Email:[email protected]www.punjabtimesusa.com Price 50¢ Punjab Times, Vol 21, Issue 40, October 3, 2020 20451 N. Plum Grove Rd., Palatine, IL 60074 Ph:847-359-0746, Fax:847-705-9388 Twenty First Year of Publication inAU Xfrk aYzIsLn isLkfgo, sYn PrFissko aqy inAU Xfrk qoN ieko smyN pRkfisLq hPqfvfr 85-03 Roosevelt Ave., Jackson Heights, NY 11373 Ph: 718-205-7832 Tan an an an anya`s a`s a`s a`s a`s Beauty Beauty Beauty Beauty Beauty Salon Salon Salon Salon Salon *Threading/Waxing *Facial (Men & Women) *Anti-Aging Facial-Bleach *Hair Cut-Color and Style We Specialize in Bridal & Henna gwzIaF aqy GrF dI ieMsLorYNs sbMDI slfh-msLvrf krky pYsy dI bwcq kro. (sYl): 718-757-7809 Pon (dPqr): 718-262-9700 (PYks): 516-439-5418 pRfeIvyt gwzIaF, kmrsLIal trwk, lfeIP aqy GrF dI ieMsLorYNs dI syvf ivc qjrbykfr bObI isM G nU M cM gIaF sy vfvF leI awj hI kfl kro 120-20 101 Ave. S. Richmond Hill, New York 11419 pMjfbI BrfvF dI syvf `c hr pl hfjLr bObI isMG We are looking for professional CDL A drivers. *Newer Model well maintained Trucks and Trailers. *COMPETITIVE PAY!! HOME EVERY WEEKEND!! *Atleast 2 years of experience required. Now Hiring! Call, ISHAN: 317-688-9222 LEAF XPRESS 28- INIANAPOLIS, IN Mo Mo Mo Mo Moving to Indiana? ving to Indiana? ving to Indiana? ving to Indiana? ving to Indiana? Listing and Selling Homes in Indianapolis Area. Good relations with all the well reputed leading Builders in the Area. Specialized in Pre-Sale homes for Investment and Residential purposes. Contact Ray Dhaliwal @ 317-993-4987 for Free Consultation!!! CENTURY 21 SCHEETZ [email protected]Helpful in Easy and Accessible Home Loans at low Interest Rates. Ray Dhaliwal Real Estate Broker (bfkI sPf 6 Auqy) cMzIgVH: pMjfb srkfr vloN KyqI Aupj mMzI kmytI kfƒn (ey[pI[aYm[sI[) ivc soD krky kyNdrI KyqI kfƒnF ƒ rwd krn aqy rfjsQfn dI qrË Auqy vyarhfAUsF ƒ mMzI Kyqr aYlfn dyx dIaF sMBfvnfvF df koeI Tos hwl sfhmxy nËr nhIN af irhf. mfhr vI ies qrIky ivcoN koeI Kfs sMBfvnf nhIN dyK rhy. iksfn jQybMdIaF dy suJfa Auqy kYptn srkfr ivDfn sBf df iejlfs bulf ky kyNdrI kfƒn lfgU nf krn df mqf pfAux leI rfËI hoeI hY. hflFik kfƒnI mfhrF df qrk hY ik sUbf srkfr ies muwdy Auqy ivDfn sBf ivc kfƒn bxf ky kuJ nhIN kr skygI. kyNdr srkfr dy mMzIkrn vfly kfƒn ivc iksfnF dy KyqF ƒ lwgdy rfh (Pfrm gyt), vyar hfAUs, kolz storyj iksfn qy sU bf srkfr leI sO Kf nhIN kfƒnI rfh cMzIgVH: nvyN KyqI ibwlF Auqy rfÈtrpqI dI mohr ipwCoN roh dI awg BfvyN pUry Bfrq ivc PYl geI hY pr modI srkfr ies mfmly ivc tws qoN mws nhIN hoeI hY. ieh qF sgoN smuwcI ivroDI iDr Auqy iksfnF nMU gumrfh krn dy dosL lfAux lwg peI hY. vwK-vwK KyqrF dy mfhr ies dy iehI arQ kwZ rhy hn ik iPlhfl modI srkfr afpxy kyNdrvfdI eyjMzy qoN ipCy htx leI Aukf hI iqafr iksfn a M d o ln bfr y t w s q o N m w s nf h o eI m o dI srkfr ivroDI iDr ‘qy AUjF lfeIaF; iksfnF ny aMdoln Bfrq Br `c BKfieaf aqy PYktrI eyrIaf ƒ mMzI Kyqr aYlfinaf jf cuwikaf hY. ies ivcoN KyqI Aupj mMzI kmytI kfƒn (ey[pI[aYm[sI[) qihq aYlfny ipRMsIpl Xfrz, sb Xfrz jF hor notIPfeI Kyqr pihlF hI bfhr kwZy hoey hn. Auprokq ƒ mMzI aYlfnx nfl sUbf srkfr aqy kyNdr ivc ivvfd hovygf. sMivDfnk pwK qoN ivvfd smyN kyNdr dI hI mMnI jFdI hY pr jykr sUbf srkfr afpxy ibwl Auqy rfÈtrpqI dI mohr lgfAux ivc kfmXfb ho jfvy qF sUbf srkfr df kfƒn mMinaf jFdf hY. afm qOr Auqy ies dI sMBfvnf hI nhIN huMdI. ies leI ieh sMBfvnf idKfeI nhIN idMdI ikAuNik kyNdr srkfr ieMnI ÈkqIÈflI ho cuwkI hY ik Aus kol rfjF dI bFh mroVn vfsqy hor bhuq ZMg hn. nhIN. AuDr pMjfb, hirafxf, pwCmI Auqr pRdyÈ sxy pUry mulk ivc nvyN kfƒnF iKlfP muËfhry ÈurU ho gey hn. pMjfb ivc iksfnF ny ryl ptVIaF Auqy morcy mwl ley hn. ies sMGrÈ ivc pMjfb dIaF 31 qoN vwD iksfn jQybMdIaF smyq isafsI qy hor iDrF ijs qrHF moZy nfl moZf joV dy sMGrÈ dy rfh qurIaF hn, Aus dI keI virHaF qoN AuzIk sI. dyÈ dIaF pRmuwK mËdUr jQybMdIaF, icMqk, lyKk aqy klfkfr ies aMdoln dI hmfieq ivc inwqr afey hn. kFgrs, iqRxmUl kFgrs, kimAUinst pfrtIaF, rfÈtrI jnqf dl, smfjvfdI pfrtI, ÈRomxI akflI dl aqy kuJ hor isafsI pfrtIaF ny KuwlH dy mYdfn ivc inwqr afeIaF hn. dUjy pfs aYny vwzy pwDr Auqy AuTy roh dy bfvjUd isafsI nPf-nuksfn Buwl afpxy PYsly Auqy aVI bYTI modI srkfr dI rxnIqI qoN isafsI mfhr vI hYrfn hY. sB qoN purfxy BfeIvfl (akflI dl) vloN sfQ Cwzx qy isafsI ivroDIaF dI lfmbMdI ‘qy vI modI srkfr awKF mItI ienHF iksfn mfrU kfƒnF dy gux gf rhI hY. pMjfb dy iksfn ies bfry spÈt hn ik ienHF KyqI ibwlF/kfƒnF rfhIN kfrporyt Kyqr ƒ KyqI Kyqr ivc vwzI pwDr ‘qy ilafAux leI rfh pwDrf kIqf jf irhf hY. ieh gwl hux KuwlH ky sfhmxy af geI hY ik modI srkfr vloN pRcfrI jf rhI ‘iksfn dI afËfdI‘ asl ivc kfrporyt sYktr hyT iksfn dI gulfmI hY. kyNdr srkfr iksfnF ƒ ikqy vI Psl vycx df qrk ky afËfdI df rfh KolHx dI gwl kr rhI hY pr svfl ieh hY ik hr Psl dI vfZI qoN bfad afm
32
Embed
iksfn aMdoln bfry tws qoN mws nf hoeI modI srkfrEmail:[email protected] Price 50¢ Punjab Times, Vol 21, Issue 40, October 3, 2020 20451 N. Plum Grove Rd., Palatine, IL 60074
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
jnqf dl, smfjvfdI pfrtI, ÈRomxIakflI dl aqy kuJ hor isafsI pfrtIaFny KuwlH dy mYdfn ivc inwqr afeIaF hn.dUjy pfs aYny vwzy pwDr Auqy AuTy roh dybfvjUd isafsI nPf-nuksfn Buwl afpxyPYsly Auqy aVI bYTI modI srkfr dI
rxnIqI qoN isafsI mfhr vI hYrfn hY.sB qoN purfxy BfeIvfl (akflI dl) vloNsfQ Cwzx qy isafsI ivroDIaF dI lfmbMdI‘qy vI modI srkfr awKF mItI ienHF iksfnmfrU kfƒnF dy gux gf rhI hY.
pMjfb dy iksfn ies bfry spÈthn ik ienHF KyqI ibwlF/kfƒnF rfhINkfrporyt Kyqr ƒ KyqI Kyqr ivc vwzIpwDr ‘qy ilafAux leI rfh pwDrf kIqf
jf irhf hY. ieh gwl hux KuwlH ky sfhmxyaf geI hY ik modI srkfr vloN pRcfrI jfrhI ‘iksfn dI afËfdI‘ asl ivc kfrporytsYktr hyT iksfn dI gulfmI hY.
kyNdr srkfr iksfnF ƒ ikqy vIPsl vycx df qrk ky afËfdI df rfhKolHx dI gwl kr rhI hY pr svfl iehhY ik hr Psl dI vfZI qoN bfad afm
Punjab Times Vol 21, Issue 40; October 3, 2020 pMjfb tfeImjL sfl 21, aMk 40, 3 akqUbr 2020 (2)
cMzIgVH: ÈRomxI akflI dl ny kOmIjmhUrI gwTjoV (aYn[zI[ey[) ivcoN bfhrafAux df aYlfn kr idwqf hY. pfrtI dIkor kmytI dI mIitMg qoN bfad ieh aYlfndl dy pRDfn suKbIr isMG bfdl vwloNkIqf igaf. akflI dl dy ies PYsly
nfl 1996 qoN BfrqI jnqf pfrtI nflbxI af rhI isafsI sFJ df Bog pY igafhY.
kor kmytI dI mIitMg dOrfn iehIsihmqI bxI ik KyqI iblF kfrn dyÈ aMdrbxy isafsI mfhOl qoN bfad aYn[zI[ey[df ihwsf bxy rihx df koeI lfB nhINikAuNik BfrqI jnqf pfrtI dI agvfeIvflI srkfr ivcoN bfhr afAux qoN bfadvI isafsI ivroDIaF vwloN lgfqfr svflKVHy kIqy jf rhy hn. akflI hlikaF df
akflI dl ny mjbUrI ‘c aYn[zI[ey[ Cwizaf: ZINzsfcMzIgVH: nfrfË akflI afgU suKdyv isMG ZINzsf ny ikhf hY ik ÈRomxI
akflI dl ny aYn[zI[ey[ nfl sbMD mjbUrI kfrn qoVy hn ikAuNik iksfn KyqIibwlF df ivroD kr rhy hn. rfj sBf mYNbr suKdyv isMG ZINzsf ny ikhf, “AunHF(akflI dl) ny ieh qoV ivCoVf mjbUrI ivc kIqf. AunHF svfl kIqf kI iksfnivroD qoN pihlF ieh ibwl iksfn pwKI sI?” sRI ZINzsf ny ikhf ik ÈRomxI akflIdl ny afpxf aDfr guaf ilaf hY.
akflI dl ny gwTjoV qoV ky glqI kIqI: imwqlsRI afnMdpur sfihb: Bfjpf dy sInIar afgU mdn mohn imwql ny ikhf
ik ivÈv pwDr ‘qy ihMdU-iswK BfeIcfrk eykqf df sunyhf dyx vfly qy 23 sflpurfxy akflI-Bfjpf gwTjoV ƒ hoNd ‘c ilafAux vfly bfnIaF sxy smuwcI sInIarlIzriÈp ƒ axgOilaf krky pRDfn suKbIr isMG bfdl ny smJOqf qoVn df PYslflY ky ieiqhfsk Buwl kIqI hY ijs krky hux suKbIr ƒ ÈRomxI akflI dl ƒinGfr qwk lY jfx vfilaF krky jfixaf jfvygf. sRI imwql ny ikhf ik pRkfÈ isMGbfdl gwTjoV dy bfnIaF ivcoN jfxy jFdy hn pr ies ieiqhfisk gwTjoV ƒ qoVnlwigaF pRkfÈ isMG bfdl dI vI rfey nhIN leI geI.
akflI dl qy Bfjpf dI isafsI sFJ df Bog ipafmMnxf hY ik pfrtI vwloN ieh PYslf sUbyaMdr pYdf hoey isafsI hflfq krky ilafigaf hY ikAuNik rfjsI qOr ‘qy Bfjpf jFaYn[zI[ey[ df ihwsf bxy rihxf akflIdl leI mihMgf sfbq ho irhf sI. sUqrFdf ieh vI dwsxf hY ik akflI dl ny
suKbIr bfdl df kihxf hY ik KyqIiblF dy muwdy ‘qy kyNdr srkfr vwloN akflIdl ƒ Brosy ‘c nf ley jfx kfrn mMqrImMzl qoN pihlF hI hrismrq kOr bfdlvwloN asqIPf dy idwqf igaf sI. kor kmytIdI mIitMg dOrfn vI iehI crcf hoeI ikhux aYn[zI[ey[ ‘c rihx dI koeI quk nhINbxdI. sRI bfdl ny jMmU-kÈmIr ivc
nvIN idwlI: ÈRomxI akflI dlvwloN Bfjpf nfloN qoV-ivCoVf krn mgroNpfrtI dI idwlI iekfeI ny vI afpxy ies
mMqrI hrismrq kOr bfdl ny ikhfik kyNdr ‘c Bfjpf dI agvfeI vflIaYn[zI[ey[ srkfr ny pMjfb ƒ hmyÈfawKoN proKy kIqf aqy ieh Auh gTjoVnhIN hY ijs dI klpnf mrhUm sfbkfpRDfn mMqrI atl ibhfrI vfjpfeIny kIqI sI. akflI dl (b) vwloNBfjpf nfl gTjoV qoVn dy kIqy aYlfnqoN bfad hrismrq ny tvIt kIqf ikik jy iqMn kroV pMjfbIaF df drdaqy ivroD pRdrÈn kyNdr dy sKq ruKƒ ipGlfAux ‘c asPl rihMdf hY qFies aYn[zI[ey[ dI klpnf vfjpfeIjI qy bfdl sfihb ny nhIN sI kIqI.
sihXogI dy idwqy ahuidaF ƒ Cwzxf ÈurUkr idwqf hY. ies dI ÈurUafq idwlI iekfeIdy pRDfn hrmIq isMG kflkf (jnrlskwqr, idwlI iswK gurduafrf pRbMDkkmytI) dI pqnI mnpRIq kOr kflkf nydwKxI idwlI ngr ingm dy ahudy qoNasqIPf dy ky kIqI hY.
pfrtI dy dPqr ivc idwlI iekfeIdI kor kmytI dI mIitMg swdI geI, ijsivc AunHF sMivDfnk ahudydfrIaF Cwzxdf PYslf kIqf. ÈRomxI akflI dl dIidwlI iekfeI dy pRDfn hrmIq isMG kflkfny aYlfn kIqf hY ik pfrtI dy sfry afgU qyvrkr Bfjpf nfl sFJ vflIaF sfrIaFahudydfrIaF qoN asqIPf dy dyxgy. sRIkflkf ny ikhf ik pfrtI dy pRDfn suKbIr
sFplf ny akflI dldI pol KolHI: jfKV
cMzIgVH: pMjfb pRdyÈ kFgrskmytI dy pRDfn sunIl jfKV ny afiKafhY ik ÈRomxI akflI dl dy JUT ik modIsrkfr ny AunHF ƒ KyqI ibwlF sbMDI hnyryivc rwiKaf sI, df prdfPfÈ AunHF dyBfgIdfrF ny hI kr idwqf hY. sRI jfKV nyikhf ik Bfjpf afgU ivjY sFplf dy qfËfibafn ny akflI dl dI lokF ƒ gumrfhkrn dI rfjnIqI df BFzf BMn idwqf hY.
iËkrXog hY ik sRI sFplf ny afpxyiek ibafn ivc afiKaf sI ik Bfjpf dIagvfeI vflI pRDfn mMqrI nirMdr modIdI srkfr ny KyqI kfƒnF dy muwdy ‘qy pMjfbdy iksfnF ƒ smJfAux dI iËMmyvfrIafpxy BfeIvfl ÈRomxI akflI dl dIlgfeI sI aqy akflI dl dy afgU iehPrË inBfAux ivc nfkfmXfb rhy. sRIjfKV ny ikhf ik Bfjpf afgU dy iesibafn ny akflI dl dy Aus JUT ƒ bynkfbkr idwqf hY, ijs rfhIN Auh afK rhy snik kyNdr srkfr ny kfly KyqI ibwlF sbMDIpihlF koeI jfxkfrI nhIN idwqI.
AunHF ikhf ik asl ivc akflIafgU pMjfb ivc Bfjpf dy eyjMt vjoN kMmkr rhy hn, jo iksfnF ƒ gumrfh krndI koiÈÈ hn aqy hfly vI Auh iksfnaMdoln ƒ kmËor krn ivc juty hoey hn.
pitaflf: ÈRomxI akflI dlbfdl ƒ afKr aihsfs ho igaf hY ikpMjfb dy keI hlikaF ‘c pfrtI isafsIqOr Auqy kmËor pY cuwkI hY. ies bfrypfrtI pRDfn suKbIr isMG bfdl ny mMcqoN mMinaf ik bIqy idnIN iksfn ivroDIKyqI kfƒnF ƒ lY ky kyNdr srkfr iKlfPrwKy gey ‘cwkf jfm‘ pRogrfmF ‘c keIhlikaF ‘c pfrtI dI aiq iZwlIkfrguËfrI sfhmxy afeI hY.
suKbIr bfdl ieQy gurduafrf nOvINpfqÈfhI bhfdrgVH ivc pitaflf qyPqihgVH sfihb do iËilHaF afDfirq rwKIgeI mIitMg ƒ sMboDn kr rhy sn.iËkrXog hY ik sUby dI jnqf ny afp muhfryiksfnF dy ‘pMjfb bMd` dy swdy `c ihwsflYNidaF bfdlikaF dy ‘cwkf jfm` pRogrfmƒ axizwT kr idwqf. aijhI isafsI pIVƒ lY ky suKbIr bfdl ny iZwlI kfrguËfrIvfly hlikaF dy hlkf ieMcfrjF qy horafgUaF ƒ aiswDy qOr qy icqfvnI vI idwqIhY. AunHF ikhf ik icMqf vflI gwl hY ikpfrtI dI pkV iZwlI ikAuN pYx lwgI hY.AunHF vrkrF ƒ swdf idwqf ik Auh jËbynfl pfrtI dy kMm `c lwg jfx ikAuNik
akflI dl ƒ puwTI peI ‘cwkf jfm` vflI rxnIqIaglIaF coxF `c isrP sfl ku df smFhI bicaf hY. akflI dl dy sInIar mIqpRDfn pRo[ pRym isMG cMdUmfjrf ny afiKafik iksfnI ihwqF ƒ lY ky ‘idwlI vfilaF`nfl hux afhmo-sfhmxI lVfeI ho geI hY.
dws deIey ik iksfn jQybMdIaF vwloNKyqI ibwlF iKlfP pMjfb bMd dy idwqy srbsFJy swdy dI keI rfjsI pfrtIaF ny vIhmfieq kIqI, pr akflI dl ny iesyidn iksfnF dI hmdrdI ijwqx aqysMGrÈ dy morcy dI afgU bxn dI lflsfnfl iqMn GMty leI cwkf jfm krn dfvwKrf aYlfn kr idwqf, pr akflI dldI ies kfrvfeI nfl afm iksfnF qyiksfn afgUaF ‘c cMgf pRBfv nhIN ipaf.DrinaF ‘c bhuq sfry QfeIN iksfn afgUieh iglf krdy gey ik akflI dl pihlFafrzInYNsF dI hmfieq krdf irhf hY qyhux jd ivroD kIqf hY qF vI iksfnsMGrÈ dI hmfieq krn dI QF vwKrIzPlI vjfAux df Xqn kIqf hY. pMjfbBr ‘c hI iksfn DrinaF c hfËr hËfrFdI igxqI ‘c rhI aqy kFgrs, afp qybspf dy afgU vrkr ienHF DrinaF ‘chmfieq leI hmfieqIaF vjoN Èfml hoey.
pr akflI dl dy DrinaF ‘c bhuqy QfeINigxqI sYNkiVaF ‘c rhI. iksfn afgUaFdf kihxf hY ik pihlF modI srkfr dyPYsilaF dI pRoVHqf krdy rhy, iPr iekdmiksfn sMGrÈ qy Cf jfx dI kfhlI AunHFƒ iksfn sMGrÈ dI XuwD Dfrf qoN vKry hoky cwlx dI rfh jf rhI hY. vwKrf cwkfjfm krn krky keI QfeIN jdoN akflIafgUaF ny sFJy iksfn DrinaF ‘c Èfmlhox df Xqn kIqf qF qkrfr vI hoieaf.
Gurdip Singh SandhuHomeopathic Practitioner/Consultant Since 1973
DHMS-Gold Medalist, BAMS, MDEh.- IndiaWell Experienced as:Director, Principal, Professor and Chief Medical Officer inMedical Colleges and Hospitals of Punjab (India)Practice Under State of California Act SB 577EX Member: The California Homeopathic SocietyNational Center For Homeopathy- USA
iksy vI Aumr ivc iksy vI ibmfrI df ielfjkrvfAuNdy jy Qwk gey ho qF kfl kro
7021 Village Park Way, Dublin, CA 94568
LiLiLiLiLivvvvve on Je on Je on Je on Je on Jas as as as as TVTVTVTVTVSaturday 9:30AM and Sunday 4PM (Pacific Time)
Gurdip Singh Sandhu
Restaurant StaffWanted
Contact, Ph: 317-902-2355
‘The Little India Restaurant’ inIndianapolis, Indiana needs
Cook, Waiter and Helper in thekitchen, Dishwasher.
40-
jnyvf: ivÈv ishq sMgTn(zbilAU[ aYc[ E[) ny Kbrdfr kIqf hYik kronf vfiers df tIkf afAux dybfvjUd dunIaF ‘c 20 lwK qoN iËafdf lokFdI mOq ho skdI hY. zbilAU[aYc[E[dy aYmrjYNsIaF bfry muKI zfktrmfeIk irafn ny ikhf ik jykrkOmFqrI pwDr ‘qy rl ky hMBlf nfmfiraf igaf qF mOqF df aMkVf ikqyvwD ho skdf hY. AuNj kronf vfiersPYlx dy 9 mhIinaF ‘c 10 lwK dykrIb mOqF ho cuwkIaF hn. amrIkf,Bfrq aqy bRfËIl ‘c sB qoN vDyrykronf dy kys hn. AunHF ikhf ikkeI mulkF ‘c srdIaF ÈurU hoxnfl kronf dI lfg hor PYl skdI hY.
AuDr, BfrqI sIrm ieMstIicAUt(aYs[afeI[afeI[) dy muwK kfrjkfrIaiDkfrI adfr pUnfvflf ny srkfr ƒsvfl kIqf hY ik kI Aus kol ieh tIkfKrIdx qy ies dI vMz leI 80 hËfr kroV
mYzIkl afksIjndf Bfa qYa
nvIN idwlI: mulk ivc mYzIklafksIjn dI loVINdI splfeI XkInIbxfeI rwKx leI qrl mYzIkl afksIjnqy afksIjn islMzrF dIaF kImqF qYakr idwqIaF geIaF hn. dvfeIaF dIaF
kImqF dI ingrfnI krn vflIaQfirtI aYn[pI[pI[ey[ nydwisaf ik koivz-19 dImOjUdf siQqI dy mwdynËrmYzIkl afksIjn dI mMgvDI hoeI hY. rsfiex qy KfdmMqrfly muqfbk afm qOrAuqy mMg 750 aYmtI roËfnfhuMdI hY jo ik hux 2800 aYmtIroËfnf hY. Bfrq srkfr vloNkfiem gruwp afksIjn dI
mMg qy kImqF Auqy lgfqfr ingrfnI rwKirhf hY. iesy vloN kOmI Pfrmf kImqaQfirtI (aYn[pI[pI[ey[) ƒ qrl mYzIklafksIjn dy PYktrI muwl imQx dIisPfrÈ kIqI geI hY qF ik kImqFZuwkvIaF rihx.
tIkf afAux dy bfvjUd 20 lwKmOqF hox df KdÈf
rupey hn. cyqy rhy ik afksPorzXUnIvristI vloN kronf vfiers leIivksq tIky df Auqpfdn aYs[afeI[afeI[krygf. pUnfvflf ny iek tvIt ‘c ikhf,
‘myrf iek svfl hY, kI Bfrq srkfrkol agly iek sfl leI 80 hËfr kroVrupey AuplbD hn, ikAuNik Bfrq dy ishqqy pirvfr BlfeI mMqrflf ƒ ieh tIkfKrIdx qy hr BfrqI ‘c ies ƒ vMzxleI ieMny pYsy dI loV hY.’
amrIkf qoN izport ho ky pMjfbpuwjy 74 hor nOjvfn
rfjfsFsI: cMgy BivwK leI lwKF rupey Krc ky vwKo vwKry ZMg qrIikaFnfl afpxIaF jfnF joKm ‘c pf ky amrIkf puwjy 47 pMjfbI nOjvfn izport ho kyvfps vqn puwjy hn.
ienHF ivcoN iËafdfqr nOjvfn mYksIko dIaF kMDF twpx qoN bfad amrIkf ‘cdfKl hoey pr bfad ivc AuQoN dI puils dy aiVwky cVH gey. ienHF ivcoN qkrIbn74 BfrqI nOjvfn ijnHF ‘c iqMn lVkIaF vI Èfml hn, aMimRqsr dy sRI gurUrfmdfs jI kOmFqrI hvfeI awzf rfjfsFsI puwjy. Aukq nOjvfn EmnI eyar lfeIndI ivÈyÈ Auzfx rfhIN sRI gurU rfmdfs jI kOmFqrI hvfeI awzf rfjfsFsI puwjy.hvfeI awzf rfjfsFsI ivKy puwjy aYs[zI[aYm[ ajnflf zf[ dIpk BftIaf ny dwisafik gujrfq nfl sbMDq ivakqIaF ƒ gujrfq Byjx leI ivÈyÈ pRbMD kIqy gey hnjdoN ik pMjfb dy vwK-vwK iËilHaF dy nOjvfn afpxy iËilHaF ‘c jf ky kronf tYstkrfAuxgy. amrIkf qoN izport ho ky puwjy sivMdr isMG vfsI PgvfVf ny dwisaf ikeyjMt vloN Aus ƒ DoKy nfl 27 lwK rupey lY ky Byijaf igaf. mYksIko dy kMDtwpidaF sfr hI amrIkf dI puils vloN kfbU krky jylH Byj idwqf igaf. jylHaMdroN kfƒnI lVfeI lVidaF apIl kIqI geI sI pr kys hfrn qoN bfad ieQyByj idwqf igaf.
pqf lwgf hY ik sYxI koloN Cy GMtyiswK nOjvfn ƒ GroN cuwk ky iljfAux aqybfad ivc Aus nfl kI vfpiraf, bfry
mulqfnI kys: sumyD sYxI qoNQfxy ivc puwC-pVqfl
svfl puwCy gey. ieh vI pqf krn dIkoiÈÈ kIqI geI ik kI AunHF (sYxI) ‘qybMb Dmfkf kIqf igaf sI qF kI Aus ivcmulqfnI df hwQ sI.
sUqr dwsdy hn ik sYxI ny puils dyiksy vI svfl df iswDy mUMh jvfb nhINidwqf aqy nf hI puils ny sKqI nflpuwCigwC krn dI ihMmq idKfeI. kfly rMgdy pYNt kot ivc mUMh ‘qy rumfl bMnH kyafey sfbkf zI[jI[pI[ ny mIzIaf qoN pUrIqrHF dUrI bxf ky rwKI.
dwsxXog hY ik bIqI 15 sqMbr ƒsuprIm kort ‘coN afrËI Ëmfnq krvfAuxdy bfvjUd sfbkf zI[jI[pI[ jFc ivc Èfmlhox qoN tflf vwtdy af rhy sn. jdoNiksuprIm kort ny sYxI dI igRPqfrI ‘qyafrËI rok lgfAux smyN Aus ƒ puilsjFc ivc sihXog dyx leI ikhf sI.muhflI puils ny 21 sqMbr ƒ sYxI ƒnoits Byj ky 23 sqMbr ƒ iswt sfhmxypyÈ hox leI afiKaf sI pr Auh Ausidn Qfxy nhIN phuMcy qy do idnF mgroN 25sqMbr ƒ cu wp cupIqy iËlHf puilshYWzkuafrtr phuMc gey.
Bfjpf nfl gwTjoV iksfnF dy ihwqF qoN aihm nhIN: suKbIr
mMqrI suryÈ aMgfVI (65) dI kronfvfiers nfl eymË dy trOmf sYNtr ivcmOq ho geI hY, Auh krnftkf dy bylfgfzIqoN Bfjpf dy lok sBf sMsd mYNbr sn.sRI aMgfVI dyÈ ‘c kronf vfiers mhFmfrInfl mrn vfly pihly kyNdrI mMqrI hn,jdik AunHF qoN pihlF kronf 3 sMsd mYNbrFqy 6 ivDfiekF dI jfn lY cuwkf hY. pRDfnmMqrI nirMdr modI ny tivwtr Auqy tvItkrky aMgfVI dI mOq ‘qy duwK df pRgtfvfkridaF AunHF dy pirvfr nfl hmdrdIjqfeI hY. rylvy mMqrI ipXUÈ goiel nysRI aMgfVI ƒ afpxy Brf vFg dwsidaFAunHF dI mOq Auqy zUMGy duwK df pRgtfvfkIqf hY. keI hor afgUaF ny vI pirvfrnfl hmdrdI pRgt kIqI hY.
qlvMzI sfbo: ÈRomxI akflI dldy pRDfn suKbIr isMG bfdl ny ikhf hYik koeI vI gwTjoV jF srkfr iksfnF dyihwqF nfloN vwD aihm nhIN hY. AunHF aYlfnkIqf ik Auh iksfnI ihwqF leI hr lVfeIlVngy. AunHF ikhf ik ÈRomxI akflI dl
hmyÈf iksfnF dy ihwqF ivc zitaf hY aqyiksfn pRqIinDF ƒ dws idwqf hY ik jdoNaqy ijvyN vI loV peI qF Auh afpxIiËMmyvfrI pUrI krngy.
AunHF ikhf ik asIN sMsd `c KyqIibwlF iKlfP vot pf ky qy kyNdrI mMqrI
mMzl qoN asqIPf dy ky aijhf kr kyivKfieaf hY. pfrtI ny AudoN ibwlF iKlfPvot pfAux df mn bxf ilaf sI jdoN aYn[zI[ ey[ srkfr ny iksfnF qy ÈRomxI akflIdl dI mMg anusfr Gwto Gwt smrQnmuwl ƒ kfƒn bxfAux qoN nFh kr idwqI sI.
MatrimonialsMatrimonialsMatrimonialsMatrimonialsMatrimonialslVkI dI loV hY
40-41
lVky dI loV hY
Wanted suitable match forUS citizen Sikh Khatri girl, 34 yrs,5’-4", B. Pharmacy (India),Doctorate of Pharmacy (USA),MBA (USA), working full timeinpatient Pharmacist inMichigan. Divorced, nochildren. Looking for aneducated Sikh boy who residesin USA. Caste no bar. Pleaseemail/text, Ph: 1-262-506-4748,[email protected]
Wanted suitable match forgreen card, Sikh Khatri, prettygirl, 35, 5’-5", MBA (India) MS(USA), working MNC in NYupstate. Divorced issueless.Looking for an educated SikhBoy who working in USA E-mail:[email protected] or W/app+1-913-742-1102
Punjab Times Vol 21, Issue 40; October 3, 2020 pMjfb tfeImjL sfl 21, aMk 40, 3 akqUbr 2020 (4)
KtkV klF: pMjfb dy muwK mMqrIkYptn amirMdr isMG ny ikhf hY ik AunHFdI srkfr nvyN KyqI kfƒnF iKlfP suprImkort jfvygI. AunHF ikhf ik ienHF gYr-sMivDfink aYktF ƒ suprIm kort ivccuxOqI dyx leI kfƒnI rfh aKiqafrkrn vfsqy Auh vkIlF nfl slfh krngy.AunHF icqfvnI idwqI ik pfiksqfn dIKuPIaf eyjMsI afeI[aYs[afeI[ iksfnF dInfrfËgI df lfhf lYNidaF pUry mulk ‘caÈFqI PYlf skdI hY. muwK mMqrI ny ikhfik kyNdr srkfr dy iksfn mfrU KyqIkfƒnF ivruwD aMdoln aqy kfƒnI pwDr‘qy lVfeI nflo N nfl jfrI rwKIaFjfxgIaF. AuDr, ipMz KtkV klf ‘cpMjfb srkfr ny kyNdr iKlfP iksfnI dymuwdy ‘qy jMg df ibgl vjfieaf. ÈhIdBgq isMG dy 113vyN jnmidn mOky AunHFƒ ÈrDf dy Puwl Byt krn AuprMq muwKmMqrI dI agvfeI hyT smuwcI lIzriÈpkyNdr dy iksfn ivroDI KyqI kfƒnF iKlfPDrny Auqy bYTI.
muwK mMqrI ny ikhf ik Auh ieh kdyvI nhIN cfhuMdy ik pMjfb df nOjvfn aqyiksfn afpxy ijAUx dy aiDkfr dI lVfeIlVn leI hiQafr cuwkx. AunHF sfvDfnkIqf ik ienHF nvyN kfƒnF nfl srhwdIsUby pMjfb dI surwiKaf Kqry ivc pvygIikAuNik pfiksqfn dI KuPIaf eyjMsIafeI[aYs[afeI[ hmyÈf hI gVbV PYlfAuxdy mOikaF dI qfk ivc rihMdI hY. AunHFikhf ik bIqy simaF ‘c nfsmJI nflvfprI ihMsf ‘c pMjfb dIaF 35000iËMdgIaF aiqvfd dI Byt cVH geIaF.
pMjfb srkfr nvyN KyqI kfƒnF iKlfPsuprIm kort jfvygI
iksfnI ihwqF leIkfƒn soDFgy: kYptn
cMzIgVH: mu wK mMqrI kYptnamirMdr isMG ny nvyN KyqI iblF ƒrfÈtrpqI vloN sihmqI idwqy jfx ƒmMdBfgf krfr idMidaF ikhf ik pMjfbsrkfr iksfn ihwqF dI rfKI leI sUbfeIkfƒnF ivc sMBv soD krn smyq sfrypihlUaF dI GoK kr rhI hY. muwK mMqrIny ikhf ik aglf rsqf aKiqafr krndy iksy vI PYsly qoN pihlF iksfnjQybMdIaF aqy hor BfeIvflF ƒ Brosy ivcilaf jfvygf. AunHF ikhf ik sUbf srkfrPsl dI kImq nfl smJOqf kIqy ibnFiksfnF df iek-iek dfxf KrIdx leIvcnbwD hY.
‘pMjfb ‘c hux ÈFqI hY pr jdoN qusIN iksydf Bojn Kohx dI koiÈÈ krdy ho qF kIAuh nfrfË nhI N h ov ygf? AuhafeI[aYs[afeI[ dy inÈfny ‘qy af jfvygf.AunHF (kyNdr srkfr) jo kuJ kIqf hY, AuhdyÈ ivroDI kfrvfeI hY.‘ azfnI vrgy vwzy
kfrporytF ƒ KuÈ krn leI pMjfbIaF aqypMjfb dy iksfnF nfl mqryeI mF vflfslUk kIqy jfx dI sKq aflocnf kridaFkYptn amirMdr isMG ny ikhf,”kI azfnIgrIb BfrqIaF ƒ ssqf Bojn dyvygf?“ipCly keI mhIinaF qoN ibwlF df bcfakrn leI akflIaF dI inMdf kridaFmu wK mMqrI ny iPr svfl kIqf ikhrismrq bfdl ies pUry smyN dOrfn kIkr rhy sn aqy jdoN afrzInYNs ilaFdygey sn qF Aus ny mMqrI mMzl ‘coNasqIPf ikAuN nhIN idwqf. AunHF nyakflIaF dy iksfnF nfl KVHy hox dy KoKlydfaivaF ƒ rwd kridaF ikhf ikakflIaF ny srb pfrtI mIitMg ivc sfzfivroD ikAuN kIqf? Auh ivDfn sBf ‘coNikAuN Bwj gey?”
pVqfl irport anusfr Aus vyly dyzI[jI[pI[ sumyD sYxI qy afeI[jI[ prmrfjisMG AumrfnMgl ny kiQq qOr ‘qy kuJ
puils aiDkfrIaF qy isafsI afgUaF nflsfËbfË ho ky ÈFqmeI Drny ‘qy jbrZfhuxf ÈurU kr idwqf. ieQy cwlI puils dIgolI nfl do iswK nOjvfn ikRÈn BgvfnisMG qy gurjIq isMG dI mOky ‘qy hI mOqho geI jdoNik 32 dy krIb ivakqI jKmIho gey sn. ies qo N bfad puilsaiDkfrIaF ny do iswK nOjvfnF dy kqlƒ kiQq qOr ‘qy jfieË TihrfAux leIDrnfkfrIaF ‘qy hI ierfdf kql qy puils‘qy hmlf krn dy doÈF qihq kys drjkr idwqf.
jFc tIm ny pVqfl ‘c dfavf kIqfhY ik puils dI ijpsI ‘c golIaFDrnfkfrIaF vloN nhIN mfrIaF geIaF snblik puils aiDkfrIaF ny Kud ƒ bcfAuxleI ijpsI ivc golIaF mfr ky JUTI gvfhIiqafr kIqI. Qfxf bfjfKfnf d yaYs[aYc[E[ iekbfl husYn ny ikhf ikpVqfl dy afDfr ‘qy Qfxy ivc sfbkfzI[jI[pI[ sumyD sYxI qy afeI[jI[AumrfnMgl ƒ mulËm vjoN nfmËd kIqfigaf hY.
bihbl golI kFz: AumrfnMglqy sYxI mulËm vjoN nfmËd
vfiÈMgtn: zYmokrYitk pfrtI vloNagfmI coxF ivc rfÈtrpqI dy ahudy leIAumIdvfr joa bfiezn dI cox pRcfr tImny mulk ivc rihMdy iswKF qwk phuMcbxfAux leI ‘iswK amYrIknË Pfrbfiezn` muihMm dI ÈurUafq kIqI hY.bfiezn dI tIm ny muihMm ÈurU kridaFikhf ik AunHF kol skUlF ivc pVHdy iswK-amrIkIaF dI surwiKaf leI Xojnf hY.
sUPI sMsQf dy muKI iePiqKfr vVYckflVfvI ny ‘id aYkspRYWs itRibAUn` ƒdwisaf ik gurU gRMQ sfihb dy ieh do hwQilKq srUp gujrfq dy iek ipMz dy bËurgpIr seIad munIr nkÈbMdI kol lMmfsmF rhy hn.
BfeIcfrk sFJ dy smrQk vjoN jfxyjFdy nkÈbMdI ny Bfrq-pfik dI vMz smyN
sUPI sMsQf ny 110 sfl purfxyhwQ ilKq srUp gurU Gr ƒ sONpy
keI iswK pirvfrF ƒ iPrkU ihMsf qoNbcfAuNidaF afpxy Gr pnfh idwqI sI.ies qoN ielfvf AunHF iswK pirvfrF dIaFkeI Dfrimk pusqkF qy gurU gRMQ sfihbdy ienHF do hwQ ilKq srUpF ƒ byadbI qoNvI bcfieaf sI. AunHF dwisaf ik sMn1950 ivc ies bËurg dI mOq qoN bfad
ienHF srUpF dI sMBfl AunHF dy bwicaF nykIqI jo hux qwk ienHF kol sn.
ieQoN 140 iklomItr dUr isaflkotivc siQq 500 sfl purfxf gurduafrfbfbf dI byrI ipCly vrHy julfeI ‘c BfrqdIaF iswK sMgqF leI KoilHaf igaf sI.ies qoN pihlF BfrqIaF ƒ ies gurduafry‘c jfx dI afigaf nhIN sI.
iswK ieiqhfs muqfbk 16vIN sdIivc iswK Drm dy bfnI gurU nfnk dyv jIkÈmIr qoN isaflkot puwjy sn, ijQy AuhbyrI dy iek drwKq hyT rhy sn. ieQyAunHF dI Xfd ivc srdfr nwQf isMG nyAus smyN ieh gurduafrf bxvfieaf sI.
cMzIgVH: pMjfb mMqrI mMzl nynrisMg korsF dIaF PIsF ivc 25 qoN 40PIsdI qwk df vfDf kr idwqf hY, ijsnfl nrisMg ividafrQIaF Auqy nvF mflIboJ pvygf. hryk sfl PIsF ‘c pMj PIsdIvfDy ƒ vI pRvfngI dy idwqI geI hY.mMqrI mMzl ny 8393 pRI-pRfiemrIaiDafpkF dIaF asfmIaF Brn dImnËUrI idwqI hY. kYbint PYsly anusfrpRI-pRfiemrI aiDafpkF dI BrqI smyNiswiKaf ivBfg ivc kMm krdy mOjUdfqjrbykfr vflMtIarF ƒ ivÈyÈ agyqaqy Aumr ivc Cot idwqI jfvy. akfdimksYÈn 2020-21 qoN hI vwK-vwK nrisMgkorsF leI PIsF ivc vfDf lfgU hovygf.srkfrI kfljF leI nrisMg kors dI PIsivc 40 PIsdI vfDf kIqf igaf hY, jdoNikpRfeIvyt nrisMg kfljF leI ieh vfDf25 PIsdI kIqf igaf hY. pMjfb ‘c drjndy lgBg srkfrI aqy iewk sO dy lgBgpRfeIvyt nrisMg kflj hn. muwK mMqrIkYptn amirMdr isMG dI pRDfngI hyT
pMjfb `c mihMgI hoeI mYzIkl iswiKafmMqrI mMzl dI vrcual mIitMg ivc iesvfDy ƒ akfdimk sYÈn 2020-21 qoNvwK-vwK nrisMg korsF leI PIsF ivcsoD ƒ pRvfngI dy idwqI geI hY. PYslyanusfr pihlF hI dfKl ividafrQI pUry
kors leI purfxI PIs df hI Bugqfnkrngy, jdoN ik ieh vfDf sfl 2020-21vfly nvyN ividafrQIaF qy lfgU hovygf.
srkfrI nrisMg kfljF ivcey[aYn[aYm[ dy mukMml kors (iqMn sfldI) dI PIs jo pihlF 15 hËfr rupey sI,Auh vDf ky 21 hËfr rupey kr idwqI geIhY. iesy qrHF pRfeIvyt kfljF ivc iehPIs 42,125 rupey bxdI sI, vDf ky 54hËfr rupey kr idwqI geI hY. nrisMg
afgfmI bYc leI PIsF ivc hryk sflpMj PIsdI df vfDf krn dI pRvfngI dyidwqI hY aqy pMj sfl bfad smIiKafkIqI jfvygI. iesy dOrfn mMqrI mMzl nymYtrn dy ahudy leI qrwkI dyx sbMDIGwto-Gwt qjrby ƒ pMj sfl qoN Gtf kyiqMn sfl krn leI pMjfb ishq aqypirvfr BlfeI qknIkI (gruwp ‘bI`)srivs rUls 2018 ivc soD ƒ pRvfngIdy idwqI hY.
nvIN idwlI: kyNdr srkfr nyinXmF dI AulMGxf krdy hoey ivwq sfl2017-18 aqy 2018-19 ‘c jI[aYs[tI[muafvËy dI 47,272 kroV rupey dI rfÈI‘knsolIzyitz PMz afP ieMzIaf‘(sI[aYP[afeI[) Auqy rwKI qy ies PMz ƒdUsry kMm leI vriqaf.
kYg (kMptRolr afiztr jnrl) nyafpxI afizt irport ‘c ieh Kulfsf kIqfhY. ipCly hPqy kyNdrI ivwq mMqrI inrmlfsIqfrmn ny sMsd ‘c dwisaf sI iksUibaF ƒ jI[aYs[tI[ muafvËf dyx leIsI[aYP[afeI[ qoN PMz jfrI krn dI koeIkfƒnI ivvsQf nhIN hY, pr kYg df kihxfhY ik Kud srkfr ny hI ies inXm dIAulMGxf kIqI.
kYg ny ikhf ik stytmYNt 8, 9 aqy13 dy afizt pRIKx dI jfxkfrI qoN pqflwgdf hY ik ‘jI[aYs[tI[ muafvËf AupkrkulYkÈn‘ ivc Gwt PMz jmHF hoieaf. ivwqsfl 2017-18 aqy 2018-19 leI
modI srkfr dIaF jI[ aYs[ tI[PMzF ivc cor morIaF dI KuwlHI pol
47,272 kroV rupey Gwt PMz jmHF hoieaf.ieh ‘jI[aYs[tI[ muafvËf Aupkr aYkt2017‘ dy inXmF dI AulMGxf hY.
inXmF muqfbk ies dI vrqoN rfjFƒ jI[aYs[tI[ mflIaf dI BrpfeI leIhuMdI hY, pr kyNdr ny kuwl jI[aYs[tI[ sYWsƒ jI[aYs[tI[ muafvËf PMz ‘c qbdIlkrn dI bjfey ies ƒ sI[aYP[afeI[ ivchI rwiKaf qy bfad ‘c iksy hor kMm leIvriqaf. ivwq sfl 2018-19 ‘c iesPMz ‘c 90,000 kroV rupey trFsPr krndI bjt ivvsQf sI qy ieh rkm rfjF ƒjfrI kIqI jfxI sI, pr Aus sfl 95,081kroV rupey jmHF hoey.
Port vyn (aYs[ aÈok BOrf):kronf smyN qoN hI cwl rhy BlfeI kfrjaqy amrIkn BfeIcfiraF ivc iswKpCfx ivsQfr muihMm dI lVI nUM agyvDfAuNidaF ieMzIafnf iswK afAUtrIcimÈn vloN lMGy aYqvfr srdI dy mOsmnUM iDafn ‘c rwKidaF amrIkn byGry,grIb qy loVvMd lokF nUM grm kwpVyidwqy gey aqy Kfxf Kvfieaf igaf.
smfgm dy arMB ivc gurU sfihbdy crnF ‘c ardfs ipwCoN mihMdr isMGcyrf, krnYl isMG aqy imÈn dy mYNbrFvloN iswK pCfx dy ivsQfr leI iewkprcf jfrI kIqf igaf, jo AuQy hfjLramrIkn nfgirkF ‘c vMizaf igaf.
ies m Ok y ie Mz Iafnf is wKafAUtrIc imÈn vloN 60 qoN vwD loVvMdmrd aqy aOrqF nU M grm jYktFvMzIaF geIaF aqy pIjy df lMgrlfieaf igaf, jo lgBg 100 mrd,aOrqF aqy bwicaF ny Cikaf.
Aukq dy ielfvf jilHaFvflf bfg ‘cidwqy gey blIdfn dI Bfvnf ƒ punr-jIvq
krn leI smfrk dI ÈurUafq ‘c bxyplfËf ƒ vI iblkul nvF rUp idwqf igafhY, jo BfrqI suqMqrqf sMgrfm ‘c blIdfndyx vfly afËfdI dy prvfinaF df ieiqhfsibafn krn dy nfl-nfl afËfdI aMdoln‘c pMjfb dI BUimkf df vI vrxn krygf.bfg smfrk dI hYrItyj glI vjoN jfxIjFdI Auh qMg glI, ijs rfhIN sfky vflyidn aMgryË POj bfg dy aMdr dfKl hoeIsI, dIaF dIvfrF ‘qy AuWBrIaF klfikRqIaFrfhIN sfky ƒ ibafn krn dI kfrvfeI vImukMml kr leI geI hY.mfqf sfihb kOr kflj bMd krn
dy ivroD ‘c inwqry loktwlyvfl: ÈRomxI gurduafrf pRbMDk kmytI dy pRbMDF aDIn cwl rhy ipMz gihl
dy mfqf sfihb kOr grlË kflj ƒ bMd krn dy PYslf df ipMz vfsIaF vloN ivroD ÈurUho igaf hY. ies sbMDI ipMz gihl aqy afly-duafly dy ipMzF dy pqvMqy lokF dI mIitMghoeI, ijs ivc ivÈyÈ qOr Auqy ÈRomxI gurduafrf pRbMDk kmytI dy mYNbr jQydfrbldyv isMG cUMGF aqy blvIr isMG GuMns Èfml hoey. jQydfr gurmyl isMG qygursyvk isMG gfgyvfl ny ikhf ik kflj ƒ bMd krn nfl ielfky dIaF lVkIaF dfBivwK Kqry ‘c pY jfvygf. lokF ny mYNbrF ƒ mMg pwqr dy ky kflj cflU rwKx dI apIlkIqI hY.
dws deIey ik ÈRomxI gurduafrf pRbMDk kmytI ny afpxy pRbMD aDIn ipMz gihlivc cwl rhy mfqf sfihb kOr grlË kflj ƒ mOjUdf ivwidak sYÈn qoN bMd krn dfPYslf kIqf hY. ies sbMDI bfkfiedf aYs[jI[pI[sI[ dy iswiKaf zfierYktr vloN pwqrByijaf igaf hY, ijs dI puÈtI kflj ipRMsIpl gurvIr isMG ny kIqI. iËkrXog hY ikaYs[jI[pI[sI[ vloN 1999 ivc ieh kflj sQfpq kIqf igaf sI, ijQoN krIb 35ipMzF dIaF lVkIaF nOvIN qoN aYm[ey[ qwk dI pVHfeI hfsl kr rhIaF sn. ipClyvirHaF qoN kflj df bjt lwKF dy Gfty ‘c jfx krky kflj dy stfP dIaF qnKfhF dfboJ cuwkxf aYs[jI[pI[sI[ dy vws qoN bfhr ho cuwkf hY, ijs dy mwdynËr kflj bMd krndf PYslf kIqf igaf hY. mOjUdf sYÈn ‘c iksy vI izgrI dy ÈurUafqI smYstr dfdfKlf nhIN hovygf, jdoNik 9vIN qoN 12 qwk skUl ajy jfrI rhygf qy kflj ƒ mukMmlskUl ivc vI qbdIl kIqf jf skdf hY.
cMzIgVH: dilq ividafrQIaF ƒdsvIN dI pVHfeI qoN bfad imlx vfly‘post-mYitRk skflriÈp` dy PMzivwidak adfiraF ƒ nf imlx kfrnpMjfb dy lwKF dilq ividafrQIaF df BivwKdfa Auqy lwgf hoieaf hY.
ies sbMDI ieMjInIairMg aqykMipAUtr sfieMs dy ividafrQIaF AuqysB vwzI gfË izwgI hY ikAuNik kMpnIaFXUnIvristIaF aqy adfiraF dy kYNpsivc af ky afKrI sfl dy ividafrQIaFƒ nOkrIaF idMdIaF hn pr keIXUnIvristIaF aqy adfiraF n yividafrQIaF ƒ sfry smYstrF ivc pRfpqkIqy nMbrF dy kfrz (iztyl mfrkskfrz-zI[aYm[sI[) aqy izgrIaF dyx qoNienkfr kr idwqf hY. ies kfrn aijhyividafrQIaF ƒ nOkrIaF imlx dy mOikaFqoN mihrUm kr idwqf igaf hY.
pMjfb srkfr ny kyNdrI skIm hyTlyvËIiPaF dI rkm keI sflF qoN adf nhINkIqI. ies kfrn ividafrQIaF dy nfl-nfl ivwidak sMsQfvF df BivwK vI Kqryivc hY. ies skIm ivc hux sfhmxy afeykroVF dy Gutfly ny srkfr dI nIaq AuqyvI svfl cuwky hn. pMjfb ivc AucyrIiswiKaf dy ivwidak adfiraF df pRbMDpihlF hI kmËor aqy jrjrf ho cuwkf hY.
srkfrI nflfiekI ny dilq ividafrQIaFdf BivwK dfa ‘qy lfieaf
bhuqy adfiraF ivc rYgUlr pRfiDafpknhIN hn aqy AunHF ny keI sflF qoN bhuqQoVHI qnKfh Auqy pRfiDafpk Tyky ‘qy rwKyhoey hn.
p Mjfb ivc 2[5 q o N 3 l wKividafrQIaF ƒ aYs[sI[ p ostskflriÈp qihq vËIPy imldy rhy hn.ieh vËIPy AunHF ividafrQIaF ƒ imldyhn ijnHF dy pirvfrF dI sflfnf afmdn2[5 lwK rupey qoN Gwt hY. ienHF aMkiVaFqoN aMdfËf lgfieaf jf skdf hY ik iessmwisaf dy psfr ikMny vwzy aqy grIbqbky ‘qy iËafdf asr pfAux vfly hn.
ieh skIm kyNdrI srkfr ny ÈurUkIqI sI aqy pihly pMj sflF df Krc vIkyNdr srkfr ny idwqf. ies qoN bfad iehqYa hoieaf ik sUbf srkfr Aunf Krc,ijMnf skIm dy pMjvyN sfl ivc hoieaf hY,Kud AuTfey aqy 6, 7, 8vyN Bfv bfad dysflF ivc vDx vfly Krcy dI adfiegIkyNdrI srkfr krygI. pMjfb ny qF kyNdrsrkfr qoN pihly pMj sflF dOrfn pRfpqhoey pYsy dI vI pUrI adfiegI nhIN kIqI.kyNdr duafrf jI[aYs[tI[ ivc Gfty dfmuafvËf jfrI nf krn krky bfkI sUibaFvFg pMjfb ƒ vI ivwqI sMkt df sfhmxfkrnf pY irhf hY aqy ies skIm dI 5vyNsfl qoN bfad lfgU rihx dI sMBfvnf ‘qy
vI svfl AuWT rhy hn. kyNdr srkfrjfxdI hY ik sUbf srkfrF dy ivwqI sfDnsImq hn aqy Auh aijhIaF skImFafpxy blbUqy ‘qy jfrI nhIN rwK skdIaF.pMjfb dy ivwidak adfiraF ƒ pihlF hIivwqI muÈklF df sfhmxf krnf pY irhfhY aqy keI adfiraF ivc qF pRfiDafpkFƒ qnKfhF vI nhIN iml rhIaF. ies qrHFieh smwisaf dilq ividafrQIaF dIaFsmwisafvF dy nfl-nfl pMjfb dy ivwidakadfiraF dy BivwK nfl juVI hoeI hY.
vyrivaF anusfr pfvrkfm aMdr40483 asfmIaF KflI peIaF hn, ijnHF‘c gruwp ey dIaF 761, gruwp bI dIaF2862, gruwp sI dIaF 30702 aqy gruwpzI dIaF 6158 asfmIaF ƒ Kqm krndf rfh pwDrf kIqf igaf hY. ies qo ibnFpfvrkfm dy 6427 vrkr idhfVIdfr aqyTykf pRxflI qihq lwgy hoey hn. pMjfbrfj pfvr kfrporyÈn dy mulfËm mfrUPYsilaF ƒ lY ky mulfËm jQybMdIaFsMGrÈ dy rONa ‘c hn.
kyNdr vloN 670 ielYkitRk bwsFƒ mnËUrI
nvIN idwlI: kyNdr dI modI srkfr vloN vfqfvrx ankUl jnqk afvfjfeI ƒbVfvf dyx dIaF koiÈÈF dy clidaF ‘Pym ieMzIaf` muihMm dy dUjy pVfa qihq mhfrfÈtr,goaf, gujrfq qy cMzIgVH leI 670 nvINaF ielYkitRk bwsF ƒ mnËUrI idwqI geI hY,jdoNik mwD pRdyÈ, qfimlnfzU, kyrl, gujrfq qy port blyar c 241 cfrijMg styÈnFƒ vI mnËUrI imlIhY. kyNdrI sUcnf qyp Rsfrx mMqrIpRkfÈ jfvzykr nyAukq jfxkfrIidMdy hoey dwisafik modI srkfrdyÈ `c vfqfvrxpRdUÈx dI cunOqInfl inptx leIpRqIbwD hY. AunHF ikhf ik mYN Kud ipCly iek sfl qoN ielYkitRk kfr dI vrqoN kr irhfhF qy myrf anuBv kfPI cMgf irhf hY. iËkrXog hY ik modI srkfr ny dyÈ c ielYkitRkvfhnF dy inrmfx qy AunHF dI qyËI nfl vrqoN ƒ bVfvf dyx leI iek aprYl 2015 qoN‘Pym ieMzIaf` Xojnf lfgU kIqI sI qy ies Xojnf df dUjf crn iek aprYl 2019 qoNagly iqMn sflF leI ÈurU hoieaf hY. ies Xojnf Auqy 2021-22 qwk kuwl 10 hËfrkroV rupey Krc krn df tIcf rwiKaf igaf hY.
kYnyzf ‘c pVHn geypMjfbI nOjvfn vloN
KudkuÈIjlMDr: kYnyzf ivc stwzI vIËy Auqy
gey amirMdr isMG (21 sfl) nyafqmhwiqaf kr leI. Aus dy ipqfmlkIq is MG p Mjfb p u ils ivcey[aYs[afeI[ hn. ipqf ny dwisaf ikamirMdr isMG 2017 ivc stwzI vIËyAuqy kYnyzf igaf sI aqy srI Èihr ivcpVHdf sI.
pVHfeI dy nfl-nfl Auh kMm vIkrdf sI pr Aus ny kdy pYsy Gr nhINByjy sn. nvMbr 2019 ivc Aus ny PIsleI 20 lwK rupey mMgvfey sn. amirMdrisMG ny ipqf ƒ dwisaf sI ik Auh iekpfiksqfnI lVkI dy cwkr ivc Pisafhoieaf hY aqy sfry pYsy Aus ƒ dy idwqysn qy hux PIs dyx leI Aus kol pYsynhIN sn. Aus ny pihlF vI afqmhwiqafkrn df Xqn kIqf sI. amirMdr dy dosqFny dwisaf ik Auh pfiksqfnI lVkI dyipafr dy cwkr ivc Ps igaf sI jo ikkrfcI dI rihx vflI sI aqy AunHF dIdosqI ieMstfgRfm ‘qy hoeI sI. pfiksqfndI lVkI ƒ Auh qohPy qy pYsy vI ByjdfrihMdf sI. pIVq pirvfr ny dwisaf ikhux AunHF kol afpxy puwqr dI lfÈmMgvfAux jogy vI pYsy nhIN hn.
skUl borz pRIiKafvF26 akqUbr qoN lYx
df PYslfmuhflI: pMjfb skUl iswiKaf borz
vloN mfrc 2020 ‘c 10vIN dIaF mulqvIaqy 12vIN dIaF anupUrk pRIiKafvFakqUbr dy afKrI hPqy qoN lYx df PYslfkIqf igaf hY. borz dy skwqr muhMmdqeIab (afeI[ey[aYs[) ny dwisaf ik sUby‘c koivz-19 mhFmfrI dy pRkop kfrnpMjfb srkfr vloN lfgU kriPAU aqyqflfbMdI dy cwlidaF iswiKaf borz vloNkrvfeIaF jf rhIaF mfrc-2020 dIaFsflfnf pRIiKafvF mulqvI krnIaF peIaFsn.
hflfq suDrn kfrn hux 10vIN ÈRyxIdIaF Epn skUl pRxflI, kfrguËfrIsuDfr aqy vfDU ivÈf kYtfgrIaF dy AunHFpRIiKafrQIaF, ijnHF df nqIjf hfly qwkaYlfinaf nhIN igaf, 26 akqUbr qoN 11nvMbr aqy 12vIN ÈRyxI dIaF splImYNtrI,kfrguËfrI suDfr aqy vfD U ivÈfkYtfgrIaF dI pRIiKaf 26 akqUbr qoN17 nvMbr qwk iswiKaf borz vloNinrDfirq pRIiKaf kyNdrF Auqy krvfeIaFjfxgIaF. AunHF dwisaf ik ienHF pRIiKafvFdy nfl-nfl sfl 2004 qoN 10vIN aqy12vIN ÈRyxIaF ƒ idwqy gey sunihrI mOkyaDIn apIar hox vfly pRIiKafrQIaFdI vI pRIiKaf hovygI. pRIiKaf df smFsvyry 11 vjy qoN 2:15 vjy qwk df hovygf.pRIiKaf qy zytÈIt sbMDI mukMml jfxkfrIborz dI vYWbsfeIt ‘qy vI AuplbD hY.
Punjab Times Vol 21, Issue 40; October 3, 2020 pMjfb tfeImjL sfl 21, aMk 40, 3 akqUbr 2020 (9)
irhf hY ik BfrqI jnqf pfrtI dI agvfeIvflf kOmI jmhUrI gwTjoV ibKrfE vlvD irhf hY. Bfjpf dy do sB qoN purfxysihXogI iÈv sYnf aqy akflI dl, iekqoN bfad iek gwTjoV qoN bfhr inkl cuwkyhn. aFDrf pRdyÈ ivc Bfjpf df sfQ qylgUdyÈm pfrtI pihlF hI Cwz cuwkI hY. AuVIsfivc bIjU jnqf dl vI hux Bfjpf dy nflnhIN hY. vwzy sihXogIaF ivc hux isrPibhfr ivc iniqÈ kumfr dI agvfeI vflfjnqf dl (XU) hI Bfjpf nfl rih igafhY. ies qrHF hux kOmI jmhUrI gwTjoV dydfiery ivc moty qOr ‘qy CotIaF-CotIaF
pfrtIaF rih geIaF hn, ijnHF ƒ BfjpfkuJ sItF dy ky jF iek-do mMqrI dy ahudydy ky sMquÈt rwK skdI hY pr vwzIaFpfrtIaF dy nf rihx kfrn hflq iehbx rhI hY ik Bfjpf df pRBfvÈflI KyqrIÈkqIaF nfloN sbMD tuwt igaf hY. huxsvfl ieh hY ik aijhf ikAuN ho irhf hY?kI Bfjpf Kud hI aijhf cfhuMdI hY?pRBfvÈflI KyqrI ÈkqIaF df Bfjpf qoNvwK hoxf Aus dI asPlqf hY jF iek kOmIpfrtI dy rUp ivc AuBfr dI rxnIqI.
ies svfl df jvfb jfxn leI KyqrIqfkqF aqy Bfjpf dy sbMDF dy ieiqhfs‘qy nËr mfrnI pvygI. 1980 dy dhfkyqoN hI KyqrI ÈkqIaF ny pRXog dy qOr ‘qyBfjpf nfl dfa Kyzx dI ÈurUafq kIqIsI. Aus smyN Bfjpf vwK-vwK KyqrF ivckFgrs vFg rfjnIqk ÈkqI nhIN sI.Auh KyqrI pfrtIaF nfl rih ky AunHF qoNawgy nhIN jf skdI sI. ies leI KyqrIÈkqIaF ƒ AumId sI ik Auh Bfjpf dIpRDfnqf vflI kyNdr srkfr nfl lYx-dyx dy afDfr ‘qy vDyry sMGvfdI Bfrq
pRfpq kr skxgIaF. aMnf zI[aYm[ky[vloN kFgrs df sfQ Cwz ky aMdr hI aMdrBfjpf nfl nfqf joVn dI koiÈÈ aqy qylgUdyÈm vloN qqkflI kOmI morcy qoN pfsy jfky Bfjpf ƒ sMBfvI imwqr dy rUp ivcdyKxf dwKx Bfrq vloN BfjpfeI ihMdUrfÈtrvfd ƒ mnËUr krn dI ÈurUafqsI. 90 dy dhfky ivc qiml aqy aFDrfdIaF KyqrI ÈkqIaF ƒ bfbrI msijd ƒZfhux dI Gtnf nfl kuJ Dwkf lwgf aqyAuh Bfjpf nfl sbMD bxfAux dI afpxIiewCf sbMDI aflocnfqmk hox lwgy prmwD mfrgI dlF (jnqf dl afid) dfrfjnIqk mhwqv Kuwsx qoN bfad aqykFgrs vloN afpxf lok afDfr bxfAuxqoN bfad AunHF dy sfhmxy Bfjpf dI kyNdrivc srkfr bxfAux dIaF koiÈÈF ƒ QoVHfijhf smrQn dyx qoN ielfvf hor koeIrfh nhIN rih igaf sI. Auqr pUrb ivcasm gx pRIÈd qF afpxI ÈurUafq qoN hIBfjpf qoN pRBfivq sI.
ieQy ieh Xfd rwKx dI loV hY ikpMjfb ivc akflI dl (bfdl) vloN dsMbr1992 dI kfrsyvf ivc afpxy pRqIinDByjx dy aYlfn ny akflI aMdoln aMdrAuQl-puQl mcf idwqI sI. ihMdU-iswKeykqf df ieh iPrkU pRXog iblkul nvINcIË sI; ikAuNik ajy qwk ihMdU-iswK eykqfDrm-inrpwK nËrIey nfl hI dyKI jFdIsI. mhfrfÈtr ivc Bfjpf kol iÈv sYnfdI mËbUq aqy aiq iPrkU KyqrI ÈkqIpihlF qoN hI mOjUd sI. ijAuN hI iniqÈkumfr dI pfrtI Bfjpf nfl geI, AuvyN hI90 dy dhfky ivc KyqrI ÈkqIaF dysihXog nfl bhumq dI jF muwdf afDfirqsihXog nfl Gwt-igxqI srkfr bxfAuxdI Bfjpf dI rxnIqI pRvfn cVHn lwgI.ies qrHF ihMdU rfÈtrvfd pihlI vfrisDFq qoN awgy jf ky ËmInI pwDr ‘qyafAux lwgf.
Bfjpf aMdr kOmI jmhUrI gwTjoVafDfirq rxnIqI dy sUqrDfr lfl ikRÈnazvfnI sn. Auh ibnf iksy ihcikcfhtqoN kihMdy sn ik AunHF dI pfrtI dI kOmIsPlqf kOmI jmhUrI gwTjoV plws plws‘qy afDfirq hY; Bfv Bfjpf ijMnIaFpfrtIaF ƒ afpxf sihXogI bxf skygI,Enf hI Aus dI kyNdrI rfjnIqI mËbUqhovygI. ies df ivhfrk mqlb sI ikBfjpf ny hr jgHf KyqrI ÈkqIaF dymukfbly dUjy drjy dI BUimkf inBfAuxIsI aqy bdly ivc Aus ƒ idwlI ivcsrkfr bxfAux ivc sihXogimlxf sI. 2012 qkazvfnI df iehnfarf byrok-tokcldf irhf.Aun H I N idnI Nieh klpnfvI nhI N
kIqI jf skdI sI ik iÈv sYnf,akflI dl (b) jF jnqf dl (XU)vrgIaF qfkqF kdI Bfjpf qoN vwK vIhoxgIaF pr 2012 ivc gujrfq ivcaijhI Gtnf vfprI ijs ny sfl Br dyaMdr hI azvfnI dI kfmXfb rxnIqI ƒkUVy ivc suwt idwqf.
hoieaf ieMj ik 2012 dIaF gujrfqivDfn sBf coxF ivc nirMdr modI ny
lgfqfr qIjI vfr ijwq hfsl kIqI. Bfjpfdy aflHf kmfn dy keI Auc afgU mn hImn ivc modI dI hfr dI kfmnf kr rhysn. kdI-kdfeIN AunHF dy mUMhoN ieh gwlinkl vI jFdI sI ikAuNik AunHF ƒ pqf sIik modI afpxy gFDIngr dy iklHy qoN idwlI‘qy hmlf krn leI Xojnf bxf rhy hnaqy AuhI hoieaf. ijvyN hI Auh qIjI vfrmuwK mMqrI bxy, AunHF ny Bfjpf hfeI kmfn
aqy rfÈtrI svYmsyvk sMG(afr[aYs[aYs[) ‘qy dbfa
bxfAuxf ÈurU kr idwqf ik AunHFƒ 2014 dIaF coxF leI pRDfn
mMqrI dy ahudy df AumIdvfrbxfieaf jfvy. modI ny
pfrtI aMdr iesleI Ëbrdsq
sMGrÈ kIqf
aqy 2013 ivc kfmXfbIhfsl kIqI. ijvyN hI pfrtI dI kmfn
AunHF dy hwQ ivc afeI, AunHF ny azvfnIdI rxnIqI ƒ pfsy kr ky Bfjpf plwsplws dI rxnIqI dI nINh rwKI. ies dfmqlb kOmI jmhUrI gwTjoV ƒ BMg krnfnhIN sgoN iek pfrtI dy qOr ‘qy Bfjpf ƒeynf mËbUq krnf sI ik Aus dy sihXogI
Aus dIaF ÈrqF ‘qy sfQ dyx leI mjbUrho jfx. modI dI muihMm iqMn-pfsV sI.Auh pfrtI ‘qy kyNdrI lIzriÈp dIÈkqIÈflI pkV dy smrQk sn. dUjy pfsyAuh pfrtI ƒ cox lVn dI ËbrdsqmÈInrI ivc bdl dyxf cfhuMdy sn. qIjfKyqrI ÈkqIaF dy mukfbly Auh rfjF ivcvI dUjy drjy dI BUimkf inBfAux leIiqafr nhIN sn. Bfjpf dy aMdrUnIhlikaF ivc ies rxnIqI ƒ cwpy-cwpyivc Bfjpf dy nF nfl vI jfixaf jFdf hY.ies rxnIqI dy nqIjy CyqI hI sfhmxyafAux lwgy.
Bfjpf ny mhfrfÈtr ivc iÈv sYnfkoloN muwK mMqrI dI kursI Koh leI. pMjfbivc Auh akflI dl koloN brfbr sItFmMgx lwgI. ibhfr ivc Aus ny afpxIqfkq vDfAuxI jfrI rwKI aqy ies smyNAuh iniqÈ kumfr qoN muwK mMqrI dy ahudydI kursI Kohx ivc isrP iek cox dUrhn. aFDrf pRdyÈ ivc Aus dIaF ienHFieCfvF ny qylgU dysm ƒ Aus qoN vwK kridwqf. AuVIsf ivc bIjU jnqf dl df BfjpfqoN vwK hoxf iesy rxnIqI df ihwsf hY.asm ivc asm gx pRIÈd vI Bfjpf qoNbhuq dUr cly geI hY. ies idRÈtI nfldyiKaf jfvy qF akflIaF aqy iÈv sYnfdf vwK hoxf ies rxnIqI df kudrqInqIjf hY. ies nfl Bfjpf aMdr hI aMdrpRyÈfn nhIN hY sgoN Auh ies ƒ mhfrfÈtr,pMjfb, aFDrf pRdyÈ aqy AuVIsf ivcafpxy leI iek mOky dI qrHF dyK rhI hY.gwl TIk vI hY. iek pfrtI jo kOmI pwDr‘qy kFgrs sfhmxy afpxI qfkq sQfpqkrnf cfhuMdI hY, Auh 90 dy dhfky dIkOmI jmhUrI gwTjoV plws plws dI purfxIrxnIqI ivc atkI nhIN rih skdI. AussmyN Bfjpf idwlI ivc pYr jmfAuxf cfhuMdIsI pr awj dI Bfjpf KyqrF ivc pYrjmfAuxf cfhuMdI hY.
aBY kumfr dUby
Bfrq dy prjfqMqr ivc prjfqMqrvflI isrP iek gwl afeI hY ik ivDfiekFdI cox kIqI jFdI hY aqy ieh cox lokF nyvotF pf ky krnI huMdI hY. bfkI lokFivcfiraF ƒ qF ieh vI pqf nhIN huMdf ikieh AumIdvfr iksy pfrtI ny jF iksyDVy dy ivakqI ivÈyÈ ny kI dyK ky cuixafkIqI hY. ieh AumIdvfr lokF nflafpxIaF XogqfvF, gux, qjrbf afid vIsFJf nhIN krdf aqy nf hI lokF ƒ iehdwsdf hY ik Aus pfs bhuq sfrIaF skImFhn ijhVIaF Auh sdn ivc rKygf aqy
lokF dIaF smwisafvF hwl kr dyvygf jFieh afK lE ik lokF dIaF muÈiklF hwlkrn dI koiÈÈ krygf. Auh qF ieh vIvfadf nhIN krdf ik Auh lokF ivc af kybYiTaf krygf aqy lokF dIaF smwisafvFjfxn dI koiÈÈ krygf.
ieh afdmI ijq jfvy qF asINvDfeIaF vI dy idMdy hF aqy afs vI rKdyhF ik ieh afdmI sdn ivc jf ky sfzIaFmuÈiklF rKygf pr aj sfZy sq dhfikaFdI ies afËfdI aqy ies prjfqMqr ivcasIN ijs ƒ vI AumIdvfr bxf ky Byjdyrhy hF, Auh awj qwk sfzy pfs sfzIaFmuÈiklF bfry kdy gwl krn hI nhINafieaf aqy nf hI pMj sflF df smF Kqmhox bfad jd dUjI vfr cox leI AumIdvfrbx ky afieaf hY qF Aus ieho disaf hovyik Auh ieh ieh smisafvF qF hl kr
afieaf hY aqy hux Aus pfs ieh vflIaFsmisafvF hn ijhVIaF Auh skImFbxfeI bYTf hY aqy agr ies vfr ijqigaf qF ieh vflIaF smisafvF vI sdnpfsoN hl krvf lvygf.
agr asIN ipCly sfZy sq dhfikaFdf sdnF df irkfrz dyKdy hF qF sfzysfhmxy ieh gwl af rhI hY ik sdn ivcjf ky ieh ivDfiek do BfgF ivc vMzy jFdyhn. iek DVf srkfrI bx jFdf hY aqyiek DVf ivroDI iDr. asIN ieh vI dyKdyaf rhy hF ik srkfrI DVy df muKI,arQfq ivakqI ivÈyÈ pRDfn mMqrI bxjFdf hY aqy pRFqF ivc muKIaf muK mMqrIbx jfdf hY. asIN ieh vI dyKdy af rhyhF ik ieh pRDfn mMqrI aqy ieh muKmMqrI hI krqf Drqf bx jFdy hn aqyies leI srkfr vl bYTy AunHF dy sfryivDfiek bol hI nhIN skdy aqy sfrf kMmmuKIaf hI krdf hY. asIN ieh vI dyK rhyhF ik iehI Ëfbqf ivroDI iDrF Auqy vIlfgU ho jFdf hY aqy ivroDI iDrF ivc bYTyivDfiek vI cuwp hI rihMdy hn. iehsrkfrI ivDfiek qF pRDfn mMqrI aqymuK mMqrI dy hmfieqI hn aqy Aus dyafKy hI Aus dy pyÈ kIqy gey ibl jFskIm Auqy votf pf idMdy hn aqy AunHFpfs ieh ÈkqI jF aiDkfr hI nhIN ikAuh afpxy muKI df ivroD kr skx. iehIhfl ivroDI iDrf ivc bYTy ivDfiekF df hYaqy jYsf vI hukm kIqf jFdf hY ieh ivroDIiDrF ivc bYTy ivDfiek AuDr vot pf idMdyhn.
asIN dyKdy af rhy hF ik ipCly sfZysq dhfikaF ivc kdI vI iksy ivDfiekny afpxy ielfky dI koeI muÈikl iswDIafp skIm bxf ky sdn ivc pyÈ nhINkIqI aqy nf hI kdI aYsI iksy skImAuqy sdn ivc bihs hI kIqI geI. iehsfrf kuJ dyK ky keI vfr ieh vI iÉaflafAuNdf hY ik afKr iks mksd dI pUrqIleI ieh ivDfiek asIN cuxdy aqy sdnivc Byjdy hF. ieMnf Krcf kfs leI kIqfjFdf hY aqy ieh vI sfzI smJ qoN bfhrhY ik ieMny ivDfiekf ƒ asIN qnKfh, Bwqyaqy pYnÈnF vI kfs leI idMdy hF. lokFleI ieh afdmI kdI sdn ivc boldfqk nhIN hY aqy lokF Bfxy qF ieh ivDfiekisrP hfËrI lgfAux hI sdn ivc jFdfhY.
asIN hYrfn hF ik ieh ivDfiek boldyikAuN nhIN hn. sfzf ivDfn aqy ieh vflfprjfqMqr AunHF ƒ KulHI afigaf idMdy hnik Auh lokF dIaF smwisafvF sdn ivcrwKx. ieh isrP afigaf hI nhIN hY blikieh hr ivDfiek dI izAUtI hY ik AuhlokF sfhmxy hox jogf bx jfvy. ieh sdnFivc af ky gulfmF dI qrHF bYT jfxf koeIilafkq nhIN hY aqy afKr isrP sdnivc jf ky bYTx leI ies afdmI ny ieMnfpYsf kfs leI Krc kIqf hY aqy afpxykMm DMdy Cz ky ieQy af bYTdf hY. vYsy vIsfzy ivDfn ivc iliKaf imldf hY ik iehivDfiek lok syvk hn aqy agr hfkmpfrtI ivc vI hn qF ieh hfkm pfrtIvI lokF dI syvf krn leI hI sdn geI
hY aqy aj dy simaf ivc ieh afdmI nfqF hfkm hI bxdf hY aqy nf hI mflkbxdf hY. sfzy mulk ivc afËfdI aqyprjfqMqr af jfx bfad mflkI mulkdy lokF dI hY aqy lok hI mulk dy mflkhn.
sfzy ivDfn muqfbk hr ivDfiekaqy hr srkfrI mulfËm lok syvk hY.agr ivDfiek socdy hn ik Auh lIzrbx gey qF ieh AunHF df BulyKf hY. iesmulk dy lokF ny iksy ƒ lIzr mMnxf Czidqf hY. ieQy qF ivDfiekF ƒ ijhVy PulFdy hfr pfey jFdy hn, Auh hfr vI ivDfiekFƒ afp pihlF ielfky ivc pujdy krnypYNdy hn aqy iPr ieh vI dyKxf pYNdf hYik ijhVy hfr Byjy sn, AuhI afey hn jFbdl idqy gey hn aqy ieh vI dyKxfpYNdf hY ik AunHF dy hfr pUry nhIN afey qFikDr gey. sdnF ivc vKrI iksm dykpVy pf ky aqy AuQy iksy hor dI srdfrIivc jf bYTxf aqy iek Èbd vI nf bolskxf, ieh sfrIaF glF aj lokF sfhmxyaf jFdIaF hn, ikAuNik aj qF sdnF dIkfrvfeI vI dUrdrÈn rfhIN lokF qk pucfidqI jFdI hY.
agr sfzy ivDfiek ieAuN hI gulfmbxy rihxgy qF sfzy mulk ivc kdy vIasl prjfqMqr nhIN af skxf aqy nfhI lokF dI syvf kIqI jf skdI hY. huxvkq af igaf hY ik ieh ivDfiek afpxIafËfdI dI jMg lVn aqy ieh mMg krnik sdn ivc Auh afËfd hn aqy afpxyielfky dI syvf krn afey hn. Auh afËfdI
nfl afpxy ielfky dIaF muÈiklF sdnivc rKx aqy hl lBx. sdn ivc bihskrn ligaF vI afpxI ilafkq vrqxaqy vot pfAux dI gl af jfvy qF AuQy vIafpxI ËmIr dI afvfË sux ky vot pfAuxaqy ieh ijhVy hukm jfrI kr ky votFpvfeIaF jFdIaF hn, ies dI iKlfPqkrn. afdmI agr afpxI ËmIr dIafvfË sux ky vot nhIN pf skdf qF iPriek kfhdI afËfdI hY, kfhdf prjfqMqrhY. ies mulk dy lokF ivcfiraF dImuÈikl qF ieh af bxI hY ik Aus afdmIƒ hI vot pfAuxf pYNdf hY ijhVf pfrtIaFjF iksy DVy dy ivakqI ivÈyÈ ny afpKVHf kr idqf huMdf hY. sdnF ivcivDfiekF ƒ vI afpxI mrËI nfl votnhIN pfAux idqf jFdf, ieh kYsf voitMgisstm hY.
ieh sfrIaF gwlF soc ky hrivDfiek agr kMm krnf ÈurU kr dyvyqF ies mulk ivc vI prjfqMqr af skdfhY. lokF ivcfiraF ny qF kdI vI bolxfnhIN hY aqy ijhVf vI cuixaf jFdf hY,AunHF dy ielfky df AuhI numfieMdf hY aqyagr lokF ny ieh ivÈvfs bxf ilaf hYqF iPr ieh ivDfiek vI ies ivÈvfs dIpUrqI krn aqy lokF dy ivDfiek bx kyidKfAux aqy afpxy srdfrF dI hkUmqmMn ky vI kuJ afËfdIaF pRfpq kIqIaFjf skdIaF hn. pUrI qrHF afËfdI dI qFhflF AumId nhIN hY. pfrtI muKIaf dIaFimMnqF kr ky ieh pfrtI itkt leI jFdIhY aqy pfrtI pRDfn df hmfieqI bxn dfvfadf vI kIqf igaf huMdf hY. pfrtIaFmuKI ieh vflf prjfqMqr kd mn lYxgy,ieh gwlF vI hflF bhuq dUr KloqIaFlgdIaF hn.
lokF dy numfieMdy aqy sdnF dI kfrvfeI
dlIp isMG vfsn
Punjab Times Vol 21, Issue 40; October 3, 2020 pMjfb tfeImjL sfl 21, aMk 40, 3 akqUbr 2020 (10)
iensfn dy gOrv dI bfq pfAuNdy, iensfnƒ afËfd kfrk mMndy aqy ivakqIgqPYsly aqy inwjI iËMmyvfrI pCfxn df hokfdy ky AudfrvfdI kdrF kImqF df pRcfrpRsfr krdy sn.
irËI dI ikqfb pVHidaF myrI nËrivc ieh pYrf afieaf: “1926 df sflKqm huMidaF AudfrvfdI ietlI mr igafsI. musoilnI ny afpxI qfkq pwky pYrINkr leI aqy afpxI qfnfÈfhI jfrI rwKxdy kfƒnI aOËfr jmHF kr ley. isafsIpfrtIaF ƒ gYrkfƒnI krfr dy idwqf aqypRYs dI afËfdI qbfh kr idwqI. ivroDIiDr ƒ inhwQf kr idwqf igaf aqypfrlImYNt npuMsk ho ky rih geI. 1927qwk koeI vI isafsI srgrmI qkrIbnasMBv ho geI, jnqk qF kI inwjI icwTIaFivc vI nukqfcInI Kqrnfk bx geI.isvl mulfËmF ƒ srkfrI nIqI qoN Aultrfey pRgtfAux bdly nOkrI qoN hwQ DoxypYNdy. ielfvf gRih mMqrfly ivc iekÈkqIÈflI qy zfZI puils izvIËn kfiemkIqI geI ijs dI kmFz iswDy qOr ‘qypuils muKI kol sI, iek nvIN qy kuÈlKuPIaf puils sMsQf kfiem kIqI geI jo‘Evrf’ dy nF nfl bdnfm sI qy ijs dfmksd PfÈIvfd ivroDIaF aqy srkfrivroDI sur rwKx vfilaF df dmn krnfsI. QoVHy hI smyN ivc ies ny iek lwK qoNiËafdf lokF dIaF PfeIlF bxf leIaFijnHF ivc PfÈIvfdI afgU vI Èfml snaqy ivÈyÈ eyjMtF, jfsUsF aqy muKbrF dfaijhf qfxf bxf ilaf ijs dI phuMc dyÈivc hI nhI sgoN ivdyÈ qwk sI.”
mYN irËI dI ikqfb dIaF ieh sqrFAuqfr irhf sF qF Kbr afeI ik gRihmMqrfly ny dyÈ dy nfgirkF dI cwqo-pihrjfsUsI leI ivwq kimÈn qoN 50000 kroVrupey mMgy hn. ieh sB kuJ AudoN ho irhfhY jdoN kyNdr srkfr rfjF ƒ AunHF dy ihwsydy PMz dyx qoN ienkfrI hY; jdik gRihmMqrfly vloN afËfd iKafl icMqkF,kfrkunF aqy pwqrkfrF ƒ JUTy kysF ivcPsf ky afpxy aKiqafrF dI Kqrnfkhwd qwk durvrqoN kIqI jf rhI hY. iewQyirËI vloN 1929 ivc ieqflvI pfrlImYNtdf iKwicaf Kfkf dyKo: “pfrlImYNt srkfrdy PYsilaF leI rbV dI mohr bx geI.ivroDI iDr dy kuJ bcy Kucy mYNbrF dIaFqkrIrF ƒ axgOilaF kr idwqf jFdf jFswqfiDr qy jnqk mMcF qoN cIk ichfVf pfky cuwp krvf idwqf jFdf sI.”
PYbIE PrnYNzo irËI dI ikqfb ivciek dyÈ dy iek ivakqI ‘qy iDafn kyNdrqkIqf igaf sI qy koeI qulnfqimkivÈlyÈx nhIN kIqf igaf sI. AuNj,cldy-cldy lyKk ny itwpxI kIqI sI:“ieqflvI PfÈIvfd ny qfnfÈfh hkUmqkfiem kIqI, dUr qwk afpxI phuMc vDfleI pr ies kol ieMnf smF qy ÈfiedsmwrQf nhIN sI ik iek purKI smfjAusfr sky. ‘ies ilKq df mqlb hY ikBfvyN musoilnI df ietlI ikMnf vI iBaMkrsI pr ies pwKoN ieh ihtlr dy jrmnI dynyVy qyVy vI nhIN sI.’ bYnydyqo krocy dIieh bOiDk jIvnI pVHn qoN bfad mYN zyivziglmOr dI byimsfl rcnf ‘id prsUietafP ietlI’ pVHI jo AuQoN dy afid kfl qoNhux qwk dy ieiqhfs df idlcsp ibrqFqhY. ikqfb dy 400 ‘coN 30 pMny musoilnIdI swqf leI mKsUs hn.
irËI vFg iglmOr ny aqIq dy Aus
ietlI bfry jo kuJ ikhf hY, AuhI kuJ mYƒawj sfzy mulk ivc vfprdf nËr af irhfhY. ienHF iPkiraF ‘qy Ërf ÊOr krnf:“1930ivaF ivc hkUmq df aMdfË bhuqiËafdf BVkIlf ho igaf. hor iËafdfpryzF, hor iËafdf vrdIaF, hor iËafdfsYNsriÈp, hor iËafdf guMzfgrdI, afgUaFdI hor iËafdf ibafnbfËI, ho-hwlf krnfaqy lokF ƒ BVkfAux dIaF GtnfvF aqymusoilnI dy hr iPkry ƒ ‘zU-cy, zU-cy’dy nfairaF nfl AuBfiraf jFdf sI.” ies‘coN kfPI kuJ nirMdr modI dI srkfr bfryvI ikhf jf skdf hY, Kfs kr 2019 dIAus dI dUjI ijwq qoN bfad jdoN Aus dy hriPkry ƒ ‘mo-dI, mo-dI’ dy nfairaF nflqkbIaq idwqI jFdI sI.
afKr kI kfrn sI ik ieqflvIdmgËybfË ƒ ieMnI hrmnipafrqf imlgeI? iglmOr kihMdf hY, “musoilnI ieMnflMmf smF ies leI itk sikaf, ikAuNikAus ny ieqflvIaq dIaF kuJ vMngIaFdf iensfnI rUp Dfr ilaf sI, ijvyN Ausny AumIdF qy zr jgfey aqy Auh pIVHIaFpYdf kIqIaF ijnHF df ivÈvfs sI ik ietlInfl Aus dy AudfrvfdI isafsqdfnF aqysMsfr jMg vyly dy sfQI mulkF vloNivsfhGfq kIqf igaf qy Aus ƒ ‘tuwtIBwjI ÈFqI’ pRvfn krn leI mjbUr kIqfigaf.” TIk iesy aMdfË ivc modI ny dUrdrfË dy aqIq dy sunihrI kfl df hokfidwqf jdoN Bfrq aqy ivdyÈ ivc ihMdUaFdI DFk sI, AunHF dI dlIl hY ik ihMdUaFdf ieh dbdbf muslmfn qy aMgryËhmlfvrF kr ky Kuws igaf sI. Aus nyafpxy afp ƒ smJOqfvfdI qy iBRÈtkFgrs dy muKflP dy qOr ‘qy pyÈ kIqf joihMdUaF qy Bfrq ƒ muV rsfql vwl iljfrhI sI.
ieMj 1920ivaF dy ietlI aqy 2020dy Bfrq ivckfr smfnqfeIaF dyK ky mnKwtf ho igaf pr kuJ gwlF qoN Drvfs vIimilaf. musoilnI dy ietlI qoN Ault modIdy Bfrq ivc Bfjpf ƒ keI pfrtIaF dfivroD Jwlxf pY irhf hY; mMinaf ik kyNdrivc ivroD dI axhoNd hY pr awDI drjnrfjF ivc ivroD vI bhuq iÈwdqI hY. pRYsƒ nwQ pf idwqI geI hY pr qF vI pUrI qrHFdrV nhIN ho skI. musoilnI dy ietlI ivcieh lyKf joKf krn vflf isrP bYnydyqokrocy hI sI pr modI dy Bfrq ivc gxrfjdy mUl isDFqF dy hwk ivc bolx vfly dyÈdI hr Ëubfn ivc ilKx-bolx vfly ajybVy ilKfrI qy buwDIjIvI hn.
zyivz iglmOr ilKdy hn: bhrhfl,lokF ivc PfÈIvfd dI iKwc AudoN GtI, jdoNAunHF ƒ jfipaf ik ieh KuÈhflI df rsqfnhIN bx skdf. musoilnI ny nf ruËgfrpYdf kIqf qy nf hI KuÈhflI ilaFdI jdikies ilhfË qoN modI ny afriQk muhfË ‘qymusoilnI ƒ vI mfq dy idwqI hY. Aus dIaFquÊlkI nIqIaF ny Aus qoN pihlF iqMndhfikaF dy AudfrIkrn dy dOr dOrfnBfrqI arQcfry vloN kIqy ivkfs ƒ vIcOpt kr ky rwK idwqf hY.
awj Bfrq dy lwKF nOjvfn modI dfnF jpdy hn. AunHF aqy sfzI sfiraF dIikho ijhI hoxI hY, ies df aMdfËf bYnydyqokrocy dy ienHF ÈbdF qoN lfieaf jf skdfhY jo AunHF ieqflvI qfnfÈfh qy Aus dIhkUmq dy aMq ‘qy ilKy sn: “dmnkfrIinËfm ny nYiqk AUrjfvF dy KËfny ƒ
rfmcMdr guhf
Bfrq vI PfÈIvfd vfly ietlI dy rfhBfrq dI modI hkUmq inq idn lokF ‘qy iÈkMjf kws rhI hY. AuGy ivdvfn
rfmcMdr guhf ny iek ikqfb dy hvfly nfl Bfrq dy ies inËfm dI qulnf musoilnIvfly dOrf dy ietlI nfl kIqI hY. nirMdr modI vFg musoilnI ny vI mulk dI afrQkqfqbfh kr ky rwK idwqI sI. -sMpfdk
(bfkI agly sPy `qy)
pMjfb tfeImjL
-cfcf byilhfjLTfh-sotf
sincrvfr, 3 akqUbr 2020
iksfn aMdoln aqy hwkF dI lVfeI
tuwtI nHIN qVwk krky!cOvI sfl inBf ilaf ‘nrV` dohF, irÈqf pqI qy pqnI df dws ky jI.ikhnUM smJIey pqI qy kOx pqnI, dunIaF puwCdI rhI aY hws ky jI.kOmI ihqF vwl ipwT hI dyeI rwKI, inwjI lflcF ivc hI Ps ky jI.qIjy QFh ibTfieaf pMjfbIaF ny, awgy afAuxf hux cfhuMdf ey nws ky jI.‘qyl pfAux` dI koiÈs hI krI jfxo, dIvf lwgf sI buJx ‘BVwk` krky.ieh vI iek isafsI hI pYNqVf ey, iehnUM tuwtI nf smJo ‘qVwk` krky!
muwK rUp ivc pMjfb-hirafxf ivc ÈurU hoieaf iksfn aMdoln huxhOlI-hOlI pUry Bfrq aMdr PYl irhf hY. ieh aMdoln modI srkfr dyilaFdy iqMn KyqI kfnMUnF iKlfP AuiTaf hY. modI srkfr df dfavf hY ikieh iqMny kfnMUn iksfnF dy Pfiedy leI bxfey gey hn, jdoN ik iksfnFaqy iksfn jQybMdIaF df kihxf hY ik ienHF KyqI kfnMUnF rfhIN iksfnF dyhwk Koh ky iksfnF dI zor kfrporyt Kymy dy hwQ dyx df Xqn kIqf jf irhfhY. iksfnF df ieh aMdoln BfvyN inwq idn Ëor PV irhf hY, pr modIsrkfr ny ajy qk ienHF KyqI kfnMUnF bfry koeI nrmI vrqx dy sMkyq nhINidwqy hn, sgoN pRDfn mMqrI nirMdr modI aqy Aus dI vËfrq dy mYNbrvfr-vfr iehI afK rhy hn ik ivroDI iDr iksfnF nMU gumrfh kr hI hYaqy ieh ivroDI iDr cfhuMdI hI nhIN ik iksfnF df Pfiedf hovy. hux qFnirMdr modI ny ivroDI iDr ‘qy ieh hwlf vI bol idwqf hY ik ieh qFnOjvfnF aqy POjIaF/surwiKaF blF dy vI hwk ivc nhIN hY. jfhr hY ikmodI dI agvfeI hyTlI kyNdr srkfr df sfrf qfxf-bfxf dyÈ BgqI dyafly-duafly hI buixaf jf irhf hY. ieh srkfr aqy ies nMU clfAux vflylIzr ivroDI iDr dy lIzrF qy lokF dy hwk `c avfË bulMd krn vfilaFAuqy Èwryafm dyÈ Droh dy doÈ lfAuNdy rhy hn. afAux vfly idnF ivc iesmsly bfry kfrvfeIaF hor iqwKIaF hox dy afsfr hn, ikAuNik iksfnF nybfkfiedf aYlfn kIqf hoieaf hY ik ieh AunHF dI afr-pfr dI lVfeIhY, jdoN ik kyNdr srkfr tws qoN mws hox leI iqafr nhIN jfpdI.
ies pRsMg ivc pMjfb afpxI lVfeI vDvyN rUp ivc lV irhf hY.pMjfb dy ies iksfn sMGrÈ ny muZly rUp ivc hI keI ijwqF drj krvfleIaF hn, ijnHF vl gOr krnf bxdf hY. sB qoN pihlF qF vwK-vwKiksfn iDrF iek mMc ‘qy af geIaF, BfvyN ienHF ivckfr mqByd ajy vIbrkrfr hn, pr lIzrF dI pihlkdmI nfl aMdoln df iek mUMh-mhFdrf bx igaf hY. dUjf, ies Gol ny pihlF kyNdrI mMqrI hrismrqkOr bfdl nMU kyNdrI vËfrq ivcoN aqy iPr ÈRomxI akflI dl nMU kOmIjmhUrI gTjoV (aYn[ zI[ ey[) ivcoN bfhr afAux leI mjbUr kIqf.qIjf, ijhVf kYptn amirMdr isMG kronf dy bhfny sMGrÈ nMU lgfqfrzwkx df Xqn kr irhf sI, Aus nUM ipwCy htxf ipaf aqy iksfnF iKlfPdrj kIqy sfry dy sfry kys vfps lYxy pey. cOQf, ieh aMdoln pMjfb dyklfkfrF dI hmfieq hfsl krn ivc kfmXfb irhf hY. pMjvF, iksfnFqy iksfn jQybMdIaF ny ajy qk afpxf ieh sMGrÈ iksy vI isafsI iDrnMU hfeIjYk krn df mOkf nhIN idwqf hY aqy sMGrÈ dI kmfn pUrI qrHFafpxy hwQ ivc rwKI hoeI hY. AuNj, ieh TIk hY ik iksfn iDrF ny iksy vIisafsI iDr nMU nyVy nhIN Ptkx idwqf, pr ieh vI iek swcfeI hY ik iessMGrÈ nMU isafsI lIh Auqy pfey bgYr vwzI pRfpqI hfsl kr skxImuÈikl hI hY. pihly aijhy sMGrÈF df iehI duKFq irhf hY ik iqwKIlVfeI dy bfvjUd swqfDfrI isafsI jmfq lVfeI nMU TMZI pfAux ivckfmXfb huMdI rhI hY.
asl ivc modI srkfr ienHF iqMnF KyqI kfnMUnF rfhIN KyqI Kyqr nMUmuwZoN-suwZoN bdl dyxf cfhuMdI hY. ies dy nfl hI ies df iek hor inÈfnfrfjF dy hwkF Auqy zfkf mfrnf hY. swqfDfrI BfrqI jnqf pfrtI aqy iesdI srpRsq jmfq - afr[ aYs[ aYs[, df muwZ qoN hI ieh tIcf irhf hY ikBfrq nMU kyNdrvfdI mulk bxfAuxf hY. ipCly smyN dOrfn ijs qrHF dy PYslyafey hn, Auh kyNdrvfd nMU mËbUq krn vfly hI hn. AuNj vI, modIsrkfr ny ipCly Cy sflF dOrfn mulk dIaF krIb sfrIaF sMsQfvF AuqyiswDy-aiswDy ZMg nfl kbËf kr ilaf hY. inaF pfilkf nMU ies mfmlyivc apvfd mMinaf jf irhf sI, pr ipCly smyN dOrfn ijs qrHF bfbrImsijd/rfm mMidr bfry PYsly afieaf hY jF jMmU kÈmIr ivc Dfrf 370Kqm krn dy mfmly ivc suprIm kort df jo rvweIaf irhf hY, Aus nyspÈt kr idwqf hY ik mulk dI krIb hr sMsQf hux kyNdr srkfr vflyivcfrF Auqy hI Puwl cVHf rhI hY. ies sUrq ivc hux AuTy iksfn aMdolndf ivÈyÈ mhwqv bxdf hY. ieh asl ivc iekwly iksfnF dI lVfeInhIN, ieh lVfeI rfjF dy vwD aiDkfrF aqy bolx dI afËfdI nfl vIzMUGI juVI hoeI hY. kyNdr srkfr ijs qrHF kuJ smyN qoN afpxy iKlfP bolxvfly hr ÈKs nMU sIKF ipCy qfV rhI hY, Aus iKlfP lokF aMdr Birafguwsf aqy roh vI iksfn aMdoln rfhIN hI pRgt ho irhf hY. afAux vflysmyN ivc jy ies aMdoln nMU isafsI ruK dy ky modI srkfr vl moV idwqfigaf qF sMBv hY ik srkfr nUM afpxy PYsilaF qoN ipCFh htxf pY jfvy,pr aMdoln nMU ies mukfm qk phuMcfAux leI suGV lIzriÈp aqy shIPYsilaF dI loV pvygI. lV rhIaF iDrF nMU ies sbMDI bfkfiedf rxnIqIGVnI cfhIdI hY.
Punjab Times Vol 21, Issue 40; October 3, 2020 pMjfb tfeImjL sfl 21, aMk 40, 3 akqUbr 2020 (11)
gumrfh kIqf, luwitaf qy aKIr DoKf dyidwqf. bYnIqo musoilnI qy Aus qy PfÈIvfdIsocdy sn ik Auh sdf leI Èfsn krngy.”nirMdr modI qy Bfjpf dy supny vI iehIhn. asIm swqf dI ieh klpnf swc nhINhovygI pr ijMnI dyr qwk ieh swqfsInrihxgy EnI dyr dyÈ ƒ afrQk, isafsI,smfijk aqy ieKlfkI qOr ‘qy muwl qfrnfpvygf. ietlI ƒ musoilnI qy Aus dI pfrtIvloN PYlfeI qbfhI qoN AuBrn ivc keIdhfky lwg gey sn qy ho skdf Bfrq ƒmodI qy Aus dI pfrtI vloN PYlfeI qbfhIqoN AuBrn leI Aus qoN vI vwD arsf lwgy.
25 sqMbr ƒ 32 iksfn jQybMdIaFdy swdy ‘qy mukMml bMd ƒ pMjfb dy smUhihwisaF vloN idwqf igaf byimsfl huMgfrfswqfDfrI afr[aYs[aYs[-Bfjpf dIaFnIqIaF ivruD AuT rhy lok roh df sUckhY. irportF anusfr 250 iksfnjQybMdIaF dy sFJy swdy ‘qy mulk dy bhuqsfry rfjF dy iek lwK QFvF Aupr iksfnFaqy AuhnF dI hmfieq ‘c hor lokF nysVkF Aupr af ky pRdrÈn kIqy.hirafxf, XU[pI[, iqlMgfnf, krnftk,mwD pRdyÈ smyq 10 rfjF ivc ivafpkiksfn lfmbMdI hoeI. pMjfb ivc sVkFaqy bfËfr pUrI qrHF suMn-msfn rhy.
kronf mhfmfrI dy dOr ivc ieh dunIafBr ivc sB qoN bVI lok lfmbMdI hY. sVkFAupr sMGrÈÈIl iekwTF ƒ Cwz ky bfkIqmfm srgrmI Twp rhI. bwsF, rylF dIafvfjfeI dy nfl-nfl smuwcy Èihr aqyksby pUrI qrHF bMd rhy. vpfr mMzl,mulfËm jQybMdIaF, vkIlF aqy horpyÈyvr lokF, gfiekF, klfkfrF, lyKkF,sfihqkfrF smyq vwK-vwK ihwisaF ny bMdivc joÈo-KroÈ nfl ihwsf ilaf. ipMzF ivcoNlok afp-muhfry qOr ‘qy kfPly bMnH kybMd ivc Èfml hoey. jQybMdIaF nfl juVyividafrQIaF aqy nOjvfnF qoN pfr jf kyipMzF ivcoN afm nOjvfnF aqy aOrqF dIigxnXog ÈmUlIaq ies bMd dI KfsivÈyÈqf rhI. bMd dy rUp ‘c isKrF CUh kysMGrÈ Kqm nhIN hoieaf, ies dfsMgrfmI vyg brkrfr hY. do iksfnjQybMdIaF ny ‘ryl roko‘ aYkÈn qihqbhuq sfrIaF QFvF ‘qy ryl ptVIaF Aupr24 sqMbr qoN lgfey jfm 2 akqUbr qwkjfrI rhy. ies qoN pihlF bfdlF aqy kYptndy GrF awgy dih-hËfrF iksfnF ny idn-rfq lgfqfr Drny lgfey.
bMd dI KfsIaq ieh rhI ik iksfnjQybMdIaF ny bMd dI hmfieq krn vflyhr ihwsy df svfgq kIqf; lyikn hfkmjmfqI isafsI pfrtIaF ƒ sKqI nflsuxfAuxI kr idwqI geI sI ik iksfniekwTF df rfjnIqk lfhf lYx dI iejfËqnhIN idwqI jfvygI. iesy kfrn hfkm jmfqIisafsqdfnF ny iehnF iekwTF vl mUMhkrn dI ihMmq nhIN kIqI. keI QFvF ‘qyiekwTF df lfhf lYx dI koiÈÈ kr rhyvot btorU isafsqdfnF ƒ iqwKy lok rohdf sfhmxf vI krnf ipaf. sMgrUr aqybrnflf ivc pRYWs kfnPrMsF kr ky lokFƒ gumrfh krn df Xqn krn vfly Bfjpfbulfry jQybMdIaF dy ivroD kfrn pRYWskfnPrMsF Cwz ky Bwj gey.
pMjfb ivc ies byimsfl avfmI
aMgVfeI ivc sMGrÈÈIl iksfn qy mËdUrjQybMdIaF vloN lMmy smyN qoN lVy jf rhysMGrÈF dI jfg lfAU BUimkf hY jo nfisrP pMjfb dy iksfnF qy mËdUrF ƒ lokduÈmx hfkm jmfqF dIaF nIqIaF bfrylgfqfr sucyq krdIaF rhIaF hn sgoNjQybMdIaF ny iehnF ihwisaF ivc afpxyhwkF aqy ihqF leI jUJx dI jmhUrI cyqnfdf igxnXog sMcfr vI kIqf hY. lgfqfrsMGrÈF df hI nqIjf hY ik bhuq hIKqrnfk KyqI ibwlF, ijhnF ƒ pihlF 5jUn ƒ afrzInYNsF dy rUp ‘c pfs kIqfigaf sI, ivruD bfdl dl aqy kFgrspfrtI dI lIzriÈp ƒ iehnF afrzInYNsFbfbq afr[aYs[aYs[-Bfjpf qoN pfsfvwtx df nftk krnf ipaf hY; jdikafrzInYNs bxfAux vyly kYptn srkfrny KfmoÈ rih ky aqy bfdlikaF ny Bfjpfdf sfQ dy ky ies ƒ sihmqI idwqI. jyhux ieh ibwlF df ivroD nf krdy qF iehnFpfrtIaF ƒ 2022 dIaF coxF ivc iksfnIdy iqwKy ivroD df sfhmxf krnf pYxf sIaqy iehnF df ipMzF ivc vVnf vI muÈiklho jfxf sI.
iehnF rfjnIqk igxqIaF-imxqIaF‘coN hI afr[aYs[aYs[-Bfjpf dy jotIdfrbfdlikaF ƒ hrismrq bfdl qoN asqIPfidvfAux aqy Bfjpf nfl swqf gwTjoV ‘coNbfhr afAux df awk cwbxf ipaf aqy 25sqMbr ƒ sVkF Aupr Drny lfAux aqysrkfr df ‘qKq ihlfAux‘ dy hokry mfrndf nftk krnf ipaf. ZINzsf DVy ny vIiksfnF dy hwk ivc KVHn df aYlfn kIqf.ijhVI kYptn srkfr Drny-muËfhry krnvfilaF ivruD DVfDV kys drj kr rhIsI, Aus ƒ iksfn iekwTF qoN pfbMdIhtfAuxI peI aqy kronf mhfmfrI dy bhfnysMGrÈF ƒ dbfAux dI nIqI qoN ipwCy htxfipaf. ies vkq kYptn qoN lY ky XUQkFgrs qwk kFgrs pfrtI df hr inwkfvwzf purjf iksfnF nfl hmdrdI idKfAuxdI kvfied ‘c juitaf hoieaf hY.
ijs aMnHI Duws nfl afr[aYs[aYs[-Bfjpf srkfr ivdyÈI aqy dysI kfrporytsrmfeydfrI pwKI afrzInYNs/aYkt QoprhI hY, Aus nfl avfm ivc asurwiKafaqy bycYnI pYdf hoxI suBfivk sI. rfjkrn dI ieh qfnfÈfh mfniskqf hr vrgƒ inrBrqf aqy mjbUrI dy aflm ivcDwk ky aqy iPrkfpRsqI df Ëihr PYlf kysmfjI qfxybfxy ƒ qbfh kr rhI hY.sI[ey[ey[-aYn[afr[sI[-aYn[pI[afr[ivruD pUry mulk ivc lwgy pwky moricaFivc swqfDfrI iDr dIaF nIqIaF ivruDbycYnI df ivafpk ieËhfr pihlF hI hocuwkf hY. qfËf afrQk hmly ny iehguMjfieÈ hor moklI kr idwqI hY.
modI srkfr vloN KyqI afrzInYNsFsMbMDI XkIndhfnIaF Aupr afm lokF nyXkIn nhIN kIqf ikAuNik Auh pihlF hInotbMdI, jI[aYs[tI[, aYn[afr[sI[,lOkzfAUn, 2022 qwk iksfnF dI afmdnduwgxI krn, gwl kI hr svfl AuprmodI dIaF JUTIaF XkIndhfnIaF df suafddyK cuwky hn. AuhnF ny ies Kqry ƒ buwJilaf hY ik hfl hI ivc jo iqMn KyqI ibwlpfs kr ky rfÈtrpqI dI mohr nfl kfƒnbxfey gey hn - PfrmrË pRoizAUs tryzaYNz kfmrs (pRomoÈn aYNz PislItyÈnibwl-2020, PfrmrË (ieMpfvrmYNt aYNzpR ot YkÈn) aYgrImY Nt afP pRfeIsaYiÈAUrYNs aqy Pfrm srivisË ibwl-2020 aqy iesYÈIal kmoiztIË(amYNzmYNt) ibwl - ieh isrP iksfnIdI mOq dy vfrMt hI nhIN sgoN smfj dyhor vI keI ihwisaF ƒ vI brbfd krdyxgy.
iek ibwl rfhIN ËrUrI vsqF aYkt
ivc soD kr ky KyqI ijxsF dIaF kImqFƒ inXmq krn aqy AuhnF ijxsF dIinÈicq mfqrf ivc srkfrI KrId-ProKqdI ivvsQf Kqm kr idwqI geI hY. dUjyibwl rfhIN Tykf KyqI dI iejfËq dy kykfrporyt glby df rfh pwDrf kIqf igafhY. qIjy ibwl rfhIN ‘ey[pI[aYm[sI[` mMzIivvsQf ƒ Kqm krn leI v wz ykfrobfrIaF ƒ inwjI mMzIaF bxfAux dIiejfËq idwqI geI hY. iehnF qoN ibnfiksfnF smyq smUh lokF Aupr asih boJlwdx leI ibjlI aYkt-2020 ilaFdfigaf hY jo vpfrIkrn `qy afDfirq hY.iewQy hI bs nhIN, cfr lybr koz bxf kyikrq kfƒnF ƒ vI lgBg Kqm kr kyikrqIaF ƒ srmfeydfrF dy hvfly kridwqf igaf hY.
lfgq vsqF dy kfrobfr dy nfl-nfl huxKyqI pYdfvfr aqy mMzIkrn Aupr vIvwzIaF kMpnIaF df kbËf ho jfvygf.iehnF kfƒnF rfhIN mulk dI aMnH surwiKafaqy KfD-Kurfk dI svYinrBrqf Kqm krky lokF ƒ KuwlHI mMzI aqy ËKIrybfËkfrobfrIaF dy hvfly kr idwqf igaf hY.
KyqI sMbMDI nIqIaF ivc vwzf Pyr-bdl krn vfly iehnF kfƒnF Aupr KuwlHIcrcf krn dI bjfey sLryafm qfnfÈfhqrIkf aKiqafr kIqy jfx aqy kfƒnFƒ pfs krn dI ivÈyÈ kfhl qoN vI iehspÈt ho igaf ik iehnF ipwCy zUMGI sfiËÈkMm krdI hY. iksfn jQybMdIaF ipClysflF qoN nf isrP KyqI sMkt ƒ muKfiqbhox leI iksfnI ƒ bcfAux vflIaF TosnIqIaF bxfey jfx dI mMg kr rhIaFhn sgoN iksfn pMcfieqF afXoijq kr kymuqvfËI nIqIaF aqy ibwlF dy KrVy vIpyÈ kr cuwkIaF hn. iksfnI dI afvfËaqy mMg ƒ pUrI hYNkV nfl Tukrf ky aqykfƒnsfË sMsQfvF aMdr ivcfr-crcf dIrsmIN ivDI ƒ vI iqlFjlI dy ky afrzInYNsdf sfiËÈI qrIkf aKiqafr kIqf igaf.jd ipCly idnIN iehnF afrzInYNsF ƒ ibwlFdy rUp ‘c pfs krfAux dI kvfied kIqIgeI, AudoN vI rfj sBf ivc bhumq nfhox kr ky ËbfnI vot dI hyrfPyrI rfhINibwl pfs krvfey gey.
ies smuwcy DoKybfË aml ny iesgwl dI muV puÈtI kr idwqI ik ieh srkfrGor ipCfKVI, gYrjmhUrI qy hYNkVbfËsrkfr hY jo lok afvfË aqy ivcfrvtFdry dy jmhUrI aml ƒ itwc smJdIhY. afr[aYs[aYs[-Bfjpf df iksy vIsMivDfnk kfiedy-kfƒn ivc koeI XkInnhIN hY. ies df mUl ikrdfr hI JUTyvfaidaF aqy XkIndhfnIaF ËrIey lokFƒ DoKf dy ky AuhnF dy ihqF ivruD PYslyQ opxf hY. iksfn jQyb MdIaF aqybuwDIjIvIaF vloN KyqI afrzInYNs rwd krndy bfvjUd kronf mhfmfrI dOrfnafrzInYNsF ƒ ibwlF dy rUp ivc sMsd ivcpfs krvfieaf igaf aqy rfÈtrpqI vloNawKF mIt ky mohr lf idwqI geI. iesyqrHF, lok rfie ƒ Tukrf ky sMsdI bhumqdI DO Ns nfl lybr koz ibwl pfskrvfieaf igaf. spÈt hY ik swqfDfrIiDr kronf mhfmfrI dy bhfny afpxy vwDqoN vwD lok ivroDI eyjMzy aml ivc ilafrhI hY jo pUrI qrHF mulk dy ihqF aqylok ihqF dy iKlfP hn.
dUsry-qIsry sfl acfnk zyg ky iksfnrgV idwqy qF Aus mOky srkfr vI iksfnFnMU bcfa nhIN skygI, qy sLfied srkfriesy ijLMmyvfrI qoN bcxf cfhuMdI hY.
bhuqy lok ieh gwl nhIN jfxdy ik‘ipMz bwJf nhIN aqy Aucwky pihlF afphuMcy’ dy muhfvry vFg kyNdr srkfr dyiqMn ibwl pfs hox qoN vI pihlF iewkgujrfqI arbpqI, jo kyNdr srkfr dynfl bhuq nyV rwKdf hY, ny pMjfb ivc
jLmIn KrId ky godfm bxfAuxy vI sLurUkr idwqy hn. jdoN ibwl hfly pfs vI nhINsI hoey, Aus nMU eynI gfrMtI pihlF hIiml geI ik ivroD dI koeI pRvfh nhIN,qyry munfPy leI pwkf pRbMD asIN kr kyrihxf hY. godfm Auho pUMjIpqI bxf irhfhY, jo afstrylIaf qwk KfxF Kodx dypRfjYktF kfrn AuQoN dy lokF dy ivroD dfsfhmxf kr irhf hY, pr pMjfb ivclyAus dy godfmF dI gfrMtI Bfrq srkfrdI Auho eyjMsI idMdI peI hY, jo awj qwkiksfnI Psl KrId krn dy leI mMzIaFivc afAuNdI huMdI sI. sfP hY ik sB kuJigx-imQ ky ho irhf hY. pqf qF ieh vI
lwgdf ipaf hY ik pMjfb ivcPUz kfrporysLn afP ieMzIaf dygodfm ies iewko amIr dy hvflykIqy jfx lwgy hn qy AuQy Psllwgy jF nf lwgy, AunHF dy KflIhox dy smyN df AunHF df ikrfieafvI Bfrq srkfr dI ieho KurfkkfrporysLn idMdI irhf krygI.godfm vI srkfr dy, ikrfieafvI srkfr dyvygI aqy syT isrPnot igixaf krygf jF Boly-BflyiksfnF dI hjfmq krn dy nvyNZMg lwiBaf krygf.
lok qF ajy qwk ieh gwlvI nhIN smJ sky ik KyqIbfVIibwlF dy nfl hI jLrUrI cIjLF dfjo kfnMUn bdilaf igaf hY, Aus
dy nfl iksfn df rgVf kwZdy smyN hIKpqkfr dI iCwl lfhux df pRbMD vIsrkfr ny kr idwqf hY. asIN aYmrjYNsIlwgx qoN pihlF Bfrq ivc keI QF jLKIrykZvfAU muihMm cwldI vyKI sI. sfZy cfrdhfky pihlF dI Aus muihMm ivc lokFdIaF BIVF AunHF godfmF vwl nUM BwjIaFjFdIaF sn, ijwQy Auh cIjLF lukfeIaFhuMdIaF sn, jo bfjLfr ivc nf imlx kfrnmihMgy Bfa ivk rhIaF huMdIaF sn. lokjFdy qy lukf ky rwKy gey anfj aqy horvsqF dy BMzfr jdoN lwB lYNdy sn qFsrkfrI msLInrI phuMc jFdI sI, jo EdFawK imlI hox kr ky kfrvfeI krnoN pfsfvwtI rwKdI sI. ieh kfrvfeI isrP AunHFcIjLF dy godfmF ivrwuD huMdI sI, jo jLrUrIvsqF igxIaF jFdIaF sn qy kfnMUnanusfr AunHF dI jLKIrybfjLI nhIN sI hoskdI. KyqIbfVI ibwlF nfl jdoN inwq vrqoNdIaF ipafjL vrgIaF cIjLF vI jLrUrI vsqFdy Kfqy qoN kwZIaF geIaF hn qF blYkIeyvpfrIaF nMU ienHF df BMzfr krn qy mMzIaFivc nklI QuVH ivKf ky lokF nMU luwtxleI rfh KolH idwqf igaf hY, nfl eynI ku
gwl jLrUr ilK idwqI hY ik jMg jF kudrqImusIbq dy vkq BMzfr nhIN krn idwqyjfxgy.
iksfnF dI bdiksmqI hY ik kyNdrsrkfr dI syTF nMU pflx qy iksfnF dfBivwK hnyrf kr dyx dI ies nIqI df kuJisafsI afgU kdI iswDf aqy kdI lukvFsfQ idMdy hn aqy kdI-kdI ivKfvy leIPfslf pfAux df nftk krdy hn. iehokfrn hY ik ies vfrI iksfnF ny afpxypMjfb bMd dOrfn iksy vI rfjsI iDr dyiksy afgU nMU afpxy pRogrfmF AuWqy BfrUnhIN hox idwqf qy afpxy hwkF dI lVfeIafpxy isr lVn df ierfdf aml ivcivKfieaf hY. cMgI gwl ieh hoeI ik iesvfr pMjfb dy afm lok ies hwkF dI jMgivc iksfnF dy nfl KVoqy idKfeI idwqyhn. mMzIaF dy afVHqI kdI iksfnF dy nflnhIN sI qury, BfvyN afpxy kfrobfr nUM qflflwgdf vyK ky hI afey, pr iksfnF dy nflafey hn aqy mMzI ivcly mjLdUr vI AunHFnfl af KVoqy hn. sLihrF ivc iksy iksfnny nf jlUs kwiZaf aqy nf bMd krfAuxdf iksy qrHF df hokf idwqf, pr hr sLihrqy hr ksby ivc vwzy kfrobfrIaF qoN lYky Coty dukfndfrF qwk sB ny ies bMd dfsfQ idwqf hY.
sfzI Aumr dy lok kihMdy hn ikbMglf dysL dI jMg qoN do sfl bfad eydFdf iewk bMd vyiKaf sI, ijs ivc hr iksyvrg dy lok sLfml hoey hn. ies vfrI dfbMd iksfnF dy BfeIcfry qwk sImq nhINirhf, smwucy pMjfbIaF df morcf bx igafsI aqy ies qoN afs bwJI hY ik jy pMjfbdy lok iesy qrHF eyky dI zor ivc proeyjf skx, rfjnIqk cusqIaF krnvfilaF qoN lihr bcfeI jf sky qF iehlihr Auh jlvf vI ivKf skdI hY, jokdI iksy ny soicaf nhIN hoxf.
jwtF nUM ËmIn mF qoN vwD ipafrI hY,vwzIaF kMpnIaF dIhVwpx dI iqafrI hY.ienHF dy nfl rl geIsYNtr dI srkfr hF,bfkI gwlF bfad ‘cpihlF srdfr hF.bwbU mfn dy gIq ‘srdfr’ dIaF ieh
sqrF awj dy hflfq Auqy pUrIaF ZukdIaFhn. kyNdr srkfr ny iqMn KyqI afrzInYNsilaFdy, jo pihlF lok sBf ivc pfs hoeyqy iPr rfj sBf ivc ivroD krn dy bfvjUd
vI pfs ho gey. dyÈ dy rfÈtrpqI dydsqKq krn qoN bfad ieh kfnUMn bxjfvygf. KyqIbfVI mfihrF anusfr iehafrzInYNs iksfn mfrU hn. ieh isrPiksfn qy iksfnI nUM hI nhIN, sgoN mMzIaF,afVHqIey, mÈInI AudXog aqy ies dy nflsbMDq hr iewk kfrobfr nUM pRBfivqkrngy. ies dy nfl hox vfly nuksfn qFhr iewk nUM smJ af hI gey hn.
25 sqMbr nUM pMjfb bMd df swdfsI. iksfn jQybMdIaF ny eykqf ivKfeI,pMjfbIaF ny vwzI igxqI ivc iewkTy ho kysMGrÈ ivc ihwsf pfieaf. krIb hr vrgdy lok ies sMGrÈ df ihwsf bxy. vwzIigxqI ivc nOjvfn afey, bhuq sfrypMjfbI gfiekF, klfkfrF ny ihwsf pfieaf.vwK-vwK kfrobfrF nfl sbMD rwKx vflylok ies iekwT ivc vyKx nUM imly. ieh
KyqI afrzInYNs-2020asIN awj afpxy afp nUM bhuq mihPUË smJdy, hF ikAuNik sfnUM lwgdf hY ik
asIN srkfr vloN ley gey PYsilaF nfl kuJ hwd qwk smfj-ivroDI qwqF qoNsurwiKaq hF| pr kI hovy jy ieh srkfrF lflcI ho jfx aqy AunHF smfj ivroDIqwqF df sfQ dyx lwg jfx, ijnHF qoN lok aksr hI afpxy afp nUM bcfAux dI koiÈÈkrdy hn| awj iesy qrHF hI BfrqI srkfr lflcI ho cukI hY aqy vzyrf ÈfhUkfrFdf sfQ dy rhI hY| iehI kfrn hY ik awj AuWqrI Bfrq ivc bgfvq dI lihr clrhI hY aqy ieh lihr df afgU koeI vwzf AuqpqI hY, AudXogI nhIN sgoN ies dyÈ dfhI iksfn hY| drasl 17 sqMbr 2020 nUM BfrqI srkfr ny kuJ KyqI nfl sbMDqafrzInYNs jfrI kIqy sn, ienHF afrzInYNsF dy muqfibk koeI vI pRfeIvyt kMpnIaYm[ aYs[ pI[ dy ryt qoN ht ky vI iksfnF qoN iswDy qOr ‘qy Psl KrId skdI hY, pries dI koeI gfrMtI nhIN idwqI geI ik jo ryt kMpnI ny qYa kIqf hY, Auh aYm[ aYs[pI[ qoN vwD hI hovy. ho skdf hY ik sfrIaF kMpnIaF iml ky koeI aijhf ryt qYakr lYx, jo aYm[ aYs[ pI[ qoN bhuq Qwly clf jfvy.
srkfrF smJdIaF hn ik iksfn qF iblkul mUrK hn, ienHF nUM kI pqf,asIN AunHF nUM BfvyN do hwQF nfl luwtI jfeIey! aijhy mfVy hflfq ivc nf isrPiksfn hI sgoN keI hor DMdy ijvyN ptvfr aqy keI hor kfrobfrF ‘qy vI burf asrpvygf. iswDf iswDf Pfiedf AunHF ÈfhUkfrF nUM hoeygf, jo Gwt ryt ‘qy iksfnF qoN PslKrId ky Aus nUM kuJ smF afpxy storF ivc stor krky Aus df ryt vDf dyxgy aqyAus nUM mihMgf vycxgy. ies nfl mihMgfeI vI vDygI aqy iewk afm iensfn dI jybKfxf KrIdx ivc hI KflI ho jfvygI. hYrfnI dI gwl hY ik aijhy hflfq ivc vI kuJlok iksfnF nUM burf smJ rhy hn. so aijhy ivc sfry lokF nUM iksfnF df sfQ dyxfcfhIdf hY aqy nf isrP iksfnF leI, afpxy afp leI vI sMGrÈ krnf cfhIdf hY.
-jsipMdr isMG sMDU
Punjab Times Vol 21, Issue 40; October 3, 2020 pMjfb tfeImjL sfl 21, aMk 40, 3 akqUbr 2020 (13)
pMjfb isMhF! awj qUM iks moV ‘qy af KVf hoieaFik koeI vI qyrf vflI vfrs njLr nhIN afAuNdf. qUMlwuitaf, kuwitaf qy pwuitaf igaf. ilqfiVaf, AujfiVafqy mfiraf igaf. qyrIaF aFdrF nUM koihaf igaf.qyry dIidaF sfhvyN qyrf vjUd Kqm krn leI cflFcwlIaF geIaF, pr qUM bybws irhf. qUM qF Bolf-BflfsYN, pr aPsos ik qyry ihqfiesLI afgUaF ny hI qyrI
vpfrk adfry insLicq krdy rhy. bhuqI vfr nklIbIjF jF dvfeIaF nfl srkfrI aPsr aqy rfjnIqklok qjorIaF vI Brdy rhy. mOjUdf ivroD, iksfn dIhoNd df svfl hY. Aus dI mF vrgI jLmIn dI afbrUdf pRsLn hY. Aus dI axK aqy ikrq leI vMgfr hY.ies vMgfr nUM pMjfbIaF ny iks rUp ivc lYxf, iesny hI qYa krnf ey ik kI pMjfb ny ijAuNdy rihxf eyjF rfjsI loB hyT igrvI ho ky, iqwl iqwl mrnf ey?
pMjfb isMhF! qyrI hoNd qy hsqI df pRsLn huxhr pMjfbI dI jubfn ‘qy hY. Auh ies nUM pMjfbIaq‘qy ipaf zfkf smJ ky, iekjuwtqf ivcoN hI kuJ krnaqy mrn dI Bfvnf lY ky mYdfn ivc Auqry ny. aijhymOky qy icMqf qoN icMqn qIk df sPr krn dI loV hY,ikAuNik BivwKmuKI soc, smJ aqy srokfrF dIsmwucqf hI BivwK nUM inrDfrq krdI ey. aijhy mfrgdrsLn leI sicafrI aqy svfrQhIx agvfeI dIloV hY, jo isrP qUM hI dy skdf eyN.
pMjfb isMhF! duwK qF bhuq ny! kI kI igxfvF?qyry prdysI puwq aksr gyVf mfrdy sn aqy qyrIsfr jrUr lYNdy sn, pr AunHF dIaF jfiedfdF qy kbjLy,AunHF dIaF koTIaF nUM gYr-kfnUMnI hiQafAuxf,zrfAuxf, DmkfAuxf aqy jLlIl krnf, jd AunHF dyafpixaF df ikrdfr bx jfvy qF prdysI mn vIAucft ho jFdf. kronf dOrfn smwucy pMjfbI prvfsIaFnUM ksUrvfr Tihrf ky, AunHF nUM mfnisk qOr ‘qyjLlIl krnf aqy rotI-pfxI bMd krn qIk dI jdnObq af jfvy qF qyry prvfsI puwq bhuq hI hqfsL hogey. iksy ny AunHF vloN ipMzF dI qrwkI leI kIqyAuprfly, lfey mYzIkl kYNp, grIb DIaF dy ivafh,Kyz myly jF AunHF vloN aiswDy rUp ivc pMjfb dy ivkfspfey Xogdfn df iksy nUM iKafl hI nf afieaf. sUKmrUp ivc aijhy vrqfry leI srkfrI iDr dI mUksihmqI vI sI. prvfsIaF dy pMjfb ivc nf afAuxkfrn, qYnUM hox vfly afrQk nuksfn df aMdfjLfkoeI arQ-sLfsLqrI lfvy qF sihjy hI aihsfs hojfvygf ik pMjfb dI KusLhflI ivc prvfsIaF df ikMnfvwzf Xogdfn hY!
pMjfb isMhF! jy mOjUdf mfrU ruJfn nUM TwlH nfpfeI geI qF isrP ikrsfn hI nhIN mrny, sgoN KyqImjdUrF dy cuwly vI TMZy ho jfxgy. afVqIaF dIaFvhI KfiqaF nUM iksy nhIN Prolxf. Coty dukfrdfrafpxIaF sPF lpyt lYxgy. kolz stor twutIaFiksLqF df rudn bx jfxgy. KyqI nfl juVy smuwcyCoty-vwzy kfrobfr aqy DMdy copt ho jfxgy. isrPkuJ ku kfrporyt adfiraF dI ajLfrydfrI hyT ijAuNdylok afpxy sfhF dI KYrfq vI ienHF koloN hI mMigafkrngy. ies nfl bdl jfvygf KyqI df rUp, lokFdIaF Kfx pIx dIaF afdqF aqy jIvn vrqfrf,ikAuNik kfrporyt adfiraF df mksd hI lok ruJfnnUM aijhf pRBfivq krnf huMdf, ijs nfl Gwt qoN Gwtlfgq nfl vwD qoN vwD munfPf kmfieaf jf sky.aijhy ivc azMbrI Drm df kfrobfr vI hor vDyrycmkygf, ikAuNik bhuq asfn huMdf hY Dfrimk rUpivc vrglf ky lok-cyqnf nUM mrsIey ivc qbdIlkrnf. vYsy vI awj kwl DnfZ lok hI Dfrimk zyiraF‘qy kfbjL ny, ikAuNik AunHF dI kmfeI df sB qoN sOKfsfDn hY lokF dI aMnI sLrDf aqy ies nUM afpxy ihwqleI vrqx dI clfkI.
imwtI dy jfey nUMsfrI Aumr hr QF, hr cIË ivcoNimwtI dI gMD afAuNdI rhI,imwtI dy jfey nyhmyÈf imwtI df ieÈt hMZfieaf,smuMdr, ndI, mYdfn, phfV nUMsdf imwtI qyryqy df gIq suxfieaf,idn dy rOly qoN rfq dyswnfty qwk avfËF nUMivigafn dIaF KojF qoNirÈIaF dIaF smfDIaF qwk igafn nUMkOm dy ieiqhfs qyafpxy BivwK dy supinaF nUMimwtI dy jfey nyjd afpxI smJ QfxIN puixaFqF ryqy qy imwtI qoN isvfeyAuhdy hwQ kuJ nhIN afieaf.imwtI dy jfey nyimwtI ivc hI afid aMq pfieaf.
imwtI dy jfey nyimwtI qoN glfs qwk qrHF qrHF dybrqnF ivc Kfieaf,pr imwtI qoN brqn qwkryqy qoN glfs qwk dyagnI sPr ivc iewk vIkdm nf puwt pfieaf,imwtI df jfieaf imwtI dI kuwKoN jMm kyimwtI ivc hI irhf juitaf,dunIaF dy ijs vI PlsPy nUMimwtI dy jfey ny hwQ lfieaf,Auh PlsPf imwtI df ho ky hIimwtI dy jfey dI smJ dy myc afieaf.
imwtI df jfieafjd kbirsqfn dy zr sMg tkrfieafqF ieMnf Gbrfieafik hPdf hPfAuNdfasmfn cuMmdI phfV dItIsI ‘qy jf ciVHaf,qF dyKdf ik asmfn nyAuhqoN prHF AuqFh vwl nUMEnf hI sPr qYa kiraf.
nIvF AuWcy nUM ijwq skdfAuWcy dI hI BfÈf ivcafsmfn nUM jy sr krnfafsmfn dI BfÈf iswK:hvf ny AuhnUM bVf smJfieaf.vrKf, phfV, ndI nyafsmfn dI BfÈf dy ivcjd ieh asmfnI gIq gfieaf
imwtI dy jfey nyimwtI ivc hI tOxf lfieafqF AuzfrI ny imwtI dy jfey nUMsrfp suxfieaf:nf jfgxf, nf sOxf,bws iek Btkxf BtkfAuxfnf ËmIN, nf asmfnqyry kuJ vI hwQ nhIN afAuxf.
Aus pl qoN bfadimwtI df jfieafiksy vI jIa dy nËr nf afieaf.
huximwtI ‘coN AuWgdIaF PYktrIaFimwtI AuWpr ivCIaF dOVdIaFsVkF dy Èor nfl pruMnIimwtI dy jfey dI jnm BUmIivc vsdI iek Kbr hY,ik Blk df gIq gfAuNdIawj dI hvf ivcGulI ieh jo grdÈ hYieh imwtI dy jfey dI kbr hY.
-zf[ suKpfl sMGyVf dr.sukhpal.sanghera
---
gËlqYnUM afpxI iËwd pugf ky kI imilaf?‘awlHf’ dI QF ‘rfm’ ilKf ky kI imilaf?
ijs nUM koeI ipMz df pMc bxfvy nf,Aus nUM idwlI qKq ibTf ky kI imilaf?
hwk afpxf hI ijs DrqI qoN Kuws irhY,Auh DrqI afËfd krf ky kI imilaf?
suxdf nf bs ‘mn kI bfq’ suxfAuNdY jo,Aus nUM dUjI vfr ijqf ky kI imilaf?
pMj vrHy ivc surq itkfxy afeI nf,iPr EhI glqI duhrf ky kI imilaf?
sVkF ‘qy ruldy mËdUro! ikrsfno!!mwJF awgy bIn vjf ky kI imilaf?
BgvyN ibn ijs nUM kuJ idsdf nf, Aus nUM,rMgF vflI hwt ibTf ky kI imilaf?
pwlf JfV igaY jo sB kuJ lut-put ky,Aus nUM cOkIdfr bxf ky kI imilaf?
swQF, moVF hr mihiPl ivc crcf hY,mfics bFdr hwQ PVf ky kI imilaf?
soc kdy aY dysL myry dy ikrsfnf!qYnUM pUrf mulk rjf ky kI imilaf?
ikAuN kihxf sI rfxI nUM qUM ‘awgf Zwk’,‘bwl’ Blf hux hwz quVf ky kI imilaf?
-hrijMdr bwl---
aMndfqfsfry jwg df aMndfqfawj hwkF nUM mMgx leI,GroN byGr hoieaf iPrdfBuwKx-Bfxf sVkF ‘qy.iksfn nUM kr brbfdhkUmqI qfkqF beI,ieh icwty kuwkVidwlI bih jÈn mnfAux lwgy.ijhdy isr qoN rotIKfx srkfrF vI,awj AuhdI rotI Kqry pfkfnUMn bxfAux lwgy.
iksfn dy KUn psIny qoNQozy Gr sbËIaF dflF ny,ieh pwQr idl sB jr lYNdfBfvyN kudrqI pYNdIaF mfrF ny.qusIN Gry bYT ijhVyaMndfqy df KFdy E,
iksfn aMdolnrul rhy ny sVkF qy iksfn qyry Èihr ivcaMn dfqf hoieaf ey pRyÈfn qyry Èihr ivc.
Buwilaf eyN mulk dy vfhd mflk nUM, ijs dIbdOlq KuwlHI ey qyrI dukfn qyry Èihr ivc.
lfeIaF huMdIaFhn qy nfl nflGr df kMm DMdfvI ho irhf huMdfhY. jdoN ik pfTsuxn vflInhIN, pVHn qyivcfrn vflIgwl h Y.
inrsMdyh suxn nfloN, pVHnf qy ivcfrnfaOKf kfrj hY. afpF sB nUM pqf hY iksfzf mn sOK vwl ahuldf hY.
‘kyrF cVHdy pMjfb dy Èihr PrIdkot,bfbf PrId dy myly ‘qy muÈfierf ho irhfsI. pMzfl sroiqaF nfl Kcf-Kc Birafhoieaf sI. kvI swjx afpo afpxf klfmsuxf ky af-jf rhy sn. pMzfl ivc cuwpcF sI. iewk kvI nUM ieh cwup awKr rhIsI. sroiqaF nUM sMboDn huMidaF Aus nyikhf, “BfeI jy kivqf jF iÈar cMgf lwgyqF dfd jrUr idaf kro, ies nfl kvIaFdf hOslf vDdf hY.” pr Auus dI bynqI nUMiksy ny bhuqf nf gOilaf. sroqy AuvyN hIinwT ky bYTy rhy. hF kdy kdy iksy bwcy dyrox dI avfjL jrUr afAuNdI sI.
ieMny nUM pRDfngI kr rhy, pMjfbI dypRiswD Èfier surjIq pfqr dI vfrI afeI.AunHF nUM dfd leI kih ky gey Èfier dIpIV df pfs sI. sroiqaF df pwK rKidaF,Aus ny ikhf ik pMjfbIaF ivc kQf jFkIrqn suxn dI prMprf hY. kIrqn cuwpkrky, ilv lf ky hI suixaf jf skdf hY.ies leI jdoN pMjfbI sroqf ÈfierI vIsuxdf hY qF ÈFq-icwq hI rihMdf hY. so,jy dfd nhIN vI imldI qF ÈfierF nUM iglHfnhIN krnf cfhIdf. Aus dI cuwp nUM hI dfdsmJxf cfhIdf hY. pMzfl ivc dwby ijhysur ‘c hfsI iKlr geI. keI GMty cwly,muÈfiery ivc sroiqaF dI dfd df iehpihlf ieËhfr sI. hux ijhVy sroqy dfddyx ivc vI ieMnI ikrs krdy hox, AunHFqoN sfihq dIaF ikqfbF KrIdx ivc KwulH-idlI dI afs krnI, AunHF nfl srfsrDwkf hY.
iewk vfr kYlIPornIaf ivKy kvIhrijMdr kMg dy sylmf siQq gRih ivKykuJ lyKkF dy iekwTy hox df sbwb bixaf.AuBrdy Èfier suwKI DflIvfl dI AuzIk horhI sI. Auh ikwDry awDvfty hI Ps igafsI. AuzIk dI boJlqf nUM hlkf krn leIhrijMdr kMg ny pMjfbI sfihq, pMjfbIpfTkF dI suMgV rhI igxqI dy muwdy dIgyNd, hfËr sfihqkfrF ivcfly iswt idwqI.ieMzIaf qoN gËlgo surjIq jwj vI afieafhoieaf sI qy by-eyrIey df kvI kulivMdrvI hfËr sI. ivigafnI qy kvI gurUmyliswDU dy afly-duafly mYN, sMqoK imnhfs,khfxIkfr krm mfn qy hor sfihqk pRymIbYTy sF.
jwj kihMdf ik kMg dI gwl pUrI TIknhIN. jy ikqfbF ivkdIaF nf hox qFkotkpUry vflf ÈqIÈ gulftI pMjfbI Bvn,
luiDafxy ivKy eyzf vwzf ikqfbF df ÈoarUm nhIN sI KolH skdf. afKr Aus dfKrcf vI inkldf hoAU; pr kMg hiQafrswutx leI iqafr nhIN sI. Aus ny ikhfkI iksy cIË dI ivkrI hI ies gwl dIsUck nhIN ik Auh vDIaf hY? ieh gwlsfihq ivc lokF dI rucI nUM ryKFikq nhINkrdI. hlkIaF kYsytF vwD ivkdIaF hn.jy gulfm alI ivkdf vI hY qF Auh AunHFdf mukfblf nhIN kr skdf.
myrf kihxf sI ik pMjfbI pfTk huxkivqf jF glp dI QF smfjk srokfrFvfly sfihq nUM pVHnf cfhuMdf hY. ies bfryCpy sfihq nUM pfTkF dI koeI Gft nhIN.sfihq nUM isrP kivqf, khfxI qwk sImqnf kIqf jfvy; pr jwj hfly vI gyNd nUMiswtx nhIN sI dy irhf. Aus ny ikhf, iehruJfn isrP mflvy ‘c hY, duafby qy mfJy‘c nhIN. duafbIaf sfihq dI koeI ikqfbnhIN pVHdf. pihlF ieh iKqf sB qoN vDpVHn-pVHfAux vflI bYlt sI. mYN AuQy dodhfikaF qoN pVHf irhf hF, mYnUM pqY, AuhkI krdy hn?
jwj ny iek ivcfr-Auqyijk nukqfrwiKaf. awj df bwuDIjIvI qy sfihqkfrsmfj nUM syD dyx jF Aus dI smJ bxfAux‘c koeI rol nhIN inBf irhf. srkfr nyAuunHF nUM eynIaF qnKfhF idwqIaF hn ikAuh hyTF vwl Jfkxf ht gey hn. AuhpVHn-pVHfAux dIaF gwlF krn dI QFkfrF dIaF, AunHF dy mfzlF dIaF, kwuiqaFdIaF, iÈar mfrikt, plft KrIdx dIaFgwlF vwD krdy hn. Auh mYgËIn qwk nhINKrIddy. iPr afm pMjfbI pfTk qoN qusINkI afs krdy ho? ieh lyKk hI hn, joilKx-ilKfAux dy ienHF DMidaF ‘c Psyhoey af, nfly GridaF qoN dur-asIsF lYNdy
af.sMqoK imnhfs ny jwj dI gwl nUM hor
vDfieaf. Auh kihMdf, qusIN cMgy muwlF dI,sfihq dI gwl krdy ho, pr ienHF dI loVhY iks nUM? sfzf pUjnIk bfbf PrId hY,jo sMjm dI, sfdgI dI gwl krdf hY.asIN Aus dI bfxI inwq suxdy hF, isrJukfAuNdy hF; pr Aus nUM mwQf tykx vfilaFdy Gr jf ky dyKo, mihMgaF qoN mihMgIaFcIËF nfl qUVy pey af. GrF ‘c sfihq dIgwl nhIN huMdI. Gry ikqfb qF kI, pMjfbIdf mYgËIn nhIN hu Mdf. srdy pujdypMjfbIaF dy GrF ‘c crcf huMdI hY ikikhVI kfr KrIdxI hY? kfrF dIaFikMnIaF iksmF hn? iek kMpnI ny ikMnymfzl bxfey hn? afm ivafhF ijMnf KrcfAuh afvdy juafk dy jnm ‘qy kr idMdyhn.
cuwp krky sux irhf khfxIkfr krmmfn boilaf, “qusIN duijaF nUM qF khIjFdy ho, afvdI pIVHI hyT sotf vI mfro.bhuqy pMjfbI lyKkF dy bwcy qF aMgryjLIskUlF ivc pVHdy af. jy Auh hI pMjfbI qoNbymuwK ho rhy hn qF sfDfrn pMjfbI qoN kIafs rwKdy ho?” hfsy TwTy ivc crcf cldIrhI.
eyny nUM suwKI DflIvfl qy hor kvI vIaf gey. crcf dy iKlfry nUM smytidaFkMg ny rOck kQf suxfeI, kihMdf, “mYN,zf[ gurUmyl kol qjvIj rwKI sI ik 9-10 kvI bulfey jfx qy AunHF dI kivqfsuxI jfvy. huMdf ieh hY ik 30-40 kvIswjx af jFdy hn qy kivqf pfT dI QFkivqf kfT mfr lYNdI hY.”
cwl rhI mIitMg vwl ieÈfrf kridaFAus ny ikhf ik vDIaf gwl awj isrP nONkvI hn. afpxI gwl dI vjfhq krn
leI Aus ny khfxI suxfeI: iewk vfr dIgwl hY ik bhuq vwzf gvweIaf sI. Aus nUMAuQoN dy rfjy ny drbfr ‘c afAux dIdfavq idwqI. pihlF qF mMinaf nf, iPriewk Èrq ‘qy mMn igaf. Èrq ieh sI ikjdoN Auh gfvygf qF iksy sroqy ny isrnhIN ihlfAuxf. jo isr ihlfvygf, Aus dfisr klm kr idwqf jfvy. pRogrfm ÈurUhoieaf. rfjy ny aYlfn kIqf ik Èrq dIqfmIl hovy. awDy sroqy Èrq suxidaF hIiKsk gey. aihlkfr mjbUrI ivc hfËrrhy, kuJ bYTy rhy ik clo isr nhINihlfAuNdy. sux qF leIey.
gfien ÈurU krn qoN pihlF, rfjy nyiPr aYlfn kIqf ik ijs ny jfxf hY, Auhclf jfvy. gvweIaf gfAuNdf irhf, pr sfryaihwl bYTy hry. kuJ sroqy sn, jo JUmAuTy qy vjd ‘c afAuNidaF hI AunHF dy isrvI ihwlx lwg pey. Auh suxn ‘c eynfiBwj gey ik AunHF nUM icwq-cyqf hI nf irhfik isr ihlfAux nfl AunHF df isr vIklm ho jfxf hY.
gvweIey ny dyiKaf ik ijnHF dy isrihldy sn, Auh nON bMdy sn. gvweIey nyAunHF nUM pRxfm kIqf qy AunHF vwl ieÈfrfkridaF kihMdf ik Auh ienHF sroiqaF dIhI Bfl ‘c quiraf iPrdf sI, jo gOxsuxidaF mOq df BYa vI Bwul jfx. drbfrivc myrf gfAuxf sfrQk hoieaf hY. Ausny rfjy nUM afpxI Èrq vfps lYx dI bynqIkIqI. mOq nUM Bwulx df Bfv inklx vflyiswitaF qoN byinafË iksy kfrj ivc glqwk zuwb jfxf hY.
kMg ny gwl mukfeI, pr kmry ivcDunI suxfeI dy rhI sI, sfihq sfry lokFleI rcx df lwK dfavf kIqf jFdf rhy,pr ieh hmyÈf aijhy nON bMidaF dy mfxnleI hI hovygf. ieh nON pihlF niVwnvyN qyiPr nON sO ivc kdoN bdldy hn, iksy vIBfÈf dy mudweIaF aqy kmlkfrF leI iehcuxOqI bxI rhygI.
nON bMidaF dI qlfÈ
avqfr goNdfrfPon: 559-375-2589
pMjfbI adb ivc nftk nUM invyklIQF idvfAux vfilaF ‘c nOrf ircrzË,eIÈvr cMdr nMdf aqy blvMq gfrgI dynfm pRmuwK hn, ijnHF ny pMjfbIaF nUMiswKfieaf ik nftk ikvyN Kyzxf hY; prnftk ikAuN Kyzxf hY qy ikQy Kyzxf hY?ieh pMjfbI rMg-mMc nUM Bfa jI gurÈrnisMG ny dwisaf. 27 sqMbr 2011 nUMBfa jI ies PfnI sMsfr nUM alivdf kihgey sn, pr AunHF df lokfeI nUM smripq
rMg-mMc rihMdI dunIaF qwk klfkfrFnUM brfbrI dy smfj isrjx leI awgyafAux leI vMgfrdf rhygf.
myry ividafrQI jIvn ivclf Auhidn XfdgfrI ho inbiVaf, jdoN Bfa jIgurÈrn hurF dI nft mMzlI lgpg pMdrFsfl pihlF nftk Kyzx sfzy kflj afeIsI. rMg-mMc nfl sbMDq ividafrQIaFivc kfPI AuqÈfh sI. spIkr ‘qy 11 kuvjy iksy bjurg dI dmdfr qy pRBfvÈflIavfË kMnI N peI qF ividafrQIaiDafpkF smyq klfsF Cwz afp muhfryhI nftk dyKx af juVy. styj dy swjypfsy kfPI ibrD avsQf ivc kursI ‘qybYTf iewk bfbf mOjUdf hfkmF nUM lfhnqFpf irhf sI aqy brfbrI df smfjisrjx leI hokf dy irhf sI. Aus idnsfzy kflj vfilaF ny vI afpxy iek
purfxy ividafrQI aqy Aus smyN dy mOjUdfgfAux vfly nUM swd ky afpxf pRogrfmiqafr kIqf hoieaf sI aqy Aus nyafAuNidaF hI vwzI styj afpxy BFq-BFqdy sfjLF nfl Br idwqI.
ies dOrfn Bfa jI sMg klfkfrF ny
nftk ‘BMz mtkf cOk cwly’ Kyizaf. nftkqoN pihlF Bfa jI dI pRBfvÈflI kumYNtrIny ividafrQIaF dI rucI nftk ÈurU hoxqoN pihlF hI pYdf kr idwqI sI. nftk nysQfipq rfjsI iDrF dI afpsI BfeIvflIsdkf lokF dI luwt nUM bfKUbI pyÈ kIqf qyividafrQIaF nUM JMjoV ky rwK idwqf. pMzflqfVIaF nfl gUMj AuiTaf. myry vrgyividafrQIaF ny pihlI vfr dyiKaf ikikvyN klf rfhIN swqf nUM cuxOqI idwqI jfskdI hY aqy Aus dy kfly kfrnfimaF nUMlokF sfhmxy byprd kIqf jf skdf hY.
nftk Kqm hox ‘qy kflj dy Aus‘nvyN AuBr rhy gvweIey’ ny gfAuxf ÈurUkr idwqf. ajy Aus ny iewk-do gfxy hIgfey sn qF bfby ny iPr mfeIk PV ilaf
aqy ipRMsIpl qy mohqbr aiDafpkF vwlbFh Aulfr ky kihx lwgy, “asIN quhfzfieh lUÈbfxf suxn nhIN afey, bMd kroies nUM.” ieh bol suxn ipCoN nf qF‘klfkfr’ horIN lwBy qy ipRMsIpl sfihbvI iKsk gey. sroiqaF leI vI Aus smyNgfAux vjfAux, rMg ivc BMg pfAux vFgsI. bysmJ kflj pRbMDkF nUM bfby duafrfidwqIaF iPtkfrF sRoiqaF nUM cMgIaFlwgIaF. Aus ipCoN iewk hor nftk Kyz kyAuh vfips jfx lwgy qF kflj dyividafrQI Bfa jI nUM imlx leI Auqfvly
ho AuTy.KYr! mYnUM ieh Bfa jI gurÈrn hurF
dy pihlI qy aiKrI vfr drÈn hoey sn,pr AunHF dI ÈKsIaq df pRBfv qfAumrrihx vflf hY. cMzIgVH ivc pMjfbXUnIvristI dI lfiebryrI ‘c pVHidaF
iek idn acfnk Kbr imlI ik Bfa jIcwl vsy hn. rMg-mMc dy iek dOr df aMqsI ieh Kbr. ies ‘kRFqI dy klfkfr’ dIXfd ivc AunHF dy sfQI rhy klfkfrF nyBfa jI dy nftkF dI lVI ÈurU kIqI qy mYNlgBg sfry nftk hI dyKy. mYN Èfied AunHFdurlwB ividafrQIaF ivcoN hovFgf, joXUnIvristI pVHidaF vI kdI isnymf nhINgey, pr mYN klf Bvn qy tYgor QIeytrdIaF pyÈkfrIaF nUM nIJ lf ky AuzIkdfrihMdf. ies Bfvnf ivc Bfa jI hurF dynftkF dI ivcfrDfrf df asr hI sI.
smkfl aqy kRFqI df klfkfr: gurÈrn Bfa jI
zf[ jskrn isMG, PgvfVfPon: 91-98154-80892
brsI qy ivÈyÈsfl 2012 ivc cMzIgV dy sYktr
23 ivc Bfa jI dI Xfd ivc ÈrDFjlIsmfroh hoieaf. pMjfb dy dUr-durfzyipMzF dy lok afpxy mihbUb klfkfr dIXfd ivc AuQy BfrI igxqI ivc iekwqrhoey sn. rfq nUM nftk aqy ienklfbIgIqF dIaF pyÈkfrIaF hoeIaF. Bfa jIdy chyqy sYNkVy mIlF qoN drÈkF leIpkvfn iqafr krky ilafey. afm qOr‘qy ies qrHF dy vwzy iekwT pMjfb ivciksy Dfrimk jF rfjnIiqk afgU leIhI huMdy hn; pr Bfa jI ienHF dohF ÈRyxIaF`c nhIN afAuNdy sn. Auh lokF ‘coN pYdf hoeyafm rMgkrmI aqy klf XoDy sn, ijnHFdf smuwcf rMg-mMcI sPr dwby jF dbfeygey lokF nUM sMGrÈ leI pRyirq krnvflf irhf. iesy krky lok afpxyklfkfr dI Xfd ivc iekwqr hoey sn.
ies PfnI sMsfr nUM Cwz jfx ipCoNies qrHF dI apxwq bhuq Gwt klfkfrFdy ihwsy afAuNdI hovygI. Bfa jI gurÈrnisMG dy nftkF dI sfrQkqf awj vIbrkrfr hY aqy AunHF df jIvn awjklfkrmIaF leI iek imsfl bixafhoieaf hY. ajy vI lhU pIxIaF jokF rfj-swqf ‘qy kfiem hn qy dUx suafeIaF horhIaF hn. smfjk qy afrQk nf-brfbrI vD Pul rhI hY, pr munfPfafDfirq tI[ vI[/isnymf rUpI klfvFies isstm ivc hfkmF df aOjfr sfibqho rhIaF hn. awj vI loV hY, Bfa jIgurÈrn isMG dy pUrinaF ‘qy cwlx vflylokfieq nUM smripq klfkfrF dI, joswqf nUM cxOqI dy skx qy brfbrI dysmfj isrjx leI rfh dsyry sfibq hoskx.
Punjab Times Vol 21, Issue 40; October 3, 2020 pMjfb tfeImjL sfl 21, aMk 40, 3 akqUbr 2020 (16)
“ijs Bfrq dyÈ ivc iksy smyN iekdropdI dy snmfn dI rwiKaf leImhFBfrq vrgf mhfn XuwD hoieaf, AusydyÈ ivc 1919 vyly anykF dropdIaF dIiewjq luwtI geI, AunHF dy nMgy mUMhF AuqyQuwikaf igaf. kI asIN ieh sfrf kuJafpxIaF awKF nfl nhIN qwikaf? eynfkuJ hox dy bfvjUd asIN ienHF hflqF nUMafrfm nfl vyKdy rhy. kI aijhf jIvnijAux lfiek hY?”
ieh itwpxI ÈhId Bgq isMG aqyAus dy sfQIaF vloN 1928 ivc kIqI geIsI, ijs ivc AunHF nOjvfnF nUM dyÈ aqysmfj dy hflfq bdlx leI awgy afAuxdf sMdyÈ idwqf sI. afpxy sMdyÈF, aYlfnF,ibafnF, icwTIaFaqy lyKF nfl lokidlF Auqy rfjkrn vfly sfzykOmI nfiek BgqisMG nUM jnimaF113 vry H aqyÈhId h o ieaFkrIb 90 vryH hocuky hn; pr smyN
dy bIqx nfl Aus dI mkbUlIaq GtInhIN, sgoN vDdI hI geI hY aqy Aus dIÈKsIaq dy jfxy-axjfxy pwK awj vIvwzy pwDr Auqy sMvfdF, goÈtIaF ivcivcfry jf rhy hn. ies dy nfl hI Aus dIsoc aqy jËby nfl sbMDq aiqaMqikqfbF vI ilKIaF jf rhIaF hn. iesylVI ivc myrI ikqfb ‘ilKqum Bgq isMG:ÈhId-ey-afËm dI jIvn khfxI, icwTIaFdI ËubfnI’ huxy ijhy hI Cp ky pfTkF qwkpuwjI hY. qrk BfrqI pRkfÈn, brnflfvwloN CfpI geI 356 pMinaF dI ies ikqfbdI kImq 300 rupey hY. afE, ies dykuJ pMinaF ivcoN guËrdy hoey Bgq isMGdI ÈKsIaq dy axjfxy pwKF nUM jfxIey.
sMn 1926 dy dsMbr mhIny dI pihlIqfrIK: srdI ajy pUry jobn ‘qy nhIN afeI,mINh ipaF nUM vI zyZ-do mhIny ho cukyhn, ijs krky asmfn sfP nhIN lwgirhf. DuMdF hfly pYx nhIN lwgIaF, prhvf ivc ltk rhy DUV-imwtI dy kx sUrjdI loa mwDm kr rhy hn. kFgrs vloNnfimlvrqn lihr vfps leI nUM krIbpMj sfl ho cuky hn, pr awgy ies vloNdyÈ dI afËfdI leI koeI pRogrfm nhINidwqf igaf. ies dy afgUaF dy ivcfrF ivcvI awj dy mOsm vFg DuMdlkf Cfieafhoieaf hY. svrfjvfdIaF df DVf gFDIjI qoN bfgI ho ky cwl irhf hY. vwzf DVfhfly vI pUrn afËfdI dI QF ‘zomInIanstyts’ (Dominion Status) pRfpq krndI rwt lfeI jf irhf hY. vwK vwK afgUaFdy DiVaF ivc vMzy lok vI rfjnIiqk qOr`qy BMblBUsy ivc hn. dUjy pfsy srkfrdf dmn cwkr jfrI hY. Aus vwloN Kudafpxy bxfey kfnUMnF nUM driknfr krkyjnqf nUM dbfieaf jf irhf hY. Bgq isMGsrkfr dI ies dohrI nIqI nUM bynkfbkrnf cfhuMdf hY. iesy krky Auh ipClykeI mhIinaF qoN srkfr Auqy zfk-qfrnfl sbMDq kfnUMnF dI AulMGxf df doÈlf irhf hY qy srkfr qoN puwC irhf hY ikafiKr iks kfnUMn aDIn Aus dI zfk nUMsYNsr kIqf jf irhf hY?
sMn 1924 dy cOQy mhIny jdoN BgqisMG kfnpuroN vfps lfhOr muiVaf sI qFAus ivc dyÈ leI kuJ krn leI nvF joÈaqy AuqÈfh pYdf ho cukf sI. ihMdosqfnirpilkn pfrtI ivc Èfml ho ky AuhBfrq leI aglI ienklfbI qihrIk df
Kfkf afpxy mn ivc iqafr kr irhf sI.Auh rfjnIqI aqy lokF dIaF muÈiklF nUMsmJx leI afpxy ipqf jI nfl ieMzIannYÈnl kFgrs dy 26-27 dsMbr 1924nUM bylgfm, irafsq ivjYngr (krnftk)ivc hoey sYÈn ivc vI iÈrkq kr cukfsI (ijQy ipqf jI ny Aus nUM vwzy lIzrFnfl vI imlfieaf sI). Auh cfpykr BrfvF,bfl gMgfDr iqlk, ivpncMdr pfl, lflflfjpwq rfey, arivMd GoÈ, vIr sfvrkr,bMgfl dy kRFqIkfrIaF aqy mhfqmf gFDIdy ivcfrF df mMQn kr cukf sI. BfvyN AuhienHF dy Xogdfn qoN kfPI pRBfivq sI, prAus nUM ienHF sfiraF ivc iek smfnqfnËr af rhI sI. Auh ieh sI ik iehsfry rfjnIqI nUM Drm qoN vwK krky koeIkRFqIkfrI qihrIk isrjx qoN asmrwQrhy sn.
Aus ny jfixaF ik ienHF afgUaF dyivcfrF nUM BfvyN kRFqIkfrI mMinaf jf skdfhY, pr ieh dyÈ dy ZFcy nUM Drm-inrpwKnINhF Auqy Ausfrn, dyÈ dI jnqf nUM ibnFByd Bfv qoN afrQk qy smfjk ivkfs dybrfbr mOky pRdfn krn aqy amIr-grIbdf pfVf Kqm krn dy AudyÈ qoN kfPI AurFrih jFdy hn. Aus nUM gdr pfrtI dy afgU,jo ivdyÈF qoN Bfrq ivc aMgryË hkUmq dfqKqf plt ky rfjnIiqk ienklfb krndI iewCf rwKdy sn, BfrqI afgUaF nfloNsoc dy pwK qoN kfPI agFh-vDU lwgy.
ienHF gdrIaF ny pihlI vfr jor-Èor nfl Bfrq nUM Drm-inrpwK dyÈbxfAux df aYlfn kIqf sI aqy BfrqIaFnUM brfbrI qy inaF vflf, Byd Bfv mukqsfÈn muhweIaf krfAux leI kurbfnIaFkIqIaF sn. Bgq isMG gdr pfrtI dyafgU lflf hridafl dy ieh ivcfr pVHcukf sI ik ‘pRfrQnfvF df vylf bIq cukfhY, qlvfr AuTfAux df vylf af igaf hY.hux sfnUM pMizqF aqy kfjIaF dI koeI loVnhIN.’ lflf hridafl ny ieh vI ikhfsI, ‘mflk qy nOkr (svfmI qy syvk)ivckfr koeI brfbrI nhIN ho skdI, BfvyNAuh dovyN muslmfn hox, iswK hox jFvYÈnv hox. amIr hmyÈf grIb Auqy rfjhI krygf. afrQk brfbrI qoN ibnfBfeIcfry dI gwl krnf isrP iek supnfhY. {Ghadar (News Paper), 14 May1914}
Bgq isMG nUM ieh igafn vI ho cukfsI ik jfq-pfq aqy Drm dIaF vlgxFivc ijAuN rhI jnqf AudoN qwk shI afËfdInhIN pRfpq kr skygI, jdoN qwk Auh ienHFvlgxF qoN bfhr nhIN afAuNdI aqy gulfmIdIaF jMËIrF qoVn leI sFJy qOr ‘qy ÈMGrÈnhIN krdI. Bgq isMG vyK cukf sI ikijs pMjfb dI DrqI Auqy iswK gurUsihbfn ny ‘mfns kI jfq sBY eykopihcfnbo’ dI iswiKaf idwqI sI, hux AusypMjfb ny ieh ivsfr idwqI lgdI hY, ikAuNikajy vI smfj dIaF kuJ jfqIaF nUM nIvFafK ky Gor ivqkrf kIqf jf irhf hY.Bgq isMG ies gwl dI Koj kr cukf sIik Bfrq dI kRFqIkfrI qihrIk dIaF kIkmËorIaF rhIaF hn qy Auh nOjvfnF dyvwzy qbky nUM afpxy nfl ikAuN nhIN joVskI? Auh PrFsIsI, ietlI qy rUs dyienklfbF df vI gMBIr aiDaYn kr cukfsI, ijnHF ivc nOjvfnF ny Ëbrdsq BUimkfinBfeI sI.
Aukq sfry qËrby nUM lY ky Bgq isMGny iek vfrI Pyr dyÈ-ivdyÈ dIaFieiqhfsk qy rfjnIiqk GtnfvF bfry aqydyÈ nUM drpyÈ smwisavF Auqy afpxysfQIaF nfl zUMGI ivcfr-crcf kIqI. iesivcfr-crcf ipwCoN Aus ny nOjvfnF dI kOmIjQybMdI bxfAux df kMm arMB idwqf. AusnUM ieh XkIn ho igaf ik jy nOjuafnF nUMiek agFhvDU ivcfrF vflI jQybMdI dyplYtPfrm Auqy ilaFdf jfvy qF Auh BivKdIaF mMiËlF nUM sihjy hI sr kr lYxgy.Aus ny afpxy ieh ivcfr skUlF-kfljF dy ividafrQIaF aqy afpxynYÈnl kflj dy aiDafpkF nfl sFJykIqy. nYÈnl kflj dy sfry aiDafpkagFhvDU soc rwKx vfly aqy Aus smyNdI smfjk, afrQk siQqI ivcqbdIlI cfhux vfly sn. Bgq isMGdy sfQI kfmryz rfm cMdr anusfr‘aiDafpkF ivcoN BfeI prmfnMd bhuqKfs sn. Auh nYÈnl kflj ivcXUrpIan rYvoilXUÈnrI ieiqhfspVHfAuNdy sn. AunHF vloN XUrp ivclyienklfbI sMGrÈF Auqy idwqy iviKafnFny ividafrQIaF nUM bhuq pRBfivq kIqfsI. AunHF ividafrQIaF ivcoN kuJ nyienklfb rfhIN dyÈ nUM afËfd krfAuxdf idRV sMklp lY ilaf sI.’
nYÈnl kflj dy aiDafpkF aqyividafrQIaF ivc ivdmfn kOmIBfvnf df jjLbf sfiraF nUM iek dUjynfl joVI rwKdf sI. iesy df lfB lYNidaFBgq isMG ny kflj dy nvyN qy purfxyividafrQIaF aqy aiDafpkF dI ieksFJI mIitMg kflj kYNps ivc swdI.jQybMdI bxfAux dy ivÈy Auqy gihgwcivcfr-crcf hoeI. mqf pfs kIqf igafik nOjvfnF dI aijhI jQybMdI bxfeIjfvygI, jo afËfdI bfry, smfj bfry,rfjnIqI bfr y aqy k OmI-kOmFqrImsilaF bfry agFhvDU smJ nflnOjvfnF dI agvfeI krygI. jQybMdI dfnF aqy sMivDfn inÈicq krn leI kuJhor mIitMgF hoeIaF aqy aKIr 1925 ivc‘nOjvfn Bfrq sBf’ nF dI jQybMdI hoNdivc af geI. ies dy ahudydfrF dIbfkfiedf cox kIqI geI, ijs ivc mfstrgurU dwq ies dy pihly pRDfn, Bgq isMGpihly jnrl sYktrI aqy BgvqI crxpihly KjfncI cuxy gey. aglI cox ivcrfm cMdr (bfad ivc kfmryz rfm cMdrnfl jfxy jfx lwgy) nUM sBf df pRDfn cuxilaf igaf. kuJ mhIinaF bfad 1926ivc ies jQybMdI ny afpxy sMivDfn nUMaMiqm rUp idwqf, ijs ivc ies df AudyÈsMBv sfDnF rfhIN dyÈ nUM afËfdI duafAuxfaqy brfbrI, BfeIvflqf aqy smfjvfddy afdrÈF vflf inËfm kfiem krnfrwiKaf igaf.
hux jQybMdI nUM kfmXfb krn leIBgq isMG qy Aus dy sfQI ies dy AudyÈFdf pRcfr krn ivc juwt gey sn. AuhnOjvfnF nfl rfbqf bxfAuNdy, sBf dfsMivDfn qy tIcy dws ky AunHF nUM ies dymYNbr bxn leI pRyrdy, sBf dy kMmF leIcMdf iekwTf krdy, pRcfr leI pYNPiltCpvfAuNdy qy vMzdy, sBf dIaF mIitMgFkrdy aqy lok ihwq dy msilaF Auqyafpxf pwK spÈt krdy. ies dy nfl hIAuh nOjvfnF ivc dyÈ BgqI dI Bfvnf
mËbUq krn leI kRFqIkfrI dyÈ BgqFdIaF jIvnIaF aqy kMmF bfry jfxkfrIidMdy sn. ÈhId suKdyv dy Brf sRI mQrfdfs ilKdy hn, “ividafrQIaF ivc jfdUeIlfltYn (Magic Lantern) dI DuMm peIhoeI sI, jo iek qrHF df pRfjYktr sI,ijs duafrf slfeIzF ivKfeIaF jFdIaFsn qy ijnHF dI kQf kumYNtrI vFg BgvqIcrn nfl nfl suxfeI jFdy sn. kdy kdyieh kfrj Bgq isMG vI krdy. AuhslfeIzF aMgryËF dy awiqafcfrF dIaF
mUMhoN boldIaF JfkIaF huMdIaF sn. jdoNBgvqI crn aijhy iBafnk qy idldihlf dyx vfly idRÈF dI kumYNtrI krdyqF dyKx-suxn vflf qVP AuTdf sI,skUlF-kfljF dy ividafrQI BVk AuTdy,Bfvuk ividafrQI ro pYNdy qy joÈIly muMzyqYÈ ivc af ky nfhry mfrn lwg jFdy sn.”
dUjy pfsy srkfr ny vI ienHF kfrjFdI sUh rwKxI ÈurU kr idwqI sI, ikAuNikKuPIaf irportF qoN srkfr ies sMgTnnUM juJfrU nOjvfnF df iek aiqvfdI sMgTnmMndI sI. sI[ afeI[ zI[ dI iek irportivc ies bfry ieMj iliKaf jf cukf sI:
“sfl 1926 dy mfrc ivc ‘XMgieMzIaf aYsosIeyÈn’ jF ‘nOjvfn BfrqsBf’ nF dI iek sosfietI dI lfhOr ivckuJ aiqvfdIaF vwloN sQfpnf kIqI geIsI. ies sosfietI dy pRqwK AudyÈF ivcjvfnF nUM rfjnIiqk kfrjF leI iqafrkrnf, Kwdr pihnx nUM hrmn ipafrfbxfAuxf aqy ihMdU-musilm eykqf bxfeIrwKxf sI, pr ies dIaF hPqfvfrImIitMgF dIaF kfrvfeIaF qoN pqf lwgdfhY ik ies sosfietI df aslI AudyÈienklfbI ivcfrF qy kfrjF nUM Auqsfihqkrnf sI.”
nOjvfn Bfrq sBf dI kfiemI ipCoNBgq isMG dI, ikrqI iksfn pfrtI aqyies dy afgUaF, Kfs kr srdfr sohxisMG joÈ nfl vI nyVqf sQfpq ho cukIsI. Bgq isMG ny ies pfrtI dy rsfly‘ikrqI’ ivc afpxy PrËI nF ‘ivdrohI’nfl dyÈ nUM drpyÈ smwisafvF Auqy lyKilKxy ÈurU kr idwqy sn. iesy smyN Ausdy sbMD XU[ pI[ dy kRFqIkfrIaF nfl vIbxy hoey sn.
sMn 1923 ivc GridaF vloN ivafhkrfAux leI dbfa pYx krky Bgq isMGnUM Gr Cwz ky jfxf ipaf sI. BfvyN ikAus ny Gr iqafgx mOky afpxy ipqf jInUM ilKI icwTI ivc afpxy agly mukfm dfiËkr nhIN sI kIqf, pr Auh afpxyaiDafpk pRo[ jY cMd ividaflMkfr dIjfx-pCfx vfly kRFqIkfrI purÈ gxyÈÈMkr ividafrQI kol kfnpur puwj igafsI. gxyÈ ÈMkr ividafrQI ny Aus nUMafpxI ipRMitMg pRYs ivc nOkrI dy idwqIaqy afpxf nF bdl ky kMm krn leIikhf qF ik AusvdI aslI pCfx CupIrhy.
ividafrQI jI Aus vyly afpxI pRYsrfhIN ‘pRqfp’ nF df aKbfr kwiZaf krdysn. AunHF Bgq isMG nUM vI aKbfr dysMpfdk mMzl ivc Èfml krky kuJijLMmyvfrIaF sONp idwqIaF. ividafrQI jIdy ivcfr ienklfbI hox krky AunHF kol
bhuq sfry ienklfbIaF df afAuxf-jfxf bixaf hoieaf sI. ieQy hI BgqisMG dI mulfkfq XogyÈ cMdr cYtrjI,btukyÈvr dwq, cMdr ÈyKr afËfd,ivjY kumfr isnhf, ajY kumfr GoÈafid cotI dy ienklfbIaF nfl hoeI.Bgq isMG dy ivcfr jfx ky AunHFafpxIaF dyÈ-ivdyÈ dy BKdy muwidaFAuqy hox vflIaF gMBIr bihsF ivcAus nUM sfQI bxf ilaf. ienHF ivcoNBgq isMG qy btukyÈvr dwq gUVHIimwqrqf ivc bwJ gey. Bgq isMG nyafpxy iesy dosq qoN bMgflI BfÈf iswKky bMgfl dI ienklfbI lihr dy qjrbyaqy kvI nËurul ieslfm dIaFkivqfvF pVHIaF. iesy smyN rUs qoNprqy ienklfbIaF Auqy kfnpur ivKy‘bflÈivk sfijÈ’ kys cl irhf sI.Bgq isMG nUM iesy kys dy aiDaYn qoNrUs bfry bhuq sfrI jfxkfrI hfslhoeI.
Aus ny hor zUMGfeI nfl sovIaq XUnIandy Aus nvyN inËfm bfry aiDaYn kIqf,ijs ny dunIaF Br dIaF afËfdI qyienklfbI lihrF nUM pRBfivq kIqf sI.jvfhr lfl nihrU ny ies pRBfv bfryiliKaf hY, “keI sfry lok kimAUinstbx gey, keI sfry nf vI bxy, pr iehsfry sovIaq XUnIan vloN ividaf,siBafcfr, ishq shUlqF qy qMdrusqIdy sfDn pRdfn krn aqy kOmF dy svflhwl krn ivc kIqI qrwkI qoN aqy purfqnkUVy ivcoN nvIN dunIaF Ausfrn dy acMiBqkrn vfly vwzy XqnF qoN aiqaMq pRBfvqhoey.” (The Discovery of India, p.409)
kfnpur rihMidaF hI Bgq isMG nyBfrqI lokF nUM drpyÈ muÈiklF aqy rfjsImsilaF bfry ‘pRqfp’ aKbfr ivc PrËInF ‘blvMq’ hyTF lyK ilKxy ÈurU kr idwqy,ijnHF nUM bhuq srfihaf igaf. Aus vloNnF bdl ky lyK ilKx dy do kfrn nËrafAuNdy hn. iek qF ieh ik Auh afpxyGridaF nUM afpxf itkfxf nhIN sI dwsxfcfhuMdf. dUjf kfrn Èfied ieh sI, Ausvyly sicMdr nfQ sinafl, rfm pRsfdibsiml aqy XogyÈ cMdr cYtrjI ny bMgfldy kRFqIkfrIaF nfl iml ky ‘ihMdosqfnirpbilikn aYsosIeyÈn’ nF dI pfrtIbxf leI sI, ijs df AudyÈ sMXukq Bfrqivc hiQafrbMd sMGrÈ nfl afËfdsrkfr kfiem krnf rwiKaf igaf sI.Bgq isMG aqy Aus dy Aukq sfQI CyqIhI ies dy mYNbr bx gey sn qy ies dykMmF ivc idlcspI lYxI ÈurU kr idwqIsI. ies sMgTn dIaF gqIivDIaF nUM gupq
jdoN Bgq isMG dI klm ny aMgryËI hkUmq nUM vKq pfieaf
srbjIq isMG ivrk, aYzvokytPon: 91-94170-72314
(bfkI agly sPy `qy)
Bgq isMG srkfr dy kfnUMnF aqy KuPIaf-qMqr nUM cMgI qrHF jfxdf sI. Auh sux aqy vyK cukfsI ik srkfr dy iKlfP Aus dy ipqf aqy cfcf jI vloN iksfn sMGrÈF ivc ihwsf lYx smyN ikvyNpuils dy sUhIey AunHF dIaF srgrmIaF Auqy nËr rwKdy sn. Auh pVH cukf sI ik nfmDfrI lihr,gdr lihr aqy bwbr akflI lihr nUM PylH krn ivc srkfr dy sUhIaF df ikMnf hwQ sI. pr ienHFsfrIaF gwlF dy bfvjUd Aus ny dyÈ BgqF dI Aus kqfr ivc Èfml hox df aihd kIqf hoieaf sI,ijnHF dyÈ nUM afËfd krfAux leI isr Auqy kPn bMnH ilaf sI.
Punjab Times Vol 21, Issue 40; October 3, 2020 pMjfb tfeImjL sfl 21, aMk 40, 3 akqUbr 2020 (17)
rwiKaf jFdf sI.1925 ivc ‘ihMdosqfn irpbilikn
aYsosIeyÈn’ nUM afpxf AudyÈ pUrf krnleI hiQafrF dI QuVH pY geI. aYsosIeyÈnnUM sUh imlI ik jrmnI qoN mfAUËripsqOl dI Kyp klkwqy phuMc rhI hY.aYsosIeyÈn ny ieh hiQafr KrIdx dfmn bxfieaf, pr pYsy dI Gft sI.aYsosIeyÈn dy XU[ pI[ dy afgU rfm pRsfdibsiml ny pYsy dI ieh Gft rylvy dfKjfnf Koh ky pUrI krn df plfn iqafrkIqf. ies kMm nUM aMjfm dyx leI AunHF9 agsq 1925 nUM hrdoeI qy lKnAUivcfly pYNdy kfkorI styÈn nyVy tRyn rokkyy Kjfnf luwt ilaf. ies ipCoN puilsaYsosIeyÈn dy mYNbrF dI Kbr rwKx lwgpeI sI.
ieQy ieh vI dwsxXog hY ik jdoNkfkorI kys ivc ienklfbIaF dIaFigRPqfrIaF ho rhIaF sn qF srkfrIkfnUMn ivruD KuwlI bgfvq kridaF BgqisMG qy Aus dy nOjvfn Bfrq sBf dy sfQIjnqf nUM ieh dwsx dI koiÈÈ kr rhy snik ieh koeI afm zfkf nhIN sI, sgoNienkflbIaF vloN srkfrI Kjfny dI vrqoNaMgryËI hkUmq nUM jVHoN AuKfVn leI kIqIjfxI hY. ipCoN Bgq isMG ny nvMbr 1925aqy jnvrI/PrvrI 1926 ivc kfnpurjf k y kfk orI zkYqI ivc ÈfmlkRFqIkfrIaF nUM jylH qoN CuzfAux dy XqnFivc ihwsf vI ilaf sI, BfvyN Auh afpxymksd ivc kfmXfb nhIN sn ho sky.
ienHF KuwlHIaF aqy gupq kfrvfeIaFkrky sI[ afeI[ zI[ vI Bgq isMG qy Ausdy sfQIaF dI pYV nwpx df Xqn krdIrihMdI sI. Bgq isMG vloN 26 akqUbr1926 nUM post mfstr jnrl, pMjfb aqyAuqr-pwCmI srhwdI srkl lfhOr nUMiek icwTI pfeI geI sI. ies ivc Aus nyafpxI zfk sYNsr hox df Èwk pRgtkridaF ies dI puÈtI krn dI mMg kIqIsI. ieh icwTI imlx ipwCoN post mfstrjnrl pMjfb ny post mfstr jnrllfhOr rfhIN 30 akqUbr 1926 nUM ienHFÈbdF ivc Bgq isMG qoN kuJ spÈtIkrnmMgy sn:
“mY N quhfzy vlo N post mfstrjnrl, pMjfb aqy Auqr pwCmI srhwdIsrkl lfhOr nUM ilKI icwTI imlx dIqsdIk krn dI KuÈI lY irhf hF. mYN bynqIkrdf hF ik qusIN AunHF icwTIaF dy ilPfPy(Cover) Byjo, ijnHF Auqy kiQq dubfrfmohr lwgx aqy quhfzy kol dyr nflphuMcx dy doÈ lfey gey hn.”
Bgq isMG ny post mfstr jnrldI Aukq icwTI pVH ky 17 nvMbr 1926 nUMjvfbI icwTI ilKI, ikAuNik Aus nUM Èwk hInhIN blik XkIn ho cukf sI ik Aus vloNpfeIaF jF Aus nUM pRfpq hox vflIaFicwTIaF nUM KuPIaf qOr Auqy piVHaf jf irhfhY. afpxI inwjqf (pRfeIvysI) dI rfKI leIAus ny zfk mihkmy nfl dsq-pMjflVfAux dI Tfx leI sI. jvfbI icwTI ivcAus ny iliKaf sI:
“sRI mfn jI, quhfzy vlo N 30akqUbr 1926 nUM pwqr nMbr zI 2850rfhIN kIqI geI imhrbfnI leI mYN quhfzfDMnvfdI hF. quhfzy svfl dy jvfb ivc mYNarË krdf hF ik mYN sfry ilPfPy AudoN hIpfV idwqy, jdoN Auh mYnUM imly sn; prmyrI ipClI icwTI ivc dwisaf igafilPfPf mYN rwK ilaf sI aqy ies pwqrnfl nwQI kIqf jf irhf hY. ieh, iek horicwTI qoN do idn pihlF 13 akqUbr nUMbMbeI qoN zfk rfhIN Byijaf igaf sI, prAus icwTI nfl ieh myry kol 23 qfrIK nUMpucfieaf igaf. hflfq qF iblkul afmsn. pihlI zilvrI smyN lYtr bfks ivckuJ icwTIaF sn. mYN lYtr bfks KflIkr idwqf sI. jdoN bfrF vjy jF dupihrvyly dy lgpg mYN lYtr bfks muV KoilHafqF mYnUM ieh Kq aqy iek hor Kq imilaf.
hflfq iblkul afm hn, pr mYN iek
do mhIinaF qoN dyK irhf hF ik myrIaFsfrIaF icwTIaF ‘qy mohr lwgI hoeI sIaqy iPr AunHF ‘qy dubfrf mohr lgfeIhuMdI sI. jfhr hY ies ny myry mn ivcÈwk pYdf kr idwqf. pihlF qF afp jI nUMicwTI ilKx dI myrI koeI iewCf nhIN sI,pr ieh do icwTIaF imlx ‘qy mYN ies dfaslI kfrn jfxn leI Auqfvlf ho igaf.ieh ilPfPf myry vwloN lfey gey doÈ dIswcfeI sfbq krn ivc kuJ hwd qwk afpdI mdd krygf.
kI mYN afpxI afKrI icwTI df pwkfjvfb ilK Byjx dI bynqI kr skdf hF?kI koeI icwTI sYNsr hoeI jF rokI geI hY,jy aijhf hY qF ikAuN? iek gwl bfry mYnUMXkIn hY aqy Auh ieh hY ik Auh mYnUMpihlI zilvrI mOky hI pucfeIaF nhINgeIaF, pr iek jF do idn leI rokIaFgeIaF sn. ieh ilPfPf ies mfmly ivcvI quhfzI mdd krygf.”
ieQy ieh gwl not krn vflI hY ik1857 dy gdr (afËfdI dI pihlI lVfeI)qoN bfad aMgryË hkUmq nUM aijhI koeICotI motI hrkq vI brdfÈq nhIN sI, joAunHF dy rfj krn dy aiDkfr jF ZMg nUMvMgfrdI hovy.
ibRitÈ pfrlImYNt ny ‘gvrnmYNt afPieMzIaf aYkt 1858 aqy ieMzIan kONslaYkt 1861 pfs krky rfj pRbMD aqypRÈfsn dy pwDr ‘qy bhuq sfrIaFqbdIlIaF kIqIaF sn. Aus ny Bfrq ivcrfj clfAux df aiDkfr eIst ieMzIafkMpnI qoN iswDf afpxy hwQ lY ilaf BfvBfrq df rfj brqfnIaf dy rfjy (Brit-ish Crofn) hyTF af igaf. eIst ieMzIafkMpnI dy zfierYktrF aqy kMpnI dy borzafP kMtrol nUM ÈfÈn clfAux dy aiDkfrqoN mukq kridaF ieh kfnUMn pfs kIqfigaf ik awgy qoN Bfrq df rfj-pRbMDgvrnr-jnrl qy Aus dI aYgjLYkitvkONsl vloN clfieaf jfvygf qy iehaYgjLYkitv mYNbr vwK vwK ivBfgF dy muKIhox dy nfl nfl gvrnr-jnrl dyslfhkfr vI hoxgy. aYkt ivc iehiliKaf igaf ik ieh kONsl rfj-pRbMDdy sfry mhwqvpUrn msilaF Auqy ivcfrkrygI qy ienHF bfry PYsly bhuigxqI mYNbrFdI rfey dy afDfr Auqy PYsly lvygI, prgvrnr jnrl nUM ieh aiDkfr dy idwqfigaf ik Auh kONsl dy iksy vI mhwqvpUrnPYsly nUM bdl jF rwd kr skdf hY.
ibRitÈ sfmrfjI hkUmq ny Bfrq ivckfnUMn dI AulMGxf krn vfilaF aqybgfvq krn jF ies nUM Èih dyx vfilaFivrwuD iÈkMjf kwsx leI 1860 ivc hIieMzIan pInl koz ibwl pfs kr idwqfsI. ieMzIan pInl koz df soiDaf KrVfQfms bfibMgtn mYkfly dI agvfeI vflypihly lfa kimÈn ny BfvyN 1837 ivcgvrnr jnrl afP ieMzIaf nUM sONp idwqfsI, pr ieh 1856 ivc ivDfn kONsl ivcpyÈ kIqf igaf sI. ies dy pfs hox qoNpihlF hI (1857 ivc) Bfrq ivc vwzypwDr Auqy ivdroh (gdr) PYl igaf. iesKulyHafm hoeI bgfvq nUM aMgryË hkUmqny Ëor ËbrdsqI aqy afpxIaF ipwTUirafsqF dI mdd nfl kucl idwqf. aijhIbgfvq krn leI koeI muV isr nf cuwky,aijhf pRbMD krn leI AunHF AukqieMzIan pInl koz nUM pfs krdy hoey bhuqsfrIaF soDF aml ivc ilaFdIaF.
iesy qrHF hkUmq ny dubfrf AuTxvflI iksy vI bgfvq jF lok roh df pqflfAux leI afpxf KuPIaf-qMqr mËbUqkIqf. ies sbMDI muwK kdm vjoN Aus vloN1861 ivc puils aYkt pfs kIqf igafsI, ijs ivc isvl pRÈfsn nUM vI siQqIaFmuqfibk puils dI vrqoN krn dy KuwlyHaiDkfr idwqy gey sn.
iesy lVI ivc ieMzIan tYlIgRfPaYkt, 1883 jo akqUbr 1885 nUM lfgUkIqf igaf sI, ivc qfr rfhIN aqy qfr qoNibnf kIqy jfx vfly sMdyÈ-sMcfr nUM
inXimq krn df pRbMD kIqf igaf sI.AudoN ies dy Gyry ivc tYlIgRfm, tYlIPon,ryzIAu kimAUnIkyÈn afid rwKy gey sn.ies nfl srkfr dIaF kfnUMn nfKs krnvflIaF eyjMsIaF nUM kfnUMn dy AupbMDFanusfr sMdyÈF nUM mfnItr krn, pRfpqkrn aqy typ krn dy aiDkfr muhweIafkIqy gey. ieh aYkt lfgU hox ipwCoNsrkfr ny ies qknflojI dI kfnUMnivvsQf nUM bxfeI rwKx aqy bgfvqF nUMPYlx qoN rokx leI KUb vrqoN kIqI.
Aukq pRbMDF qoN ielfvf srkfr ny1898 ivc BfrqI post afiPs aYkt bxfky zfk rfhIN iksy iksm dI gYr-kfnUMnIkfrvfeI nfl sbMDq icwTI-pwqr jF sfËo-smfn kbËy ivc krn dI ivvsQf kIqIsI. BfrqI post afiPs aYkt dI Dfrf26 ies bfry iËkr ies qrHF sI:
“iksy jn-sMkt dy vfprn krkyjF jn-surwiKaf jF ÈFqI leI gvrnrjnrl jF proivMsIal srkfr jF gvrnrjnrl ien kONsl vloN, ivÈyÈ qOr qy ieskMm leI aiDkfrq aPsr ilKqI hukmkr skdf hY, ik PlF zfk-asbfb jFPlF iksm dI zfk ivclIaF cIËF nUM awgyphuMcx qoN roikaf jfvy jF kbËy ivc kIqfjfvy, jF AunHF df aijhy ZMg nfl inptfrfkIqf jfvy, ijs qrHF hukm krn vflfaiDkfrI inrdyÈ kry.”
ieQy ieh vI gwl iËkrXog hY ikAukq aYkt dI Dfrf 27 aKbfrF aqyienHF ivc CpdI smwgrI nUM inXMqRx krnleI ivÈyÈ qOr ‘qy ies kfnUMn df ihwsfbxfeI geI sI. ienHF ivvsQfvF qoN ielfvfbrqfnIaf srkfr 1901 ivc kulkfmnvYlQ Kyqr, ijs ivc Bfrq vI ÈfmlsI, leI post aYNz tYlIgRfP aYkt pfskr cukI sI.
Auprokq sMdrB ivc ieh gwl sfPhY ik hkUmq ivruwD kIqy jfx vfly kMmjF BfrqI jnqf vloN dyÈ BgqI dy jËbyivc kIqIaF kfrvfeIaF nUM iksy vI qrHFsrkfr brdfÈq nhIN sI krdI aqy Auskol ienHF kfrvfeIaF df pqf lfAux aqyrokx dy bhuq sfry pRbMD sn. XkInI qOr‘qy Auh AunHF lokF dI sUh rwKdI sI, joienHF kfrvfeIaF nUM aMjfm idMdy sn.
Bgq isMG srkfr dy kfnUMnF aqyKuPIaf-qMqr nUM cMgI qrHF jfxdf sI. Auhsux aqy vyK cukf sI ik srkfr dy iKlfPAus dy ipqf aqy cfcf jI vloN iksfnsMGrÈF ivc ihwsf lYx smyN ikvyN puilsdy sUhIey AunHF dIaF srgrmIaF Auqy nËrrwKdy sn. Auh pVH cukf sI ik nfmDfrIlihr, gdr lihr aqy bwbr akflI lihrnUM PylH krn ivc srkfr dy sUhIaF dfikMnf hwQ sI. pr ienHF sfrIaF gwlF dybfvjUd Aus ny dyÈ BgqF dI Aus kqfrivc Èfml hox df aihd kIqf hoieafsI, ijnHF dyÈ nUM afËfd krfAux leI isrAuqy kPn bMnH ilaf sI. Aus aMdroN mOqdf zr Kqm ho cukf sI qy Auh afpxyimÈn leI hr kurbfnI vfsqy iqafr hocukf sI. hux Aus nUM ieh zr nhIN sI ikAus dIaF kfrvfeIaF krky srkfr dybMdy Aus df ipwCf krngy qy Aus Auqymukwdmy bxfey jfxgy. ies krky ieh gwlnhIN khI jf skdI ik Bgq isMG vrgfpVHn-ilKx vflf ÈKs ies gwl qoNaxjfx hovy ik srkfr Aus dIaFgqIivDIaF dI Kbr rwK rhI hY.
(A) gRih ivBfg pMjfb (rfjnIiqk)dI 1924 dI iek irport ivc Bgq isMGbfry ieh drj ho cukf hY ik Aus nypfbMdIaF dy bfvjUd jYqo morcy dy ÈhIdIjQy nUM lMgr Ckfieaf sI qy POjdfrImukwdmf drj hox ipCoN Auh mPrUr hoigaf sI.
(a) gRih ivBfg Bfrq srkfr dy
zfierYktr, ieMtYlIjYNs ibAUro dI 24 jUn1926 dI irport ivc ieh sUcnf idwqIgeI sI ik Bgq isMG dy bMgfl, bnfrsaqy kfnpur dy ienklfbIaF nfl sbMDhn aqy Auh sicMdr nfQ sinafl dI‘ihMdosqfn irpilkn aYsosIeyÈn’ vloNpMjfb ivc srgrm hY.
(e) sI[ afeI[ zI[ irport PfeIlnM: 9349 muqfibk Bgq isMG PrvrI1925 ivc lfhOr ivKy srkfr iKlfP prcyvMzx vfilaF ivc Èfml sI aqy Aus vloNgujrFvflf ivKy akqUbr 1925 ivcrfjnIiqk nftk ivc ihwsf lYx bfry pqflwgf hY. ies dy nfl hI Auh afpxImPrUrI dy idnF ivc ijLmINdfr sBf vloNnihrI pfxI dy ryt vfDy iKlfP clfeIaYjItyÈn ivc vI Èfml sI.
ieQy ieh gwl not kIqI jFdI hY ik1925 ivc kfnpuroN vfps afAux AuprMqBgq isMG ny srkfrI pfbMdIaF dy bfvjUdjYqo morcy ivc igRPqfrI dyx jf rhy jQynUM afpxy ipMz dy bfhrvfr sfQIaF dImdd nfl lMgr CkfAux df bhfdrIBiraf kMm kIqf sI, ijs kfrn srkfrny Aus dy igRPqfrI vfrMt kwZ idwqy sn.Bgq isMG dy jYqo morcy smyN jfrI hoeyigRPqfrI vfrMtF ipCoN Auh mPrUr ho kylfhOr af igaf sI qy iPr idwlI clf igafsI. Bgq isMG dy inwky Brf s[ kulqfrisMG dy dwsx muqfbk “jdoN Bgq isMGidwlI phuMicaf qF AudoN vI pRo[ jYcMd(ividaflMkfr) ny Aus nUM afpxy iksydosq dy nF jfx-pCfx dI icwTI idwqI hoeIsI. AuQy Auh 5 qoN 6 mhIny ‘vIr arjun’aKbfr ivc afpxy PrËI nF ‘blvMq’ hyTFkMm krdf irhf aqy jdoN akflI aMdolnvfps lY ilaf igaf qF Auh muV lfhOrprq afieaf.”
BfvyN Aukq irportF dI qPsIl qoNBgq isMG jfxU nf hovy, pr Aukq icwTIilKidaF Aus nUM ieh qF pUrf ielm sIik srkfr df KuPIaf qMqr Aus dIaFkfrvfeIaF qoN avyslf nhIN sI aqy AusdIaF gqIivDIaF nUM not kr irhf sI.ieQy svfl pYdf huMdf hY ik jy Bgq isMGnUM srkfr dy KuPIaf ivBfg vloN Aus dfipwCf kIqy jfx bfry pqf sI aqy Aus nUMsrkfr dIaF sKqIaF df BYa nhIN sI qFAus nUM Aukq icwTI rfhIN srkfr qoN iehpuCx dI kI loV sI ik Aus dI zfk sYNsrikAuN kIqI jf rhI hY? ies gwl df kuJkuJ jvfb Aus dy ies gux ivcoN lwiBafjf skdf hY ik Auh ihMmq nfl hflfq dftfkrf krn df jËbf rwKdf hY aqysrkfr nUM Aus dy hI bxfey kfnUMnF dfshI qrIky nfl pflx krn leI kihxdI dlyrI krdf hY. Aus dI ieh afdqipCoN jf ky Aus dy dohF mukwdimaF (asYNblIbMb kys aqy sFzrs kql kys) dy keIaihm pihlUaF nUM Aujfgr krn ivc sfzIshfieqf krdI hY.
icwTI vfly svfl puwC ky Bgq isMGieh vI jfxnf cfhuMdf sI ik kI srkfrny Aus dI zfk sYNsr krn vyly afpxy hIbxfey iksy kfnUMn dI AulMGxf qF nhINkIqI? ijnHF hflqF ivc ieh icwTI ilKIgeI, AunHF ivc Aus dIaF rfjnIiqksrgrmIaF sDfrn nhIN sn, pr Aus dIicwTI dI KUbI ieh hY ik Auh afs-pfs dyGtnfkRm nUM sihj idRÈtI nfl lY irhflgdf hY aqy srkfr nUM vfr vfr jqfAuNdfhY ik hflfq sDfrn hox Auqy arQfqsMkt kfl nf hox Auqy Aus dI zfk iksqrHF sYNsr kIqI jf skdI hY?
zfk mihkmy ny 16 nvMbr 1926 nUMBgq isMG dI Aukq icwTI df ieh jvfbidwqf sI ik srkfrI hukmF qihq hI AusdI zfk nUM roikaf qy sYNsr kIqf jf irhfhY. Bgq isMG ies jvfb nfl sMquÈtnhIN sI hoieaf. Auh AunHF inXmF aqykfnUMnF nUM jfxnf cfhuMdf sI, ijs qihqsrkfr jF zfk mihkmy vloN aijhIkfrvfeI kIqI jf rhI sI. Aus nUM ivÈvfs
sI ik srkfr kol Aus dI zfk sYNsrkrn leI loVINdy sbUq kfrn nhIN hn,iesy krky Auh srkfr nUM Aus dy hI kfnUMnFnfl mfq dyxI cfhuMdf sI. Aus ny iPrpMjfb srkfr dy skwqr nUM Xfd-icwTIilKI qy puwiCaf:
“kI mYN jfx skdf hF ik ivBfg vloNaijhy koeI hukm jfrI kIqy gey sn? jyhF qF kdoN aqy ikAuN? kI aijhIaFicwTIaF vI mOjUd hn, jo rokIaF geIaFaqy kdy vI myry qwk nhIN pucfeIaFgeIaF?”
ies dy nfl hI icwTI dy aMq ivc AuhilKdf hY, “mYN bynqI krdf hF ik ikRpfkrky ies df iswDf aqy ivsQfr sihqAuqr idAu. kI qusIN mYnUM ieh dwsx dIKycl krogy ik iks gwl krky quhfnUMaijhy hukm jfrI krny pey?”
ieQy Bgq isMG df inÈfnf ieh vIjfxnf sI ik srkfr nUM Aus dy ikhVykfrjF dI jfxkfrI hY aqy ikhiVaF dInhIN. dUjf ieh sI ik jo icwTIaF srkfrny Aus qwk puwjx nhIN idwqIaF, AuhikMnIaF ku mhwqvpUrx sn aqy kI AunHFqoN Auh iek aijhf nfgirk sfbq huMdfsI, ijs dIaF kfrvfeIaF jn-suriKafaqy ÈFqI nUM Kqrf iswD huMdIaF hox. qIjfAuh nfgirkF dy aiDkfrF bfry srkfr nUMafgfh krnf cfhuMdf sI. iesy krky Ausny afpxI 28 nvMbr 1926 dI Xfd-icwTIivc iliKaf:
“mYN socdf hF ik iek iemfndfrnfgirk hox dy nfqy mYnUM Kud nfl sbMDqaijhf pRÈn puwCx df aiDkfr hY.”
pMjfb srkfr vloN Bgq isMG nUM,Aus dy Aukq svflF df jvfb, muK skwqrpMjfb sRI aYc[ zI[ krfiek vloN pfeI geI27 nvMbr 1926 dI icwTI dy rUp ivcawj iek dsMbr nUM pRfpq hoieaf hY, BfvyNik Auh ies sbMDI srkfr nUM 28 nvMbr1926 nUM Xfd-pwqr vI ilK cukf hY.srkfr df jvfb ieAuN hY:
“quhfzI 17 nvMbr 1926 dI icwTIdy jvfb ivc myry vwloN quhfnUM ieh sUcnfdyx dy inrdyÈ hn ik quhfzI Kqo-iKqfbqrokx aqy ies dI pux-Cfx sbMDI hukmgvrnr ny BfrqI post afiPs kfnUMn1898 dI Dfrf 26 (1) qihq idwqy hn,ijs ivc 1912 dy BfrqI post afiPs(soD) kfnUMn dI Dfrf 6 nfl soD kIqIgeI sI.”
muwK skwqr dI icwTI pVHn qoN bfadAuh sMquÈt nhIN huMdf, ikAuNik icwTI ivcAus dy svflF dy jvfb aDUry hn. Aus nUMsrkfr ieh jvfb nhIN dy skI ik pMjfbivc sMktkfl dy hflfqF dI axhoNd ivcsrkfr Aus dI zfk ikAuN rok rhI hY,ikAuNik postl aYkt dI Dfrf 26 hyTFzfk AudoN hI rokI jf skdI hY, jdoNaYmrjYNsI dy hflfq hox. srkfr Ausdyies svfl df vI koeI jvfb nhIN dy skIik srkfr ny Aus dI zfk sYNsr krn dyhukm kdoN idwqy? Aus dIaF ikhVIaFikhVIaF icwTIaF rokIaF geIaF aqyikhVy kfrnF krky ieh hukm jfrI kIqygey? Aus nUM ies gwl df vI jvfb nhINimilaf ik kI iek nfgirk nUM srkfrdI kfrvfeI nUM jfxn df hwk hfsl hY jFnhI? srkfr dI cuwpI qoN Bgq isMG nUMlgdf hY ik Aus dy Aukq svflF nflsrkfr dIaF awKF awgy vI awj dy mOsmijhf DuMdlkf Cf igaf hY, ijs krky AusnUM sPfeI dyx ivc muÈikl af rhI hY.
Aukq icwTI-pwqr qoN asIN AunHIaFvirHaF dy ies nOjvfn dI ÈKsIaq ivcBivwK bfry afsvMd hox, hr kMm nUM lgnnfl krn, afpxy asUlF Auqy idRVqf nflpihrf dyx, afpxy hwkF leI jUJx aqymuÈiklF dI pRvfh nf krn ijhy guxF nUMrilaf qwkdy hF. ies icwTI qoN ieh jfxndf mOkf vI imldf hY ik inwjI afËfdIaFdI surwiKaf bfry Bgq isMG ikMnf cyqMnsI.
Punjab Times Vol 21, Issue 40; October 3, 2020 pMjfb tfeImjL sfl 21, aMk 40, 3 akqUbr 2020 (18)
kflm ‘afK qsvIrF boldIaF’ ny pfTkF dy idlFaMdr bYTy Èfier nMU KUb hlUixaf hY. qsvIr dyK kyquhfzy mn ivc jo vlvly AuTdy hn, Auh kivqf dIaFdo qoN cfr sqrF `c sfnUM qsvIr dy isrlyK dy qOr `qyByjo. pfTkF dI shUlq leI, imsfl vjoN Poto nfl kfivtotf vI idwqf igaf hY. ies vfr kYpsLn Byjx leIafKrI qfrIK 10 akqUbr 2020 hY. -sMpfdk
Kud rwKy afpxy psMdIdf nfm blvMq rfeyÈrmf dy bfvjUd sfihqk jgq ivcbfvf blvMq dy nF nfl jfxy gey. AunHFdI Aumr hfly cfr sflF dI hI sI jdoNienHF dy ipqf jI ny ruËgfr dI qlfÈivc ipMz ƒ Cwz ky aMimRqsr dy bfËfrktVf mohr isMG ivc vYdigrI dIdukfn KolH leI. bfvf blvMq ƒ dyÈipafr df jËbf ieQoN hI imilaf.
bfvf blvMq dI muwZlI iswiKafGr ivc hI hoeI. ihMdI, PfrsI qy AurdUËubfn dI muwZlI iswiKaf qoN bfadmunImI iswKx leI Aus ƒ pFDy kolpVHfieaf ijwQy Aus ny lMzy ilKx pVHxdI muhfrq hfsl kIqI. munImI dI pUrIpVHfeI iswKx leI iek vwzy munIm pfsÈfigrd rKvf idwqf. dukfn ‘qy kMmkrdy hoieaF vI bfvf sfihqk pusqkFpVHdy rihMdy aqy ÈfigrdI dy imldypYisaF qoN Auh koeI nf koeI ikqfb jFrsflf lY ilaf krdy. ienHF idnF ivc
hI AunHF dy sMbMD nOjvfn Bfrq sBf nflpYdf hoey. Auh ies sBf dy hmdrd hogey. AunHF ny aMzr-grfAUNz rih kykFgrs ivc srgrm BUimkf inBfeI.
AunHF ny afpxIaF AurdU dIaF ienklfbInËmF dI pusqk ‘Èyr-ey-ihMd’ nF hyTCpvfeI jo aMgryË srkfr ny Ëbq krleI. Auh kFgrs dy jlisaF ivcafpxIaF ilKIaF ienklfbI kivqfvF
bcpn ivc bfvf blvMqdy isr ‘qy lMmIaF-lMmIaF jtFho geIaF ijs kr ky sfry ipMzvfly AunHF ƒ ‘bfvf bfvf’ kihky bulfAuNdy sn. BfvyN AunHF ƒmF aqy lokF vloN rwKy dovyN nFpsMd nhIN sn pr Auh afpbfvf Èbd nfloN afpxy-afpƒ alwg nhIN kr sky. iesykr ky Kud rwKy afpxy psMdIdfnfm blvMq rfey Èrmf dybfvjUd sfihqk jgq ivcbfvf blvMq dy nF nfl jfxygey. AunHF dI Aumr hfly cfrsflF dI hI sI jdoN ienHF dyipqf jI ny ruËgfr dI qlfÈivc ipMz ƒ Cwz ky aMimRqsrdy bfËfr ktVf mohr isMG ivcvYdigrI dI dukfn KolH leI.bfvf blvMq ƒ dyÈ ipafr dfjËbf ieQoN hI imilaf.
Punjab Times Vol 21, Issue 40; October 3, 2020 pMjfb tfeImjL sfl 21, aMk 40, 3 akqUbr 2020 (19)
bilhfr isMG rMDfvf kvI vI hY qyvfrqkkfr vI. Auhny kfiv-nftk, gIq-sMigRh, kfiv-sMigRh qy mhF-kfiv ilKxdy nfl ‘kbwzI dy aMg-sMg’ aqy ‘KyzmyilaF dy aMg-sMg’ do pusqkF Kyz sfihqdIaF vI ilKIaF. Auhdf ipMz hrIpurKflsf hY qy Auh lMmy smyN qoN ieMglYNzrihMdf hY. Auhdf ivsLvfs hY ik iksy vIkOm dI afn qy sLfn Aus dy blvfn juwisaFnfl hI huMdI hY. ijs kOm dy juwsy nroeynhIN, Aus kOm dI axK vI nroeI nhINrih skdI. kbwzI pMjfbIaF dy sLfnFmwqyivrsy dI bfq pfAuNdI hY. kbwzI KyzidaF,vyKidaF, hr pMjfbI df lhU Aubfly Kfxlwgdf hY. axK jfgdI hY, ivroDI nUMvMgfrdf, Dfvf krdf qy Dfvf krn afeyDfvI nUM PVdf hY. kbwzI dI Kyz ivcoN pMjfbdI imwtI dI mihk mihsUs huMdI hY. rMDfvydI kfiv-meI vfrqk aqy invyklI KyzsLYlI pfTk nUM kbwzI dy jfPI vFg jwPf pfbihMdI hY. Auh pMjfbI Kyz sfihq df Cuipafrusqm hY. Aus ny kbwzI dI Kyz qyiKzfrIaF dIaF bysLumfr bfqF pfeIaF hn.pysL hn, pusqk dy kuJ aMsL:
QIx df nsLf ikQy!kvI vwloN aqIq dIaF XfdF nUM sLbdF
dy pMGUVy ivc pf ky idwqIaF lorIaF qoNiswD huMdf hY ik kbwzI pMjfbIaF dI mn dycfvF ivc iBwj ky KyzI jfx vflI Kyz hY.ies Kyz df ieiqhfs vI pMjfbI siBafcfrijMnf hI purfxf hovygf. vfrqk ilKidaFnvyly-rUp sLbd df awKVpx bysLk puwgjFdf hY, pr kivqf?[[[Auh vI pUrn isMGvrgy rfg-rUh dy suafmI dI? lfjLmI qOr‘qy dhfikaF qoN kI, sdIaF qoN lokF dIjLbfn ‘qy rwt huMdf af irhf kbwzI sLbd,lok kvI pUrn isMG dI invyklI kYPIaqdy hfx df bixaf hoxY qy Auh vI awj qoNawsI nwby vrHy pihlF. DfvI df sLfbdkarQ hY, Dfvf krn vflf, hmlf krnvflf hmlfvr. ihMdosqfn hjLfrF vrHyivdysLI hmlfvrF dI lqfVgfh irhf hY.sMn 1521 ‘c bfbr dy dUjy hmly qoN lY ky1799 ‘c abdflI dy poqry qk pOxy iqMnsO sfl df ieiqhfs vI jy vyKIey qF sfnUMiskMdr qoN Bfv do hjLfr sfl pihlF dyihMdosqfn ‘qy hoey hmilaF dOrfnhmlfvrF dy vrqfry df pqf cwl jfvygf.sB jorI dfn mMgdy rhy.
ieiqhfs df vyg qy BUgoilk siQqIdf ieqPfk afK lE ik pMjfbIaF dImfniskqf hmlf krU dI QF hmlf rokUvDyry ho geI. hmlf rokU iqafrI leIaiBafs dI loV sI, ijhdy qoN holy-mhwlydI pRQf sLurU hoeI. hwlf qy muVvF hwlfXfin holf-mhwlf jMg df hI nftkI rUphY. kbwzI vI holy-mhwly df sm-vrgInftkI aiBafs hI hY.
mYN kbwzI nUM inrsMdyh XuwD dy nftkIaiBafs vjoN hoNd ivc afeI Kyz smJdfhF. smyN dy bdl jfx nfl hux kbwzIinrI purI Kyz idRsLtI qoN Kyzy jfx vflIpMjfbIaF dI hrmn ipafrI Kyz bx geIhY. ies Kyz dy jfPI rUp bfry qF mYN ieMnfhI afKxf cfhFgf ik iKzfrI afpxy ivrsydIaF mfnqfvF nUM Xfd rwKx. ipwiCEN vfr
nhIN krnf. jo jfPI dOVy jFdy DfvI dy ipwiCENAuzvIN kYNcI lfAuNdy hn, ieh inhfieq mfVIgwl hY. lwqIN izwgxf ihMmq hfiraF dIavwsQf hY. bysLwk kbwzI dy hux bhuqyjfPI ies dfa df hI vDyry Pfiedf lYNdyhn, AuproN PVn vfilaF dy mukfbly lwqINpYixaF dy nMbr vI ijLafdf juV jFdy ny,pr Kyz dy imafr df kI bxygf?
kbwzI dy ieiqhfs ivc bglF Br kyjF guwt PV ky DfvI nUM rokx vfly jfPIaFdf jo mukfm irhf hY jF rhygf, cor jwiPaFvfly kdy vI Aus dy nyVy nhIN Ptk skdy.
iksy vI Kyz dI rOckqf bxfeI rwKx dykuJ lwCx huMdy ny, hrkqF huMdIaF ny, joKyz drsLkF nUM anMd dMdIaF aqy Kyz dfmUl afDfr vI ijAuNdf rwKdIaF ny.
hjLfrF virHaF dy aQry lPyiVaF,isaflF-hunflF, mIhF-JwKVF qy ipafrmjbUrIaF ny pMjfbIaF df jo suBfabxfieaf, dfiery vflI kbwzI AuhdyanukUl hY. ‘kwly nUM ‘kwly df twkrnf qyAuh vI sfhmixEN. ihwk nUM hwQ lf kyvMgfrnf. gwut PV ky agly nUM KVHf krdyxf. QfpIaF mfrdy ivroDIaF dI BIV ‘coNglIaF Gwq ky buwkidaF lMG jfxf. dfbidMidaF dlF nUM BfjVF pfAuxIaF. zfjFmfr mfr aPVf qPVIaF mcfAuxIaF.hjLfrF virHaF dI zgr ‘qy vwjdI af rhIzmf-zm, Kgf-Kg, gzf-gz qoN bxI hYkbwzI. kOzI qoN bxI kbwzI jF kwtf-vwZIqoN, kuJ vI smJo, koeI Prk nhIN pYNdf.pr hY ieh Kyz pMjfbIaF df Kfs amIr qysLfnF mwqf ivrsf. myrI mnokfmnf hY ikcVHdy qoN lihMdy qk ijQy vI pMjfbI vsdyhn, Auh ‘hwsx Kyzx mn kf cfE’ dygurvfk sdkf afpxy ivrsy nfl Eq-poq hoey smyN dy sulqfn bxy rihx!
moVf lfAux vfly vfgI vFg AuqoN dIgyVI dyx vflf qy CfbVI ‘coN JptI mfr kydOV gey muMzy vFg nMbr lY ky hMiDaF vwlpwtF ‘qy QfpIaF mfrdf afAux vflf BfvyNhuisLafrpurIaf qoKI hovy, BfvyN biTMzy vflfkrnYl, BfvyN dyvI idafl luiDafxIaf qyBfvyN hovy awty vflf dyv. pMjfbI lokF nyaYsy iKzfrIaF nUM sdf isr-awKF ‘qyibTfieaf aqy pMjfb dI imwtI ny ienHFbFikaF df mfx kdy vI nhIN rulx idwqf.iKzfrI isrP ijwqF dy isr ‘qy nhIN, sgoNKyz dy hunr nfl drsLkF df mihbUb bxdfhY. JkfnIaF dyxIaF, DOlF mfrnIaF, moZyCMzxy qy jfPI dIaF bfhF JfVnIaF afidhunr ivKfAux leI DfvI nUM ijMny ku KuwlHymYdfn dI loV huMdI hY, kbwzI df dfierfAus loV nUM pUrf krdf hY.
nCwqr ZFzI dI hunrI Kyz nU MblivMdr iPwzf vI mMndf sI. ZFzI ny ‘kyrFiPwzU nUM guwt qoN PV ky rok idwqf sI.jgqpurIaf muKiqafr isMG afKdf huMdf
sI ik jy nCwqr nhIN afAuNdf qF sfzy ipMzdy tUrnfmYNt df aMg hI mfiraf jFdf hY.ryzrF nUM lwk qoN AuproN rokx vfly jfPIaFdI igxqI BfvyN sImq ijhI hY ijvyN drsLn,imMdHr bolf, sLMkrIaf Guwgf, gurmyl,svrnf qy kvYNtrI vflf kyvl, pr AunHFdy hwQF dy kmfey hoey suwcy hunr kbwzI dyieiqhfs ivc lMmy smyN leI Aukryrihxgy. kbwzI jo pMjfbIaF leI bIr rsIKyz hY, ieh hornF KyzF dy cotI dy iKzfrIvI Kyzdy rhy hn.
kpUrQlIaf pRIqf jYviln Qroa df
keI sfl nYsLnl cYNpIan irhf, pr Auh‘afieaf pRIqf-igaf pRIqf’ kbwzI dymYdfn ivc bixaf. jrnYl pnfmIafieMzIaf dI Puwtbfl tIm df kpqfn huMdfsI, pr kbwzI vI Auhny bVy sLONk nflKyzI. eyisLafeI KyzF df aQlIt ajmyrisMG vI kbwzI rfhIN dOVfk bixaf sI.ruVkIaf mohxI kfljF `c kusLqIaFliVaf krdf sI, pr AuhdI pCfx kbwzIkrky hI bxI. kvYNtrI vflf kyvl PuwtbflCwz ky kbwzI vwl afieaf sI qy Aus nysLMkrIey Guwgy vFg afpxy pYrF `qy KVHyrih ky ihwk dy jLor nfl kihMdy-khfAuNdyryzr rok ky ivKf idwqy. pMjfb dI DrqI`qy kbwzI dI kfr ivc kIly lokF dI BIVvyK ky bVyipMzIey guridafl aqy pfslIeygyjy df vI kwpVy lfh ky kbwzI Kyzx nUMidl kr afieaf sI. AuNj guridaflvytilPtr qy gyjf pihlvfn sI.
kbwzI nfl iesLk krn vfilaF dyikwsy vI bVy kmfl dy ny. Kyz mYdfn ivcJwl iKlfrdy mihMdr isMG mOV nUM jd lokvyKdy hn qF iksy qoN ieh kihxoN ht nhINhuMdf, Xfr mOV qF kbwzI df sLYdfeI af!Aus ny drjnF iKzfrIaF nUM ieMglYNz swdky vlYqIey bxfieaf. qrsym puryvfl dfkbwzI nfl kuafrf iesLk sI. mihMdr bolf
kbwzI df QMmH rih cukf. sohx cImf kbwzIdy bfg df mflI irhf. sfAUQfl dy kbwzItUrnfmYNt Auqy kbwzI dy purfxy afsLk ‘kwTyho jFdy rhy hn. kdy bfrikMg ivc rOxkFlwgdIaF, kdy eIrQ vUilc, kdy zrbI,kdy kvYNtrI, kdy vulvrhYNptn, kdy slohqy kdy brimMGm. kdy bYzPorz qy kdybRYzPorz.
krnYl isMG Kihrf kmfl df jfPIsI qy kYNcI lfAux df pIr Ausqfd sI.Aus nUM aPsos hY ik kYNcI lfAux nflkuJ iKzfrIaF dIaF lwqF tuwtIaF. AuhkbwzI Kyzx dy nfl eysLIaf pwDr qkvflIbfl vI Kyizaf. Aus df jnm ipMzKihrf mwJf ivc 20 julfeI 1937 nUMhoieaf sI. Auh pMjfb puils dI TfxydfrICwz ky ieMglYNz clf igaf qy kbwzI dIsyvf krn lwgf. Auhdf hokf ‘afE iksyPkIr jy hovxf’ dyx vflf hY. dyv awty nUMizwgy hONsly nfl Kyzx dI bfx nhIN sI.iksy kys dI lpyt `c af ky Auh AumrkYd dI sjLf Kf bYTf. bysLk qkVf iKzfrIhox kfrn cfr ku sfl bfad muafPI `qyirhfeI iml geI, pr iek vfr isKrF qoNhyTF afeI AuhdI Kyz muV pihlI qwgI nfphuMc pfeI.
pwjoidEqIaf imMdHr bolf DrqI DkylDfvIaF dy guwt JfV ky AunHF nUM afpxypYrF ‘c suwt lYNdf sI. ‘kyrF jgqpurIeyinrMjx isMG ny srvx bwl nUM jko-qkIivc ipaf vyK ky ikhf sI, “kOzI pf beIsrvxf, qYnUM bolf AuzIkdY!” srvx qyboly nUM DOlo DOl huMdy vyKx leI duafby dylok mfl zMgr BuwKf iqhfieaf Cwz kytUrnfmYNt vyKx dOV jFdy sn. srvx dfjnm 1938 ivc rmIdI, ijlf kpUrQlfivc hoieaf sI. ‘afieaf pRIqf igaf pRIqf’dy bol vIh sfl pMjfb dI hvf ‘c gUMjdyrhy. Auh ijlf kpUrQlf dI kbwzI tImdf QMmH sI. iksy Kyz myly ‘qy pRIqy dyafAux df pqf lwg jFdf qF lokIN AuhdIqyjL-qrfr Kyz vyKx leI vhIrF Gwqqurdy. kbwzI dy msLhUr kYnyzIan iKzfrIjvfhry nfl afpxI bwcI df ivafh krky pRIqf hux pwCmI kbwzI jgq nfl vIjuiVaf hoieaf hY.
nCwqr ZFzI df jnm ip Mzaflmvflf, ijlf mogf ivc hoieaf sI.mfl ZFzf cfrdf irhf hox kfrn AuhdfnF ZFzI ipaf. pRkfsL isMG bfdl ny AusnUM kbwzI df koc lfieaf qy 1974 ivcAuh pMjfb dI kbwzI tIm nfl ieMglYNzclf igaf. lwqIN pY ky DfvI nUM rokxf AuhmrdF dI Kyz nhIN sI mMndf qy nf hI Ausny ieMj kIqf. DOx ‘qy hwQ rwK ky DfvI dIbFh bMnHxI, guwt PV ky rokxf qy vwD qoNvwD hlkI ijhI kYNcI lfAuxI Aus dI Kyzdy dfa huMdy sn.
avqfr isMG qfry df jnm 1948
kbwzI dy aMg-sMg bilhfr rMDfvf pMjfbIKyz
sfihq9ipRM[ srvx isMG
Pon: 91-94651-01651
ivc ipMz Gxgs, ijlf luiDafxf ivchoieaf sI. Auh qUPfn myl DfvI sI qyCyqI kIiqaF iksy qoN zwk nhIN sI huMdf.1974 ivc Auh vI pMjfb dI tIm nflieMglYNz igaf. Aus tIm ivcoN rsflf,bMsf, ibMdr Gwl klF, BwjI KurdpurIaf,surjIq sYdovflIaf afid ieMglYNz ivcpwky qOr ‘qy itk gey, jo vulvrhYNmtn,kvYNtrI qy gRyvjLYNz dIaF tImF ivc Kyzdyrhy. rsfl isMG sMDU kbwzI df kmfl dfDfvI qy bhuq hI inmr iKzfrI sI. ‘dys-prdys’ dy aYzItr qrsym puryvfl nyAuhdy qy bMsy bfry surKI lfeI sI-itkgey bMsy aqy rsfly jI ivafh hoieafmyry bfbly. Auhdy vrgf kmfieaf hoieafsrIr pUry kbwzI jgq ivc msF AuNglF‘qy igxy jfx vfly iKzfrIaF df hI hovygf.
kbwzI nfl rqf vI mws rwKx vfilaFleI sfAUQfl dy ihMmq isMG sohI df nFkoeI Eprf nhIN. Auh rfjsQfn dy skUlFdf bYst aQlIt sI. 1968 ‘c AuhieMglYNz igaf qy sfAUQfl klwb leI kbwzIKyzx lwgf. 1973 ‘c Auh ieMglYNz dIkbwzI tIm nfl pMjfb igaf qy sMgrUr dyvfr hIrojL styzIam ivc pMjfb dI tImivrwuD qkVf mYc Kyizaf. AuhdI DOl nflhI dyvI idafl izigaf sI qy agly mYcKyzx dy kfbl nhIN sI irhf. ihMmq nUMkbwzI KyzidaF vyK ky ieMglYNz dy puilsmihkmy ny Aus nUM srivs dI pysLksLkIqI sI, pr Aus ny ienkfr kr idwqfsI. hux Auh sfAUQfl dy sRI gurU isMGsBf gurduafry df pRDfn hY.
ipMz jvfhr isMG vfly df hrpflisMG brfV vI bhuq qkVf kOizafl sI.Auh sfAUQfl dy gurduafry df skwqr irhf.do mwJF iBVdIaF nUM isMgF qoN PV ky prHFkr skx ijMnI qfkq rwKx vflf jIqIKihrf jdoN ihMmq sohI vrigaF nfl Psky muVdf qF kbwzI vyKdy lokF dy mUMhoNsuqy iswD inkl jFdf-bwly Eey sUrimaf!Aus ny sMgrUr ‘c ieMglYNz dI tIm vwloNaTfeI kbwzIaF pfeIaF sn qy iek vfrvI nhIN sI ruikaf. qyjL-qrfr qy DwkVDfvIaF nUM bMnH lfAux vflf sLMkrIaf GuwgfsI, jo hux kYnyzf ivc rihMdY. swqfmuTwizaF vflf qy sMDvF df tihlf vI qkVyiKzfrI hoey. tihly dIaF bFdr kfTIaFlokF df mnorMjn krdIaF rhIaF.
Punjab Times Vol 21, Issue 40; October 3, 2020 pMjfb tfeImjL sfl 21, aMk 40, 3 akqUbr 2020 (20)
zf[ gurbKsL isMG BMzfl afpxI invyklI sLYlI ivc jIvn dIaF prqF Proldy ijLMdgIdy nfd dI qlfsL ivc rihMdy hn. AunHF dI vfrqk ivc kfiv rMg ieMnf BfrU huMdf hY ik keIvfr qF BulyKf pYNdf hY ik ieh vfrqk hY jF kivqf! ipCly lyK ivc zf[ BMzfl ny ipafrdf pYgfm idMidaF ikhf sI, “ipafr ivc ihsfb-ikqfb nhIN huMdf aqy ijQy lyKf-joKfhuMdf hY, AuQy ipafr nhIN huMdf.[[[ipafr dyxf aqy krnf sB qoN aihm. ieh keI guxf hoky quhfnUM imldf aqy acMiBq krdf. ipafr hwdF-srhwdF qoN nfbr. rMg, nsl, jfq qoNAupr. Drm, vysLBUsLf jF iKwiqaF qoN byqukwlP. Aumr, ividaf, ruqibaF df nhIN muQfjL.”hQly lyK ivc zf[ BMzfl ny idl, idmfg qy dyh dI iqwkVI ivcly sFJ-sMprk dIaF qMdFCohIaF hn. Auh kihMdy hn, “idl, idmfg aqy dyh df sMpUrn sMquln bhuq jrUrI huMdfhY-srbpwKI ivkfs aqy AunqI leI. ienHF df asfvFpx bhuq kuJ aijhf pYdf kr idMdf,ijs nfl pYdf hoey kohJ, krUpqf jF kuZMgqf nUM Cupfieaf nhIN jf skdf.[[[drasl idlsfzy BfvF, aihsfsF, mnokfmnfvF qy supinaF dI jnm BUmI huMdf aqy idmfg qy dyh ienHFnUM pUrf krn leI pUrn sihXog qy smrQn dyx leI iqafr huMdy.” zf[ BMzfl df ivcfrhY ik idl, idmfg aqy dyh ivclI qfjLgI qy ies dy nroeypx leI jrUrI hY ik bMdy ivcbMdf ijAuNdf rhy, ikAuNik pfk rUhF dI rUhfnIaq apnfAux vfly kdy vI idl qy idmfgdI KihbfjLI nUM afpxf qMg njLrIaf nhIN bxfAuNdy. –sMpfdk
zf[ gurbKsL isMG BMzflPon: 216-556-2080
sLbd joqidl, idmfg qy dyh, mnuwKI kfieaf
dy pRmuwK aMg. smwucIaF ikirafvF dfDurf. ivakqIqwv df muhFdrf. idwK, idwb-idRsLtI aqy dIdfr dy dyxhfr. ieh hIinrDfrq krdy ik mnuwK ikho ijhf, kOx,iks srokfrF aqy smwuc nUM pRxfieaf.
idl, idmfg aqy dyh df mnuwKIivkfs ivc afpo afpxf Xogdfn. afpo-afpxy dfiery aqy kfrj Kyqr. ienHF rfhINivgsdy ny mnuwKI gux jF gunfh. bMdfkrdf ey sUrjF dI Bfl jF bxdf ey hnyryrfhF df mfrgI. cVHdy vMnIN mUMh krn dIqmMnf jF zuwbdy nUM inhfrn dI mjLbUrI.Aucy aMbrF dI Auzfx jF rsfql ‘c grkxdI iqafrI.
ieh aMg kudrq dI sB qoN vwzIinafmq. BfgsLflI huMdy ny Auh lok, joienHF dI ishqXfbI mfxdy, ienHF dI sucwjIsfrQkqf ivcoN mfnv-jfqI leI kuJcMgyrf krdy. afpxf vI Blf krdy aqydUijaF nUM pRyrq krdy, iek sLuwkrgujLfrI‘c jIvn ijAu Nd y; pr ienH F dIikirafsLIlqf leI hryk dI afpo-afpxIsmF-sfrxI. ienHF dy ivkfs df afDfraqy ies ivcoN hI mnuwK nUM afpxIaF socF,smJF, isafxpF, smJdfrI aqy suwcmdf aihsfs huMdf.
mnuwK dy jnm vyly ieh aMg afpxymuZly rUp ivc huMdy, ijnHF ny ivkisq hoxfhuMdf. ienHF df ivkfs, pflx-posLx,aflf-duaflf aqy mF-ipAu, sMgI-sfQI,smyq bhuq sfry hor qwQF ‘qy inrBr.jnmdy sfr idl afpxf kfrj sLurU krdfaqy afKrI sfh qIk mnuwK nUM jIvn dfnbKsLx ivc pUrn smrwQf qy Xogqf nflkfrj krdf; pr dyh aqy idmfg ny hOlIhOlI vDxf qy ivkisq hoxf huMdf. dyh qFafpxI Kurfk leI pihly idn qoN hI BuwKdy rUp ivc bwcy dy mn ivc kuJ Kfx dIcfhq pYdf krdI. bwcf roNdf aqy Aus dfroxf hI dyh dy nroey hox dI pihlI insLfnIhuMdI. bwcy dI mfsUmIaq aqy Bolypx ivcidmfg df koeI rol nhIN huMdf. bcpnfidl dy afKy lwgdf. mrjI nfl hI sfrIaFikirafvF krdf. Auh hwsdf vI aqy roNdfvI. drsasl bwcy leI roxf jF hwsx dysmfnMqr arQ huMdy. Auh hwsdf hwsdf ropYNdf aqy roNdy roNdy hwsxf, afm ijhI gwlhuMdI.
ijAuN ijAuN bwcf vwzf huMdf, Aus dfsrIr aMgVfeIaF Brdf, idl vI nroieafqy jvfn huMdf aqy idmfg vI afpxy vfDyipaf huMdf; pr jvfnI ivc pYr DridaFhI Auh afpxI dyh qy idl dI ijLafdfvrqoN krdf aqy bhuqI vfr idmfg nUMafpxIaF avyVF, gunfhF aqy hrkqF leIrukfvt mMndf. afpxI dyh ‘qy mfx krdf,KUb isMGfrdf. ies dI idwK, jor aqyszOlqf ivcoN hI aMbrF nUM hwQ lfAux aqyafpxIaF smrwQfvF dI asImqfikafsdf.
drasl idl sfzy BfvF, aihsfsF,mnokfmnfvF qy supinaF dI jnm BUmIhuMdf aqy idmfg qy dyh ienHF nUM pUrf krnleI pUrn sihXog qy smrQn dyx leIiqafr huMdy; pr bMdf ienHF df sihXogikMnf ku lYNdf, ieh mnuwK dI soJI, supinaFdI skfrfqmkqf aqy sfDnf ‘qy inrBr.Aumr dy ies pVfa `qy hI srIrk iKwcpYdf huMdI, ijs nfl idlF dy sOdy huMdy.aijhy sOidaF ivc iksy munfPy jF inwjIlflc dI gYr-hfjLrI ies nUM ijAux dfhfsl bxf skdI, pr iksy nUM vrglfAuxivc mnuwK dI koJIaF rucIaF pRgt huMdIaF.idmfg dy irsLiqaF ivc lfB-hfnI smyqAunHF pwKF nUM vI ivcfiraf jFdf, ijs ivcsrIrk kmIaF, afrQkqf, smfjk
ruqbf aqy hYsIaq smyq bhuq sfry pwKFnUM ivcfiraf jFdf. aijhy irsLqy qrfjUivc qoly jFdy. swcy-suwcy pRymIaF dy idldy irsLiqaF dI amIrqf kfrn hI rwbIrUhF bxn df mrqbf hfsl huMdf.
ijAuN ijAuN Aumr vDdI, idl aqydyh Aupr idmfg hfvI hoxf sLurU huMdf.mnuwK afpxy afp vwl muVdf. Kud nUMsfiraF qoN Auqm aqy Aucf smJdf.afpxIaF loVF-QoVHF dI pUrqI aqy suwKshUlqF vwl Aulfr huMdf. isrP kuJ kulok huMdy, jo idl dI hfmI Brdy aqy lokBlfeI dy kfrjF ivc ruwJy huMdy. Auh duKIdy hMJU vI pUMJdy, jKmF ‘qy mrhm vIlfAuNdy aqy iksy dI cIs nUM afpxI rUh qyhMZfAuNdy, ies dy hrn leI afhr vI krdy.
hox kfrn ijLafdf PYsly Bfvukqf nfljuVy huMdy jF srIrk qMdrusqI jF qfkqhI ienHF nUM inrDfrq krdI, pr Aumr dyivckfr ply pVfa ivc idl idmfg aqydyh afpxI pUrI qfkq aqy BfeIvflI nfljIvnI AuplwbDIaF leI inwT ky kMm krdy.keI vfr jd asIN ienHF ivcoN iek nUM vIivsfr idMdy qF ies df ievjLfnf sfnUM hIBugqxf pYNdf. myrf jfxkfr kYimstrIpVHfAuNdf sI aqy svyr qoN dyr rfq qIkAuh itAUsLnjL pVHfAux ivc hI rwuiJafrihMdf sI. Aus Aupr idl qy dyh df koeIkMtrol nhIN sI, sgoN idmfg hI igxqIaF-imxqIaF ivc AuliJaf, vwD vwD qoN DnkmfAux dI GfVqF GVn ivc msLrUPrihMdf. keI vfr kihxf ik srIr leI
sYr kiraf kr, qF Aus df Auqr mYnUM vIlfjvfb kr igaf. Aus ny ikhf ik mYnUMpqf hY ik idl df dOrf pYxf hY aqy mYNpMj lwK rupey iek pfsy ies dy ielfjleI pihlF hI rwiKaf hoieaf hY. swc iehhY ik AusnUM hux qIk do-iqMn vfr idl dydOry pY cuky hn, pr Auh afpxI iPqrqbdlx leI iqafr nhIN. drasl idmfgleI, idl qy dyh dy koeI mhwqv nhIN huMdf.
idl df sbMD Bfvnfqmkqf nfl,komlqf nfl, rMgF nfl, kudrq dIaFinafmqF nfl, kudrq nUM mfxnf aqy iesdI sMudrqf qy ivsLflqf ivcoN jIvn dyanMdq plF nUM ijLMdgI dy nfm krnf huMdf.idmfg vrqx vflf khygf ik ijMny pYsyiksy sYrgfh jF ivdysL dI sYr ‘qy Krcxy,Aus nfl qF vpfr nUM hor vI vDfieaf jfskdf. bfhrly dysLF dy lok kMm vylyidmfg vrqdy ny aqy kMm qoN bfad Auhafpxy idl qy dyh dIaF muhfrF KuwlHIaFCwz idMdy ny aqy jIvn nUM rwj ky ijAuNdyny.
idl, idmfg aqy dyh dI qMdrusqIleI jrUrI hY ik iksy iek ‘qy byloVf boJnf pfieaf jfvy. sgoN ienHF dI vrqoNsuihrdqf, sMjm, sfdgI aqy sMqoKpuxynfl kIqI jfvy. ies nfl ieh iek dUjydf shfrf vI bxdy hn aqy iek dUjy dfhMBlf qy hONslf vI; iek dUjy leI hmdrdIqy hF-pwKI huMgfrf bxdy aqy iek dUjy dIsdIvqf dI hfmI Brdy.
Aumr dy hr pVfa ivc srIr dy hraMg dI smrwQf aqy Xogqf bdldI rihMdI.loV hY, mnuwKI ivcfr aqy jIvn-sLYlIivc inrMqr bdlfa ilaFdf jfvy qF iksrIr dy smuwcy aMgF dI pRikiraf ivciksy iksm df ivGn, rukfvt jFkfrgujfrI ivc koeI kmI jF kuqfhI nf
pYdf hovy.Aumr dy afKrI pVfa ivc srIrk
smrwQf GwtdI hY. ies smyN dyh dIcusqI-PurqI leI CotIaF motIaF srIrkikirafvF ivc Kud nUM rwuiJaf rwKxf bhuqjrUrI huMdf, pr ies qoN vI jrUrI huMdf iksfzf idl jvfn rhy, ikAuNik jy jvfnI,rvfnI aqy dIvfngI soc ivc hovy idl-drvfjy mokly rihMdy. idl dI DVkx ivcsMgIq pYdf huMdf rhy. idl dIaF rmjLF nUMjfxn aqy ienHF nfl jIvn dI Auqmqf nUMpRfpq krn dI cysLtf bxI rhy qF bMdfhr Aumr ivc vI AUrjfvfn rihMdf. AuhnvyN ivcfrF, iKaflF aqy supinaF sMgAuzfx Brn leI qqpr rihMdf.
bjurgI ivc srIr BfvyN iswQl hojfvy, kuJ ku aMg afpxI Aumr vI ivhfjjfx, pr jy Auh idmfgI qOr ‘qy cyqMnhovy. Aus dy idl ivc ipafr, moh, muhwbqaqy imlfp dIaF qrMgF pYdf huMdIaF hoxqF Auh bMdf ijLMdgI dy afKrI sfh qIk vIijLMdgI nUM ijLMdfidlI nfl ijAuNdf hY.
KusLvMq isMG dI ijLMdfidlI df rfjL sI ikAus dy idl, idmfg aqy dyh ny Aus dIaFhr swDrF nUM pUiraF krn qy afpxImnmrjI dI qrjLy-ijLMdgI ijAux dI KuwlHpRdfn kIqI. Aus ny afpxy ihwsy dI ijLMdgIijAux leI iksy dIaF sLrqF nUM kdy pRvfnnhIN sI kIqf.
ieh jrUrI nhIN ik ivakqI dy idl,idmfg aqy dyh dI iqkoxI ivcoN hI nvIaFpRfpqIaF dI qlfsL sMBv hovy. kuJ aijhylok vI huMdy, jo srIrk alfmqF dy bfvjUdijLMdgI nUM ijAux aqy kuJ kr gujrn dyjjLby nfl ieMny Bry huMdy ik dunIaF AunHFnUM slfm krdI. mhfn BOiqk ivigafnIstIPn hfikMg qurn-iPrn aqy bolx qoNlfcfr sI, pr Aus df idl jvfn sI aqyAus ny pRym ivafh krvfieaf sI. Aus dyidmfg dy sdky jfx nUM jIa krdf, ijsny BOiqk ivigafn dy Kyqr ivc aijhIaFnvIaF KojF aqy pYVF isrjIaF ik lok vIhYrfn sn ik ikvyN iek muQfj ivakqIvI ijLMdgI dI dIvfngI mfx irhf ey.
aKbfr ‘pMjfb tfeImjL’ vfly s[amolk isMG jMmU vHIl cyar dy muQfjhn. gwl vI nhIN huMdI aqy afksIjn dfislMzr vHIl cyar qy huMdf, pr AunHF dIpMjfbI adb aqy aKbfr pRqI ieMnIpRqIbwDqf hY ik Auh ienHF hflfq ivc‘pMjfb tfeImjL’ df hr aMk afpxI dyK-ryK iqafr krvfAuNdy ny. ijLMdgI dy aijhyisrVI afsLkF nUM slfm, ijnHF nUM dyK kysrIrk alfmqF vI hYrfn-pRysLfn ho,nmosLI ivc JUrn jogIaF hI rih jFdIaFny.
mnuwK dI sMpUrn, smwucI aqy suMdrijLMdgI leI idl, idmfg aqy dyh ivclIieksurqf, ieksfrqf, iekimkqf,iekmuwTqf aqy iek-rMgqf bhuq jrUrI.keI vfr idmfg dI nflI Ptx nflivakqI idmfgI qOr ‘qy mr jFdf, prAus df idl DVkdf huMdf. srIrk aMgFivc hrkq pYdf krn aqy ies nUM kMtrolkrn vflf idmfg gYrhfjLr huMdf. bMdfiek ijAuNdI lfsL huMdf. bVf aOKf huMdf ey,aijhy afpxy dy afKrI plF ivc pl plkr ky mrnf aqy ipafry dI qVP ivcqVP bx ky rih jfxf. aijhy ivakqIleI mOq hI afKrI Tfhr huMdI.
idl aqy idmfg dI afpsI qkrfrivc iks ny ijwqxf aqy iks ny hfrnf hY,ieh mnuwK dI sMvydnsLIlqf aqy sucyqnfny hI inrDfrq krnf huMdf.
sB qoN jrUrI huMdf afpxy aMqrIvivc Auqrnf, afpxy afp dy rUbrU hoxf,ikAuNik afqimk swc hI aMiqm swc huMdf,ijs qoN idmfg kdy vI nfbr nhIN ho skdf.pfk rUhF dI rUhfnIaq apnfAux vfly
(bfkI agly sPy `qy)
idl, idmfg qy dyh dI dmdfrIidl, idmfg qy dyh dI dmdfrI
idl, idmfg aqy dyh dIqMdrusqI leI jrUrI hY ikiksy iek ‘qy byloVf boJ nfpfieaf jfvy. sgoN ienHF dIvrqo N s u ihrdqf, s Mjm,sfdgI aqy sMqoKpuxy nfl kIqIjfvy. ies nfl ieh iek dUjydf shfrf vI bxdy hn aqyiek dUjy df hMBlf qy hONslfvI; iek dUjy leI hmdrdI qyhF-pwKI huMgfrf bxdy aqy iekdUjy dI sdIvqf dI hfmI Brdy.
Punjab Times Vol 21, Issue 40; October 3, 2020 pMjfb tfeImjL sfl 21, aMk 40, 3 akqUbr 2020 (21)
kdy vI idl qy idmfg dI KihbfjLI nUMafpxf qMg njLrIaf nhIN bxfAuNdy.
idl, idmfg aqy dyh ivclI qfjLgIqy ies dy nroeypx leI jrUrI hY ik bMdyivc bMdf ijAuNdf rhy. Aus dy ivcfr ijAuNdyrihx. cfa kdy nf mrn. supny lYx dIafdq kfiem rhy. nvIaF pYVF dI dwspYNdI rhy aqy ienHF nUM kdmF df BfeIvflbxfAux dI qVP qy qFG brkrfr rhy.ieh qFG hI huMdI ik kuJ lok jIvn dyafKrI pVfa ivc bsqf cuwk skUl nUMqur pYNdy. kuJ nvIaF rucIaF pYdf krdy.kuJ klf nfl juVdy aqy kuJ lok smfjsyvf nUM afpxf krm-Drm bxfAuNdy.
drasl idl, idmfg aqy dyh dysuhwpx aqy suhMZxf leI jrUrI hY jIvnivc inrMqrqf bxI rhy. KVy pfxI boamfrdy ny, jdoN ik vgdy pfxI hmysLf qfjLyhuMdy. hvf vgdI rhy qF mihkF df sMDfrfvI afAuNdf, jdoN ik bMd hvf huMms pYdfkrdI ey. swjxF dy suwK sunyhy afAuNdyrihx aqy imlx nUM jIa krdf rhy. bhuqjrUrI hY ik imwqr ipafiraF nUM iml kyidlF nUM Proldy rhIey. idl dIaF gMZF qyguMJlF nUM KolHdy rhIey. idmfgI pRysLfnIaFnUM afpixaF nfl sFJIaF kro, mn hlkfho jfvygf. idmfgI igxqI-imxqIaF ivcAulJx dI QF ienHF nUM srl kro. XfdrwKxf cfhIdf hY ik sB qoN pihlF hY dyh.ies nUM ishqmMd rwKx leI tfeIm dyvo.srIr rhygf qF Dn kmfieaf jf skdf.
srIr nf irhf qF kmfieaf Dn vI Kqmho jfvygf. srIr qMdrusq hovygf qF idlijAuNdf rhygf. idmfg nvIaF qrkIbF aqyqrjLIhF nUM smJx aqy ivAuNqx ivcsihXog krygf. nvyN PurinaF, BfvF, cfvF,supinaF, syDF, sPlqfvF aqy smfjksrokfrF nUM smJygf. icMqf qoN cyqnf qIkdf sPr krn dy smrwQ hovygf.
mnuwK nUM Xfd rwKxf cfhIdf ik mnuwKAuh hI ijAuNdy ny, ijnHF ny bMidafeI,BilafeI aqy cMigafeI nUM jIvn dfsUrqDfr mMn ky ijAUx df irafjL kIqf.Auh idl, idmfg aqy dyh dI sucwjI vrqoNqoN jfxU. afKrI sfh qIk Auh ienHF dIsMgqf ivcoN dmdfrI nUM afpxf hfslbxfAuNdy rhy aqy pUrn smrpx nflijAuNdy rhy.
idl, idmfg aqy dyh dI suwcmqfaqy Aucmqf ivcoN jIvn dy asUlF qyafdrsLF nUM insLicq krn aqy ies ivcoNsuKn, skUn, sbr aqy sMqusLtI nUM akIdfbxfAux vfilaF nUM lok slfmF krdy ny.
ijLMdgI dIaF rihmqF leI jrUrI hYik mnuwK srIrk rUp ivc DrqI ‘qy rhy,Aus df idmfg aMbrF vMnIN Auzfx Bry,idl dy drvfjy hmysLf KuwlHy rihx aqymn ivc sLFqI df vfsf hovy. ieh hI gurUaFdI ivcfrDfrf ey. kdy kdfeIN gur-sLbdivc Auqrnf jrUrI huMdf. iPr hI idl,idmfg aqy dyh dI srb-suKnqf dfaihsfs huMdf hY. aijhf aihsfs pYdfkrn df ivcfr mn ivc jrUr ilafxf.
idl, idmfg qy dyh dI dmdfrI
dwKxI Druv (aMtfrkitk) dy guwJyBydF dI Qfh pfAux leI afstrylIafsrkfr vloN iqafr kIqI geI 31 bMidaFdI tIm df lIzr qIh sflf zgls mfasnbxfieaf igaf. Auh Koj kfrjF df cMgfaiBasq sI. ies imsLn df AudysL 2000mIl ‘c PYly axjfx qy aByd dwKxI Druvdy nksLy aqy hor BU ivigafn sbMDIjfxkfrI hfsl krn leI ies durgm qyjoKm Bry brPIly mhfdIp dI Xfqrf krnfsI. nvMbr 1912 nUM ies tIm ny iewk
KfVI dy iknfryafpxI J u wgI(ht) sQfpqkIqI. ieh sQfnaiqaMq q yjhvfvF (200mIl pRqI GMtf)qy iBafnk TMz
bxfeIaF geIaF qy vwK vwK rsiqaF rfhINAunHF mMijLl vwl kUc kIqf. zglsmfasn dI tIm ‘c sn 29 sflf jyvIarmrt qy 25 sflf blgRyv innI. dovyN Kojkfrj dy mfhr sn. slyjF (brP ‘qykuwiqaF jF GoiVaF nfl iKwcIaF jfx vlIaFgwzIaF), jo jrUrI sfjLo-sfmfn ijvyN qMbU,Kfd pdfrQ, rwsy qy swblF afid nfl lwdIaFsn, nUM drjn ku kuwiqaF ny iKcidaF mMijLlvwl vDxf sLurU kIqf. 35 idn df sPrqYa krky ieh iqwkVI 14 dsMbr nUM koeI300 mIl df pMD mukf cukI sI. do vwzyglysLIar aqy ikMnIaF hI brPIlIaFzUMGIaF drfrF pfr kIqIaF geIaF sn.
iek dupihr vyly jd mfasn iewkzUMGI drfr lfigEN bcidaF afpxI slyjsihq dUjy pfsy puwjf, Aus ny kuwqy dI mwDmijhI cIk suxI. Aus ny plt ky dyiKafqF TTMbr igaf. ipwCy dUr dUr qwk slyj
‘qy sfQI innI df nfmo insLfn nhIN idiKaf.awgy jFdf mrt vI ipwCy muV afieaf sI.dohF ny afpxy afp nUM rwisaF nfl bMnH kyzUMGI Kwz ivc Jfikaf. jo idiKaf, EhhOlnfk sI. koeI 200 Put Qwly iewk kuwqfbyhrkq ipaf sI qy nyVy kuJ hor smfnibKiraf ipaf sI qy innI dI koeI AuWG-suwG nhIN. dohF ny AuWcI avfjL ‘cpukfiraf, pr koeI pRqIkrm nhINafieaf. jfhr sI, innI kuJ kuwiqaF aqyBrI slyj smyq Qwly hor zUMGI drfr ivcjf izwigaf sI qy mOq insLicq sI.
iek iek krky kuwiqaF ny jvfb dy idwqf.jd dohF KojIaF df afpxf Bojn vI Kqmho igaf qF sfhswq hIx kuwiqaF nUM golImfr ky AunHF df mIt vriqaf igaf. bVIGwt rPqfr nfl kuJ hor idn Xfqrf jfrIrwKI jf skI, ikAuNik hux iewk kuwqy nflafp vI slyj iKwc rhy sn. vjn Gwtkrn leI kuJ hor smfn suwtxf pY igaf.
brPIly JwKVF ny AunHF df sPrdusLvfr krI rwiKaf, pr jIvn dI afs‘c Auh awgy vDdy rhy. acfnk jyvIarmrt bImfr pY igaf qy Aus qurno nFhkr idwqI. mfasn ny dyiKaf ik mrt nypYNt ivc hI pfKfnf kr idwqf hY, qF Ausiewk nrs vFg Aus nUM sfP kr slIipMgbYg ivc iltf idwqf. kMm clfAU tYNt ‘cipaf mrt Aus rfq srsfm df isLkfr hoigaf. Auh jrmn ‘c avf-qvf boldfirhf qy aMq svyr qwk pRfx iqafg igaf.mfasn ny Aus dI dyh nUM brP ‘c dbf kyslyj dy vfDU rnrF nfl Aus AuWpr iekkrfs KVf kr idwqf.
qfrIk 8 jnvrI sI qy mOq nUM
isLksq dyx leI iekwly mfasn nMU koeI100 mIl df pMD qYa krky bys kYNp dyhwt qwk phuMcxf jrUrI sI. Aus sPr jfrIrwiKaf, pr kudrq ny Aus df horiemiqhfn lYxf sI. acfnk Auh polI brPQwly Zky KUh ivc jf izwgf qy afpxy nflbMnHy 14 Put rwsy shfry ltkx lwgf. rwsydf dUjf isrf slyj nfl bMinHaf hox kfrnslyj brP ‘c atk geI sI.
Qwly mOq dy mUMh c qF jfxo bc igaf,pr iewQoN inklxf kiTn sI. kuJ dyr AuhafpxI mOq dy rUbrU huMdf irhf, ikAuNikiewQy ltkdf Auh hOlI hOlI PrIjL ho jfxfsI. Aus ny bcx leI afKrI sfh qwkkoisLsL krn dI Tfx leI. rwsy AuWpr kuJkuJ Pfsly ‘qy gMZF sn, ijs df iesqymflkr ky Aus ny AuWpr vDxf sLurU kIqf, prawD ‘c jf ky Auh iqlHk ky iPr Qwly afizwgf. Aus ny soicaf ik aMq af igaf hY.acfnk Aus nUM afpxy chyqy kvI rfbrtsrvs dy bol Xfd afey, ‘bs iewk jordfrhMBlf hor! mrnf sOKf hY, pr jIvq rihxleI sMGrsL krnf hI bhfdrI hY.’
Aus ny afpxI sfrI qfkq iesafKrI hMBly ivc Jok idwqI qy rwsy dyisry qwk awpV ky Kwz qoN bfhr af izwgf.hfl dI GVI Auh bc igaf sI, pr kIAuh BuwKy Bfxy bcdf sPr pUrf kr skygf?sLfied nhIN. mfasn df mrnf qF qYasI, pr Auh cfhuMdf sI ik afpxI zfierIAuh iksy qrHF bys kYNp phuMcf sky, ijsivc bhuq bhumuwlIaF jfxkfrIaF drjsn. Bojn Kqm sI. Aus bYg Proilaf qyacfnk KusLI nfl cIk ipaf. ‘ihMmqymrdF, mrdy Kudf’ shI jfipaf, ikAuNikAus bYg ‘c iewk mIt sUp df zwbf lwBipaf sI. Aus Auh pIqf qy sPr jfrIrwiKaf, BfvNy hux Auh bydm ho cukf sI qyTMz nfl Aus dy hwQ pYr jvfb dyx lwgysn. arD byhosLI dy aflm ‘c izwko-zolyKFdf Eh acfnk awKF `qy XkIn nf krsikaf, jd Aus ny sfhmxy kuJ dUr byskYNp hwt dyKI. kI ieh suPnf sI? nhIN.pr Aus dI hYrfnI df iTkfxf nf irhf,jd Aus ny AuQy kuJ bMidaF dy prCfvyN vIdyKy. AunHF ny vI mfasn nUM dyK ilaf sIqy POrn dOV ky afpxy lIzr nUM cuwk kybys kYNp hwt ivc lY gey.
‘arOrf’ nfmI bcfE isLp AuWQoN kuJsmF pihlF clf igaf sI, pr Cy bMdyies kYNp ‘c Cwz idwqy gey sn qF ik koeIBtikaf KojI vfps af sikaf qFbcfieaf jf sky. kuJ mhIinaF ipCoN isLpvfps afAuxf sI, pr bys kYNp `c jIvqrihx df pUrf sfjLo-sfmfn AuplbD sI.PrvrI 1914 ‘c mfasn afstrylIafawpiVaf, ijwQy Aus df jOrj pMjvyN ny sLfhIsnmfn kIqf. Aus dIaF zfierI irportFBU ivigafn leI anmol sfbq hoeIaF.
1958 ivc Aus mhfn KojI dI mOq‘qy afstrylIaf ‘c rfsLtrI sL okmnfieaf igaf. afpxy dysL, kOm qy DrmleI jUJdy anykF dyKy jFdy hn, pr iessB qoN AuWpr AuWT ky mfnvqf dy igafnvfDy leI jUJdy hoey jfnF vfrn vfly ivrlyhI huMdy hn. ienHF KojI juJfrUaF nUM slfm!
(jnvrI 2013 dy ‘nYsLnl ijEgRfiPk’‘c Cpy lyK qy afDfrq)
pysLksL: hrjIq idElbrYNptn, kYnyzf
Pon: 905-676-9242
KojI msIhy
(ipCly sPy dI bfkI)
ijhI guwq, jdoN kbwzI pfAux jFdf qFmYdfn nUM awg lwg AuTdI. Auh keI vrHykbwzI df stfr iKzfrI irhf qy ajy vIKuwBIaF kwZI jFdY. lwKy df nF sux ky hIstyzIam Br jFdy hn. bIrHf iswDvF qkVfDfvI vI irhf qy hux inwgr jfPI hY. Auhvrlz kbwzI kwp df srvoqm jfPIaYlfinaf jf cuwkY. suKivMdr nykI vItorFto dy vrlz kbwzI kwp df bYWst jfPIsI qy myjr gfKl do vfr bYst jfPIaYlfinaf igaf. qIrQ gfKl vI AuprokqjfPIaF dI kqfr ivc sLfml hY qy amrIkfdI tIm vwloN Kyzdf hY. gfKlF nUM jfPIbxy vyK ky mfnI gfKl vI jfPI bx igaf.kulvMq aMkf DfvI qy jgdIp vMJ qkVyjfPI vjoN cmky. ieMdrjIq PuwlFvflIey dyBrf isMLdrI df juwsf hlkf ijhf sI, priPwzU dy lwqIN pY jFdf qF JfPf bx jFdf.Auh pMjfh iklo vjLn nfl svf kuieMtldy BImy dI BUqnI Bulf idMdf sI. bljIqdugrI vfly ny vI ieMglYNz ivc cMgf nFkmfieaf.
qUPfn isMG df aslI nF zynIaliegflI hY. Auh ElMipk KyzF df rYsilMgcYNpIan hY qy puryvfl BrfvF dy sihXognfl kbwzI vI bhuq AuWc pfey dI Kyizaf.mlkIq isMG, crn isMG qy gurjIq isMGny kYnyzf ivc kbwzI df qorf qoiraf.mihmf isMG, gurivMdr cImf, igafncImf, rysLm dusFJ, krnYl cImf, irafjL
Punjab Times Vol 21, Issue 40; October 3, 2020 pMjfb tfeImjL sfl 21, aMk 40, 3 akqUbr 2020 (22)
gurU nfnk ijwQy ÈbdfvlI aqy ÈbdFdI vrqoN dy DnI sn, AuWQy ÈYlI qy kfiv-ivDI dy vI rwj ky mfihr sn. AunHF nyafpxI rcnf anykF rfgF qy bxqrF ijvyNCMdF, slokF, pAuVIaF afid ivc ilKIaqy ienHF ivc mOky muqfibk hfv-BfvIrMg vrqy. ikqy ivaMg, ikqy nftkIaqf,ikqy inhorf, ikqy ascrj, ikqy iqRskfrqy ikqy JfV-JMb, gwl kI ijs qrHF dfivÈf Ausy qrHF df ZMg vrq ky AunHF nyafpxI iswiKaf nUM lokF dI mwq ivcAuqfrn dI koiÈÈ kIqI. pihlF ¡ dfnvIn sUqr dy ky acMBf kIqf qy iPr iesnfl 12 ikRaf-rihq ivsLysLx joV kymUlmMqr bxfieaf, ijs dI ivafiKafleI iswK ivdvfn hux qIk iqlimlf rhyhn. kdy by-qrkF nUM mUrKF dy srdfrFdf srdfr ikhf qy ikqy mUMh ‘qy cpyVF
Kfx dy afdIaF nUM pYx vflIaF cpyVF afpigxn df cyqf krvfieaf. ikqy hws kyAunHF dI qulnf mUrK kIt-pqMigaF nflkIqI qy kdy ‘afKix joru’ kih ky AunHF nUMAunHF dI bOiDk aOkfq idKfeI. jogIaF qyiswD purKF dI qF Auh iewkly iewkly krm-kFz nUM lY ky klfs lfAuNdy. qrk qy afmsmJ qoN Btky lokF nfl Borf ilhfj nfkrdy. pihlF cuwp cupIqy AunHF df pwKrwKdy, iPr pfj AuGfVdy qy iPr loV pYx‘qy iBAuN iBAuN ky mfrdy. ijnHF ivdvfnF nyAunHF dI bfxI ivc AunHF df ZMg qy lihjf(Mood) nf smiJaf, Auh AunHF dI bfxIdI Qfh nf pf sky.
Auh qF ieh vI nf smJ sky ikikhVI gwl gurU sfihb ny dUijaF dI khIhoeI ilKI hY qy ikhVI gwl afpxy vloNkhI hY. Auh sB kuJ gurU sfihb df hIiliKaf smJ ky rwty lfAuNdy rhy. jy gurUsfihb ny ‘suixaY’ dI gwl kIqI, qFivdvfnF ny Aus nUM AunHF dI ilKI smJ kyAusy qrHF pRvfn kr ilaf qy suxn nUMaihm dwsx lwgy. jy gurU sfihb ny iswDF,pIrF, surF, nfQF, aTsT qIrQF qybRfhmxI dyviqaF-eIsr, brmf, ieMdrafid df ijLkr kIqf qF ivdvfn AunHF nUMiswK mwq df aMg smJx lwgy. jy AunHF nymMny (Intellectual Analysis) dI pRsLMsfkIqI qF ivdvfnF ny ies dy arQ mMnxfBfv ivsLvfs (Faith) krnf dws kysuxIaF-suxfeIaF gwlF nUM mMnxf qyprmfqmf ‘qy XkIn krnf smJ ilaf.
jy gurU sfihb ny kuJ qukF ilK kybRfhmxF vloN lokF ivc PYlfeI pMj dIaihmIaq dy Brm df BFzf PoiVaf qFivdvfnF ny smiJaf ik gurU sfihb afppMj dy aMk nUM pivwqr dws rhy hn. iesleI AunHF ny sB cIËF pMj dI igxqI dIaFbxf ky iswKI ivc nvF Brm pfl ilaf.AunHF ny BulyKf dUr krdI gurU sfihb dIieh aglI quk ‘jy ko khY krY vIcfru]krqy kY krxY nfhI sumfru]’ pVHnI AuicqhI nf smJI jF pVH ky ivsfr idwqI. iehIglqI AunHF ny 19vIN, 20vIN, 27vIN, 30vINqy 33vIN pAuVI ivc vI duhrfeI, ijwQydUijaF dy ivcfrF nUM gurU sfihb dI iswiKafdws ky ÈrDflUaF nUM kurfhy pfieaf. qrHFqrHF dIaF hor glqIaF ivdvfnF ny dUjIaFpAuVIaF ivc vI kIqIaF, ijnHF df ijLkrkeI vfr hoieaf hY. AunHF dIaF jfxy-axjfxy kIqIaF ienHF kuqfhIaF kfrnjpujI dI aslIaq AuWqy mnmwq df prdfipaf irhf. PlsrUp, iswK ÈrDflU iesisrmOr bfxI df asl mnorQ smJx qoNasmrQ rhy.
jpujI ivc cONqIvI pAuVI aiqaMqaihm hY. ies nfl jpujI df iek aMdrUnI(Core) Bfg ÈurU huMdf hY, jo ies dy pUrvlyBfg qoN keI kfrnF kr ky vwKrf hY. iehBfg ies pAuVI qoN arMB ho ky bfkI dIaF
cfr pAuVIaF qy jpujI dy aMiqm ÈlokqIk cldf hY. ies Bfg ivc gurU sfihbny pRcilq ivcfrDfrfvF dy iewkly iewklyivcfr nUM nhIN ilaf, sgoN Kyqr anusfrAunHF dI pRfpqI df jfieËf ilaf hY. iesivc AunHF ny dUijaF dy ivcfrF qy itwpxIaFkrn dI QF pRgqI df mulMkx krky afpxyivcfr idwqy hn, Bfv afpxI ivcfrDfrfpyÈ kIqI hY. ieh pyÈkfrI ieMnI guMdvIN,rOck qy inrflI hY ik ieh pMj pAuVIaFqy slok jpujI dy aMdr iek hor CotfjpujI hox df afBfs huMdf hY. bfkI dyjpujI ivc gurU sfihb ny mwnuKI srokfrFqy ivDI ivDfn df ivsQfrpUrvk vrxnkIqf hY pr ies ivc dwisaf hY ikAus sB kuJ dy bfvjUd sMsfr ikwQyKVHf hY qy ies jfxf ikwQy hY! jpujIdy ivDI ivDfn qy igafn anusfrmOjUdf siQqI qoN aMiqm mMiËl dIsyD AunHF ny iesy Bfg ivc smJfeIhY. ies Bfg ivc gurU sfihb nyigafn, ivigafn qy anuBv dI Auhgwl kIqI hY, jo nf awj qIk iksy nykIqI qy nf koeI ies aigafn,aiBmfn qy sMkIrxqf dI JMbI dunIaFivc kdy idl KolH ky kr skygf!
ies sMsfr ivc keI DfrimkiPlfsPr qy pIr pYgMbr afey, prAuh afm-smJ (CommonSense) Bfv ivigafnk soc qoN dUrrihMdy rhy. ieQy bhuq sfry ivigafnIvI afey, pr Auh ivigafn dy KUh‘coN bfhr inkl ky Drm, iPlfsPIqy ivigafn df nfqf nhIN jfx sky.vwzI gwl, sB afpo-afpxy lGU igafndy ipMjry ivc bYT ky pr PVPVfAuNdy rhyqy sqhI jfxkfrI nfl mfsUm lokF nUMsihmF ivc pfeI gey. koeI aijhfbuwDIjIvI, jo srb-pwKI jfxkfrI dfdlIlpUrn mMQn kr ky lIhoN lwQy socprvfh nUM shI syDy pf sky, XQfrQ dymYdfn ivc nf AuWqiraf. ieh iksy afmicMqk jF afm ivigafnI df nhIN, sgoNiek Xug purK df kMm sI, jo smsqpUrv-jfxkfrI df ivvykI ivsLlysx qysMkln kr ky awgoN df rfh BFp skdf.ieh kfrj 15vIN sdI ivc pRiqBfÈflI gurUnfnk ny inbfihaf.
jy iksy nUM ajy qIk vI pUrI qrHFsmJ ivc nf afieaf hovy ik gurU sfihbikAuN mhfn sn, qF Auh jpujI df ipClfBfg, Kfs qOr ‘qy ieh pAuVI pVHy, qFjrUr smJ af jfvygf. ieh qF hI sMBvho skygf, jy Auh ies nUM inrpwKqf nflivcfrygf. aijhf ajoky iswK ivdvfnF,pujfrIaF qy pRcfrkF dy idRstIkox qoNsMBv nhIN hovygf, ikAuNik AunHF ny ies nUMhAumY qy aiDafqmvfd dI puwT dy ky kuJdf kuJ hor pysL kIqf hoieaf hY. iespAuVI dIaF sfrIaF qukF qy ajokytIkfkfrF dI ivafiKaf dI iek vMngI hyTidwqI geI hY.
rfqI ruqI iQqI vfr]pvx pfxI agnI pfqfl]iqsu ivic DrqIQfip rKI Drm sfl]iqsu ivic jIa jugiq ky rMg]iqn ky nfm anyk anMq]krmI krmI hoie vIcfru]scf afip scf drbfru]iqQY sohin pMc prvfxu]ndrI krim pvY nIsfxu]kc pkfeI EQY pfie]nfnk gieaf jfpY jfie]óô]ies pAuVI nUM pVHn qoN ieMj lgdf
hY, ijvyN gurU sfihb ny ieh afpxy pwKoN(Suo Moto) dUijaF nUM smJfAux leIilKI hY. ies ivc gurU sfihb PurmfAuNdy
hn ik bdldy idnF-rfqF, iqwQF-vfrF,mOsmF, pOx-pfxIaF aqy agnI Bfv qpÈdy cOigrdy nfl, AuWqy afkfÈ qy hyTFpfqfl dy vfqfvrx ivc ieh DrqI iekDrmsfl dy qOr ‘qy ltk rhI hY.Drmsfl ies leI hY ik iewQy kudrq dfsmfnqf df Drm Bfv inXm lfgU hY,arQfq hr cIË krmF qy pRqI-krmF dysmIkrx ivc ksI hoeI hY.
gurU sfihb awgy kihMdy hn ik iesDrqI AuWqy iBMn iBMn rMgF, rUpF qy jugqFdy jIvF df vfs hY. ienHF dy anykF nfmhn, ijnHF nUM igxo qF Kqm nhIN huMdy. ienHFsBnF dy iek iek krm (Action) df
ihsfb huMdf hY. ijs qrHF df swcf-suwcfBfv ihsfb df pwkf, prm-siq afp hYAusy qrHF df shI Bfv doÈ-rihq qy sKqAus df pRbMD hY. ies pRbMD ivc ieMny pwkypMc jF inafieDIÈ inXukq hn ik Auhhr krm df inÈfn sihjy hI pCfx jFdyhn. hr tyZ-Aulfr df AunHF nUM shI-shIpqf cl jFdf hY. hr krm jF kQn dIkicafeI qy pikafeI arQfq swc-JUTdf pqf ies Drmsfl ivc lgdf hY. gurUsfihb ascrj nfl kihMdy hn ik iehinËfm ieMnf inXmbwD hY ik ies df pqfAuWQy jfieaF hI lgdf hY Bfv ies DrqI‘qy rih ky hI anuBv huMdf hY.
ies inXimq pRbMD nUM gurU sfihbkeI QFeIN ‘nfeI’ jF ‘nfie’ Bfv iensfPvI kihMdy hn. ieh kcihrIaF vflfiensfP nhIN, sgoN ihsfb pUrf rwKx vflfkudrqI nym hY. inAUtn dy isDFq vFgiewQy jo krm huMdf hY, Aus df Enf hIvwzf qy Aultf pRqIkrm huMdf hY. pfxI dyvfÈp cOigrdy ivcoN ijMnI AUrjf cUs kyafkfs ivc Auzdy hn, AunI hI Auh mINhdI kxI bx ky DrqI nfl tkrfAux vyly
zf[ goibMdr isMG smrfEPon: 408-634-2310
gurbfxI ivafiKafrfqI ruqI iQqI vfrvfps krdy hn. bkfieaf ÈkqI Auhdiraf bx ky ruVHn vyly adf krdy hn.rsqy ivc jy isafxf mnwuK bYTf hovy qFAuh bMnH bxf ky Aus nUM ibjlI rUp ivcafpxy leI kwZ lYNdf hY. pUry GtnfkRmivc koeI ÈkqI brbfd nhIN huMdI qy iesdf shI ihsfb bixaf rihMdf hY. iesyqrHF iewQy koeI vI kfrj ihsfb-ikqfb qoNbfhr nhIN huMdf. ieh inAUtn df qIjfisDFq hY qy ivigafn ies nUM AUrjf dIsurkiÈsqf df isDFq (The Law ofConservation of Energy) kihMdf hY.so, qknIkI qOr qy Drmsfl Auh QF hY,ijwQy ieh dovyN qy hor sfry inXm lfgUhuMdy hn.
dUjf BulyKf pfAU Èbd ‘pMc’ hY. ajokyiswK ivdvfn gurU sfihb dy ilKy ‘iqQYsohin pMc prvfxu’ pVH ky qF prmfqmf
dI iksy aijhI kcihrI df iKaflicqvdy hn, ijwQy bVy iemfndfr qyswcfeImfn iksm dy pMc-srpMcsjy bYTy rihMdy hox qy bVf swcfPYslf suxfAuNdy hox. Auh Buwl jFdyhn ik gurU sfihb ‘ies’ DrqI dIgwl krdy hn iksy hor dI nhIN,Bfv Auh pMc jF pwky ingrfn iewQyhI suÈoiBq hn. ieh pMc koeI mnwuKrUpI bMdy nhIN hn, BfvyN bMdy vI keIvfr pMc vrgf iemfndfrI vflfikrdfr inBf skdy hn. ieh pMcarQfq shI-inXq vfly ingrfnkudrq dy inXmF nUM pwky ihsfbIZMg nfl clfAux vfly Bfv GftfvfDf sUq rwKx vfly, pRfikRiqk sUck(Sensors) hn, jo ies dunIaF dIXQfrQk hoNd dy ivc hI jVy huMdyhn. jdoN koeI gyNd hvf ivc AuCflIjFdI hY qF ieh Aunf hI AuWcy jFdI
hY, ijMnf ies nUM AuWqy suwtx AuWqy jorlwigaf hovy. iewQy ieh pMc hI ihsfblfAuNdy hn ik ikMnf jor lwigaf hY qyikMnI AucfeI qIk gyNd nUM jfx dyxf pRvfnkrnf hY. gYs styÈn `qy gYs puafAuxvyly ijMnI gYs pfeIdI hY, pMp df ‘pMc’Bfv kYlkUlytr Aunf hI ibl bxfAuNdf hY;pr pvfeI gYs ivc koeI kYlkUlytr nhINhuMdf. iPr vI ijMnI gYs pfeI geI hY, Ausmuqfibk cwl ky hI gwzI ruk jfvygI. ikMnIgYs pvfeI geI hY qy ikMnI dUr gwzI clxIhY, ieh ihsfb jF ingrfnI vI gYs qygwzI ivc lwgy kudrq dy iemfndfr KuPIaf‘pMc’ hI rwKdy hn. iesy qrHF BuwK anusfrBojn, ipafs anusfr pfxI, Qkfvtanusfr afrfm, duK anusfr dvf-dfrU,AucfeI anusfr qfpmfn, imhnq anusfrPl afid df ihsfb vI iewdF dy ‘pMc’ hIrwKdy hn. kudrq dI hoNd df koeI pwKaYsf nhIN, jo ienHF pMcF dI ingfh ivc nfhovy.
gurU sfihb ny ies pAuVI ivc afpxIgwl kihx leI iek ivicwqr ZMg vriqafhY. AunHF ny dUrdrÈI ivDI (TelescopicMethod) df pRXog krky ies sMsfr dfbRihmMzI ipCokV idKfieaf hY. AunHFanusfr ieh jgq aYvyN suwky qy rVHy mYdfnivc nhIN ipaf hoieaf, sgoN ies df iekinÈicq cOigrdf qy vfqfvrx hY. AunHF nyies nUM AuvyN pyÈ kIqf hY, ijvyN bfhroN jFAuproN hOlI hOlI af ky iksy nUM koeIaDBuq cIË idKfAuxI hovy. ies qrHF krkyAuh jfxn vfilaF awgy ies dI srsrIqy shI BUimkf pyÈ krdy hn. aijhf ZMgawj dy ivigafnk Xug ivc bhuq pRcilqqy kfrafmd hY. mIzIaf ivc drjnFaijhIaF dsqfv yËI iPlmF(Documentaries) peIaF hn, jo drÈkFnUM iksy pRfjYkt dI sLurUafqI jfxkfrIdyx leI pihlF Aus nUM iek DuMdlI jFhnyrI ipwTBUmI ivcoN AuWBrdf idKfAuNdIaFhn qy iPr Aus df nyVy ho ky aMdroN mulMkxkrdIaF hn.
ies dI iek pRqwK imsfl ieMtrnYt
dy sfeIt https://www.europa.uk.com/cosmic-earth-louise ‘qy vI AuplwBd hY, jo isRÈtI dfafkfÈ qoN pfqfl qIk df nËfrf ieko Jlkivc pyÈ krdI hY. gurU sfihb ny lgBgiehI kMm ÈbdF dI icwqr-klf rfhIN pMjsO sfl pihlF kr idKfieaf hY. iswKÈrDflUaF leI ieh PKr dI gwl hY ikgurU sfihb dI adwuqI pRiqBf kfrn AunHFnUM sdIaF pihlF hI awj dy ivigafinkXug vFg imafrI isiKaf imafrI ZMgFrfhIN pRfpq hox lwgI sI.
ies pAuVI dI iek vwzI isiKaf iehhY ik gurU sfihb ny ies ivc ieMnf hIiliKaf hY ik iek anoKy BOiqk vfqfvrxivc ieh DrqI Qfp ky rwKI hoeI hY. AunHFieh nhIN iliKaf ik ieh QfpI iks nyhY? ijs ny vI QfpI hY qy ijvyN vI QfpIgeI hY, AunHF ny Aus dy nfm qy hflfq dfijLkr nhIN kIqf. ievyN hI AunHF ny aMqivc afAux vfly Èlok ivc kIqf hY. kfrnieh ik jo qwQ hfly Koj aDIn hY, Ausbfry inrxfiek qOr ‘qy kuJ nhIN ikhf jfskdf. pAuVI sMiKaf 21 ivc AunHF nypihlF vI ikhf hY ik jo krqf isRÈTI nUMsfj irhf hY, AuhI aijhy ivÈyÈ pRÈnF dyAuWqr jfxdf ho skdf hY, arQfq AunHFdf dUijaF nUM qF Koj pVqfl AuprMq hIpqf clygf. Xfd rhy, ivigafink sUqr¡ rfhIN Aus krqy df guxfqimk swcfnfm lwBxf hI jpujI df muwK mnorQ hY.iesy leI ieh mnorQ AunHF nUM ies bfxIdy afid qoN aMq qIk Xfd hY.
ies pAuVI qoN ieh vI spÈt huMdf hYik jpujI dy ies aihm ihwsy ivc gurUsfihb isrP DrqI, ies dy vfqfvrx qyies dy jIvF dI gwl krdy hn. Auh AuscIË jF vrqfry df ijLkr krdy hn, josfhmxy hY qy idwsdf hY. ies dy axidsdyBfv aiDafqm pwK bfry, ijs nU MafdrÈvfdIaF ny afpxy iKaflF ivcoN KVHfkIqf hY qy aiDafqmvfdIaF ny BgqIBfvnf nfl ibiKafinaf hY, bfry Auh AuhkuJ nhIN kihMdy; pr jo sfhmxy hY qy joidKdf hY, Auh BFq-BFq dI ijnsI(Material) mfXf hY. ies leI AunHF nyies ijnsI mfXf Bfv pdfrQ dIaF bxqrFdI Koj hI jrUrI smJI hY. ieh AuhI mfXfqy ieh ies dIaF EhI Tos GfVHqF hn,ijnHF nUM gurU sfihb ny ‘hY BI scu hosI BIscu’ ikhf hY. arQfq AuWqoN BfvyN iehpirvrqnÈIl lgdIaF hn, pr aMdroNTos, pwkIaF qy sdIvI hn. ies df Bfvieh hoieaf ik gurU sfihb DrqI, DrqIdy BOiqk ipRafvrx qy DrqI qy pYdf hoeymnwuK afid jIvF nUM hI Koj df ivÈf qyAus dy igafn df sRoq mMndy sn. iehI qFivigafn df aiDaYn Kyqr hY.
AunHF qoN bfad afAux vfly iPlfsPrqy ivigafnI iesy ivcfr ‘qy af ky itkyhoey hn. kfrl mfrks ny ikhf hY ikmnuwK qy Aus dy cOigrdy df aiDaYn hIivigafn hY. mOirs kfrnPorQ anusfrivigafn ijAuNdy aqy sucyq jIvF dy afpxycOigrdy nfl juVy sikRaf sbMDF dy aiDaYndf nF hY. jy afDuink ivigafnI qyiPlfsPr AuhI npI-qulI gwl krdy hn,gurU sfihb ny pMj sdIaF pihlF kIqI qFgurU sfihb iek qrHF nfl ajoky ivigafndy ipqfmf h oe y . ieh gwl sBaiDafqmvfdI iswK ivdvfnF, pujfrIaFqy pRcfrkF dIaF awKF KolHx vflI hY, jopdfrQvfd qy ivigafn df nF suxdy hImUMh dUjy pfsy Pyr lYNdy hn.
BfvyN gurU sfihb dI iswiKaf pUrI qrHFivigafink hY, pr ajoky iswK ivdvfniPr vI ies pAuVI dy arQ aiDafqmvfdI
(bfkI agly sPy `qy)
AUrjf dI surkiÈsqf df isDFqdrsfAuNdf iek icwqr
Punjab Times Vol 21, Issue 40; October 3, 2020 pMjfb tfeImjL sfl 21, aMk 40, 3 akqUbr 2020 (23)
idRÈtIkox qoN hI krdy hn. pRo[ sfihbisMG ies dy arQ kridaF ilKdy hn,“rfqF, ruwqF, iqwQF aqy vfr, hvf, pfxI,awg aqy pfqfl-ienHF sfiraF dy iewkTivc (akfl purK ny) DrqI nUM DrmkmfAux df asQfn bxf ky itkf idwqfhY. ies DrqI AuWqy keI jugqIaF qy rMgFdy jIv (vwsdy) hn, ijnHF dy anykF aqyanigxq hI nfm hn. (ienHF anykF nFvFqy rMgF vfly jIvF dy) afpo-afpxy kIqyhoey krmF dy anusfr (akfl purK dydr ‘qy) inbyVf huMdf hY (ijs ivc koeIAukfeI nhIN huMdI, ikAuNik inaF krn
rfqI ruqI iQqI vfr vflf) akfl purK afp swcf hY, Aus dfdrbfr BI swcf hY. Aus drbfr ivc sMqjn pRqwK qOr ‘qy ÈoBdy hn aqy imhr dInËr krn vfly akfl purK dI bKiÈÈnfl (AunHF sMq jnF dy mwQy AuWqy) vizafeIdf inÈfn cmk pYNdf hY. (iewQy sMsfr ivciksy df vwzf-Cotf aKvfAuxf iksy arQnhIN) ienHF dI kicafeI-pikafeI akflpurK dy dr `qy jf ky mflUm huMdI hY. hynfnk! akfl purK dy dr ‘qy gieaF hIsmJ afAuNdI hY (ik asl ivc kOx pwkfqy kOx kwcf hY).”
pRo[ sfihb isMG gurU sfihb dI iesXQfrQk aqy afm afdmI dI smJ-phuMcvflI ilKq nUM aiDafqmk rMgx dy kyAunHF leI aphuMc kr idMdy hn. akflpurK qoN ibnf qF Aus dI ivafiKaf ÈurU
hI nhIN huMdI, BfvyN gurU sfihb ny ies dfijLkr vI nf kIqf hyvy. Aus anusfr iekpfsy akfl purK hY aqy dUjy pfsy DrqIqy ies dy jIv hn. akfl purK ny rfqF,ruwqF, iqwQIaF afid dy Jurmt ivc DrqIrc ky DrI hoeI hY qy Drm kmfAux leIies ivc qrHF qrHF dy jIv Byj idwqy hn.akfl purK df iek swcf drbfr hY, ijwQymwiQaF qy cmkdy inÈfn lvfeI keI ‘sMqjn’ sjy bYTy hn. ies drbfr ivc jIvFdy cMgy-mfVy krmF df inbyVf kIqf jFdfhY. krmF dI kicafeI qy pikafeI AuWQyjf ky hI pqf lwgdI hY.
Ault pfsy dI hI shI, ies ivdvfndI ieh ivafiKaf ibnf AuWqr idwiqaFbhuq sfry svfl KVHy krdI hY. akflpurK ikwQy rihMdf hY, Auh DrqI nUM sQfpq
krn leI kdoN afieaf, Aus ny DrqI nUMikAuN ricaf, Aus ny ies nUM rfqI, ruqI,iqQI, vfr ivc hI ikAuN rwiKaf, Aus nyies nU M iksy zor nfl ikAu N nhI Nltkfieaf, akfl purK jIvF dy krmFdI kicafeI qy pikafeI ikAuN mfpdf hY,Aus df swcf drbfr ikwQy siQwq hY, AuWQyAuh sMq jn ikAuN bYTy hoey hn, AunHF dymwiQaF ‘qy inÈfn ikAuN cmkdy hn, iesdrbfr nUM dyKx ikvyN jfieaf jfvy, jyAuWQy mr ky hI jfieaf jFdf hY qF sMsfrvfsIaF nUM ies bfry ikvyN pqf cilaf,afid ijhy anykF svfl hn, ijnHF df AuhkoeI jvfb hI nhIN idMdf. ies sbMD ivcAuh pihlIaF pAuVIaF vI nhIN ivcfrdf,ijwQy gurU sfihb ny dwisaf hY ik DrqI dyarMB df koeI pqf nhIN. ieh ivdvfn qF
(ipCly sPy dI bfkI)
zf[ gurnfm kOr, kYnyzf
gurU amrdfs sfihb ny PrmfieafhY ik jo cMgI aOlfd huMdI hY, Auh afpxyvzyiraF dIaF rvfieqF, afpxy bjurgFdIaF sfKIaF, jo gurU afÈy dIaF anusfrIhuMdIaF hn, nUM duhrfAuNdy rihMdy hn.bjurgF dIaF ienHF sfKIaF nUM suxn qyduhrfAux nfl Auh gurmuK bx jFdy hn,AunHF gwlF ivc XkIn ilafAuNdy hn aqyAunHF Auqy aml krdy hn; cMgIaF rvfieqFnUM awgy lY ky jFdy hn qy hornF nUM vI cMgy
rsqy ‘qy qordyhn. s wc yprmfqmf n yAunHF nUM swc vflypfsy lfieaf,Auh swc vflypfsy lwgy, Auhprmsiq nUM cyqy
ij siqgur BfvY su mMin lYin syeIkrm kryin] (pMnf 951)
ies lyK-lVI dy pihly lyK ‘joqIjoiq imlfie kY siqgur nfnik rUpuvtfieaf’ ivc hI ieh jfxn dI koiÈÈkIqI geI sI ik gurU nfnk joiq dy aslIvfirs BfeI lihxf jI ‘gurU aMgd’ rUpivc bxy aqy ivrfsq nUM awgy lY ky gey,jo gurU amrdfs, gurU rfmdfs, gurUarjn dyv, gurU hrgoibMd, gurU hirrfie,gurU hirikRÈn, gurU qyg bhfdr rfhIN huMdIhoeI gurU goibMd isMG qwk phuMcI aqy AunHFny iPr gurgwdI gurU gRMQ sfihb nUM sONpky srb simaF leI Kflsf pMQ nUM ÈbdgurU dI agvfeI ivc cwlx df hukm kridwqf qy ‘iewk gRMQ, iewk pMQ’ dI prMprfkfiem kr idwqI. gurmiq drÈn anusfrgurU df Èbd, gurU dI bfxI hI gurU hY,ikAuNik Èbd aivnfÈI hY, sdIvI hY. gurUnfnk dyv qoN, smyq Bgq bfxI dy, gurUaMgd dyv, gurU amrdfs, gurU rfmdfsrfhIN huMdf hoieaf Èbd df Kjfnf gurUarjn dyv qwk phuMcdf hY. gurU arjndyv bcn krdy hn ik jdoN mYN afpxypUrvj gurU sfihbfn df bfxI df KjfnfKolH ky dyiKaf qF myry aMdr afqmkanMd df BMzfr Br igaf. ies Kjfny ivcprmfqmf dI isPiq-sflfh dy amolkrqnF, lflF dy BMzfr Bry hoey hn, jokdI muwk nhIN skdy, ijnHF nUM qoilaf nhINjf skdf. jo mnuwK siqsMgiq ivc imlbYT ky ies amolk Kjfny nUM afp vrqdyhn aqy hornF nUM vMzdy hn, AunHF pfsies Kjfny dI koeI Gft nhIN afAuNdI, sgoNhor BrpUr huMdf jFdf hY,
qoit n afvY vDdo jfeI] (pMnf 186)iesy Kjfny df gurU arjn dyv ny
‘gRMQ sfihb’ dy rUp ivc sMkln kIqf,ijs nUM AudoN ‘poQI sfihb’ ikhf jFdf sI.gurU nfnk dy smyN dy smfj ‘qy, Aus vylydI grIb lokfeI ‘qy iqMn qrPF qoN Ëulmho irhf sI. iewk pfsy rfj-krqf aqyAunHF dy aihlkfrF vwloN jnqf dI luwt-Ksuwt kIqI jf rhI sI, AunHF ‘qy hr qrHFdy Ëulm ho rhy sI. dUjy pfsy Drm dy nF`qy pujfrI jmfq aqy Drm dy TykydfrF nyafm jnqf dI luwt-Ksuwt leI Drm ivcbhuq qrHF dy pKMz, krmkFz, vihm-Brm, jfq-pfqk vMz afid nUM Èfmlkrky aqy Dfrimk pRvfngI dy ky anykqrHF nfl afm lokfeI dy sLosLx df sfDnbxf ilaf sI. BfrqI smfj vrx-afÈRmDrm qihq AuWcy qy nIvyN vrgF ivc vMizafhoieaf sI aqy hyTly vrgF nfl AuWc-jfqIaF vwloN psUaF qoN vI mfVf vrqfAukIqf jFdf sI. aOrq nUM aiDafqmkqf dyrsqy df roVf smiJaf jFdf sI aqy AusnUM ‘bfGxI’, ‘pYr dI juwqI’ afid lkbFnfl sMboDn kIqf jFdf sI. ies dy nflhI bfhrI hmlfvrF vwloN ihMdusqfnI prjfdI luwt-Ksuwt jfrI sI.
gurU nfnk dy smyN ivc hI bfbr nyihMdusqfn qy hmlf kIqf aqy BfrqIjnqf ‘qy byhwd Ëulm Zfhy, afm lokfeIdf Gfx krn dy nfl nfl aOrqF dIbyhurmqI kIqI. gurU nfnk ny afpxI bfxIrfhIN ienHF hr qrHF dy ËulmF, luwt-Ksuwtdy iKlfP avfË bulMd kIqI qy lokF nUMcyqMn kIqf. lokfeI dy hwk ivc aqy hkUmqdIaF iËafdqIaF, Ëulm dy iKlfP sKqÈbdF ivc avfË AuTfAuNidaF AunHF nyrfijaF qy aihlkfrF nUM ‘rfjy sIh mukdmkuqy’ ikhf. AunHF ny dwisaf ik rfjy afpxyaihlkfrF rfhIN lokF dI hr qrHF nflluwt-Ksuwt kr rhy hn.
iewk gwl cyqy rwKx vflI hY, jo bfxIqoN vI Aujfgr huMdI hY ik Aus vyly hkUmqBfvyN qurk muslmfn hfkmF dy hwQ ivcsI, pr AunHF dy aihlkfr afm qOr qyihMdU Drm nUM mMnx vfly sn, jo bhuqfkrky KwqrI sn. prjf ‘qy Ëulm krnaqy AunHF dI luwt-Ksuwt krn leI hfkmaqy AunHF dy aihlkfr imly hoey sn,ikAuNik hfkmF vwloN ieh luwt ienHFaihlkfrF rfhIN hI kIqI jFdI sI. gurUnfnk imsfl idMdy hn ik ihrn dy bwcy nUMisKlfeI dy ky Cwz idwqf jFdf hY aqy Auhafpxy hor sfQIaF nUM ilaf PsfAuNdf hY,iqvyN igwJy hoey bfj aqy pVHy aihlkfrafpxy hI BrfvF df lhU pINdy hn. BfvDrm mihË idKfvf bx ky rih igaf sI.
dUsiraF df hwk Koh ky Kfx nUM gurUnfnk sfihb ny iewk bhuq vwzI kurihqmMinaf hY. ihMdUaF ivc gAU dy mfs dImnfhI hY aqy muslmfnF ivc sUr dy mfs
dI. gurU nfnk ny spwÈt ikhf hY ik iksydf hwk Kohxf AuvyN hI kurihq hY, ijvyNihMdU leI gAU df mfs aqy muslmfn leIsUr df. hrfm dI kmfeI nUM AunHF ny‘murdfr’ Kfx dy brfbr mMinaf hY. gurUjF pIr vI hfmI qF Brdf hY, isPfrÈkrdf hY jy mnuwK byeImfnI dI kmfeI nhINKFdf. gwlF nfl svrg nhIN jf skIdf,Cutkfrf jF mukqI swc nUM amlI qOr `qykmfAux nfl imlxI hY, “hku prfieafnfnkf Ausu sUar Aus gfie] guru pIruhfmf qf Bry jf murdfru n Kfie]”
AunHF ny Drm ivc Èfml ho cuky iespKMz aqy krmkFz nUM nMigaF kIqf, joAuproN idKfvy leI qF Dfrimk bxdy hn,pr aMdroN swc qoN kohF dUr hn, “mQYitkf qyiV DoqI kKfeI] hiQ CurI jgqkfsfeI]” aqy “dy ky cAukf kZI kfr]Aupir afie bYTy kUiVafr] mqu iBtY vymqu iBtY] iehu aMnu asfzf iPtY]” bfxIqoN spwÈt huMdf hY ik Dfrimk nyqf AuproNDfrimk hox df idKfvf krdy hn, praMdroN Dfrimk nhIN aqy lokF df sLosLxkrdy hn. gurU nfnk sfihb ny afpxyivcfrF df pRcfr krn leI, afm lokF nUMsmJfAux qy AunHF nfl ivcfrF dI sFJpfAux leI aqy vwK vwK DrmF dy muKIaFnfl ivcfr-vtFdrf krn leI cfry idÈfvFivc cfr XfqrfvF kIqIaF, ijnHF nUMAudfsIaF ikhf jFdf hY. ienHF AudfsIaFdf pYNzf bhuq lMbf sI. ihMdUaF dy vwK vwKqIrQF qoN lY ky boDI sQfnF, ieslfm dymukwds sQfn mwky qwk gey. Auh ienHFqIrQ sQfnF `qy afm kr ky AudoN gey,jdoN iksy Kfs idn qy BfrI iekwT hoxfhuMdf sI qF ik vwD qoN vwD lokF nfl ivcfr-crcf krky cyqMn kIqf jf sky. mslnkurUksLyqr sUrj gRihx vyly bhuq lokIieÈnfn krn afAuNdy hn aqy sUrj nUMpfxI idMdy hn. gurU nfnk sUrj gRihx dymyly `qy afey aqy sUrj dI Ault idÈfvwl pfxI dy ky ieh smJfieaf ik iehinrfrQk iksm dy krm-kFz Drm dIaslIaq qoN kohF dUr hn. AunHF nypujfrIaF vwloN pfey BulyiKaF, pKMzF,krmkFz bfry ivsQfr ivc crcf kIqI.jgnnfQ purI c jf ky dwisaf ik prmfqmfdI aslI afrqI qF kudriq c hr vkq horhI hY. vrq, qIrQ ieÈnfn, dyv-pUjf,mflf DoqI, cOkf, iqlk afid bfhrlykrmF dI QF qy sdfcfrk gux afpxy aMdrpYdf krny cfhIdy hn. iQqF vfrF dI pUjfaqy vrq dI QF nykI krnI cfhIdI hY,“scu vrqu sMqoKu qIrQu igafnu iDafnuiesnfnu] dieaf dyvqf iKmf jpmflI qymfxs prDfn]”
jdoN bfbr ny ihMdusqfn ‘qy hmlfkIqf, Aus vyly gurU nfnk aYmnfbfd ivcsn aqy AunHF ny sfrI kqlogfrq nUM awKINdyiKaf. AunHF ny bfbr dy hmly nUM ‘pfp
kI jMÖ’ kih ky llkfiraf. gurU nfnkiekwly sn, ijnHF ny bfbr dy ihMdusqfndI jnqf ‘qy kIqy Ëulm dI muKflPq kIqIaqy ieh vI spwÈt kIqf ik jfbr dfkoeI Drm nhIN huMdf, ikAuNik Ëulm krnvyly Auh dUijaF df Drm nhIN dyKdf. AudoNvI rfj qF qurk muslmfnF df sI aqybfbr vI ieslfm Drm nUM mMndf sI. Ausny hfkm jF prjf df Drm nhIN dyiKaf,ihMdU aqy muslmfn dohF ‘qy hI ËulmkIqf, “muslmfnIaf pVih kqybf kstmih krih Kudfie vy lflo] jfiq snfqIhoir ihdvfxIaf eyih iB lyKY lfie vylflo]” aqy ieh vI ik jdoN koeI jrvfxfcVH ky afAuNdf hY qF sB qoN vwD ËulmaOrqF nUM hI ikAuN Bugqxf pYNdf hY, “iekihMdvfxI avr qurkfxI BitafxITkurfxI] ieknHf pyrx isr Kur pftyieknHf vfsu msfxI]”
ijwQy gurU nfnk bfbr nUM vMgfrdyhn, AuQy nfl hI lokF nUM vI cyqMn krdyhn ik musIbq vyly afpxI mdd afpkrnI pYNdI hY, koeI pIr, dyvqf afid mddnhIN krdf, “kotI hU pIr vrij rhfey jfmIru suixaf Dfieaf] Qfn mukfm jlyibj mMdr muiC muiC kuier rulfieaf]koeI muglu n hoaf aMDf iknY n prcflfieaf]”
gurU nfnk ny ikrq krn, vMz Ckxaqy nfm jpx dy isDFq “Gfil Kfie ikCuhQhu dyie] nfnk rfhu pCfxih syie]”nUM amlI rUp ivc krky idKfieaf qy jIvndy k oeI 17-18 sfl krqfrpur(pfiksqfn) c afpxy hwQIN KyqI kridaF,nfm-bfxI df prvfh clfieaf aqy sMgqIrUp ivc iekwTy ho ky nfm-bfxI df jfpkridaF iml-jul ky, ibnf iksy AUc-nIc dy vKryvyN dy rihxf aqy vMz ky CkxfisKfieaf. AunHF ny mnuwK mfqr nUM ikrqkridaF, vMz CkidaF qy nfm jpidaFaMdr vws rhI joiq nfl iewksur ho kysvYmfx nfl ijAux df rfh dwisaf,ikAuNik ieh hI piq syqI ijAuxf hY, iesqoN ibnf jIvn bykfr hY, “jy jIvY piqlQI jfie] sBu hrfmu jyqf ikCu Kfie]”aijhI jIvn jfc leI pUrn smrpx dIloV huMdI hY aqy ies rsqy dI cox mnuwKny afp krnI hY. jdoN iewk vfr cox krleI qF iPr ies rsqy qoN ivcilq nhINhoxf, “jAu qAu pRym Kylx kf cfAu] isruDir qlI glI myrI afAu] iequ mfrigpYru DrIjY] isru dIjY kfix n kIjY]”
prmfqmf dy snmuK, gurU dy snmuK ho kyafpf sONpxf hY, ijs ivc ‘mYN’, ‘myrf’Kqm ho ky ‘qyrf’ ‘qyrf’ ho jFdf hY. iesynUM gurU amrdfs ny ‘Bgqf kI cfl inrflI’aqy ‘ibKm mfrig clxf’ ikhf hY, ikAuNikBgqI dy ies mfrg qy “lbu loBu ahMkfruqij iqRsnf bhuqu nfhI bolxf] KMinahuiqKI vflhu inkI eyqu mfrig jfxf” ikhfhY. ies mfrg ‘isru dIjY kfix n kIjY’Auqy cwlidaF gurU arjn dyv aqy gurUqyg bhfdr sfihb ny afpxI Èhfdq idwqI.gurU arjn dyv dI Èhfdq pihlI ÈhfdqsI. ihMdusqfnI DrmF ivc blI dI prMprfsI, jo iksy dyvqy nUM KuÈ krn leI idwqIjFdI hY; ijs ivc ‘blI’ idwqI jfx vflIvsqU dI koeI mrËI Èfml nhIN huMdI.Èhfdq df sMklp ihMdusqfnI DrmF leIiblkul nvF sI, jo ieslfm nfl Bfrqivc afieaf. Èhfdq df arQ ‘swc dIgvfhI’ hY, jo afpxI mrËI nfl afpxyakIdy qy pihrf idMidaF idwqI jFdI hY.
ies qrHF gurU nfnk sfihb ny mnuwKIbrfbrI, smfjk inaF, luwt-Ksuwt qoNrihq iewk aijhf smfj isrjx dI nINhrwKI, ijs smfj ivc sfry ibnf iksyivqkry, Ëulm qoN rihq svYmfx vflfjIvn bsr kr skx. ieh sI ivrfsq,jo gurU nfnk sfihb ny sQfpq kIqI aqydUjy gurU sfihbfn ny ies jIvn drÈnivc afpxf afpxf Xogdfn pfieaf. gurUgoibMd isMG jI ny ies ivrfsq nUMsMBfilaf aqy gurU nfnk dy sQfpq kIqyies imÈn nUM Kflsf sfj ky sMpUrn kIqf.
ienHF lyKF ivc gurU nfnk sfihb vwloNidwqy isDFqF dy kuwJ pwKF qy sMKyp ijhIJfq ies koiÈÈ ivc pfeI hY ik gurU goibMdisMG ny jo ivrfsq hfsl kIqI, Auh gurUnfnk pfsoN AunHF nUM gurU dr gurU pRfpqhoeI, ijs dy pUrvj gurU nfnk sn. gurUnfnk dy imÈn nUM AunHF ny sMpUrnqf bKÈI.gurU nfnk sfihb ny iksy vI imÈn dIpUrqI leI bhuq vDIaf qrk isrijafhY. AunHF df bcn hY ik iksy vI bIj dyAuWg ky BrpUr Plx leI kuJ hflqF,kuJ ÈrqF ËrUrI huMdIaf hn: pihlI iehik bIj sfbq, ibnf tuwty shI hflq ivchoxf cfhIdf hY, ikAuNik doPfV hoieaf jFtuwitaf hoieaf bIj AuWgdf nhIN huMdf; dUjybIj dy AuWgx leI mOsm jF ruwq anukUlhoxI cfhIdI hY, DrqI bIj dy anukUl aqyvwqr hoxI cfhIdI hY. iesy qrHF kory kwpVynUM kdy rMg nhIN cVHdf. kwpVy nMU rMgxleI Aus nUM pfh lfAuxf pYNdf hY, KuMBcVHfAuxI ËrUrI hY. ibnf pfh qoN, ibnf KuMBcVHfieaF kwpVy nUM suhxf rMg nhIN huMdf,“sic kflu kUVu vriqaf] kil kflKbyqfl] bIAu bIij piq lY gey ab ikAuAugvY dfil] jy ieku hoie qf AugvY ruqIhU ruiq hoie] nfnk pfhY bfhrf korY rMgun soie]” ies ivrfsq nUM awgy lY jfxivc, ies nUM sMBfl ky imÈn pUrf krnivc iksy jfq-goq df koeI quawlk nhIN,ies df afDfr Xogqf-mUlk hY.
zf[ hirBjn isMG nyzfktryt dI AupfDI ihMdI dypRiswD ivdvfn zf[ ngyNdr dIagvfeI ivc pRfpq kIqI hY.idwlI XUnIvristI ny vwK vwKsmyN dohF nUM hI ‘pRoPYsr afPamYrIts’ dy snmfn nflinvfijaf hY. ijvyN plYto nyarsqU nUM Èfigrd bxf kyiek nvF Ausqfd pYdf kIqf,ievyN hI zf[ hirBjn isMG nyiek Ausqfd dI hYsIaq ivcanykF ividafrQIaF nU MpRmfxk aiDafpk bxfieaf.
hirBjn isMG pMjfbIjgq df ieko iewk sfihqkfrhY, jo ieko vyly kfiv-rcnfaqy kfiv-Èfsqr dy prsprivroDI KyqrF ivc inpuMnqfsfihq pUrf Auqrdf hY. mYnUMzf[ hirBjn is MG dfividafrQI hox dI hAumY hY.AunHF df jIvn pMjfbI ivdvqfnUM smripq hY. zf[ hirBjnisMG ny pMjfbI aiDafpn nvyNigafn, nvIaF aiDaYn pRxflIaF nflsbMiDq krky ijs qrHF iek ivÈflqfilaFdI, Aus dI pRfpqI sdkf pMjfbIaflocnf df idwlI skUl, ijhy ÈbdpRvfngI vjoN vrqy jfx lwg pey.
ivÈv sfihq smIiKaf dy gihr-gMBIr aiDaYqf aqy bhu-BfÈfvF dy igafqfh ox sdkf zf[ hirBjn is MG nU Mqulnfqmk sfihq df ivÈyÈg vI mMinafjFdf hY. nf isrP pMjfbI sfihq dyaMqrgq, sgoN smwucy BfrqI sfihq dysMdrB ivc hirBjn isMG vrgy ivdvfnivrly aqy tfvyN hI hn. zf[ ngyNdr nyzf[ hirBjn isMG bfry ikhf sI, “ÈurUivc ihMdI dy drvfjy rfhIN pRvyÈ krn vflyEbV ijhy bMdy df prMprfvfdI pMizqF nyivÈyÈ suafgq nf kIqf, ikAuNik Aus pfspMjfbI dI iek vI izgrI nhIN sI, prCyqI hI ivdvqf aqy bOiDkqf dy bl sdkfhirBjn isMG ny afpxI sRyÈTqf df iswkfjmf ilaf.”
pMjfbI qoN ielfvf gYr-pMjfbI ËubfnFivc hirBjn isMG dy mkbUl hox df kfrnisrjnfqmk Xogqf dI pRiqBf dy nfl nflBfrqI kfiv-Èfsqr dI zUMGI smJ aqyivÈyÈ krky ihMdI Ëubfn dy icMqn ivcAus dIaF mËbUq jVHF df hoxf sI.
kivqf aqy smIiKaf hirBjn isMGdI sfihq-sfDnf dy do muwK pihlU bxyrhy hn. anuvfd aqy sMpfdn nUM vI AunHFny akfdimk kfrj dy qOr ‘qy inBfieafhY. kivqf jIvn dy iviBMn anuBvF dyhMZfey hoey vyrivaF df incoV pyÈ krdIhY, jd ik vfrqk vfsqivkqf df qfrikkpRgtf krdI hY. kivqf jIvn dy qwQF df
rUpk isrjx hY jF ies qrHF ikhf jfskdf hY ik kivqf jIvn dy anuBvF nUMieÈfiraF aqy rmËF rfhIN pRgt krdIhY, jd ik vfrqk jIvn dI vfsqivkqfqoN inJwk ho ky prdy AuqfrdI jFdI hY.jIvn dIaF GtnfvF aqy vyrivaF nUM pRgtkrn leI keI vfr kivqf kvI df sfQnhIN idMdI qF Auh ienHF nUM aiBivakqkrn leI vfrqk dy rUpfkfr dI cox krdfhY.
hirBjn isMG ny hux qwk inrBAuinrvYr (1985), Du wpy bldf dIvf(1985), colf tfkIaF vflf (1994),afid vfrqk rcnfvF pRkfiÈq kIqIaFhn. ienHF vfrqk-rcnfvF ivc hirBjnisMG dI kfivk-ÈYlI df BfvyN vDyry dKlkfrjÈIl rihMdf hY, pr iPr vI iehrcnfvF hirBjn isMG dy jIvn aqysfihqk-sPr nUM gihrfeI ivc smJxleI afpxI aihm BUimkf inBfAuNdIaF hn.ieh vfrqk rcnfvF hirBjn isMG dImfniskqf ‘qy pey hoey pRBfvF nUM rUpmfnkrdIaF hn. vfrqk-rcnf df iehsrmfieaf hirBjn isMG dI kivqf dfavcyqn hY. ieQy iekfgrqf sihq bYT kyhirBjn isMG dI kivqf dy pRyrk aqysroq Bfly jf skdy hn.
hirBjn isMG bhu-pwKI sKÈIaqdf suafmI sI. ijAuN ijAuN Aus dI ÈKsIaqdIaF prqF nUM KoilHaf jFdf hY iqAuN iqAuNAus dIaF hwdF PYldIaF jFdIaF hn. pMjfbIBfÈf, sfihq, siBafcfr afid dfieiraFivc Aus dI pRiqBf df kmfl sfkfr hocuwkf hY. afpxIaF ilKqF dy snfqnI aMdfËsdkf pMjfbI Ëubfn df ieh anmol
ivakiqqv smwucy BfrqIsfihq dIaF nfmvr hsqIaFivc siqkfiraf jf cuwkf hY.shI ÈbdF ivc hirBjn isMGBfrqI kivqf, smIiKaf aqyakfdimk Kyqr df mfx sI.sfihq dIaF vwK vwK isnPFivc hirBjn isMG ny aijhfmuwlvfn vfDf kIqf, ijs dfqKmInf krn AuprMq iehsfihqk kfrj iksy vwzIsMsQf df pRqIq huMdf hY.hirBjn isMG Kud iewk vwz-afkfrI sMsQf hY. Aus dIaFrcnfvF df suBfa pfrgfmI hY,ieh sfihq-rcnfvF hirBjnisMG leI iek aijhf vfhnhn, ijnHF df Èfh-svfr ho kyAus ny axigxq pfTkF dIvydnf-sMvydnf nUM tuMibaf hY.sfihq nfl ainwKV rUp ivcjuV y h oe y adfiraF aqyakfdimk sMsQfvF vloN smyNsmyN ivÈyÈ mfx-snmfn dy kyhirBjn isMG dI sfihqsfDnf nUM pRvfn kIqf jFdfirhf hY. mfx-snmfn dy Kyqrivc vI hirBjn isMG dUr-
drfË qwk prvfË Brn vflf sfihqkfrhY.
zf[ kysr isMG dy ÈbdF ivc,“hirBjn isMG afpxy Xuwg dI avfË nUMpyÈ krn dI smrwQf rwKdf hY. iessmrQf sdkf hI Aus ny nfm aqy ÈuhrqnUM hfisl kIqf hY. afm ivcfrF dy AultAus kol srsvqI aqy lkÈmI iekwTIaFhI afeIaF hn.”
Aumr dy pihly virHaF ivc hMZfieafhoieaf afrQk mMdhflI df anuBv aqylgBg pMjfh sfl dI Aumr qwk kIqfhoieaf akfdimk sMGrÈ hirBjn isMGdIaF pRfpqIaF leI sfrQk afDfr bxdfhY. srsvqI aqy lkÈmI dy sMdrB ivcsMsikRq BfÈf dy mhfn kvI kflIdfs dfjIvn vyiKaf jfvy qF pqf lgdf hY ikAus ny afpxI iËMdgI df sfihqk kfrjÈkqI aqy lkÈmI dI afmd qoN pihlF hIkIqf sI. hirBjn isMG pfs srsvqIaqy lkÈmI jIvn dI kRmkqf ivc pihlI,dUjI pAuVI vFg afeIaF hn.
ruËgfr dI Bfl ivc hirBjn isMGny iewk vfr idwlI pRvyÈ kIqf aqy sfrIAumr idwlI Èihr dy lyKy hI lf idwqI.idwlI ivc aYrf-gYrf bMdf afpxy pYr nhINitkf skdf. pwky pYrIN Klox leI hirBjnisMG ny pUrI qn-dyhI nfl qpwisaf kIqI
hY. krol bfg dI BIV-BVwky vflIglI ivc sYaF pusqkF dy pwqryprqfey hn. aiq dI sfDfrnqf ivcasfDfrn bx ky ivcrn vflf AuhafDuink Xuwg df irÈI sI. qyË-qrfrrPqfr Bry idwlI dy afs-pfs dymfhOl ny hirBjn isMG nUM aiq drjydf krmÈIl bxfieaf. jdoN kdy Auhkivqf pVHdf jF lYkcr dy irhf huMdfqF Aus dy srIr dI kfivk-lYa nflsroiqaF dy mnF ‘qy jfdU DUiVaf jFdf.afpxy swjy pYr dy aMgUTy ‘qy Bfr pfky Auh swjy hwQ dI AuNgl AuWprAuCfldf qF Auh DrqI qy afsmfnivc Kloqf hoieaf iewk dyv-kwd pRqIqhuMdf. afpxy mn-msqk ivc eynfgihrf Auqr jFdf ik Aus df iekiek bol pMjfbI pfTkF qwk ievyN puwjjFdf, ijvyN ggn ivc tMgy hoey twl dIDun sfry afkfÈ ivc psr jFdI hY.
Auh ijQy hfËr huMdf, AuQy Ausdf bol puwgdf. gYr-hfËr ho ky hfËr hoxfmunfisb nf smiJaf. iksy nUM rIzrI, iksynUM pRoPYsrI, iksy nUM pIaYWc[zI[, iksy nUMienfm, iksy df Qfpnf qy iksy nUM vfh-vfh! awK dy Por ivc aOh jFdf[[[aOh jFdfvsdy rho qy AujV jfAu dy nym anusfridwlI dy ivdvfnF dI QF-pr-QF sdf jfglfeI.
Aumr dy aMqly virHaF ivc dyhI dycfx cwk lwgy rog ny hirBjn isMG nUMafKrI Aumry gqIhIx bxf idwqf sI. sfrIAumr hirBjn isMG ny afpxy idmfg nUMsocx ndI dy qyË vihx ivc TylI rwiKaf.pMjfbI pfTkF dy moh ivc bwDf hoieaf iehsfihqkfr afpxy imwqrF nfl vPfpflidaF kdy kdy afpxI smrQf qoN vIvwzIaF pulfGF puwt jFdf irhf hY. BfrqIieiqhfs dy mhfn iqafg aqy qpwsvIgOqm buwD afpxI sfDnf ivc eynf lIn hoigaf ik srIr dI ikiraf qoN vI asmrQho ky byhoÈI dI hflq qwk puwj igaf sI.gOqm buwD dI avsQf nUM lfglI phfVI qydyvI dI pUjf ‘qy jf rhy kuJ inRqkfrF nydyiKaf. ienHF inRqkfrF ivc iewk jobn
vMqI sI. ies gIq dy bol sux ky gOqmbuwD muV hoÈ ivc prq afieaf sI; AusgIq dy bol ies qrHF hn,
mDur mDur Dun, mDur mDur sur,bfjq hY doqfrf, sfjn.bfjq hY doqfrf, sfjn.sur KMzq ho, tUt jfq hYkÈt hoq hY, Bfrf,mDur mDur Dun, mDur mDur surbfjq hY doqfrf.ZIlH nf do, qfroN ko sfjn,ZIlH dIey sur BMg hoq hY,bhy nf gIqk Dfrf.mDur mDur Dun, mDur mDur sur.bfjq hY doqfrf.ies nfcI kuVI dy gfey gIq ny jIvn
dy swc df vI sihjy hI incoV pyÈ kridwqf sI. isqfr dIaF qfrF nUM bhuq iKwcIeyqF ieh tuwt jFdIaF hn qy sMgIq kwZx qoNasmrQ ho jFdIaF hn. jo qfrF iZwlHIaFCwz deIey qF siQl ho ky sMgIq kwZxoNasmrQ ho jFdIaF hn. ienHF nUM sUq isrrwiKaf hI lYafqmk Dfrf inkldIaF hn;ieho rUpk mnuwKI srIr leI iswD huMdf hY.
hirBjn isMG dI jIvn aqysfihqk-ÈKsIaq srl, iek pfsV aqyiekihrI prq vflI nhIN, sgoN jitl,ivrft aqy bhu-psfrI hY. ijvyN asmfnivc vMn-suvMny qfiraF dy jlO nfl afkfsLdf pRkfÈ jgmg jgmg krdf hY, ievyNhirBjn isMG dI pRiqBf dIaF rMg-brMgIaF mÈflF ijQy pfTk nUM jIvn dyigafn dI soJI idMdIaF hn, AuQy Aus dIÈKsIaq nUM vI cmqkfrI bxf idMdIaFhn. ies mhfn ÈKsIaq dy mhfn bolFdI pMjfbI aqy BfrqI pfTkF ivc sdfidlcspI rhygI. pMjfbI kfiv aqy icMqndf ieh diraf pMjfbI smfj df inrdyÈ
(ipCly sPy dI bfkI)
zf[ hirBjn isMG: jIvn,rcnf aqy ÈKsIaq-2
kridaF afpxIaF hwdF nUM lgfqfrivsqfrdf irhf hY. shI mfieinaF ivcAuh pMjfbI df Xuwg-purÈ sI, ijs nyafpxf sfrf jIvn sfihq nUM smripqkIqf.
srIrk qOr ‘qy BfvyN zf[ hirBjnisMG akqUbr 2002 ivc pMjfbI sfihqaqy PfnI sMsfr nUM ivCoVf dy gey hn, prAunHF dI jgfeI hoeI igafn dI joq sdkfpMjfbI pfTkF nUM pRyrnf aqy AuqÈfh sdfimldf rhygf.
mYN ies mhfn ÈKsIaq nUM kfivkÈrDFjlI vjoN kfiv-sqrF ilKIaF sn,
rwKdf irhf jo Aumr Brhr bfq dI Kbr,Auh afdmI mYN vyiKafafpxy qoN byKbr.
dunIaF dy sfry drd nUMsIny ‘c pf ilafafpxy ijgr dI pIV nUMrwiKaf lukf ky pr.sfry jgq dy boD nUM mwQy ‘c sFiBaf,kIqf mnuwK dy rUp ivc drvyÈ ny sPr.
mwiQaF ‘c bfly Es ny dIvy igafn dy,bx ky irhf Auh rihnumfcfnx df hmsPr.ijs QF kdm Aus ny Dry,Cfp afpxI lf igaf,rfhF ‘qy Aus nUM dUr qwk vyKy nËr nËr.
kivqf dy AuWcy aMbrIN prvfË Br igaf,DrqI dy ibKVy pMD ‘qy krdf irhf sPr.ÈbdF ‘c bMnHF iks qrHF pRkfÈ dosqy,aMbr dy qIkr PYilafDrqI dy hr ngr.
(smfpq)
mYN idvs nhIN jo awj vI afieaf kwl vI afvFgfiekrfr nhIN iek vfr inBF sO vfr inBfvFgf
iksmq ny soicaf, pfgl nfl bihsivc AulJxf TIk nhIN huMdf. hws ky cuwpkr geI. Aus df hfsf lwCmI ƒ ËihrvFg lwgf. dovF ivc pUrI Tx geI.
hfVHI dI Psl vMzx vyly GrvflI dyAuksfAux bfad dOlq ny dIn ƒ mjLdUrIdy ievË ivc ikhf- qUM mqIry qy kwkVIaFlY lY. vylF ƒ Pl lwgy nf lwgy qyry Bfg.iksy gwl ‘qy qkrfr krnf dIn jfxdfhI nhIN sI. hF kr idwqI. kudrq nypqf nhIN kI soc ky iks mOj ivc afky ajIbo grIb mnuwK isrj idwqf,Aus dy Byq kOx jfxy? kdy kdy iksyÈqfbdI ivc kudrq vI koeI pfglpxkr ky KuÈ huMdI hY, iPr Auh socivcfr nhIN krdI. afdmI afdmI hY,Aus df ihsfb awz, kudrq df imËfjawz. qy AuDr lwCmI dI iKJ Kp vwKrIiksm dI. Aus ny dIn dI mdd krnIsI qF ipwCy ikAuN rhy? mqIry mqIryaqy kwkVI kwkVI ivc bIjF dI QFawK bcf ky Aus ny hIry moqI Br idwqy.Psl pwkI qF afpxy Gr Zox vfsqydIn ƒ iqMn idn lwgy. iewk vI bIjËfieaf nhIN krygf. afKrI shfrf huxbIjF df hI hY. mgË kwZFgy, BuMn-BuMn ky Kfieaf krFgy mOj nfl. bIjFƒ GiVaF ivc pf ky CF hyT imwtIivc dwb ky rwKFgf, Krfb nhIN hoxgy.pihlF kwkVIaF dy mgË. ijMnf icrkwkVIaF dy mgË nhIN mukdy, mqIry dybIj Cuhygf vI nhIN. sfrIaF gwlF df pqY.
sfrf idn imhnq kr ky kVfky dIBuwK lwgI. dfqI nfl kwkVI cIrI. bIjF dIbjfey ilÈkdy kMkr dyKy, hYrfn rihigaf. ieh kI hoieaf? sfry kMkr iewkosFcy ivc Zly hoey. ieho jI axhoxI nfkdy dyKI nf suxI. kudrq dIaF kudrqjfxy! idl qF nhIN sI krdf pr iewkmqIrf cIr ilaf. Aus ivc vI ieho kMkr.do iqMn kwkVIaF do iqMn mqIry hor qoVy,sB ivc AuhI kuJ. hux hor mwQf kImfrnf? Kfx vflf guwdf rwK ky kMkr tokryivc pfey qy ivhVy dy KUMjy ivc dwb idwqy,gol-gol, sfP-sfP ickny-ickny kMkr.BfeI BrjfeI hwsxgy, iKwlI AuzfAuxgy,so AunHF ƒ kI dwsxf! nsIb kosI jfey,ieh pfT Aus ny piVHaf nhIN sI, rwb awgyhfVHy kwZxy vI Aus ƒ cMgy nf lwgdy. sbrÈukr vflf isDf sfdf bMdf.
vwzf Brf dOlq Ausy qrHF mOjF luwtdfirhf. lwCmI dI imhr hox dy bfvjUd dInpihlF vFg idhfVI krdf irhf. lokF BfxyduK Jldf. AuhI tuwtI JoNpVI, AuhI Ksqfhfl ivhVf, AuhI grIb mËdUr. idn cVHdfiCpdf irhf. dIn afpxI dunIaf ivcrihMdf, nON lwK qfiraF nfl jVI hoeI rfqafpxy ihsfb nfl ZldI. afpxy afp qoN
bfhr inklx dI iewCf Aus ƒ kdy hoeIhI nhIN. afpxI mOj ivc vgdI ndI ƒhËfr koh dUr jf ky vI pqf nhIN lgdfhuMdf, ipafs kI huMdI hY. Puwl ƒ kI pqfAuh ikMnf suhxf hY. bwdlF aMdrly pfxIivckfr iGrI ibjlI ƒ kd iewCf hoeI ikafpxI awg buJf lvy?
iksmq lwCmI vl dyKdI, iKwlIAuzfx vfsqy hwsdI. Aus df hwsxf lwCmIƒ awg lf idMdf. ieMnI imhrbfnI krdIhF ies mUrK qy, pr ieh AuhI grIb dfgrIb. hIry moqIaF dI pCfx nhIN, JUrdfhY bIj ikwDr gey, mgË Kfxy sn! kMkrsmJ irhY, ies dI akl df kI krF?byÈumfr mfieaf dy skdI hY lwCmI, iesdf krnf kI aY, ieh qF nhIN isKf skdI.jy akl nhIN, Dn kI kry Pyr?
awDf BuwKf awDf rwijaf dIn jUnkwtdf irhf, idn afpxy ihsfb nfl bIqdygey. grIb qoN rwb ny bIj vI Koh ley!BuMn ky mgË cwbx df suafd vI nf lYsikaf. mgË KFdy, lwsI df CMnf pINdy,nËfrf af jFdf. Aumr vDdI geI pr aklAuQy dI AuQy. kudrq ny vI qF ienHF QoVHy kuigxy cuxy bMidaF rfhIN afpxy suPinaFdf Ëfiekf lYxf huMdY. pÈU-pMCI vI afpxyBly bury df iKafl rwKdy ny pr dIn dIsmJ AunHF ijMnI vI nhIN.
iewk idn sMjog dI gwl ieh hoeI ikvpfr krdf krdf lwKI vxjfrf AuDroN dIlMGx lwgf, dIn dI JONpVI dy bfhr KuwlHyQF qMbU qfxy, zyrf lf ilaf. kysr,ksqUrI, suwky myivaF df vpfrI, axigxqmfieaf df DnI. kyvl amIr Aumrf, syTÈfhUkfr, rfjf mhfrfjf, bfdÈfh nflvfsqf. mn cfihaf BfAu dsdf qy gfhksocdy ssqf dy irhf hY, ilhfj kr irhY.
muwTI ivc mfieaf hovy jMgl ivcmMgl ho jFdf hY. svf GVI rfq ZlI,kMm mukf ky gp-Èp vfsqy lwKI, dIn dyivhVy ivc clf igaf. kflI Guwp rfq.hwQ ƒ hwQ nf lwBy. grIb dIn dI JONpVIivc dIvf qwk nhIN. gwlF kridaF lwKIvxjfry ny iewk KUMjy ivc rOÈnI dyKI.puwiCaf- ieh iewDr kuJ jl irhf hY BfeI.
iks cIË dI lft hY ieh?dIn ny ikhf- jldf sulgdf kuJ
dIn dI byvkUPI df lwKI kol nf koeIielfj nf koeI jvfb. dIn nhIN mMinafqF TIk hY, lwKI mMn igaf. qF vI eynfmfl muPq ivc lY ky lwKI ƒ ijMnI KuÈIhoxI cfhIdI sI, hoeI nhIN. bdly ivc dInijMnIaF mrËI muhrF lY lYNdf, KuÈI huMdI.dIn dy vrqfry bfad socx lwgf- eynIhPVf dPVI, Bwj dOV, iKwc DUh iksvfsqy? afKr sB Cwz Czf ky iewk idnKflI hwQ jfxf qF pvygf hI. sfrI TfTbfq DrI DrfeI rih jfeygI. kfxI kOzInfl nhIN jfxI. eys pRpMc dI ikqy qF hwdhovy! nf dIn vfly pfglpx nfl gwlbxygI, nf vxj vpfr dy inrMqr cwkrivcoN kuJ inklygf. ieho ijhI AuDyV buxAus dI iËMdgI ivc pihlI vfr afeI ËrUrpr CyqI hI Aus ny mUMh AuproN mwKI vFgAuzf idwqI. hux ieh kfrvF smytxf afsfnkMm nhIN. pqf nhIN ikwQy-ikwQy vpfr dIaFqMdF AulJIaF peIaF ny. hux qwk jo cwldfirhf, AuhI cwlygf. ikqy lYxdfrIaFbkfieaf, ikqy dyxdfrIaF. hor kuJ huxho hI nhIN skdf.
pr ies acfnk vfprI Gtnf ƒ dyKky iksmq ny suK df sfh ilaf. lwCmIvl muskrfAuNidaF bolI- hux vI iËwdAupr aVI rhy NgI? qyrI apMrpfrimhrbfnI dy bfvjUd dIn ƒ Gfty df Gftf.mYN lwKI vxjfry Aupr idaflU hoeI, dIndI sfrI mfieaf iewDr af izgI muPq ivc.dunIaf ivclf sfrf cmqkfr myrf hY. qUMhux vI nf mMny qyrI mrËI.
-afpxI gwl afpxy aMdr rwK,lwCmI ny ikhf- mYƒ smJfAux dI loVnhIN. myrI mrËI jo myrI mrËI. qUM qFcIË hI kI mYN rwb dI prvfh nI kIqIkdI, Auh vI myrI sMgq vfsqy qrsdY.myry ikRÈmy df mYƒ pqf, qUM cuwp-cfp dyKdIjfh.
iksmq muskFdI rhI, lwCmI iKJdIrhI.
—acfnk lwKI vxjfry dy idl ivc
rfjy df iKafl afieaf, qd bicaf KuicafafnMd Aus koloN iKskx lwgf. AuQoN dfrfjf Krf DrmI, Krf iensfP krn vflf.vxjfry ƒ purfxI Gtnf Xfd afeI. grIbhox kr ky lwKI dI aOrq DnfZ nfl BwjgeI sI. lwKI ies rfjy kol af ky Pirafdkrdf qF rfjy ny aOrq lwKI nfl qor dyxIsI pr iewDr iDafn dyx dI QF Aus nysoicaf Dn kmfAuNdy hF. idn duwgxI rfqcOgxI afmdn huMdI rhI. rfjy ƒ pUrftYks idMdf. iewk iËmIdfr dI suhxI DInfl ivafh ho igaf. suKI vs irhf sI.
afpxf qfmJfm lY ky lwKI vxjfrfrfj mihl puwjf. moqIaF nfl Biraf sonydf Qfl rfjy ƒ nËrfnf Byt kIqf. afdmIsocdf kuJ hY, ho kuJ hor jFdf hY. jy hrsocI hoeI gwl pUrI ho jfey, Pyr qF afdmIsurg ƒ pOVIaF lf ley. rfjy kolrfjkumfrI bYTI sI. Aus ƒ koeI vr psMdnhIN sI afieaf hux qwk. ieho ijhf amuwlKËfnf dyK ky rfjf KuÈ hoieaf prrfjkumfrI dy mwQy Aupr iqAUVIaF pYgeIaF, bolI- pihloN ieh dwso aijhfamuwl KËfnf afieaf ikwQoN? hux rfjf vIkRoD ivc af igaf. ikhf- pihlF qF ieh
ivjydfn dyQf (pihlI sqMbr 1926-10 nvMbr 2013)rfjsQfnI lokDfrf df bVf aihm nF hY. Auhny rfjsQfnIlok khfxIaF iekwTIaF kIqIaF. ies qoN ielfvf mOilkkhfxI dI rcnf vI kIqI. zf[ hrpfl isMG pMnU ny AusdIaF iekwTIaF kIqIaF rfjsQfnI lok khfxIaF nMU pMjfbIrUp idwqf hY. ies vfr ‘vwzI kOx’ nF dI lok khfxI pfTkFdy rUbrU kr rhy hF. –sMpfdk
bFdIaF buwlHF hI buwlHF ivc cuMnI dIkMnI dbf ky hwsIaF. pyNzU, pyNzU hI rhygf.rfj drbfr dy qOr qrIky kI jfxy ivcfrf!rfjkumfrI kr ky rfjy dy vI Bfg Puwtgey. rwb qoN ibnf kOx ienHF ƒ smJfey.jvfeI hovy aMndfqf df, pfxI dI bfltIiKwcy afp. byiewËqI krn ivc koeI ksrbfkI qF nhIN hor?
ikhf- quhfƒ jfxn vfsqy smyN dI nhIN,smJ dI loV hY. smJ nf hovy qF sO sflivc koeI kMm dI iewk gwl nhIN smJskdf. quhfzy vwzy Brf dOlq, BrjfeI qyipMz vfsIaF kol qF smF hI smF sI, Auhquhfƒ smJ gey? quhfƒ pRfpq krnfdurlB sI, ies mukfbly rfj krnf qFbhuq sOKf hY. ijs akl sdkf quhfƒlwiBaf, Ausy akl sdkf rfj krFgI.kdI kdfeIN rfj krn dI iËMmyvfrI cuwkxI,rfj iqafgx qoN vwzI qpwisaf bx jFdIhY. quhfzIaF gwlF qoN hI mYƒ ies vrqfrydI pRyrnf imlI. iPr rfjkumfrI hwsI,inrCl hfsf sfiraF ƒ cMgf lwgf, dInƒ vI.
dUj df cMd cVHnsfr afpxI iewCfanusfr sfdf ilbfs pihn ky rfjkumfrIivafh mMzp ivc afeI. Pyry hox hI lwgysn ik lwCmI qy iksmq qkrfr krdIaFkrfAuNdIaF AuQy vI af DmkIaF. lwCmIkhy- mYN vwzI. iksmq khy mYN vwzI.
lwCmI df rMg sunihrI, iksmq dfsMDUrI. qkrfr df koeI nqIjf nf inkilafqF AunHF ny lwKI vxjfry ƒ pMc mMn kyPYslf krn leI ikhf. ÈurU qoN aKIr qwksfrI gwl lwKI ƒ dws ky ikhf- quhfƒ vIdIn bfry pUrf pqf hY. qusIN ÈurU qoN aKIrqwk GtnfvF dy sfKI rhy ho. sfzf JgVfsulJfAu, JgVf muwkx qoN bfad Pyry hoxgy.qusIN sfzy pMc.
lwKI ƒ hor kI cfhIdf sI? aMnHy dypYr hyT btyrf af igaf. lwKI qF iesmOky dI AuzIk ivc sI. dIn dI sMgq kIhoeI, Aus dI qF ÈqrMj hI Ault geI!ieho ijhf mOkf vI imlygf ik lwCmI aqyiksmq mYƒ jwj mMnxgIaF, kdI Kfbo-iKafl ivc nhIN afieaf. hux mOkfimilaf hY, sMBflIey. pl Br dI iZwlikAuN krnI? sihj nfl boilaf- jo PYslfkrF, mnËUr? dohF ny ikhf, mnËUr, mnËUr.
ivc rih ky pVHdf sI, mYN guwsy ivc af kyAuhdy nF iqMn pYsy vflf kfrz hostl dypqy `qy ilK Byijaf- “qUM vI cfcf jIarjn isMG aqy BfjI ikÈn isMG vFgAusy rfh ‘qy cl ipaf hYN. Kbrdfr jyawgy vfsqy myry nF ‘qy aMgryË srkfriKlfP kuJ burf Blf iliKaf hoieaf koeIrsflf jF aKbfr ByjI.” Auh kfrz BgqisMG ny afpxy hostl vfly kmry dI pVHnvflI myË dI drfj ivc rwK ilaf. iekvfr puils ny Bgq isMG dy kmry dIqlfÈI leI qF Aus dI drfj `coN myrfiliKaf Auh kfrz puils aqy sI[afeI[zI[vfilaF dy hwQ af igaf, qF jf ky aMgryËIsrkfr ƒ myry vfld srdfr surjn aqyAus dy pirvfr ‘qy pUrf-pUrf Brosf hoxlwgf ik srdfr surjn isMG aqy Aus dfpirvfr aMgryËI srkfr df pUrf-pUrfhmdrd hY. aMgryË srkfr sfzy ‘qyBrosf krn lwgI aqy srkfry-drbfrypirvfr dI ieËq hox lwgI.
‘awCf jI’ kih ky mYN bfbf jI dI hFivc hF imlfeI.
kuJ icr cup rihx bfad mYN bVyadb aqy hlImI Bry lihjy ivc puiCaf,“bfbf jI, iek khfxI bVI purfxI suxnƒ imldI hY. ikhf jFdf hY ik srdfrajIq isMG bMgy skUl ivc pVHdf sI.CuwtI df idn sI. smF sI koeI Cfh vylf.Auh afpxy Kyq ivcoN gMnf DUh ky cUpdfhoieaf Gr ƒ af irhf sI. ipMz dy bfhrvflI sVk kMZy iek aMgryË puils aPsrGoVy `qy svfr hoieaf afpxy dUsry Cotypuils vfilaF dy nfl quhfzy ipqf jIsrdfr surjn isMG ƒ tuwtI-PuwtI pMjfbIAurdU ivc kih irhf sI ik srdfr surjn
isMG, mYN nvF Èihr jfxf cfhuMdf sI, idlivc iKafl afieaf ik afp ko vI imlqfjfAUN. jdoN Auh clf igaf qF ajIq isMGny ikhf- qfieaf jI, puils sfihb ƒcMgI qrHF pMjfbI qF bolxI nhI afAuNdI.qusIN Juk-Juk ky Aus ƒ vfr-vfr ‘sfihbjI sfihb jI’ kih ky Aus dI ieËq krrhy sI. iPr srdfr surjn isMG ny ajIqisMG nMU KUb zFitaf aqy nfrfË vI hoey;aKy, qYƒ kI pqf hY ienHF goiraF dI bdOlqqF ielfky ivc sfzI ieËq mfx hY, awigENajIq isMG koeI jvfb nf idMdf hoieafsgoN muskrf ky gMnf cUpdf Gr ƒ clyigaf. ieh khfxI ikMnI ku swcI hY?”
bfbf jI QoVHI dyr cup rihx qoN bfadboly, “iËafdf qF hux mYƒ Xfd nhIN pr
ieh gwl hoeI ËrUr sI. puwq ikrpfl, iekgwl dwsdf hF, ieh sfzy pirvfr aqy bfbfjI Kym isMG dI imhr hY. BfvyN ivcfrF dyvKryvyN rhy pirvfr ivc, iPr vI pirvfrdf Cotf jIa kdy vI vwzy awgy boilafnhIN.”
ieh gwlF kridaF rylvy styÈn bMgfaf igaf. asIN musfPrKfny ivcIN huMdy hoeyrylvy roz ‘qy cl pey. bfbf bI ƒ tfvF-tfvF jfxkfr imldf qF ‘siq sRI akfl’bulfAuNdf. bhuqy cfcf jI jF bfbf jI kihky isr Jukf ky bulfAuNdy.
asIN imsqrI dI dukfn ‘qy awpVgey. dukfn ‘qy bYTy bËurg ny ‘srdfrjI’ kih ky ‘siq sRI akfl’ bulfeI aqyafAux df kfrn puwiCaf. bfbf jI ny itMzFdI gwl kIqI. bËurg imsqrI kihx lwgf,“srdfr jI, itMzF qF hux koeI bxvfAuNdfnhIN, asIN vI ieh kMm bMd kr idwqfhoieaf hY. hux muMzy ieMjxF df kMm hIkrdy hn. qusIN afey ho, mYN itMzF bxvfdyvFgf.” bfbf jI kihx lwgy, “imhrbfnIimsqrI jI, Ërf jldI bxvf dyxIaF qyryVHy ‘qy rKvf ky krIhy awpVdIaF krdyxIaF. itMzF dI kImq aqy ryVHy dfikrfieaf afpxf koeI aËIË Byj ky myrypfsoN KtkV klF qoN mMgvf lYxf.” iPrieh kih ky dukfndfr qoN CuwtI leI,“imsqrI jI, Duwp cVHdI jf rhI hY.”
vfpsI ‘qy jdoN asIN rylvy jMkÈnbMgy phuMcy qF jlMDr qoN nvF Èihr jfxvflI psYNjr gwzI dy afAux ivc zyZ GMtfrihMdf sI. bfbf jI rumfl afpxI pgVIAupr dI rwK ky mUMh ƒ CF kr ky rylvyptVI dy nfl-nfl ipMz nUM ho qUry. AunHFÈfied ieh soicaf hovy ik rylvy styÈn
KtkV klF JMzf jI vI qF ipMz dy cVHdypfsy vl awD mIl dI dUrI ‘qy hY! cMgfieho rhygf ik gwzI dI ieMqËfr krn nfloNipMz ƒ pYdl hI cldy hF. Aumr muqfbkAunHF dI ishq bhuq cMgI sI. mYN vI ipCy-ipCy cl ipaf. QoVHI dyr bfad AunHF krIhyrihx aqy guËfry dI gwl qor leI. Èfiedbfbf jI ieh jfxnf cfhuMdy hoxgy ik huxqF nhIN qyrI dfdI quhfƒ qMg pryÈfn nhINkrdI! mYN jvfb idwqf, “bfbf jI, asINdovyN mF puwq cfcf jI dy Gr qoN kuJ dUrI‘qy ipMz ivc kwcf, Cotf ijhf Gr bxf kyrihMdy hF. hux KyqI vI judf krn lgf hF.asIN dovyN qF hF, sfzf Krcf vI bhuqfnhIN, iek duwD idMdI mwJ vI hY. quhfzIimhr sdkf sB kuJ TIk cwlI jFdf hY
pr bfbf jI, mfqf jI dy rvweIey ivc ajyvI koeI Prk nhIN afieaf. nOkrF, Grafey grIb-gurby dI byieËqI krnI ijvyNAunHF df ÈOk hovy. cfcf jI mfqf jI awgykuJ nhIN boldy. mfqf jI dy nF iek mrwbf,Bfv 25 Kyq cfcf jI kol hn.”
bfbf jI kihx lwgy, “BfvyN sfzy iqMnyBrfvF dy bwcy aqy hor nOkr sfry ‘mfqfjI’ kih ky blfAuNdy hn pr mYN lMmy arsyqoN Aus dy kIqy kMmF-kfrF kr ky aqyCoty Brf mMgl isMG dI Èrfb ivc imlIhoeI Ëihr kr ky hoeI byvkq mOq ‘qyprdf pfAux ivc Aus df pUrf-pUrf hwQhox kr ky Aus nUM mfqf nhIN blik bih-mfqf smJdf hF. qyrI mF ƒ vI Aus ny sUlItMgI rwiKaf hY. afKr afpxI mrËI kr kyhI rhI. bVI iËwdI suBfa vflI aOrq hY.”
ienHIN idnIN pMjfbI sfihqkfr krqfrisMG duwgl dI pqnI afieÈf qy jOhl BylF(KzUr sfihb) dy BfeI gurimMdr isMG dImOq ny mYnUM afpxI 1998 vflI pfiksqfnXfqrf cyqy krvf idwqI hY. AudoN mYNrfvlipMzI nyVy Dimafl vI igaf sI qyKfnyvfl ijly ivc pYNdy jhfnIaF vI. vMzqoN pihlF Kfnyvfl imMtgumrI ijly dIqihsIl sI. Dimafl duwgl df jnmsQfn sI qy jhfnIaF ivcgurimMdr isMG dI mF rihMdIsI. myrI Auh vflI pfik PyrIdf sbwb mnohr isMG igwl dysvrgI ipqf krnl pRqfpisMG igwl ny bxfieaf sI, sMnsMqflI dy ivCiVaF nUM imlfAuxleI ieMzo-pfik imlfp trswtsQfpq krky. myry ijM Lm ygurimMdr isMG nUM jhfnIaFiljfxf sI. Auh muslmfnF dfpwuq sI qy nF amfnq AuWlf.
bfp vMz smyN kql hoigaf sI, pr mF bc ky inklxivc sPl ho geI sI. Aus vylygurimMdr dI Aumr Cy sfl sIqy Aus nUM ipMz dy iksy jwt ny afpxy GrrwK ky Aus df nF gurimMdr isMG rwK ilafsI. smF pf ky Auh KzUr sfihb dI kfrsyvf sMsQf ivc jf viVaf. ieh sMsQfdys-prdysoN mfieaf qy rsd Augrfh kygurduafiraf dI AusfrI qy murMmq krdIsI.
gurimMdr isMG df ies sMsQf ivceynf jIa lwigaf hoieaf sI ik vMz qoNiqMn dhfky ipwCoN jdoN Aus dI mF ny imlxleI icwTI pfeI sI qF Aus ny mF nUM imlxdI loV hI nhIN sI smJI. Aus df ieh vIiKafl sI ik mF Aus nUM iswKI bfxy ivcdfVHI kys qy pgVI vflf dyK ky Èfied
KuÈ nf hovy.gurimMdr isMG kfr syvf vfilaF
dI mirafdf anusfr hr svyr mhfrfjdy hjUr jFdf, jpujI sfihb qy anMd sfihbdf pfT krky rfq vyly kIrqn soihlfpVH ky suK dI nINd sONdf. gurU Gr ivcoNAus nUM pUrf Kfx pihnx qy iewjq-mfximldf sI. sfry bfbf jI kih ky bulfAuNdysn. 1998 ivc Aus df jIa kIqf ik Auh
afpxI jnm dyx vflI mF nUM iml hI afvy.pwuq nUM imly ibnf hI nf tur jfvy.
pfiksqfn srkfr ny myr y qygurimMdr leI kfr df pRbMD krvf idwqfsI. gurimMdr isMG dI mF cwk nMbr 92ivc jf vsI sI. zrfeIvr ny nyVly QfxydI cOkI qoN ipMz df rfh pwuCxf cfihaf.ipwpl dy rwuK Qwly qfÈ Kyzdf iek bjurgqfÈ dy pwqy AuvyN ikvyN hI swut ky pwky cONqryqoN Cfl mfr ky Auqr afieaf. Auh afigafley ibnf hI zrfeIvr dy nfl vflI kfrdI aglI sIt Auqy bYT igaf. ‘asIN qFdupihr dy AuzIk rhy hF quhfnUM.’ Aus nyiek qrHF df iglf kIqf.
bjurg df nF muhMmd aÈrP rMDfvfsI. isMG dI mF pUrI ho cukI hY qF gurimMdrinZfl ho igaf. Aus dI BYx vI afpxICotI DI kol krfcI geI hoeI sI. gurimMdrisMG AurP amfnq awlf dI BfxjI GrhI sI. gurimMdr isMG afpxI BfxjI nflpurfxIaF gwlF kr irhf sI ik mYnUM iekwlfdyK ipMz df iek ivakqI afpxI iviQafdwsx lwg ipaf. Aus dy mfpy idwlI qoN
sn. Auh KwqrI sn. jdo NaMgryËF ny bfrF vsfeIaF sn,AudoN 1928 ivc eys ipMz afeysn. ipqf dI POj ivc nOkrIdf murwbf imilaf sI. Auh ihMdUsn, pr vMz smy N afpxybjurgF dI vsfeI ngrI Cwzky mOq dy mMUh ivc pYx dI QFAunHF ny ieslfm kbUl krilaf sI. iviQaf dwsx vflfvMz smyN ds ku sflF df sI.AudoN Aus df nF cmn lfl sI.Aus cmn lfl qoN ielm dInbixaf sI.
iPr acfnk kokf kolfpINdy smyN ielm dIn alop ho
igaf. pqf lwigaf ik Auh Gr dy nyVypYNdI msijd ivc jf viVaf sI. Aus dInmfË df vkq ho igaf sI.
mYN iek ispfhI nUM nfl lY ky ipMzdIaF glIaF ‘qy afly-duafly dIaFqsvIrF iKwcx lwg ipaf. mYN priqaf qFgurimMdr isMG AunHF ivcoN AuT ky vKrfhox leI kfhlf hoieaf ipaf sI, prsrkfrI amlf jfx dI iejfjLq nhIN sIdy irhf. AunHF ny iek gwzI nyVly Èihr qoNimTfeI qy smosy lYx ByjI hoeI sI. AuhcfhMudy sn ik gurimMdr isMG afpxIBfxjI nfl hor gwlF kry qF ik miTafeIaf jfvy, pr gurimMdr isMG bfr bfr GVI
vwl qwk irhf sI, ijvyN Aus df sbr kfbUqoN bfhr ho irhf hovy. grm grm smosyqy jlybIaF afeIaF qF gurimMdr isMG nyKfx qoN nFh kr idwqI. Aus nUM bVfsmJfieaf ik ienHF ivcoN koeI vI cIËaYsI nhIN sI, jo Aus dI Kfx vflI nfhovy jF ies ZMg nfl bxfeI hovy ijsnfl Aus dI mirafdf BMg hMudI hovy.
Aus ny aflf-duaflf dyK ky sfiraFnUM byiPkr ho ky cfh-pfxI pIx dI bynqIkIqI qy afpxy afp leI bhuq hI afjËInfl pMdrF vIh imMt dI CwutI mMgI. Ausdf rihrfs dy pfT df vkq ho igaf sI.Aus ny soc ilaf sI ik jdoN sfry Kfxkmry ivc cly jfxgy qF Auh kfr dydrvfjy bMd krky Aus ivc pfT kr skdfhY. mMg jfieË sI. mYN ipMz vfilaF qybfkI amly nUM Aus dI gwl mMn jfx leIbynqI kIqI.
ies vyly qk ielm dIn vI nmfËpVH ky vfps af cukf sI. Aus ny vI afpxfrsUK vriqaf. gurimMdr isMG nUM kfr dyaMdr ibTf ky eyarkMzIÈnr cflU kridwqf. ielm dIn nhIN sI cfhMudf ikgurimMdr isMG dy pfT ivc iksy qrHF dfivGn pvy. Aus ny pfT pUrf hox qoN ipwCoNgurimMdr isMG nUM cfh-pfxI vflI myËAuqy phMucfAux dI iËMmyvfrI afpxy isrlY leI sI.
Aus PyrI ivc asIN Dimafl vI jfxfcfhMudy sF, ijs df cyqf afieÈf duwgl dydyhFq ny krvf idwqf hY. afieÈf musilmpirvfr ivcoN sI. Aus ny duwgl nfl ivafhkIqf sI qy Aus dI BYx sulqfnf ny AurdUadIb alI srdfr jfPrI nfl. Auh bwcfrogF dI zfktr sI. cMgI sUrq qy sIrqvflI. myrI zfktr pqnI nUM cfhux vflI.bVy qpfk nfl imldI sI, pr Aus dfshurf ipMz vyKxf sOKf nhIN sI. Auh ipMz
rfvlipMzI dI CfAuxI ivc pYNdf sI qy sfzykol CfAuxI dfKly df primt nhIN sI.sbwb nfl AuQy jfx smyN myry nfl jgdyvisMG jwsovfl vrgf dIvfnf vI af rilafsI. pRotokfl aPsr ny bVy adb nflmjbUrI jqfeI, pr jwsovfl hiQafr suwtxvflI hsqI nhIN sI. Aus ny iewk asr-rsUK vflf bMdf lwB ilaf. gwzI vI AusdI afpxI sI. Aus ny hOslf idwqf ik AuhsfnUM Dimafl Gumf ilafvygf, pr ijwDrvI jfeIey, pfiksqfnI ispfhI rok lYx.gwzI vflf imwqr hOslf hfrn vflf nhINsI. Aus ny soicaf vIh-pMJI mIl df Pyrfpf ky ipCly pfisEN dI Dimafl lY vVygf.
hY.” mYN idldfrI leI ikhf. Aus ny glfsfP kIqf. cuMnI dy lV nfl awKF dy koeypUMJy. kuJ icr cuwp rihx ipwCoN Aus ny rukruk ky afpxf duwK sFJf kIqf. duwK, ijsnUM sux ky mn ikvyN siQr rih skdf hY!mYN Aus dI khfxI sux ky ikvyN aiBwj rihskdf sI? ikMnf zUMGf Auh Auqr geI sIafpxI gwl ‘c, afpxy ivcfrF ‘c.
dljIq ajy pMj sfl dI sI, jdoNskUl pVHn geI sI. Auh mfipaF dIieklOqI DI sI. Aus nUM bVy cfa qy lfzipafr nfl pfilaf. pVHn ivc huiÈafrsI aqy hfkI dI cMgI iKzfrI sI, huMdVhyl.sB dI awK df qfrf. dsvIN ivc Auh cMgynMbr lY ky skUl ivc Pst afeI. hfkIivc Auh pMjfb dI tIm ivc cuxI geI.cfry pfsy Aus dI cVHq sI. muMizaF leIqF Auh ‘Auzx-Ktolf’ sI. Auh Aus dIipwT ipwCy Aus nUM bhuq hI ipafr nfliehI kihMdy.
dljIq df supnf qF iek mfstrbxn df sI. ieh supnf afpxy mn dIgihrfeI ‘c pfldI rhI sI. ies supny nUMsfkfr krn leI Aus ny bI[ ey[ pfs krkybI[aYz[ ivc dfKlf ilaf sI ik Ausy sflhI Aus df ipafr ivafh ho igaf.
dljIq dy qfey dy juafeI df Brf sIrGbIr, jo afny-bhfny ipMz bwutr gyVymfrdf rihMdf. AuNj vI Auh mogy kflj ‘cpVHdf sI qy hr hPqy aYqvfr nUM Auhafpxy Brf dy shurIN af jFdf. dljIq nUMvI ikhVf muMzf nhIN sI jfxdf? bhuq CyqIhI Auh nyVy huMdy bhuq hI nyVy af gey.ieh myl dy sMjog ‘c bdlx ivc iksy nUMkI ieqrfj hoxf sI? dohF dy ivafh ‘cirÈqf bxdf sI. joVI bhuq PbdI sI.agly sfl dljIq qy rGbIr df ivafhho igaf. ivafh qoN iewk mhIny bfad hIdohF nUM srkfrI nOkrI iml geI. rGbIrpMjfb puils ‘c BrqI ho igaf. dljIqmogy pRfeIvyt skUl ivc aiDafpk lwggeI.
sfl ivc hI AunHF ny mogy bfGf-purfxy cOk dy nyVy plft lY ky koTI pf
ivafh hox dy iqMn sfl ipwCoN AunHFdy Gr huMdVhyl muMzy ny jnm ilaf. iesdf nF AunHF tonI rwiKaf. muMzf mF-ipAuvFg suhxf sunwKf sI. Auh nfnky-dfdkyprvfr dI awK df qfrf sI. Auh iewk sflafpxy nfny kol irhf. agly sfl AunHFkol mogy af igaf aqy ies qoN ipwCoN iËMdgIny aijhf moV KfDf ik dljIq dI vsdIdunIaF AuWjV geI. AunHF dyjIvn ‘c Guwp hnyrf Cfigaf.
ieh Auh smF sI, ijssmyN hirmMdr sfihb AuWqyhmly qy jrnYl isMG iBMzrFvfilaF dI ÈhIdI kfrnnOjvfn muMizaF ivc ros dIlihr PYl geI. iswty vjoNpuils aqy KfVkU muMizaFivcfly isr-DV dI bfjLIlwg geI sI. 1984 dydMigaF ny bldI AuWqy qylpf idwqf. puils nOjvfnmuMizaF nUM GroN cuwk ky JUTymukfbly bxf ky mfr rhIsI. ies dy ivroD ivc KfVkU muMzy puilsdy amly nUM mOq dy Gft Auqfr rhy sn.aijhf vrqfrf afm sI. mOq qFzv nfcnwc rhI sI.
rGbIr ivafh dy qIjy sfl puilsdf ey[ aYs[ afeI[ bx igaf qy Aus dIbdlI byt dy Qfxy ‘c ho geI. iewQy muMzy qypuils cUhy qy ibwlI dI Kyz Kyzdy sn.idn smyN puils df rfj huMdf qy rfq nUMmuMizaF df. puils aqy KfVkU muMizaFivcfly iswDf mukfblf qF ikqy ikqy huMdf.bhuqf puils iksy muKbr dI Kbr dyxnfl muMizaF nUM cuwk ky lY jFdI aqy JUTfmukfblf bxf ky golIaF nfl BuMn idMdI qylfÈF ikqy Kpf idMdI, ijnHF dI koeI AuWG-suwG nf inkldI.
rGbIr isMG ieh nhIN sI cfhuMdfik nOjvfn pIVHI df kfnUMn nUM iCwky tMg kyGfx kIqf jfvy. Auh aijhf Pisaf sI ikkMbl Aus nUM Cwz nhIN sI irhf. iewk rfqiksy muKbr dI idwqI sUcnf dy afDfr ‘qyjd sb ieMspYktr rfm rhIm dI agvfeIivc sb ieMspYktr rGbIr isMG dI tolIaYkÈn krn jf rhI sI, rfh ivc acfnkhI AunHF df ByV KfVkUaF nfl ho igaf.KfVkU Bwjx ivc sPl ho gey, pr rGbIrisMG AunHF df iÈkfr ho igaf. iewk golIAus dy idl nUM cIrdI lMG geI, ijs nflAuh QF eI Zih-ZyrI ho igaf. ies dyivroD ivc puils ny aMnHf qÈwdd kIqf.bygunfh lok JUTy puils mukfbilaF ivcmfr idwqy.
dljIq qy rGbIr dy pirvfr dy Gr
swQr ivC igaf. hjLfrF dI igxqI ‘clok AunHF dy Gr afAuNdy, pirvfr dy duwK‘c ÈrIk huMdy qy sihmy sihmy ienHF kflyidnF dI gwl krdy.
aKIr Bog ipaf. dljIq dy ipqf nyBry iekwT ivc ikhf, “dljIq myrI DInhIN, puwqrF nfloN vDyry ijgry vflI hY.ieh rwb dI krnI nUM ijgry nfl jrygI.ieh bVy hOsly nfl afpxy pqI dI Xfdivc idn kwtygI. pqf nhIN lgdf kOx TIkhY qy kOx glq? dovIN pfsIN dysL dy puwqmrdy hn.”
dljIq ny iewk vI hMJU nf zoilHaf.bhuq hI CyqI sihj ivc af geI. mihkmyny Aus nUM jo afrQk mdd idwqI, Aus nyawDI afpxy shury (rGbIr dy ipqf) nUM dy
idwqI. Aus nUM puils mihkmy ‘c dPqrivc nOkrI dy idwqI.
dljIq df supnf qF aiDafpk bxndf sI. Aus nUM puils ivc kMm krnf bhuqhI duKdfeI lgdf sI. Auh puils dy iewkAuWc aiDkfrI dI mdd nfl kYnyzf phuMcgeI. afpxy bwcy tonI nfl bVy hOsly nflidn kwtx lwgI. Aus dy ichry ‘qy iksy nyiewk idn vI AudfsI qy igly iÈkvy dy icMnnhIN vyKy. Auh sdf hfsf ibKyrdI rhI sI,pr awj Aus dI hflq vyK ky ikvyN koeIAudfs hoxoN rih skdf sI?
kuJ icr cuwp rihx ipwCoN Aus nyafpxf qOKlf dwisaf, “vIr jI, mYN ikhVfaOKf smF nhIN vyiKaf. rGbIr dI mOq nUMvI bVy hOsly nfl jiraf. ikqy tonI ‘cAus dI ipqf dI aixafeI mOq Aus dy mn
`qy bdlf, nPrq, ivdrohdI Bfvnf BfrU nf ho jfvy;ikqy Auh Gor inrfsLf nfliËMdgI vwloN mUMh nf moV lvy!ikqy Auh glq hwQF ivc nfcVH jfvy aqy awgF lfvy qymfsUmF nU M golIaF nflBuMnx lwgy[[[!”
iPlm ‘ivMtr lfeIt` ƒ ieMgmfrbrgmYn dIaF iq Mn iPlmF ‘idsfeIlYNs`, ‘krfeIË aYNz ivsprË` aqy‘QrU ey glfs zfrkI` df aMiqmkQfriss ikhf jf skdf hY. ienHF iqMnFiPlmF df kQfnk aqy ibrqFq iesiPlm dy muwK nukqy ‘rwb dI cuwp` Auqyafx ky dfrÈink isDFq dI ÈklaKiqafr krdf hY. ies isDFq anusfrjy sfrf kuJ rwb dI rËf nfl vfprdf hYqF dunIaf ivc PYly duwKF/musIbqF aqyijAUx dI Ëlflq ƒ Auh Kqm ikAuN nhINkr skdf? jy Auh bMidaF ƒ Kud ‘qytyk rwKx aqy afpxI rËf ivc rfËIrihx dI mwq idMdf hY qF Auh mOkfafAux ‘qy AunHF df hwQ ikAuN nhIN PVdf?ies iPlm df muwK ikrdfr pfdrI hoxkfrn Aus leI ieh sfry svfl bhuq
aihm ho jFdy hn. Auh rwb ‘qy ‘ivÈvfs`krn vfilaF dI iËMdgI ivc afeIaFduÈvfrIaF aqy AulJxF ivc Psy lokF dImdd leI iks ƒ pukfry? Aus kol mOqaqy ibmfrIaF dI Ëwd ivc afey lokF dydrdF df kI hwl hY? jy rwb ny ‘cuwp` hIrihxf hY qF Aus awgy kIqIaF duafvFaqy pRfrQnfvF df kI arQ rih jFdf hY?kI Aus kol mnuwKqf ƒ dyx leI koeIAumId nhIN bcI? kI rwb bMidaF dy duwKFƒ hwl krn qoN munkr hY? iPr kOx hY joAus ƒ srv-ivafpk qy srv-smrwQmMndf hY? kI dunIaf ƒ ies vwzy BulyKyqoN bcfieaf nhIN jf skdf?
iPlm ivc pfdrI ies gwl ipwCypRyÈfn hY ik idhfqI Kyqr dy crc ivcafAux vfly ÈrDflUaF dI igxqI idno-idn Gt rhI hY aqy ies dy nfl-nflafm lokF dI iËMdgI ivc pRyÈfnIaF dfgrfP idno-idn Aupr jf irhf hY. ijsidn ies iPlm dI ÈUitMg ho rhI hY, Ausidn vI crc ivc isrP pMj lok hn ijnHFivcoN iksy dy vI ichry ‘qy KuÈI aqy qswlIdf nfmo-inÈfn nhIN. ieh pfdrI ƒ iËhnIqOr ‘qy keI idnF qoN lgfqfr hYrfn kr
irhf hY. kI Aus duafrf lokF dI BlfeIaqy suK leI kIqIaF duafvF iksy aMnHyKUh ivc Auqr rhIaF hn? jy Aus dIkIqI syvf nfl lokF dy drdF df ielfjhI nhIN ho irhf qF Auh hux qwk iksBrm qihq lokF ƒ lgfqfr rwb ‘qy XkIn
krn leI pRyrdf irhf hY? ies nfl AusnUM ieh vI mihsUs huMdf hY ik ikqy iehqF nhIN ik rwb ikqy hY hI nhIN aqy Ausny sfrI Aumr JUT hI jIivaf hY. ienHFsfrIaF dlIlF df boJ Aus dI afqmf ‘qylgfqfr hQOiVaF vFg vwj irhf hY aqyAus ƒ aijhy rwb nfl nijwTx leI Auksfirhf hY.
rwb qoN bfad Aus df dUjf vwzfmukwdmf ipafr nfl hY. Aus dI pRyimkf
df ipafr Ausy kurbfnI dI Bfvnf aqyafdrÈvfd ƒ pRnfieaf hoieaf hY ijs ƒpRnfAux dI mwq Auh roË lokF ƒ idMdf hYpr Dur aMdroN Aus ƒ ieMnf iËafdf Aucf-suwcf qy pivwqr ipafr qF psMd hI nhIN.ieQy Aus df siBaqf dy rwb bfry socy-
ivrfsq-ey-isnymf
zf[ kuldIp kOrPon: +91-98554-04330
zf[ kuldIp kOr ieskflm rfhIN sMsfr isnymfdy AunHF iPlmsfËF dIisrjxf bfry sMvfd rcfrhy hn, ijnHF leI iPlmFbxfAuxf sfh lYx vFg hY.aYqkIN svIzn dy srkrdfiPlmsfË ie MgmfrbrgmYn dI iPlm ‘ivMtrlfeIt` bfry crcf kIqIgeI hY. ies iPlm ivcÈKsIaqF dy rhws aqyDVkdI iËMdgI dIaFdfrÈink gwlFbfqF hn.
–sMpfdk
iPlmsfËieMgmfr brgmYn
smJy aqy ivcfry akIidaF qy kfieidaFnfl iswDf tkrfAu huMdf hY. Aus nUM jfpdfhY ik ienHF ivcoN bhuqy afdrÈ aqy pivqrÈbd qF kdoN dy afpxI sfrQkqfguaf cuwky hn. iPr dunIaf Brdy ‘rwb dy GrF` ivc sdIaF qoNlok ienHF ÈbdF rfhIN ikhVIaFarjoeIaF kr rhy hn? Auh iesafqimk kMgflI ƒ sMboiDq hoxfcfhuMdf hY aqy pRvcnF qy hkIkqivclf Pfslf mytxf cfhuMdf hY.
bhuq sfry aflockF anusfrieh brgmYn dI afqm-mMQnvflI iPlm hY ijs ivc Auh‘rwb`, ‘ÈrDf` qy ‘ivÈvfs`vrgIaF DfrnfvF dI cIr-PfVkrdf hY aqy aMiqm PYslfdrÈkF Aupr suwt idMdf hY. iPlmivc bhuq kuJ axGV qy ax-ibafinaf hY. bhuq sfry idRÈaqy Èbd afpxy arQF qoN pfrjFdy hn qy socx leI mjbUrkrdy hn. iPlm dI bxqr ivcbMdy dI hoNd pUrI kfienfq dymukfbly hfsohIxI qy Aus duafrfafpxy leI isrjIaF inhwQIaFAumIdF qy supinaF ivc iGrI imldI hY.bMdf sfrI kfienfq ivc Kud ƒ DurI mMnxdf Brm pfldf ieh Buwl jFdf hY ik AuhmOq aqy ipafr nfl Bsm hox leI
‘ivMtr lfeIt` df asl postr.
srfipaf hoieaf hY. iPlm ivc crcjfx vflf bMdf jo bfad ivc KudkuÈIkrdf hY, ieh soc ky hYrfn-pRyÈfn hYik cIn ny prmfxU hiQafr bxf leyhn qy rwb Aus ƒ rokx ivc asmrwQhY. ieh Kbr Aus df iensfP aqy rwbIÈkqI ivc ivÈvfs AuTfAux leI kfPIhY, qy iesy nf-AumIdI ivc Auh afqm-hwiqaf kr lYNdf hY.
iPlm ivc brgmYn dI klfqimkscfeI df mukfblf sYmUal bYkyt dyzrfimaF nfl kIqf jf skdf hY ijnHFaMdr bycYnI aqy nf-AumIdI ikrdfrFqoN AunHF qoN iËMdgI ijAUx df ZMg hI KohlYNdI hY. Auh AudfsIn AudfsI vl DwkyjFdy hn aqy ieMqËfr dI lgfqfrqf AunHFqoN iËMdgI dI KUbsUrqI Koh lYNdI hY.brgmYn afpxy ikrdfrF rfhIN Drm aqy