistemidir. Strate-
giyaya əsasən, ticarət 15 dəqiqəlikzaman intervalında, eur/usdcütlüyündə aparılır. StrategiyadaMartingeyl metoduna əsaslananikiaddımlı dönüşdən istifadə edilir.Əməliyyatın tövsiyə olunan həcmikapitalın 2%-i qədərdir.
Strategiyanın mahiyyəti
Günlük şamın bağlanmasınıgözləyir və həmin bağlanışqiyməti səviyyəsində düz üfiqixətt çəkirik. Bu, “0” səviyyəsi ola-
caq. Sonra həmin xəttdən 20punkt yuxarıda və 20 punktaşağıda daha 2 yeni üfiqi xətt qu-ruruq.
Şəkil 1-də bizim üçün “0”səviyyəsi 1.2600-dır. Çünkiəvvəlki gün məhz bu qiymətdəbağlanmışdı. Daha sonra 1.2620və 1.2580 səviyyələrindən növbətixəttləri çəkirik.
Satış əməliyyatı üçün:
1) Əgər qiymət aşağı xəttin(-20) altında bağlanarsa, satışəməliyyatı açırıq.
2) “0” səviyyəsində iki “selllimit” orderi qoyuruq. Bu iki or-derin cəmi depozitin 2%-i həc-mində olmalıdır.
Limit orderlərindən biri həmişə200 punktluq sabit teyk-profitəmalikdir.
3) Bu orderlə eyni zamanda“yarılma” orderi də qoyuruq –kanalın yuxarı sərhədinin (+20)üzərində buy-stop qurulur. Onunhəcmi depozitin 4%-i qədər ol-malıdır.
Bundan sonra mümkün ssena-rilərə əsasən hərəkət edirik:
Qiymət (-20) xəttini keçəndənsonra “0” xəttinə qədər qayıdır vəbu zaman limit orderlərə əsasəndaha iki satış əməliyyatı açılır.Bundan sonra qiymət aşağıyahərəkətini davam etdirir və (-20)xəttindən də aşağı gedir. Buzaman limit orderlərdən birihədəfinə çataraq, teyk-profitləbağlanır.
Orderin biri teyk-profitləbağlananda “0” xəttində depozitin1%-i həcmində daha bir sell-limitorderi qoyulur. Əgər qiymət yenədə “0” xəttinə qayıdarsa, həminorder də işə düşür və satışəməliyyatı açılır.
Yox, əgər qiymət “0” səviyyəs-inə doğru qayıtmasa və aşağıyahərəkətini davam etdirsə, ondagünlük şamın bağlanmasına 2dəqiqə qalmış gəliri götürübbazardan çıxmaq lazımdır.
2-ci variant
Qiymət (-20) xəttini keçəndən
sonra “0” xəttinə qədər qayıdır vəbu zaman limit orderlərə əsasəndaha iki satış əməliyyatı açılır.Amma qiymət aşağıya getmir,əksinə, (+20) xəttindən yuxarıyaqalxır. Bu zaman buy-stop orderiişə düşür və depozitin 4%-i həc-mində əməliyyat açılır.
Həmin əməliyyat açılan zamanbiz “0” xəttində sell stop orderi dəqoyuruq.
Əgər qiymət yuxarıya doğruhərəkətinə davam edərsə, 4 açıqəməliyyat birlikdə müəyyən gəlirverəndən sonra hamısınıbağlayırıq.
Yox, əgər qiymət geriyə - “0”xəttinə qayıdarsa, depozitin 6%-i
həcmində olan sell-stop işə düşür.İndi bizim 4 açıq əməliyyatımızvar: satış – 1%, satış – 1%, alış –4%, satış – 6%. Bu vəziyyətdəəgər qiymət aşağıya gedərək, (-20) xəttini kəsib, 40 punkt daensə, əməliyyat profitlə bağlanır.
Alış əməliyyatı üçün bu şərtlərəksinə yerinə yetirilir.
Bütün açıq orderlər günlükşamın bağlanmasına 2-5 dəqiqəqalmış ləğv edilməlidirlər.
Günlük şam bağlanan kimi yenibaşlayan gündə eyni qaydaları lapəvvəldən bir də tətbiq eləyirik.
Yeni başlayan treyderləri daimiki hiss təqib edir: qorxu vətamah. “Müharibə sənəti” bu ikiemosional vəziyyət arasındakıməsafəni qısaltmağa və sizi irəliaparacaq optimal vəziyyətə kök-ləməyə yardımçı olacaq. Buməqalədə “Müharibə sənəti”ndəkidərslərdən treyder fəaliyyətindənecə istifadə etməyi nəzərdənkeçirəcəyik.
Deyirlər, “qolf oyunu otluqdayox, beyində oynanılır”. Fyuçer-slərlə, valyutalarla, opsionlarla vəya aksiyalarla da ticarət dəbeyində baş verir. Sizin beyinoyununuz paritet olmalıdır. Əgərbelə deyilsə, uğursuzluq qaçıl-mazdır.
Kitab 6, paraqraf 52: Ruh
yüksəkliyi və mənəvizəiflik.
“...Heç də həmişə
böyük qüvvə kiçiyə qalib
gəlməyə qadir deyil. Əgər
kiçik qüvvə adekvat təşkil
olunubsa, böyük ləng or-
dunu məhv edə bilər. Bu
taktika “vur və qaç”
adını alıb...”
Siz elə həmin “kiçikqüvvə”siniz ki, trilyon-larla kapitala malik in-vestisiya bazarlarındamübarizə aparırsınız. Gəlir əldəetmək üçün daha yaxşı imkanlarvəd verən bir neçə bazardasəylərinizi cəmləşdirməklə “vurvə qaç” taktikasından istifadə edəbilərsiniz. Bu, gəlir əldə etməyinyeganə yoludur. Sizin kapitalınızda azdır, vaxtınız da. Ona görə dəbütün məsələ ondan ibarətdir ki,bu cür şəraitdə müflis olmağarazısınız, yoxsa qorxu vətamahınıza nəzarət edəbiləcəksiniz? Əgər sınaq vəsəhvlərlə iri spekulyantlar kimiişləməyi öyrənsəniz, siz mükafat-landırılacaqsınız.
Siz hedcləmə ilə ticarət aparan-ların, iri spekulyantların köməyiilə formalaşan patternləri tanı-malısınız. Bazar iştirakçılarının buiki qrupu uzunmüddətli əməliyy-atlar açırlar. Buna görə də onlarınpozisiyalarını analiz etməyəhəmişə imkan var. Məqsəd onlarınböyük potensialından öz xeyrim-izə istifadə etməkdir ki, bazardaonların təşəbbüsü ilə baş verənhərəkətləri tuta bilək və daha azrisk tələb edən kapitalı idarə tak-tikasından istifadə etməkləbazardakı axını izləyək.
Kitab 7, paraqraf 57:
Vəziyyətlə manipulyasiya
Jurnalı forumda müzakirə et
Treydinq və“müharibə sənəti”
Uğurlu treyder olmaq üçün siz 3 “A”dan effektiv istifadə
etməyi bacarmalısınız: avadanlıq, alətlər və ağlınız
Bir çox treyderlər effektiv işüçün kifayət qədər vəsaitə malikdeyillər. Onlar ciblərindəkiniMacdonalds-da hamburgerə sərfetməklə böyük pullar barədəxəyallar qururlar. Bu minvallatreyder kimi uğur qazanmaq üçünsizi əhatə edən vəziyyətlə mani-pulyasiya etməyi öyrənməklazımdır.
Bunun üçün siz kapitalın effek-tiv idarə olunması metodunu,texniki analizi və risklərin idarəolunması texnikasını öyrən-məlisiniz. Bazarda uğur qazanmaqüçün sizə
savadlı plan-laşdırma lazımdır. Hər yeni ticarətimkanına yeni baxışla bax-malısınız.
Kitab 7, paraqraf 61.
Vəziyyətlə manipulyasiya
“...Zamandan asılı olaraq
döyüşçülərin çoxunun ruh yüksək-
liyi dəyişir. Səhər onlar enerjili
olurlar və döyüş axtarırlar; əgər
döyüş baş vermədisə, gün ərzində
əzginləşirlər. Axşama isə ener-
jiləri tükənir və onlar döyüş mey-
danında olmaq istəmirlər...”
Müxtəlif vaxtlarda ruhyüksəkliyinizi analizedin. Əgər siz skalpinqmetodları ilə ticarətapararaq başınızı divaravurmağa öyrəşmisinizsə,svinq və ya uzunmüddətlitaktikalardan da istifadəetməyə qorxmayın.Məsələ nə qədərəməliyyat açmağınızdadeyil, onlardan neçəsinin və nəqədər gəlir gətirməsindədir.Özünüzü müxtəlif zaman interval-larında və müxtəlif bazarlarda sı-naqdan keçirin. Fyuçerslərlə və yaforeksdə ticarətdə yalnız birticarət metodunun olması fikrinəaldanmayın.
Kitab 4. Taktiki dispozisiya
“...Təcrübəli və yaxşı
döyüşçülər
ilk əvvəl
özlərini məğlub kimi qələmə verir-
lər, sonra rəqibi məğlub etmək
üçün münasib anı güdürlər...”
Fyuçerslər nəyə görə yaradılıb?Əgər siz bu sualın cavabınıbilirsinizsə, onda siz adi fyuçersticarətçisindən 10 addımirəlidəsiniz. Əgər siz bu bilikdənistifadə edirsinizsə, onda siz 5%ən uğurlu treyderlərin sırasınadaxilsiniz və bu məqaləni axırakimi oxumağınıza ehtiyac yoxdur.
Digərləri üçün bu böyük sirrinüstünü açacağam. Əslində hər şey
çox sadədir. Fyuçerslərə in-vestisiya yatırmaq siğorta mex-anizmi kimi yaradılıb. Çox sadə.Təcili valyuta bazarı, fyuçersbazarı və opsion bazarı müdafiəqatarı kimi yaradılıb. Hər vaqo-nunda daha çox kredit çiyni var.Bazarda inanırlar ki, alıcılar vəsatıcılar əslində bu və ya digərməhsulun haqqını ödəmək üçünbu və ya digər məhsula, ya danəğd vəsaitə sahibdirlər.
“...Məğlubiyyətdən özümüzü
qorumaq öz əlimizdədir; düşmənə
qalib gəlmək imkanı onların
əlindədir...”
Spekulyasiya və qumar oyunuiki ayrı işdir. Qumar oyunu odurki, fyuçerslərlə işləyərkən mənnecə gəldi satış və ya alış verirəm.Spekulyasiyada isə hətta mənsəhv etsəm belə, qorunmuş ol-malıyam.
“...Əgər biz özümüzü məğlu-
biyyətdən qorumaq istəyiriksə,
müdafiə taktikalarından istifadə
etməliyik, əgər düşmənə qalib
gəlmək istəyiriksə, hücumə
keçməliyik...”
Bir neçə bazarda eyni vaxtdaticarət aparmaqdan qorxmayın,bu, sizə ticarətdə uğur qazanabilməyən 95% digər treyderlərləmüqayisədə üstünlük verəcək.
Forex ticarətindən sözdüşəndə bizə çox vaxtkapitalın idarə olun-
ması qaydalarının vacib-liyindən söhbət açırlar. Həminqaydaların da ən əsası budurki, əməliyyata düşən orta gəlirorta ziyandan çox olmalıdır.Əlbəttə, bu, son dərəcə məntiq-lidir. Amma diqqətləyanaşanda anlamaq çətin deyilki, bu ideyada bəzi korrek-tələrə ehtiyac var...
Gəlir/risk nisbəti deyəndə nənəzərdə tutulur? Məsələn, hərhansı bir əməliyyatda sizin göz-lənilən gəliriniz 900$, gözlə-nilən itkiniz 300$ götürülsə,onda gəlir/risk nisbəti 3:1 ola-caq – yəni 900 $:300 $.
Treydinqlə bağlı əksərkitablar və “quru”lar məsləhətgörürlər ki, bu nisbət ən pis
halda 2:1 və ya 3:1 şəklindəolsun. Belə ki, hər bir potensial200 $ və ya 300 $-lıq gəliri100$-lıq potensial itki müşayiətetməlidir. İlk baxışdan çoxlarıbu
tövsiyə ilə razılaşır. Çünkibütün hallarda potensial gəliriçox, potesial itkini az götürmək
lazım deyilmi? Düzgün cavab:həmişə yox!
Fakt odur ki, bu məşhur məs-ləhət
sizi çaşdıra, bir sıra hallardaisə hətta hesabınıza ziyan davura bilər.
Çünki gəlir/itki nisbətini2:1və ya 3:1 ölçüsündə saxla-maq tövsiyəsi çox ümumi xarak-terlidir, həddindən artıqsadələşdirilib və Forexbazarının praktik reallıqları ilədüz gəlmir. Bundan başqa,həmin məsləhətdə treyderinticarət üslubu da nəzərə alın-mayıb.
Bu yerdə mütləq Əməliyyatüzrə Orta Gəlirlik Faktorunu(OGF) yada salmaq lazımdır.Bu faktoru ayrı cür “statistikgözləmə” də adlandırırlar. Əs-lində treyder məhz onu hesabla-malı və fəaliyyətini ona uyğundəyərləndirməlidir. Çünkiticarətdə əsas olan nəticədir,ayrı-ayr əməliyyatların taleyiyox. Szin ticarətin nəticəsi isəməhz Orta Gəlirlik Faktorundanasılıdır.
Əməliyyat üzrə Orta GəlirlikFaktoru (OGF) belə hesablanır:
Gəlin, bu qaydanın tətbiq ol-unduğu hipotetik ssenarilərəbaxaq.
Ssenari A. Tutaq ki, 10əməliyyatın 3-də siz gəlir,qalanlarında itki götürmüsünüz.Beləliklə, sizin gəlir ehtimalınız30%-ə, yaxud 0.3-ə bərabərdir,itki ehtimalınız isə 70%, yaxud0.7-yə. Fərz edək ki, gəlirliəməliyyatda orta qazanc 600$,ziyanlı əməliy-
yatda orta itki 300$-dır. Bu ssenaridə Orta GəlirlikFaktoru belə olacaq:
OGF= (0.3 x $600)- (0.7 x$300) = - $30
Gördüyünüz kimi, OGF mənfiədədlə ifadə olunur. Bu isə odeməkdir ki, siz açdığınız hərəməliyyatda böyük ehtimalla,
30$ itirirsiniz. Yəni strate-giyanız açıq-aşkar itkili strate-giyadır! Hətta gəlir/itki nisbəti2:1 olanda da sizin ticarət meto-dunuz itki gətirir.
Ssenari B. İndi isə gəlin, eləbir ticarət metoduna baxaq ki,orada gəlir/itki nisbəti 1:3 olsada, verdiyi gəlirli əməliyyatlarınsayı itkili əməliyyatlardan çox-dur. Tutaq ki, 10 əməliyatdan8-i gəlirlə, 2-si
itki ilə yekunlaşıb. Bussenaridə Orta Gəlirlik Faktorubelə olacaq:
OGF= (0.8 x $100)- (0.2 x$300) = $20
Taktikanın Orta Gəlirlik Fak-toru müsbətdir, bu isə üzünmüd-dətli planda sizə qazanc vədedir.
Yadda saxlamaq lazımdır ki,Forexdə ticarətin vahid re-septləri yoxdur. İstər kapitalınidarə olunmasında, istərsə dəticarət taktikasının seçimindəheç kimə hazır yollar göstərməkmümkün deyil. Ənənəvi məs-ləhətlərin real ticarətdünyasında ciddi bir faydasıdəymir. Əsas olan yalnız budurki, sizin Orta Gəlirlik Fak-torunuz müsbət olsun. Yalnız buhalda son nəticədə hesabınızıartım gözləyir.
Jurnalı forumda müzakirə et
Gəlir/itki nisbətini 2:1və ya 3:1
ölçüsündə saxlamaq tövsiyəsi çox ümumi
xarakterlidir, həddindən artıq sadələşdirilib və
Forex bazarının praktik reallıqları ilə düz gəlmir.
İki il əvvəl bir müştəriyəizahat verməli oldum ki,nəyə görə texniki analiz
bazara giriş və çıxışları axtar-maq üçün faydalı ola bilər.Stoldakı çap edilmiş qrafikigötürüb, üzərində trend kanal-ları, dönüş və davamedici pat-ternləri karandaşla çəkməyəbaşladım. Bununla bərabər,həm də müxtəlif qrup treyder-lərin necə və nə üçün əməliyyataçdıqlarını ona izah edirdim.Amma o, məni başa düşmədi.
Sonda markeri götürüb,
qrafikdə çəkdiyim şəkillərin
üstündə ziqzaqvari patternlər
cızaraq, dedim: “İndi
görürsənmi, müxtəlif qrup in-
vestorların hərəkəti patternlərin
təkrarlanmasına necə gətirib
çıxarır?”
O, çəkdiyim bir-birinə oxşar
hərəkət fraktallarının sayından
heyrətlənərək, dedi: “Onda bizə
sadəcə bir patterni öyrənmək
lazımdır ki, uğurlu ticarət
aparaq”. Təəccüblənərək ona
bildirdim ki, əslində hər şey elə
də asan deyil və qrafiki yerinə
qoydum. Amma həmin gündən
fraktallar mənim diqqətimi çək-
məyə başladı.
Jurnalı forumda müzakirə et
“Parlayan fraktallar”
Çalışın, onların işığından istifadə edəsiniz!
Şəkil 1. Fraktal formasında konsolidasiya nümunəsi
1) Beynəlxalq təşkilatlarınneqativ proqnozu, Yunanıstanınxilas ediləcəyi ilə bağlı ey-foriyanın tükənməsi yayın sonu vəpayızın əvvəlində Avronun çoxgərgin bir qrafik yaradacağındanxəbər verir.
Jurnalı forumda müzakirə et
Sentyabr ayı üçün ekspert proqnozları
Nəhayət, treyderlər üçün süst keçənyay fəsli bitdi və indi yeni mövsümbaşlayır. Ənənəvi olaraq payız – in-
vestorların aktivləşdiyi, investisiya fəaliyyə-tinin gücləndiyi fəsil sayılır. Bu mövsüm adətənbazarlarda ticarət həcmlərinin çoxalması iləyadda qalır.
Bəs sentyabrda forex bazarında nə gözləməkolar? Biz ənənəvi ekspertlərimizə yenə də ikisualla müraciət etmişik:
1) Sentyabr ayında eur/usd cütlüyündənnə gözləyirsiniz?2) Başqa hansı cütlüklərə diqqət yetirməyiməsləhət görürsünüz?
Bir cümlə ilə
Fərid Hüseynov: - Eur/jpy artım üçün çox gözəlpozisiyadadır.Hədəf kimi 102-103 aralığını seçmək olar.
Hazırda Avro da daxil olmaqlariskli valyutalara olan tələbatımən qızılın bahalaşması iləəlaqələndirərdim. Çünki valyutacütlüklərinin özlərinin investor-larda maraq oyadacaq güclü arqu-mentləri yoxdur. Avroortamüddətli korreksiya fazasın-dadır. Bu korreksiya 1.3100-əqədər davam edə bilər. Eniş üçün1.23-dən aşağı düşməsi lazımdır.
2) Usd/jpy cütlüyü diqqətə la-yiqdir. 78.00-in kəsilməyi cütlüyüazı 76.00-a qədər apara bilər.
Eur/chf bu ay kəskin hərəkətedə bilər. İsveç mərkəzi bankınınbəyanatlarını izləmək lazımdır.
Eur/jpy artım üçün çox gözəlpozisiyadadır. Hədəf kimi 102-103 aralığını seçmək olar.
Səbinə Məmmədqızı
1) Gündəlik qrafikdə avro/dol-lar 1.2550 səviyyəsindən keçəntrend xəttini qıraraq, yuxarıdamöhkəmlənib,amma hazırda1.2640 səviyyəsi vacib müqavi-mətdir. Əgər bu səviyyəniyuxarıya doğru qıra bilməzsə,cütlük 1.2550-35 ətrafını yenidənyoxlaya bilər ki, bu dəstəyin qırıl-ması eniş trendinin bərpasına və1.2500 fiquruna, 1.2460, 1.2405və 1.2350 dəsətəklərinə enişəgətirə bilər.
1.2640 müqavimətinin yuxarıya
doğru qırılması 1.2760 ətrafındankeçən növbəti müqavimətə doğruhərəkətə səbəb olacaq.
2) Gbp/usd cütlüyünə nəzərsalmaq istəyərdim. Cütlükhazırda 1.59 fiqurunun qırıl-masına cəhd edir. Buna nailolarsa, funt/dollardan1.6050,1.6170 və 1.6250 və1.6320 ətraflarına qalxış göz-ləmək lazımdır.
Mavlet Baqiyev
1) Budur, yay da qurtardı...Bazarın likvidliyi getdikcə arta-caq, həcmlər çoxalacaq. Ona görədə diqqətli olmalıyıq.
Avro/dollar hazırda 1,2600zonasında konsolidasiya olunur.Burada səliqəli işləmək lazımdır.Nəzərə alsaq ki, sentyabr – yaytətilindən sonra gələn ilk iş ayıdır,yəqin, bazar iştirakçılarının çoxuhələ mövqelərini qətiləşdirməyib-lər. Nəticədə bazarda kəskinsıçrayışlar baş verəcək.
Düşünürəm ki, bu ay ərzindəavro/dolların 1.2680-1.2760zonasına artımını görə biləcəyik.Əks halda cütlük 1.2450, dahasonra isə hətta 1.2380-ə qədər enəbilər.
2) İstirahətinə davam etməkistəyənlər üçün Yeni Zelandiya“dənizini” – nzd/usd cütlüyünü
məsləhət görə bilərəm.
Qafar İmanverdiyev
1) Bir çox analitiklər sentyabrayında Avronun düşəcəyinidesələr də, düşünürəm ki, belə ol-mayacaq. Buna həm fundamental,həm də texniki səbəblər var.
Qrafikə nəzər salsaq, proqno-zlaşdıra bilərik ki, eur\usd cütlüyü1.2693 səviyyəsini yuxarıyakəsərək, 1.2910-1.3067-1.3211 və1.3309 nöqtələrini yoxlayacaq;əks halda 1.2500-1.2289 və1.2131-ə qədər korreksiya edəcək.
2) Eur\usd cütlüyünü həm spredcəhətdən, həm də təhlukəsizliktərəfdən izləməyi daha üstün tutu-ram.
İlqar Vəliyev
1) Avronun artımının hədəfi1.30 səviyyəsidir. Yalnız həminsəviyyəyə çatılandan sonra“ayı”ların bazara qayıdacaqlarınıgözləmək olar.
2) Neftdə maraqlı situasiya var.Əgər 98 səviyyəsi keçilsə vəqiymət 99-dan yuxarıda möhkəm-lənsə, düşünürəm ki, uzunmüd-dətli planda hətta 120-yə də çatabilər. Yox, əgər alınmasa, “üçbu-cağ”ın daxilində qalacağıq.
Gözlədiyimiz kimi, avqust ayı“buğa”ların aktivliyi ilə keçdi.Onlar öyünə bilərlər: “Kijun” xəttiilk cəhddən keçildi. Güman ki,növbəti həftə 1,27 zonasında kon-solidasiya ilə başlayacaq və“buğa”lar yeni qüvvə toplayaraq,1,32-1,33 zonasına hücumakeçəcəklər. Alış əməliyyatı olanlarvə almağı planlaşdıranlar“stop”ları 1,25 səviyyəsinin altında yerləşdirə bilərlər.
DAILY
Bütün xəttlər yuxarıya işarə edir. Mümkün korreksiyaların hədəfləri 1,2650 zonası ola bilər. Ona görə dəya aşağıda alın, ya da “stop”ları bu səviyyənin aşağısında yerləşdirin.
Jurnalı forumda müzakirə et
“İşimoku” Qrafik Sistemi əsasında təhlil
İşıqlı bir gündür, amma,Balaca bir bulud gəlir Narın damcılar çilənir
Funt/dollarda “buğa”lar artıq “bulud”u yuxarıya doğru yarıblar. “Bulud”un test olunmasını gözləyib, alışəməliyyatı aça bilərik. Alış əməliyyatı bir qədər aşağıda - 1,5950-90 zonasında açılmalıdır. Yarılmış “bulud”məhz orada yerləşir. Həmin bulud “buğa”lara potensial dəstək ola bilər.
“Stop”ları qısa qoymaq lazımdır, çünki əgər qiymət “bulud”un daxilinə girərsə, onun perspektivləri du-manlı olacaq (1,5850-1,59). Hədəf - 1,62.
DAILY
Bütün xəttlər yuxarıya işarə edir. Amma yaxşı olar ki, alış əməliyyatları korreksiya zamanı açılsın – heçolmasa 1,5950 ətrafında. “Stop”lar 1,5850-dən aşağıda qoyulmalıdır.
Kijun xətti yarılıb. Onun test olunması və qiymətin bir qədər də aşağıya – “bulud”a doğru (0,91,-0,92)düşməsi gözləniləndir . “Stop”ları 0,97-dən yuxarıda qoyuruq.
DAILY
Bütün xəttlər istiqamətin cənuba doğru olduğunu göstərir. Hazırkı səviyyələrdən satmaq olar. Amma dahayaxşısı gözləyib, artım zamanı satmaqdır. Stop - 0,9550, hədəf - 0,93.
Yena axır ki, “ölü xaç” yaradaraq, “bulud”dan aşağıya çıxdı. Qiymətin heç olmasa 77,00-yə qədər enməsigözlənilə bilər. Stopları “bulud”da qoyuruq -79,50.
DAILY
“Ölü xaç” yaranıb, ardınca da “bulud” aşağıya doğru yarılıb. Tam satış vəziyyətidir. Stop - 79,50, hədəf -77.50.
Eur/usdEur/usd iyun, iyul, avqust maksimumlarını əhatə edən 1.2630-1.2750 müqavimət baryerinə yaxınlaşır.
Əgər bu baryeri dəf edə bilsə, artım 1.3000 ətraflarına qədər davam edəcək. Ümumiyyətlə, trend enişiniancaq 1.2280-1.2300 dəstək baryerini qırdıqdan sonra davam edə bilər.
Funt/dollar 1.5900 ətrafındakı avqust maksimumunu qırmağa çalışır. Əgər buna nail olsa, 1.6000-ə qədərqalxa bilər.
Cütlüyün hazırkı artım hərəkəti 1.6100 ətraflarına çatsa, onun uzunmüddətli artım trendinə girmə ehtimalıçoxalacaq. Enişin qarşısını alan ən mühüm maneə 1.5750 ətrafında yerləşən dəstək səviyyəsidir.
Qızıla olan tələbatın artması fonunda dollar təzyiq altındadır. Usd/chf cütlüyü hazırda 0.9600, 0.9400 kimimühüm dəstək səviyyələrini yoxlayır. Artım potensialı hələ də qalmaqdadır, enişin kəskinləşəcəyi barədəiyul minimumunun (0.9422) kəsilməsindən sonra danışmaq olar.
Jurnalı forumda müzakirə et
Xülasə:
Artım potensialı qalsa da,cütlük ciddi təzyiq altındadır
Yay ayları dollar/yena cütlüyünü enən üçbucaq fiquru yaratmağa sövq etdi. Adətən belə fiqurlar enişdənxəbər verir. Amma... 78.00 dəstək səviyyəsi investorların diqqət mərkəzindədir. Çünki bu səviyyəninkəsilməsi kütləvi satışlara gətirib çıxarda bilər. Ortamüddətli müqavimət səviyyəsi 79.00 ətraflarında yer-ləşir.
Jurnalı forumda müzakirə et
Xülasə:
78.00 dəstək səviyyəsiinvestorların diqqət mərkəzindədir.
Avro/dollar cütlüyü üçün nəzərdə tutulan ssenari reallaşmaqdadır. Bu ssenariyə görə cütlük (B) İntermedi-ate korreksiyası dalğasında hərəkət edirdi. Korreksiya W-X-Y-XX-Z Minor üçqat ziqzaq strukturuna ma-likdir. Onun sonuncu Z Minor dalğası yekunlaşandan sonra yuxarıya doğru (C) İntermediate dalğasıgözlənilirdi. Belə görünür ki, artıq Z Minor da formalaşıb qurtarıb, qiymət kanaldan çıxıb və yuxarıya doğruhərəkətinə başlayıb.
Jurnalı forumda müzakirə et
Elliot Dalğalarının AnaliziŞərti işarələr:
>A - «A» dalğası hələ davamedir
…A - “A” dalğasının başlaya-
cağı gözlənilir
- Müqavimət səviyyəsiyarılsa, qiymət yuxarıya hərəkətedəcək
- Dəstək səviyyəsi yarılsa,
qiymət aşağıya hərəkət edəcək
Conformative - Bu səviyyəkeçiləndə ssenari təsdiqlənəcək
Critical - Bu səviyyə keçiləndəssenari qüvvədən düşəcək
Ötən sayımızda belə yazmışdıq: “Güman ki, [y] minute korreksiya dalğası bitib. Trend xəttinin üstündəmöhkəmlənəcəyi təqdirdə qiymətin artım hərəkətini davam etdirəcəyini gözləyirik”. Şərt yerinə yetirildi vəqiymət qalxmağa başladı. Trendin davamını gözləyirik.
h4Bu taymfreymdəki vəziyyət sırf artım ssenarisidir. Klassik 5 dalğalı impulsun inkişafını mşahidə edirik.
Qrafikdə A-B-C-D-E minor üçbucağını görürük. Qiymət üçbucağın aşağı sərhədini test edib, pozabilməyib və geri qayıdıb. Qiymət ücbucaqdan çıxandan sonra satış əməliyyatları üçün fürsət axtarmaq olar.
daily Aşağıya doğru hərəkət açıq-aşkar impulsdur. Bu, eniş hərəkətinin başlanğıcı, 1 minor dalğası ola bilər.
Hazırda 2 minor dalğası inkişafdadır. Korreksiyanın bitməsini gözləyib, “ayı”lara qoşulmaq mümkündür.
Dollar/frank əvvəlki ssenari üzrə hərəkət edir. Artım trendi hələ qüvvədədir. Amma bunun 3, yoxsa Cdalğası olduğunu demək hələ ki, çətindir. Ona görə də, hadisələrin inkişafını gözləyirik.
dailyBu zaman periodundakı vəziyyətə baxsaq, yuxarıya doğru 5 dalğa formalaşıb. Bu, güman ki, [iii] minuette
dalğasıdır. Demək, aşağıya hərəkət [iv] minuette korreksiyasıdır və onun bitməsindən sonra artımındavamını gözləyirik.
Dalğa mənzərəsi yavaş-yavaş aydınlaşmağa başlayır. “Ayı”lar sifətlərini göstərirlər. İstisna deyil ki,qiymət aşağıya doğru C Minor dalğasını yaratmaqdadır.
dailyBu qrafikdə yuxarı perioddakı ssenarinin təsdiqinə baxırıq. Aşağıya doğru (i) minuette və (ii) minuette
dalğaları formalaşıb. Demək, enişin davamını gözləyirik. Amma kritik xətt keçilərsə, ssenari qüvvədəndüşəcək.
Adından da göründüyü kimi, bu kitabtreydinqdin ancaq bir seqmentinə -deytreydinqə həsr olunub. İnternet va-
sitəsilə treydinqin geniş yayılması son vaxtlardeytreydinqin xeyli məşhurlaşmasına səbəb olub.İnvestorların və treyderlərin ancaq bu seqmentləməşğul olan sinfi formalaşıb. Kitab da ilk növbədəonlar üçündür. Amma əlbəttə ki, orta və uzunmüd-dətli ticarətlə məşğul olanlar da orada kifayət qədəryeni ideyalar tapa bilərlər.
Kitabın adının ikinci hissəsi belədir: “Növbətişamın hesablanması”. Və doğrudan da, müəllifkitabın böyük hissəsini həmin ikinci adın doğrul-masına həsr edib. Kitabda təqdim olunan ticarət sis-temi aylıq zaman periodunda növbəti şamın rəngininmüəyyənləşdirilməsinə xidmət edən sistemdir.
Kitabda treyderlərə tanış olan indikatorlartamamilə yeni tərəflərdən tanıdılır. Onların iş rejimi,yaxşı və pis “işlədikləri” məqamlar ətraflı təsviredilir. Ticarət sistemlərinin yaradılması prinsipləriətraflı şəkildə təsvir olunub. Dönüş nöqtələrinin
müəyyən-ləşdirilməsiqaydalarınamüəllif xüsusidiqqət yetirir.Qiymətinhərəkətininproqnoz-laşdırılmasınadair real nü-munələrgöstərilir.
İndikator-larda divergen-siyanın tapılmasına dair kitabda maraqlı tövsiyələrvar. Osillyatorların iş prinsipləri dəqiq və ətraflısxemlərlə izah olunur. Kitabda həmçinin həcmgöstəricisinin ticarətdə tətbiqinə dair maraqlı məs-ləhətlər də var. Bunlarla tanış olandan sonra trederhətta yaxşı tanıdığı idikatorun işini də tamam fərqlişəkildə qiymətləndirəcək.
Sergey Belyayev
“Ticarət sistemi”
“İn Forex”in qiyməti:1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
…Sizə təqdim etdiyimizticarət sistemi belə bir sualacavab vermək məqsədi daşıyır:Gələn ayın şamı nə rəngdə ola-caq? İkincisi, sistem həmin ayınilk və son həftələrinin şamlarınınrəngini proqnozlaşdırmağa imkanyaradır. Ortadakı həftələrin pro-qnozlaşdırılması iş prosesində başverir. Daha sonra, sistem həftənin1-ci və 5-ci günlərinin şamlarınınrəngini xəbər verir…
…Yeni başlayan treyderlər adətənsistem qurmaq zamanı bir sıraçətinliklərlə üzləşirlər. Belə ki,bunun üçün bir sıra indikatorlarıniş prinsipini dəqiq anlamaqlazımdır. Bunu praktikada öyrən-mədən işlək sistem qurmaq
mümkün deyil. Hazırda xeyli ticarət sistemlərimövcud olsa da, onların çoxuişlək deyil. Çünki onlarnəzəriyyəyə əsaslanırlar və yalnıztarixi göstəricilərin üzərində testolunublar. Halbuki işlək sistemqurmaq üçün treyder 4-5 ilbazarda aktiv şəkildə işləməlidir.Bazarın yan-yörəsində hərlən-məkldən yox, məhz aktiv şəkildəişləməkdən söhbət gedir. Bu,ümumi qəbul olunmuş nor-madır…
…Dönüş zonalarını müəyyən-ləşdirmək üçün bu alətlərdən isti-
fadə etmək adətən yaxşı effektverir:1) Müqavimət-dəstək səviyyələri2) Müqavimət-dəstək xəttləri3) Bollincer zolağı4) Eksponensial MA5) Divergensiyanın xüsusiyyətləri6) Fibonaççi səviyyələri7) Yapon şamlarının analiziKonkret zaman anında trendinmüəyyənləşdirilməsi üçün ADXindikatorundan istifadə olunur.Əgər bazarda korreksiya gedirsə,növbəti şamın rənginin proqno-zlaşdırılmasında CCI indikatoruyaxşı effekt verə bilər…