Φιλοσοφία της Επιστήµης - eClass

Φηινζνθία ηεο Δπηζηήκεο

Βάζσ Κηληή

ΙΦΔ

Παλεπηζηήκην Αζελώλ

θηινζνθία

bull Μεηαθπζηθή-νληνινγία

bull Δπηζηεκνινγία-γλσζηνινγία-ζεσξία ηεο

γλώζεο

bull Λνγηθή

bull Ηζηθή (Πνιηηηθή Φηινζνθία Αηζζεηηθή)

--------------------------

Φηινζνθία ηνπ Χ

bull Ο Θεόο είλαη αλαγθαίν νλ

bull Τν δένλ δελ πεγάδεη από ηνλ Θεό

bull Οη αηζζήζεηο καο εμαπαηνύλ

bull Η πξνζσπηθή ηαπηόηεηα θαζνξίδεηαη από ην ζώκα

bull Η αλζξώπηλε αμηνπξέπεηα πξέπεη λα γίλεηαη ζεβαζηή

bull Η δηθαηνιόγεζε ησλ πεπνηζήζεώλ καο δελ κπνξεί λα είλαη νξηζηηθή

bull Γελ δηαζέηνπκε a priori γλώζε ηνπ θόζκνπ

bull Οη πξάμεηο καο θαζνξίδνληαη αηηηαθά από θπζηθνύο λόκνπο

bull Η ςπρή δελ είλαη ηίπνηα πεξηζζόηεξν από έλα ζύλνιν ησλ ιεηηνπξγηώλ

bull Τν κέιινλ κνηάδεη κε ην παξειζόλ

bull Ο εγθέθαινο είλαη ε έδξα ηεο ζπλείδεζεο

bull Η εζηθή έρεη ζξεζθεπηηθή βάζε

bull Γελ ζα πξέπεη λα θάλνπκε ην ζσζηό επεηδή θνβόκαζηε ηελ ηηκσξία

bull Ο Θεόο είλαη παλάγαζνο παληνγλώζηεο θαη παληνδύλακνο

bull Γελ κπνξνύκε λα απνδείμνπκε ηελ ύπαξμε ηνπ Θενύ

bull Η εκπεηξία είλαη πεγή γλώζεο

bull Σρεκαηίδνπκε πεπνηζήζεηο κε βάζε ηηο εληππώζεηο πνπ καο δίλνπλ νη αηζζήζεηο καο

bull Ο αηηηαθόο θαζνξηζκόο δελ ζπκβηβάδεηαη κε ηελ ειεπζεξία

bull Η ακεξνιεςία είλαη αμία πνπ πξέπεη λα δηέπεη ηηο πξάμεηο καο

bull Ο θνξέαο ηεο πξνζσπηθήο ηαπηόηεηαο είλαη ε άπιε ςπρή

επηζηήκε ή ldquoεπηζηήκεrdquo bull Peter Dear (2012) Eίλαη ε ηζηνξία ηεο επηζηήκεο κηα ηζηνξία ηεο

επηζηήκεο ή κηα ηζηνξία ηεο laquoεπηζηήκεοraquo Δάλ είλαη ην πξώην ηόηε

κπνξεί λα πεξηιακβάλεη θάζε είδνπο γλώζε ή αλζξώπηλε

δξαζηεξηόηεηα πνπ ζεσξνύκε ζνβαξή νξγαλσκέλε ηππηθά θαη

αμηνζέβαζηε Μπνξεί λα εθεηείλεηαη από ηνπο γλώκνλεο (gnomons)

ζηε γνληδησκαηηθή (genomics) από ηνπο δνξπθόξνπο ζηνπο

ζηαιαθηίηεο από ηελ ηήμε ζηδεξνκεηαιιεύκαηνο ζηελ αξραία Κέλπα

έσο ηελ Πνιπλεζηαθή λαπζηπινΐα Πνιύ ιίγα πξάγκαηα ζα έκελαλ

εθηόο θαη ε επξεία νπηηθή πνπ ζα ηα πεξηειάκβαλε ζα είρε ιίγε

ζπλνρή Δάλ είλαη ην δεύηεξν όκσο νηθεία εξγαιεία ηεο θνηλσληθήο

θαη δηαλνεηηθήο ηζηνξίαο ζα κπνξνύζαλ λα ρξεζηκνπνηεζνύλ γηα λα

πεξη-γξάςνπλ (delineate) ηελ ηζηνξία ηεο ηδέαο ή ηεο ηδενινγίαο ηεο

laquoεπηζηήκεοraquo πνπ ηόζν έρεη ζηνηρεηώζεη (that has so possessed) ηε

λεώηεξε θνπιηνύξα

Kuhn SSR 49

bull laquoΜηα εηνηκόξξνπε δνκή κε ιίγε ζπλνρή

αλάκεζα ζηα δηάθνξα κέξε ηεοraquo

bull ldquorather ramshackle structure with little

coherence among its various partsrdquo

httpswwwthe-tlscoukarticlespublicisaac-newton-

oddness

bull [Ο Newton] δνύζε ζε έλαλ θόζκν ηνπ

νπνίνπ νη θύξηεο αζρνιίεο ζα ήηαλ πην

νηθείεο ζηνλ al-Ash‟ari (θαη ίζσο αθόκε θαη

ζηνλ Ibn Taymiyyah) απ‟ όηη ζε έλαλ

επηζηήκνλα ηεο λεώηεξεο επνρήο [hellip]

θαίλεηαη όηη πεξλνύζε πεξηζζόηεξν ρξόλν

λνεηηθά ζηνλ ηέηαξην αηώλα απ‟ όηη ζηνλ

δέθαην έβδνκν

Scientist The story of a word

Sydney Ross (1962)

bull Science ζηελ Αγγιηθή γιώζζα ηνλ Μεζαίσλα από ηα

Γαιιηθά σο ζπλώλπκε ηεο γλώζεο (knowledge)

bull Scientist Ο όξνο εηζήρζε από ηνλ William Whewell ην

1834 ζην Quarterly ReviewΚαηά ην bdquoartist‟ γηα λα

ππνδειώζεη ηελ ελαζρόιεζε κε ην αληηθείκελν ηεο

έξεπλαο ηνπ θόζκνπ γεληθά

bull Οη επηζηήκεο ήηαλ εμεηδηθεπκέλνη θιάδνη

ηεο θηινζνθίαο θαη πεξηειάκβαλαλ επηά

επηζηήκεο ηεο κεζαησληθήο κάζεζεο

γξακκαηηθή ινγηθή ξεηνξηθή αξηζκεηηθή

κνπζηθή γεσκεηξία θαη αζηξνλνκία

Βηβιίν ηνπ 1821

bull Elements of the Philosophy of Plants

containing the Scientific Principles of

Botany

Locke Essay Bk IV1210

bull This way of getting and improving our

knowledge in substances only by experience

and history which is all that the weakness of our

faculties in this state of mediocrity which we are

in this world can attain to makes me suspect

that natural philosophy is not capable of being

made a science

To πώο θαηαλννύκε ηελ επηζηήκε δήηεκα κε

πξαθηηθέο ζπλέπεηεο

ndash Γηθαηνύληαη ζπγθεθξηκέλνη θιάδνη λα

νλνκάδνληαη επηζηεκνληθνί (ηαηξηθή λνκηθή

ηζηνξία αζηξνινγία νηθνλνκηθά θιπ)

ndash Πώο λα νξγαλώλνπκε ζρνιέο θαη

Παλεπηζηεκηαθά Ιδξύκαηα

ndash Πώο λα δηαλέκνπκε πόξνπο

bull Μεηαθπζηθό εξώηεκα

ndash Αλαδεηώληαο νξηζκό ηθαλέο θαη αλαγθαίεο

ζπλζήθεο

Toulmin

Οη νξηζκνί κνηάδνπλ κε δώλεο Όζν πην κηθξέο

ηόζν πην ειαζηηθέο πξέπεη λα είλαη [hellip]

ηεληώλνληάο ηεο κπνξνύλ λα ζπκπεξηιάβνπλ

ζρεδόλ ηα πάληα

Τη ελλννύκε κε bdquoεπηζηήκε‟ I

bull Δπξεία έλλνηα

ndash επηζηήκε (γλώζε)

ndash Wissenschaft

bull Quine Wissenschaft πεξηιακβάλεη καζεκαηηθά

ηζηνξία θαη όιεο ηηο ζθιεξέο θαη καιαθέο

επηζηήκεο κεηαμύ ηνπο

bull Σηελή έλλνηα

ndash Φπζηθέο επηζηήκεο

(NaturwissenschaftenGeisteswissenschaften)

Τη ελλννύκε κε bdquoεπηζηήκε‟ II

bull Δπηζηεκνληθή γλώζε

bull Δπηζηεκνληθή πξαθηηθή

Τη ελλννύκε κε bdquoεπηζηήκε‟ III

bull Κάπνην ηδεώδεο

(θαλνληζηηθή πξνζέγγηζε)

bull Έλα ηζηνξηθό θαηλόκελν

(πεξηγξαθηθή πξνζέγγηζε)

Τη ελλννύκε κε bdquoεπηζηήκε‟ IV

bull Απηό πνπ ζήκεξα ελλννύκε κε ηνλ όξν bdquoεπηζηήκε‟ νλνκαδόηαλ θπζηθή θηινζνθία (bdquonatural philosophy‟) θαη θπζηθή ηζηνξία (natural history)ηνλ 17ν θαη 18ν αηώλα

bull Η θπζηθή θηινζνθία αζθνύληαλ όρη κόλν από επηζηήκνλεο όπσο ν Γαιηιαίνο ή ν Νεύησλ αιιά θαη από γλσζηνύο θηινζόθνπο όπσο ν Μπέηθνλ (Bacon) θαη ν Λνθ (Locke)

bull Οη Μπέηθνλ θαη Λνθ έγξαςαλ θπζηθέο ηζηνξίεο νη νπνίεο δελ δηαθξίλνληαη από απηό πνπ ζήκεξα νλνκάδνπκε επηζηήκε

Locke

bull ζπλεξγάζηεθε ζηελά κε ηνλ Robert Boyle ζε έξεπλεο γηα ηνλ αέξα θαη ην αίκα ηνπ αλζξώπνπ

bull Σπλεξγάζηεθε επίζεο κε ηνλ γηαηξό Thomas Sydenham πνπ έγξαςε ηζηνξίεο αζζελεηώλ

bull Έγξαςε ηα ηαηξηθά δνθίκηα bdquoAnatomia‟ (1668) θαη bdquoArs Medica‟ ή bdquoDe Arte Medica‟

bull Έγξαςε γηα ηελ αλαπλνή

Locke

bull Τνπνζεηεί ηνλ εαπηό ηνπ καδί κε ηνλ

ldquoGalileo my lord Bacon Mr Boyle and

Mr Newton [hellip] with the great discoverers

of truth and advancers of knowledgerdquo

bull Θεσξνύζε όηη ην Δοκίμιο ηνπ ήηαλ κία

ηζηνξία ηεο λόεζεο

ndash Γξάθηεθε αθνινπζώληαο ldquothe Historical plain

Methodrdquo

Bacon

Bacon History of the winds

bull All winds have a power of drying even more than the sun itself For the sun draws forth vapours but does not disperse them unless it be very powerful whereas the wind both draws them out and carries them off

bull March winds are far more drying than summer winds so that musical instrument makers will wait for March winds to dry the material of their instruments and make it porous and musical

bull All winds clear the air and free it from corruption so that those are the healthiest years in which there is most wind

ηζηνξία

bull γλώζε ελ γέλεη πεξηγξαθή ζπιινγή από πεγέο ή από άκεζε παξαηήξεζε ηαμηλόκεζε δεηγκάησλπαξαδεηγκάησλ

bull Γλώζε βαζηζκέλε ζηελ αηζζεηεξηαθή αληίιεςε ή παξαηήξεζε

bull Ιζηνξηθό πεξηπηώζεσλππνζέζεσλ (case history) ε πεξηγξαθή κίαο κεκνλσκέλεο ηαηξηθήο πεξίπησζεο γηα έλα ρξνληθό δηάζηεκα

Σε θπιιάδην ηνπ 18νπ αηώλα θάησ από ηνλ όξν

bdquophilosophical‟ βξίζθνπκε

Α‟ ρξόλνο

bull Δπθιείδην Γεσκεηξία

bull Βηβιία αξηζκεηηθήο

bull Βηβιία ηξηγσλνκεηξίαο

bull Λνγηθή ηνπ

Αξηζηνηέιε

Β‟ ρξόλνο

bull Βηβιία αζηξνλνκίαο

bull Βηβιία καζεκαηηθώλ

bull Δηζαγσγή ζηε θπζηθή

bull Τν Essay ηνπ Λνθ

Σε θπιιάδην ηνπ 18νπ αηώλα θάησ από ηνλ όξν

bdquophilosophical‟ βξίζθνπκε

Γ‟ ρξόλνο

bull Βηβιία εζηθήο

bull Βηβιία γηα ηνπο

λόκνπο ηεο θύζεο

bull Βηβιία γεσγξαθίαο

Γ‟ ρξόλνο

bull Βηβιία κεηαθπζηθήο

bull αζηξνλνκίαο

bull καζεκαηηθώλ

bull Οπτική ηνπ Νεύησλα

Sydney Ross ldquoScientist The story of a wordrdquo

bull Οη επηζηήκεο όπσο θαηαλννύληαλ από ηνπο

Σρνιαζηηθνύο θηινζόθνπο ήηαλ εμεηδηθεπκέλνη

θιάδνη ηεο θηινζνθίαο θαη πεξηειάκβαλαλ επηά

επηζηήκεο ηεο κεζαησληθήο εθπaiδεπζεο

ndash γξακκαηηθή

ndash ινγηθή

ndash ξεηνξηθή

ndash αξηζκεηηθή

ndash κνπζηθή

ndash γεσκεηξία

ndash αζηξνλνκία

1800-1850 ζπλσλπκία

bull Βηβιίν πνπ εθδόζεθε ην 1821

ldquoElements of the Philosophy of Plants

containing the Scientific Principles of

Botanyrdquo

bull Τα όξηα ησλ θιάδσλ δηαπεξαηά

bull Έλαο πιήζνο όξσλ ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα ζεκαηνδνηεζεί έλα πιήζνο πεδίσλπξαθηηθώλ

bull Πεξηγξαθηθή ή θαλνληζηηθή πξνζέγγηζε

ndash Δάλ είλαη πεξηγξαθηθή ηόηε έρνπκε πξνβιήκαηα δηαθνξνπνίεζεο

ndash Δάλ είλαη θαλνληζηηθή ηόηε έρνπκε πξνβιήκαηα ζπλάθεηαο θαη απζεληίαο

Δπηζηεκνληθή κέζνδνο bull Απξνθαηάιεπηε παξαηήξεζε (dis-cover)

(είδσια tribus specus fori teatri)

bull Ακεξόιεπηε ζπιινγή δεδνκέλσλ

bull Αληηθεηκεληθή ηαμηλόκεζε δεδνκέλσλ

bull Γηαηύπσζε λόκσλ

bull Έιεγρνο ππνζέζεσλ

bull Δπαλαιεςηκόηεηα πεηξακαηηθώλ ειέγρσλ θαη απνηειεζκάησλ

bull Γεκόζηα πξνζβάζηκα δεδνκέλα

bull Έκθαζε ζηελ πνζνηηθνπνίεζε θαη ρξήζε καζεκαηηθώλ

bull Γηαθάλεηα ηεο γιώζζαο (θπξηνιεθηηθό λόεκα)

bull Ψεπδνεπηζηήκε

ndash Αιρεκεία

ndash Δπγνληθή

ndash Φξελνινγία

ndash Κνηλσληνβηνινγία

ndash Φπζηνγλσκηζκόο

ndash Οκνηνπαζεηηθή

ndash Παξαςπρνινγία

ndash Οπθνινγία

ndash Ψπρξή ζύληεμε

ndash Λπζέλθν

ndash Ππξακηδνινγία

Η επηκνλή ζηε δηάθξηζε επηζηήκεοκε-

επηζηήκεο κε βάζε έλαλ νξηζκό ππεξεηεί

ηδενινγηθνύο ζθνπνύο

Ωζηόζν έρνπκε αλάγθε λα δηαθξίλνπκε

κεηαμύ πξνηάζεσλ ζεσξηώλ πξαθηηθώλ

πνπ κπνξνύκε θαη δελ κπνξνύκε λα

εκπηζηεπόκαζηε

Μπνξνύκε λα πνύκε γηα ηελ επηζηήκεο απηό πνπ

είπε ν Rorty γηα ηε θηινζνθία

laquoΌπσο ε πνίεζε ζηα αγγιηθά είλαη κηα ζπλνκηιία

κεηαμύ ησλ Chaucer Shakespeare Milton

Wordsworth Yeats θαη ησλ ππνινίπσλ έηζη θαη

ε θηινζνθία ζηε Γύζε είλαη κηα ζπλνκηιία

κεηαμύ ησλ Παξκελίδε Πιάησλα Απγνπζηίλνπ

Χηνπκ Χέγθει Χάηληεγθεξ Βηηγθελζηάηλ θαη ησλ

ππνινίπσλ Τν λα είζαη θηιόζνθνο ζηε δηθή καο

πιεπξά ηνπ θόζκνπ είλαη λα κεηέρεηο ζε απηή ηε

ζπλνκηιία

bull Richard Feynman

laquoΗ θηινζνθία ηεο επηζηήκεο είλαη ηόζν

ρξήζηκε ζηνπο επηζηήκνλεο όζν ε

νξηληζνινγία γηα ηα πνπιηάraquo

Why science needs philosophy Lucie Laplane Paolo Mantovani Ralph Adolphs Hasok Chang Alberto Mantovani

Margaret McFall-Ngai Carlo Rovelli Elliott Sober and Thomas Pradeu

bull Η θιλοζοθία προζθέρει εννοιολογική διαζάθηζη

ndash Σηα βιαζηνθύηηαξα θάησ από ηελ ίδηα έλλνηα

ηεο bdquoβιαζηόηεηαο‟ ζηεγάδνληαη 4 δηαθνξεηηθέο

ηδηόηεηεο (εζσηεξηθή ηδηόηεηα πνπ ραξαθηεξίδεη

ην βιαζηνθύηηαξν αλεμάξηεηα από ην

πεξηβάιινλ εμσηεξηθή ηδηόηεηα πνπ επηβάιιεηαη

ζην βιαζηνθύηηαξν από ην πεξηβάιινλ

ζπζηεκηθή ηδηόηεηα πνπ ραξαθηεξίδεη έλαλ

πιεζπζκό θπηηάξσλ πξνδηαζεζηνθξαηηθή

ηδηόηεηα) Σπλέπεηα ζε ζεξαπείεο θαη θάξκαθα

bull Η θιλοζοθία μπορεί να ζυμβάλει ζηην

κριηική επιζηημονικών παραδοχών

ndash Η θηινζνθηθή θξηηηθή ζπλέβαιε ζηελ ηδέα

όηη ν θάζε νξγαληζκόο δελ είλαη γελεηηθά

νκνηνγελήο αιιά κηα ζπκβησηηθή θνηλόηεηα

πνπ θηινμελεί θαη αλέρεηαη πνιιαπιά μέλα

ζηνηρεία (πρ βαθηήξηα θαη ηνύο)

bull Δπίδξαζε ζηε γλσζηαθή επηζηήκε

ndash Από ηνλ ζπκπεξηθνξηζκό ζηελ

ππνινγηζηηθή αληίιεςε ηνπ λνπ θαη ηε

ζύγρξνλε γλσζηαθή επηζηήκε

(ζπνλδπισηή ζεσξία ηνπ λνπ-Fodor)

bull Δπίδξαζε ζηηο επηζηήκεο ηεο δσήο

ndash νξηζκόο ηνπ γνληδίνπ

ndash νξηζκόο ηνπ ηη είλαη εγγελέο (innate)

bull Eπίδξαζε ζηε θπζηθή

ndash νξηζκόο ηνπ ρξόλνπ (David Lewis)

Φηινζνθία θαη επηζηήκε ζε έλα ζπλερέο

bull H θηινζνθία θαη ε επηζηήκε έρνπλ θνηλά ηα

εξγαιεία ινγηθήο ηελ ελλνηνινγηθή αλάιπζε θαη

ηελ απζηεξή επηρεηξεκαηνινγία Ωζηόζν νη

θηιόζνθνη κπνξνύλ λα ρξεζηκνπνηνύλ απηά ηα

εξγαιεία κε πεξηζζόηεξνπο βαζκνύο ειεπζεξίαο

πιεξόηεηαοδηεμνδηθόηεηαο θαη ζεσξεηηθήο

αθαίξεζεο ζε ζρέζε κε ηνπο επηζηήκνλεο ζηελ

θαζεκεξηλή ηνπο πξαθηηθή

Tim Maudlin

bull Λέγεηαη ζπρλά όηη θπζηθόο Richard Feynman

έρεη πεη πσο laquoΗ θηινζνθία ηεο επηζηήκεο είλαη

ηόζν ρξήζηκε ζηνπο επηζηήκνλεο όζν ε

νξηληζνινγία γηα ηα πνπιηάraquo Πάληα

εληππσζηάδνκαη πνπ θαλείο δελ επηζεκαίλεη όηη

ε νξληζνινγία ζα ήηαλ πξάγκαηη πνιύ ρξήζηκε

γηα ηα πνπιηά ndash εάλ κπνξνύζαλ λα δεηήζνπλ ηε

ζπκβνπιή ησλ νξληζνιόγσλ θαη εάλ κπνξνύζαλ

λα ηελ θαηαιάβνπλ