ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ ------- …repository.vnu.edu.vn/bitstream/VNU_123/3747/1/... · 2015-11-30 · ĐẠi hỌc quỐc gia hÀ nỘi

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

--------o0o---------

VŨ THỊ NHUNG

TRIỂN VỌNG XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG CỦA VIỆT NAM

SANG NHẬT BẢN TRONG BỐI CẢNH MỚI

(2013-2020)

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ QUỐC TẾ

Hà Nội - 2015

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

--------o0o---------

VŨ THỊ NHUNG

TRIỂN VỌNG XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG CỦA VIỆT NAM

SANG NHẬT BẢN TRONG BỐI CẢNH MỚI

(2013-2020)

Chuyên ngành Kinh tế quốc tế

Mã số: 60 31 01 06

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ QUỐC TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. Nguyễn Việt Khôi

Hà Nội - 2015

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan:

(1) Luận văn này là sản phẩm nghiên cứu của tôi;

(2) Số liệu trong Luận văn được điều tra là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng;

(3) Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình.

Hà nội, ngày tháng năm 2015

Học viên

Vũ Thị Nhung

LỜI CẢM ƠN

Để có đƣợc Luận văn này, bản thân tôi đã nhận đƣợc sự giúp đỡ nhiệt

tình và sự quan tâm sâu sắc của Nhà trƣờng, thầy cô, gia đình, bạn bè. Nhân

dịp hoàn thành Luận văn, tôi xin chân thành bày tỏ sự biết ơn đến tất cả mọi

ngƣời.

Đặc biệt, tôi xin gửi lời cám ơn sâu sắc tới thầy hƣớng dẫn:

PGS.TS. Nguyễn Việt Khôi, ngƣời đã trực tiếp giúp đỡ tôi trong suốt

một năm qua, để tôi có cơ hội trau dồi kiến thức, hoàn thành tốt luận văn của

mình.

Xin gửi lời cảm ơn đến bạn bè, đồng nghiệp và những ngƣời thân trong

gia đình đã động viên, giúp đỡ tôi hoàn thành khóa học này.

Hà nội, ngày tháng năm 2015

Học viên

Vũ Thị Nhung

MỤC LỤC

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................ 1

DANH MỤC BẢNG ......................................................................................... 2

DANH MỤC BIỂU ĐỒ .................................................................................... 3

PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................... 1

CHƢƠNG 1: CỞ SỞ LÝ LUẬN VỀ XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG VÀ TỔNG

QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU .............. Error! Bookmark not defined.

1.1. Cơ sở lý luận về xuất khẩu lao động ..... Error! Bookmark not defined.

1.1.1. Khái niệm ........................................ Error! Bookmark not defined.

1.1.2. Đặc điểm của hoạt động xuất khẩu lao độngError! Bookmark not

defined.

1.1.3. Bản chất của xuất khẩu lao động ... Error! Bookmark not defined.

1.1.4. Các yếu tố tác động đến hoạt động xuất khẩu lao động ......... Error!

Bookmark not defined.

1.1.5. Các hình thức xuất khẩu lao động .. Error! Bookmark not defined.

1.1.6. Sự cần thiết của việc xuất khẩu lao độngError! Bookmark not

defined.

1.1.7. Vai trò của việc xuất khẩu lao động Error! Bookmark not defined.

1.2. Kinh nghiệm của một số nƣớc trong khu vực về xuất khẩu lao động

...................................................................... Error! Bookmark not defined.

1.3. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tàiError! Bookmark not

defined.

Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Error! Bookmark not defined.

2.1. Phƣơng pháp nghiên cứu ...................... Error! Bookmark not defined.

2.2. Thiết kế câu hỏi nghiên cứu .................. Error! Bookmark not defined.

2.3. Phƣơng pháp thu thập dữ liệu : ............. Error! Bookmark not defined.

2.3.1. Thu thập số liệu thứ cấp : ............... Error! Bookmark not defined.

2.3.2 Thu thập số liệu sơ cấp: ................... Error! Bookmark not defined.

2.3.3 Phương pháp xử lý thông tin ........... Error! Bookmark not defined.

Chƣơng 3: THỰC TRẠNG XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG CỦA VIỆT NAM

SANG NHẬT BẢN TRONG BỐI CẢNH MỚIError! Bookmark not

defined.

3.1. Tổng quan về hoạt động xuất khẩu lao động của Việt nam sang Nhật

Bản từ năm 1992 đến nay. ........................... Error! Bookmark not defined.

3.1.1. Tổng quan về hoạt động xuất khẩu lao động của Việt Nam thời

gian qua .................................................... Error! Bookmark not defined.

3.1.2. Thực trạng Xuất khẩu lao động của Việt Nam sang Nhật BảnError!

Bookmark not defined.

3.1.3. Thuận lợi và khó khăn về xuất khẩu lao động của Việt Nam sang

Nhật Bản trong bối cảnh mới.................... Error! Bookmark not defined.

3.1.4. Đánh giá, phân tích kết quả điều tra khảo sát về xuất khẩu lao động

của Việt Nam sang Nhật Bản trong bối cảnh mớiError! Bookmark not

defined.

3.2. Đánh giá cơ hội và thách thức về xuất khẩu lao động của Việt Nam

sang Nhật Bản trong bối cảnh mới .............. Error! Bookmark not defined.

3.2.1. Những cơ hội ................................... Error! Bookmark not defined.

3.2.2. Những thách thức ............................ Error! Bookmark not defined.

3.3. Một số giải pháp nhằm nâng cao tận dụng các cơ hội và hạn chế

thách thức về xuất khẩu lao động của Việt Nam sang Nhật Bản trong bối

cảnh mới ...................................................... Error! Bookmark not defined.

3.3.1. Định hướng và mục tiêu xuất khẩu lao độngError! Bookmark not

defined.

3.2.2. Một số giải pháp nhằm tận dụng các cơ hội, hạn chế các thách thức

để tăng cường hiệu quả xuất khẩu lao động của Việt Nam sang Nhật Bản

trong bối cảnh mới .................................... Error! Bookmark not defined.

Chƣơng 4: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...... Error! Bookmark not defined.

4.1.Kết luận .................................................. Error! Bookmark not defined.

4.2.Kiến nghị nhằm tận dụng cơ hội và hạn chế thách thức để tăng cƣờng hiệu

quả về xuất khẩu lao động của Việt Nam sang Nhật Bản trong bối cảnh mới

...................................................................... Error! Bookmark not defined.

4.2.1. Kiến nghị đối với quản lý nhà nước:Error! Bookmark not

defined.

4.2.2. Đối với Doanh nghiệp ..................... Error! Bookmark not defined.

TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. 2

PHỤ LỤC

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Ý nghĩa Từ viết tắt

Khoa học công nghệ KHCN

Lao động Lao động

Xuất khẩu lao động XKLĐ

2

DANH MỤC BẢNG

STT Bảng Nội dung Trang

1 Bảng 3.1 Lƣợng xuất khẩu lao động của Việt Nam giai đoạn 1992 -

2014 51

2 Bảng 3.2 Tổng hợp số lao động theo ngành nghề của lao động xuất

khẩu Việt Nam sang Nhật Bản 54

3 Bảng 3.3 Cơ cấu ngành nghề lao động xuất khẩu của Việt Nam

sang Nhật Bản 55

4 Bảng 3.4 Đánh giá về thực trạng xuất khẩu lao động của Việt Nam

sang Nhật Bản 59

3

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

STT Biểu đồ Nội dung Trang

1 Biểu đồ 3.1 Thị phần xuất khẩu của Việt Nam trên thế giới 36

2 Biểu đồ 3.2 Tốc độ tăng trƣởng quy mô lao động xuất khẩu của Việt

Nam sang Nhật Bản 53

3 Biểu đồ 3.3 Cơ cấu ngành nghề lao động xuất khẩu sang Nhật Bản

năm 2014 56

4 Biểu đồ 3.4 Đánh giá về thực trạng xuất khẩu lao động của Việt Nam

sang Nhật Bản 56

PHẦN MỞ ĐẦU

1.Tính cấp thiết của Đề tài

Đẩy mạnh xuất khẩu lao động (XKLĐ) là một chủ trƣơng của Đảng và

Nhà nƣớc, đƣợc coi là một chiến lƣợc quan trọng, lâu dài, góp phần giải quyết

việc làm, tăng thu nhập và cải thiện đời sống cho một bộ phận lao động, tạo

nguồn thu ngoại tệ cho đất nƣớc. XKLĐ còn là biện pháp để tiếp thu, chuyển

giao công nghệ tiên tiến từ nƣớc ngoài, giúp đào tạo đội ngũ lao động có chất

lƣợng và tăng cƣờng các quan hệ hợp tác quốc tế của Việt Nam, tạo điều kiện

cho Việt Nam hội nhập sâu hơn vào khu vực và quốc tế. Khu vực Đông Bắc á

có các nƣớc có trình độ cao về phát triển kinh tế, khoa học, kỹ thuật và công

nghệ, trong đó Nhật Bản là nƣớc công nghệ nguồn, là nƣớc có nhu cầu nhập

khẩu nhiều loại lao động. Vì vậy, XKLĐ sang quốc gia này còn có mục đích

tiếp thu các kiến thức khoa học công nghệ (KHCN), kỹ thuật sản xuất tiên

tiến, kinh nghiệm quản lý, kinh doanh hiện đại , nâng cao tay nghề và rèn

luyện tác phong công nghiệp cho ngƣời lao động. Thực tế, Nhật bản là một thị

trƣờng XKLĐ quan trọng đối với Việt Nam. Từ đầu những năm 1990, hoạt

động XKLĐ của Việt Nam sang Nhật bản có hạn chế tuy nhiên nó lại có tác

động tích cực đối với ngƣời lao động cũng nhƣƣ đối với sự phát triển chung

của các ngành, địa phƣơng của Việt Nam.

Mối quan hệ Việt Nam – Nhật bản ngày càng ấm dần lên và nó đƣợc

đánh dấu đậm nét trong chuyến thăm Nhật Bản của thủ tƣớng Nguyễn Tấn

Dũng vào tháng 12 năm 2013. Tiếp thêm cho mối quan hệ ngày càng trở nên

tốt đẹp, trong chuyến thăm Nhật Bản của chủ tịch nƣơc Trƣơng Tấn Sang đã

đánh dấu một mốc son lịch sử ngoại giao giữa hai nƣớc vào ngày 20 tháng 3

năm 2014. Kể từ đây, Việt Nam – Nhật bản trở thành ngƣời bạn thân thiết

toàn diện, Nhật Bản coi Việt Nam là đối tác chiến lƣợc. Hai bên nhất trí hợp

tác toàn diện mọi mặt trong đó có hợp tác nguồn nhân lực.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Tiếng Việt

1. Lê Xuân Bá và cộng sự, 2003. Một số vấn đề về phát triển thị trường lao

động ở Việt Nam. Hà Nội: Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật.

2. Ban Chỉ đạo điều tra lao động - việc làm Trung ƣơng, 2004. Báo cáo kết

quả điều tra lao động - việc làm. Hà Nội, ngày 01 tháng 7 năm 2004.

3. Bộ Lao động - Thƣơng binh và Xã hội, 2003, Báo cáo về tình hình xuất

khẩu lao động và chuyên gia 2001-2003 và phương hướng đến năm 2005.

Hà Nội, năm 2003.

4. Bộ Lao động - Thƣơng binh và Xã hội, 2003. Báo cáo tổng kết và triển

khai Nghị định 81/2003/NĐ-CP của Chính phủ về xuất khẩu lao động và

chuyên gia. Hà Nội, năm 2003.

5. Bộ Lao động - Thƣơng binh và Xã hội, 2003. Báo cáo tình hình và biện

pháp tăng cường quản lý tu nghiệp sinh Việt Nam tại Nhật Bản. Hà Nội,

năm 2003.

6. Bộ Lao động - Thƣơng binh và Xã hội, 2003. Thông tư hướng dẫn số

22/2003/TT-BLĐTB&XH ngày 13/10 về thực hiện một số điều của Nghị

định số 81/2003/NĐ-CP ngày 17/7/2003 của Chính phủ quy định chi tiết

và hướng dẫn thi hành Bộ Luật lao động về người lao động Việt Nam

làm việc ở nước ngoài. Hà Nội, tháng 7 năm 2003.

7. Bộ Lao động - Thƣơng binh và Xã hội, 2003. Đánh giá thực trạng và các

giải pháp đảm bảo thực hiện các nhiệm vụ thuộc lĩnh vực lao động -

thương binh và xã hội theo tinh thần Nghị quyết Đại hội IX của Đảng. Hà

Nội , năm 2003.

8. Bộ Tài chính - Bộ Lao động - Thƣơng binh và Xã hội, 2003. Thông tư liên

tịch số 107/2003/TTLT-BTC-BLĐTB&XH ngày 07/11 hướng dẫn thực

hiện chế độ tài chính đối với người lao động và doanh nghiệp đưa

người lao động Việt Nam đi làm việc có thời hạn ở nước ngoài theo quy

định tại Nghị định 81/2003/NĐ-CP ngày 17/7/2003 của Chính phủ. Hà

Nội, tháng 7 năm 2003.

9. Chính phủ, 1999. Nghị định số 152/1999/NĐ-CP ngày 20/9 của Chính

phủ quy định về việc người lao động và chuyên gia Việt Nam đi làm việc

có thời hạn ở nước ngoài. Hà Nội, tháng 9 năm 1999.

10. Chính phủ, 2003. Nghị định số 81/2003/NĐ-CP ngày 17/7 của Chính phủ

quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Bộ luật lao động về người lao

động Việt Nam làm việc ở nước ngoài. Hà Nội, tháng 7 năm 2003.

11. Nguyễn Duy Dũng, 2004.Thực trạng phát triển nguồn nhân lực ở Nhật

Bản những năm gần đây. Nghiên cứu Nhật Bản và Đông Bắc Á.

12. Đảng Cộng sản Việt Nam,1998. Chỉ thị số 41-CT/TƯ của Bộ Chính trị về

xuất khẩu lao động và chuyên gia, Hà Nội, tháng 9 năm 1998.

13. Đảng Cộng sản Việt Nam, 1997. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần

thứ VIII. Hà Nội: Nhà xuất bản Chính trị quốc gia.

14. Đảng Cộng sản Việt Nam, 1998. Văn kiện Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp

hành Trung ương khóa VIII. Hà Nội: Nhà xuất bản Chính trị quốc gia.

15. Đảng Cộng sản Việt Nam, 2001. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần

thứ IX. Hà Nội: Nhà xuất bản Chính trị quốc gia.

16. Đào Công Hải, 2004. Một số nét mới về thị trường lao động Hàn Quốc và

triển vọng đối với lao động Việt Nam. Hà Nội: Nhà xuất bản Lao động và

xã hội, trang 5-7, 15.

17. Trần Văn Hằng, 1995. Các giải pháp đổi mới quản lý nhà nước về xuất

khẩu lao động ở Việt Nam trong giai đoạn 1995 - 2010. Hà Nội: Luận án

tiến sĩ kinh tế, Viện Kinh tế học - Trung tâm Khoa học xã hội và Nhân

văn Quốc gia.

18. Trần Văn Hằng, 2002. Đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu nhân lực có kỹ

thuật cho công tác xuất khẩu lao động. Việc làm ngoài nƣớc, trang 3-6.

19. Dƣơng Phú Hiệp và Vũ Văn Hà, 2004. Quan hệ kinh tế Việt Nam - Nhật

Bản trong bối cảnh quốc tế mới. Hà Nội: Nhà xuất bản Khoa học và xã hội.

20. Hội đồng Bộ trƣởng, 1991. Nghị định số 370/HĐBT của Hội đồng Bộ

trường ban hành quy chế về đưa người lao động Việt Nam đi làm việc có

thời hạn ở nước ngoài. Hà Nội, tháng 11 năm 1991.

Tiếng Anh

21. Cabinet Office and Government of Japan, 2004. Annual Report on the

Japanese Economy and Public Finance 2003 - 2004. http://www5.cao.go.jp.

22. Ames Gross and Rachel Weitraub, 2004. 2004 Human Resources Trends

in Japan. http://www.pacificbridge.com.

23. Soo Kyeong Hwang, 2005. Korea’s Labor Market: Recent Trends and

Outlook for 2005. Korea Labor Institute, e-Labor News No39,

http://www.kli.re.kr.

24. Manolo I. Abella, 2004. Labour Migration in East Asian Economies.

International Labour Organization (ILO).

25. Pacific Bridge Inc, 2003. Human Resource Issue in Asia (Presentation).

http://www.pacificbridge.com.

26. Yoo Kil - Sang, 2004. Migrant Workers’ Labor Market in Korea. Korea

Labor Institute, http://www.kli.re.kr.