This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
227
TSARIN KALMOMIN
HAUSA-BOLANCI
A a , g
aía aía, í
abarba b rba
abaya bay
abin ti = ti, y , íy n, íy ti abin fa i p rni abin hannu yum mb , yum sara
abin mamaki aib
abin nan nn , sunto g di, íy n em
abin tausayi kinj al b
abin zargi g b ga solo
abinci amp , mp ni, t shi abinci (iri) d ji = d zi aboki an s‰b , an z˘m , z , z ti aboki(ya) s‰b
abokin wasa an z ro = an w shi abota z˘m
abu íya, íy
abus t r re pempel
abuta s‰b
adada t mtim
adalci ad l adana d nu
adda dda
addini d n
adduía duw , ng lpu
adduía, yi d kk nu, p ns b˘
ado zanzana
ado, yi rnu, r nk u
adudu kubu
aduwa z ng
aduwa (íyaíya) n ke
agalawa ag law
agana zanzana
agara ngor om
agazawa k du
agogo goggo
agwagwa yar ba = y wi yar ba
ahankali l
ahap! app p i ahu p
aibu l‰g , n nk
aika t bbu, z , zowu
aikata r ttu
aike s rni aike, yi s rnu
aiki r ta, s rnu
ajiya z íí
ajiye d su, z
aku kku, jijj m ko = jijjim k
akumari p raj = nt l s
akurki bi ik
akushi k˘tum
akwai and
akwala ss n
akwati k˘t
akwiya rk , ˘shi akwiya mai baza b za
akwiya tsohuwa k za (˘shi) alaíada t l be
alade alad
alallaka k ll -kelle
alam sh pp l Yam l alama l mi alaro al r
alíada d , l d
alíajabi aj p, l j b , w j b
alíamari lam r
228 Tsarin Kalmomin Hausa-Bolanci
alayyaho layy po
albarkaci s w pu
albarkata r pu
albasa lbas r
albasar kura lbas r k ki albashi k r
albishiri lbish r
alfahari ag la, kolk l alfowa wo
algaita lg t
algarara ash sha
algashi alg ji algus nj kk nj r
Alhaji l j
alhaki nd , wula = ula
alhamdu lillahi lamd l l y
Alhamis l m s w
alheri h r, sh uta
alhudahuda d - d
alilliba r r mb
aljani jinn , s nkau
aljanna jann
aljibus k e
aljihu rubu
alkaki lk k
alkama alkam
alkamar tururuwa d ngirm
al alami lkar m
al ali lk li Al urani L k r m
alkyabba lkebb
Allah All , ndag i, Y mba
Allah shi ara! ndikk ni Allah? (gaskiya?) yy
alli lli allo llo
allon kafa a papp
allura lipir
almajiri p k ra
almakashi masak = mashak = mak s
alututtuki ndag ra
alíumma k ndig i alwala wol = ol alwali luwar
alwashi lw shi amai m to
amalanke malanke
amana m n
amarya amarya, mokiri ambaliya l y yu
ambata t nu, t ngu
ambeci gu o
amfani bot , paid
amini an z˘m , y rma
Amirka m rik
amma kala = k
amosanin ashi w riya
amsa lowu, m tu
amsa amo bas, bilok, b k = mb k,
, or ongiro, d lt m, dap,
d l l , d md m, d y d y d y ,
d l ss, dup-dup, al al, am, ap,
k k, el, el el, , il, iwir, ot, z t, gangan, gar,
go om, g ríy k, g r s, gurut, jo = jol, j g = jogo , jol = jo , kaca-kaca, k k r-k k r, kal, k lw s,
ka , kar, k r i-k r i-k r i, kasshiy t , k t mt m, k y -k y , k íy r t, keker, kel, k le -k le , k c -k c = k sh -k sh ,
ki ak, ki ak-ki ak, kikilkil, kikis-kikis, kip, k sh -k sh = k c -k c , kitip, k y -k y , ko op = kop,
konjom, kop = ko op, koshor-koshor, k t r s, ku el, ku ul-ku ul, kup, k rshet-k rshet, kurus, kurut, kus-kus, lai, laka,
l m, lap, lar s, l bl b, liklik,
lukup, lut, mb t, mbo , mb k = b k, mbuket, m r l, miu, m˘t i, m sk l-m sk l, murus, mut, ndat, nd m, ndir, nenet, ng r -ng r ,
nyimnyim, ny ny = ny ny ny ,
nzik, nzil, nzo , p , p l i, parak,
p u, pau, p , pel, pelem, p ok-p ok, pil, pilim, pilla-pilla, pir,
pit, piu, piyot , pok, porot, porot, p rs l, put, p t m-p t m, ra al, rak, rap, rim, ros, r i, rui, r m-r m-r m, rumus, s k -s k , sanga-sanga = s ng -s ng , sap, sh , shai, shar, sherep, shi ok, shit, s ok-s ok, sur-sur, surut, tai = tai-tai,
Tsarin Kalmomin Hausa-Bolanci 229
t k sh , t sh k, terem-terem, tir,
tirik, tu ai, t ng l, t r -t r ,
w l l , w l k, yak, y ng -y ng ,
y r , yen, yep-yep, yim, yirin,
íyulul , zazza = z zz , z nk l, zinkil, z
amshi l ush
amso amo k, íyira
amya g t
anga ang
ango ang , an kai b n m p‰yo,
m kki angurya z rzir
anini hant = ant ankara b e, b u, ng s nu, t ni
ngo m = t n ng m
annabi Annab = Nab
annoba sh r mba
anya any
ar ush
ara aru
aradu t nn
araha r ha, k p r
ararra i d ddi arautake nge
arbaíin ko po o
arewa ushi, gudi armashi s nd
arne kird
arziki d ra
Asabar Supud
asabari kasar, kor -k r
asali g d m
asara sar
ashe nn , k n
ashirin ko b lou
ashuwaki sh w k
asiri sir, otto P nn ram
asirka asirka
aska aska, mash r
aski, yi z m
assha ai, ayy , nts
asuba b y r , sh nd l asusu as s
atishawa ashit = accit = haccit attarugu tt rubu
auduga l˘lo
auna k ptu, koru
aura k
aure k i b n
auren gado, yi b ssu
auta ngur-wo i aíuzubillahi y r s l
awaki uww
awo korya
aya b yam
aya ta Al urani t s
aya-aya k j j = (Ng) k j j b n
ayaba y b
azahar duw r
azara b g r, zertek
azumi aj mi = az mi, kuj m
azurta r pu
azzalumi an har m = an z mba
B ba d , pa
ba da baya b ra boi ba da ha uri na b
ba, ba tare da... ba w r
ba, ba...ba sa
ba... ba say
baba b , b , b , B , b ba, d lt
baban b‰-, b‰ti Babarbare Zan
babba s r
babba da jaka j ng m
babbaka z nk nu
babbake b w su
babban yatsa k l n b˘wu
babbar riga bull m
Babbar Salla Sall L ya
Babole am Pikk
babul b bul
Babur B bur
bado g gose = g sgos, pitipiti d r ns i
bado ja d sh
bado, iri m , m r o
baduku an sum
230 Tsarin Kalmomin Hausa-Bolanci
ba i z u
bafade kokina
baffa b g na
Bafilatani Pil t
baga b g , g le
bagaruwa jidimi bagayi g n
Bahaushe p no = p no
bai-bai b i-boi baitulmali b it lm n
baiwa b y , j w , l it
baje l k tu, mb t lu
baka r ya
bakace s ttu
bakan gizo sa yamba
Bakarekare Karkare
baki b˘ m m
baki aya b˘ m‰
baktatan gam ila
bakwai b wulo
bakwala be ere
ba i b í m
ba in ciki b í m t lo
ba o m m n p we, ng ropi ba urna y g ni balaíi j yib
balambo b l mno
balbela shanshala = cancala
balle b re
bambami tetemshi bambanta s˘ tu
ban da ban g
ban kwana, yi m t b˘
bana s niy
bana (kifi) k l p
Bangamo Ng m
Bangazari Ngaz r
Bangizme Nguzum
bango bongo
banke m kku
bante b ntel banza p s , sar i bappa b ban le, b ban s r , b
le, b s r
bar a gurbi k le
bar-ni-da-mugu borso
bara al r , b d , mb no
barandami g mpa
barara, yi buyu
barba a p t
barbaji r nji, mb reti barbara , k na
barci nj l
barde barde
bare badaw i, bar , b re, b re
barewa b r wa
bargi z la
bari d yi, deyu = dewu, ssu
bari in... ‰
barka bark
barkono sh tta
baro nguru
basa gusu
basarake am men , an yel
bashi g dum, zontumo
bashi, ci z nt mu
basukur k ld g
basur denker
Batangale Tang le
batauye nj nni = nzonni Batere T r
batsa la
batsiya k m = k me, y lp t
Bature N s ra
bau e s llu, w pu
bauri rr k , d k
baushe t saki = lish n k m
bauta b y
baíude d
bawa b y , ng rum
baya boi bayan gida boi b n, boi b n
bayan hannu boi sara, k mb s ra
bayan afa boi shek , k mb sh k
bayar onu (plac. g nu) Bayarabe Yar ba
bayi j bb
baza am ra, b za, bij j = biz j ,
l rtu, l k tu, mb r
bazara wamb yi bazawara ni duwo b˘(n ), zaw r
bazawari an duwo b˘
bebe b be, s˘ma
bege m p y
Tsarin Kalmomin Hausa-Bolanci 231
begila b g l
beguwa j j = z z
beli k r
bera b r
bi ppu
bi sartse b sar
bi ta da zugu d rmi g na = d rmi Makk
bi-da-bi s ri = sh ri bi-rana gu um m , k ng lkaski bice mb ttu
bida bid
bijimi b jimi biki tere
biko p nji = k nji, ppu, m t
bincika w lk u, y r lu
bincike c cc nu, r wwu, y llu
bindi nj iri = nj ir
bindigar toka b ndig b to
bingdiga bundik
binne mb lu, íy w
birbiri mb l gud wi birbiro t l k
birgila j g lu = z g lu
birgima b mb lu
biri b d
birkitacce w ssh -w ssh
biro lkar m
bishiya r we
bishiya (iri) aj jj , b l w si, lam = d da, d kerwo = g l ndi, d k k mo, Dal d n , d m k ,
d mb solo, d r k sirmi = d rd k s mi, d m m cci, gakki o, g˘ti le,
g g w , g l ndi = d kerwo, g re, kangi ar, kar mbit , k sh u k y u, ki ak-ki ak, ko d mo,
kumpa g r , k r ng , m aki g r , m l n , m mitt , mbal ,
m˘r -m‰r , m s n k r ,
nd musi, s nt lailai, sh kai g igoi, sh m b ba = s m b ba, sh la kad m, sirki y wi, t kk la,
t wakk l , t nj l, t rni, t˘sh , t shi, usel, z nd , z ude, z wa g b ,
z mbu
biski arg m
bismillahi bis m ll y = bis m
biso mb l
biya d ggu, d g nji, j mako
biyar b
biyu b lou
biyun boll ngi bodari k l -k la, k rki boka am bongira, nd g ya
bola (doki) g ny
Bolanci b˘ p kk
borin tinke j ga
Borno B hum
botso, yi d ng nu
bubbuga g d bu
budurwa g ny , k yanga
bu e w
bu e (fure) b tt
bu e, a w˘t r˘
buga b , gowu, ng˘lu, z lu
bugawa b shi buge t ccu = t sshu
bugu s
bugun ciki, yi s k nu
buhu b ku = b hu
bukka nd ri bula z rgin
bulala bil l = bul l , k l mbu
bulama bulam
bulo jal p
bultu ziriu
bulu l p l
bun u, yo dusu
bunsuru b b
bununu b w
bura p t
burabusko b r busk
burakusko z yy
burburko burburk
burburo i burdo w d d
burga b rg lu = b rg lu, t k lu,
w shi Pukuma, z k lu
burgami ngirki burodi bur‰d
burugali bur g li busa bilu, buyu
busasshe p íí n
232 Tsarin Kalmomin Hausa-Bolanci
bushasha b nn te
bushe p ííu
bushiya k m , ng m sh = ng m s
buta j wi, k b r sh = k b r s
buta (iri) kulu
butari buw
butulci bang , kud d
Buzu B zu = H n Gamb
buzuzu b z z
a atu w lga
aci j u
acin rai ja o tilo
ambare potu, w n yu
am are b llu, w lku
angare lepe, l ttu, lotu
arawo an d mo, an shiri are s llu, t ll
argo orgo
ari, yi s r
arna nna
arza r ppu
ata j ttu, s l , s y , t mbu
ata fuska t r nu
ata rai g ush t lo, j t lo
atar s t , t mb tu
auna k‰m
aure gud wi awo b mb r , boi rewe
era k sum
era (iri) íyíy k = h íyíy k , w leki incina njilu
oye b nku
uga t u mbole
ul ula b ttu
ullo z l
urme b rmu, g n
uya baru, b nku
C caca sh sha d‰do, s k tir
c cc kai caccakula m sh u
caccanga sh ssh nga = c cc nga
cafe tapu
cafke g mmu
caka d u
caku e nj k , nj k u
cakulkuku ngo
cakwaikwaiwa wuy k
can payy [payy í], payy , tan [tan í]
can wurin paipayy
canjaras birt
canki-canki b w l
canza p sk u
cap i d mb r mb
cara kokk r‰t
carafke jit ndi, l kk l
carki t rki casaíin ko ‰n m
cassa k le
cazbi t bji ce da ndu
ce iya sh la
ce iyar tsuntsu sh b d
ceta y rru
ceto r r
cewa n
ci nga u
ci (na harka) t
ci (tuwo) t
ci gaba t na d m
ci zarafi zar pi ci zogale mi i-mi i = y ro g allumi ci-rani kurna
cibiya t mba
ciciya s r nsh
cida t nn
cika j˘tu = z˘tu, ng mtu, ngomu
cikakke danan , g man , sorom
ciki wo, g wa
cikin g , g , pai
Tsarin Kalmomin Hausa-Bolanci 233
cikin gari d ll b nni cikin mace w i = i ciko, yi j˘tu = z˘tu
cilakowa shiy ta = ciy ta
cilakowa mai jan baki t ng
cimola sh re = s re
cin fure b , b shi cin hanci d wa ad
cin ruwa g r
ciniki gojjo
cinta b ttu
cinya gol m, p ndo
cinyayye ss n
cire g˘ru, sh ttu = sh ttu
cire rai p a tilo
cirnaka kurm sh = kurm s
citta mai yatsa sh tta sh‰r n
ciwo p
ciwon kai m‰jin
ciwon sanyi íyop b m m roki ciyar s u
ciyawa s r
ciyawa (iri) az n d , b mb l , b y ka ar, dimíyi, g mpirit, gondi mokiri, g s g sung , jimu, k j j d‰sho, lem e, mokiro, nd ze,
ndond liy , sh ngad , yay shi ciza wodu = odu
cuccusa m kk u
cu a g rk u
cu anya b sa
cuna lamb j
cura b tu, kku, kk ru
curi ukk
cusa d u, d nk u, sh ku
cuta b íyi, rann , sh shu, sh ta,
w l l
D da g , g da, l = y
da can g g y y
da arfi gong n
da kyar g ket
da kyau gong n , s i da kyau sosai g llaka
da wuri b
da yawa g do
da-na-sani b k
daa k t , kis t , k˘, nakat , w nj = nj = nz
daa ma k˘y
dabaibaye b yu, t su
dabam bam
daban b mbam, g de
daban daban g rg de
dabara d b r
dabba dabb
dabgi k i dabino d bin , k l m
dabino, fure pilili dabo m na
da a t u
dacewa g da, g man
dada g rz
daddawar batso d ns
daddoka gu o
da e da u
da i z i da in cin abinci d n sha
dafa nku, k mt , r u
dafa nama k w ltu
dafara d kulkuli = dakulk li dafi n , k˘l , l l
daga ko
daga baya ko boi dagaci l w n
dage d uru, ng shi = ng si dai dei daidai wan , g man
daji bumbu, m la
daka daku
daka gari b g du
dakakken tsingaro k t
dakali d g li = ind ra, ding , ind ra = d g li
dakare d nt r
dakaren kurmi j ya
dakata n ssu
dakatar ng ttu, r˘nu
dake imb r, wambai
234 Tsarin Kalmomin Hausa-Bolanci
daki-daki s ri = sh ri dala be ere, p tak
dalili d l l, dilb
dama d ma, d mu, d m tu, ndo u,
nd k u, nd w , nj lu = nj lu,
nj lu = nj lu, s r n t sho, t sho,
íy utu
damagere ng shi = ng si dambe dembe
dambu s rra, z yy
dami ng ry
damina puz
damisa g ngu
dam a d ku
damo k nji damo (iri) k nji dimíyi damu íyowu
damuwa d kundu, do d i = dodd i, íy w n k˘yi
dan-dan-dan d n-d n-dan-dan-d n
dandake d ltu
dandali palta
dandami b ram
dandana bil l al nsh ri danga dakka
dangi r
daniniya d n niy , d walwas
dankali d nkal dan ara d u
dan o l kk
dan o-dan o nd kk m
danna k ltu, nj kku
dantse mb
danya shemsh m = shamsh m
dara dar , zuru
dara-dara z lt m
daraja m yab
darbaji dang l
darbejiya n m
dar a nd ur
dare b
dargaji = dargaza kuimi dari mayaya
dariya z ro
darni dakka
darzaje purp
dasa k
dasashi d ng m
dashe k
dashi s suwa
daskare nzoru, sunu
daskarewar afa íy mar
datsa rupu, w ccu = w sshu
datse nd u, s llu
dattijo bal w , ndott
Dauda D wu = D wud
dau a b rb i, ngo irom = ng r m
dau ar kunne íyoppa kumo
daure d uru, k mtu, ngor g wa,
t t yu
dawa k t
dawa (iri) wu muíya, b za, g rj l ,
l t , w jir
dawa ja d sh , j r m
dawa-dawa p rel = perel dawo men
daye g ru
dayi arak r mo
didare d d r
didddige b li diddiga k sk se, sh kk m = c kk m
diga dund r s
digirgir jengi er
dila dila
dindimi d mp l m
diío d w
dira j ggu, k rmu
direba d r‰b
diri lo
dodon kunne nonti kumo
dogo g ra , p rt t , T‰r
dogon numfashi g ro
doka d‰k z na, duwu
doki d‰sho
doki (iri) b di = d‰sho b di, d gil, k r
doki ba i b k r
doki fari k li doki ja s k ro
doki mai danda b˘l
dokin ofin dob˘b n
dokin wuya boi d o
dokin zage j˘t
Tsarin Kalmomin Hausa-Bolanci 235
dole njei dolo d dum, s me
domin b˘, b˘ ‰, nko
don Allah k kkam
don me b˘ l (w ), nko l
dorina n m
doron dabba ker
dosa ko u
doya d‰y
doya (iri) z m k
duba wu, moyu
dubanin dawaki b r r t mshi dubu b íyi, dibu
dubura m z rz r
dudduga d nge
duhun kai b í m k˘yi dujal d jal duji d j = d z
duk aya kal duka cap = cappi = shap, git = gitti,
kirkir, shaki dukanci s m
dukiya d ra
du a ng nu
du ushi k r m
duma p íum
dumar rafi z mb y uno
dum u e ire
dumno d wa
dumya d m
dundu, yi kku
dungu d ngu, dungulum = d ng l m
dungum sorom
dungun gini sh l k
dungure b‰tonk riy
duniya d n y
duri w te
durumi d rmi durwa dirw
dusa b n , p y
dushe (murya) l su
dushewa m íyíyau
dutse g sho, guz ra
dutsen gurza kuíyíya
dutsen ni a b ni dutsen ni a (tsoho) bini-b ni dutsen wuya mus r, ng l
duwu ng rw
a b
abiya biy
aci ttuki = ttuk
aci- aci d k
a ali ng k
a oya b r za
afawa k
afe ng ru
aga tu, j tu = z tu, z tu = j tu
ai ai palpal aki b n, g b n = g b m
akin gizogizo b l l la
akin kara b d
akwara kurk r
alibi p k ra
amara b g d
ambiía k ndig i ame j r u = z r u
an l yi = l i an bawa sunsin = sunshin = shunshin
an dutsen ni a anku
an umi l ml m
an fashi an kacco = an kassho
an galafe k rp t = t k k rp t
an halal ad m
an icce l yi rewe = l i rewe
an ka an njo irom
an kunne ti b˘ k mo
an an ane min yilin
an arami il il an odago b r ma
an ure k l n b b n , k l n boi an mazarin iya j ng -jongo mbuzam
an tika kurk
an tsaka ekkirek, k i an tsako l w y wi ana la, anu, iyu
angal b l t
ani d m ko wunti g kalwa, k a
236 Tsarin Kalmomin Hausa-Bolanci
anka afi m aki kosum
anuwa l w n˘nu
anye g r n , sain
ari dalma, k oti, t muíyi ata kakkara k shi auka k nsh , konu
aukan budurci k na kuyanga
auke (ruwan sama) d ru
auraya l nk nu = sh nk lu
aure ngoru, r˘nu
aure kai ng ra k‰yi auri ng ry
aurin ciki ng ry na = ng r n
awisu sh h m B hum
aya m‰
aya da b˘ m‰
aye p˘ku, p lku, t r , z r
ebe p kku
iba b ll , y ntu, íy llu
iga kku
igirgire dan r
igo okko
ika mb ltu = m ltu
imama k mt
imamme k m n , ur m
ingishi, yi sh ng u
inka d n u
inka warya t kku
inya d we
irka imu
iwa m roki ora gosu
orawa m cci = m sshi orawa (fure) b t k e
orawa (kifi) d g l , j l m
orawa (íyaíya) ng y k˘ i ori gandilo
oyi b jin
umi lailai = l il i un u j ng rm = z ng rm
unguma g r nu
ungushe tand
ura nzolu
ure, yi sh kku = s kku
uwawu b˘ d i, sumbu
osana d lo
E eriya mb r m (r diy )
F fa d , p
facaka bad li fada b ni moi fadama l mp
fa a poru, w shi fa i p kk t k, s˘ru
fa in rai rekke , s rin t lo
fa uwar rana g n p ti, p ti b tt b nji
fafa d d m
fafara z w ru
fafe to u
fahimta y kk n
faifai k mb
faifai (iri) b k , d karma
fakara t rw shi fa o p l li faliya k l p
fallasa p ll su, r t g denj
fam p m
fama w rs ngul
fangami pangam
fansa w ng , w ngu
fanshi k r
fara b mb , zalu
fara (iri) am bongira, mma lo, mm sul , d karma, gutu g sho,
kukk l t , l kk b l , mb r r ,
nj m = nz m , nyanyatt ,
shall
fara namiji (iri) an ng re
farar daka jal u, kumbule
farar asa g‰l
farar aya sh ri = s ri farar aya (iri) d ji = d zi farauta b r
Tsarin Kalmomin Hausa-Bolanci 237
farautar tsuntsu d k i farce k r m
far e b l , dolu, g r = w r
farfa iya m íyur
farfa o p ktu
farfara l kkit
farfara (iri) l kkit b mni farfasa r k u
fari bakit , dabal m, g b ga, p t l ,
poishi fari (iri) cicc w t
farin ciki g r y , z i wo
farin ciki, yi g r yu
farin jini m yab
farin wata b˘ p tire, p tire
farji w te
farkar j tu = z tu
fartanya j
fartanya tsohuwa p ta
faru d lu, p ll , p ru, w k nu
fasa l du, p yyu
fashe b˘tu, b ntu, p yyu
fashi j k r
faskara sawu s b l d‰sho
faskare r to, r tu
faso k shi = k si fason íyaíyan itace b‰to (rewe) fassara p sk u
fata shi, t m
fatalwa g nge
fatar ka i p ta
fatara mb r = m r
fatari p t ri fatfata pata-pata
fatsa y to
fe e ssu
fe e s mtu
fere s llu
fere, a s mt n
fesa b yu, p ru
feshi shato
fi íy
fiffike mb
fifita bilu
fifito p níyu
fige washu, zaru
Fika Pikk
fi e sh ttu = s ttu
fili palta
firgita g˘t ru = g˘t ru, nz tu
fisa ar r
fishing b r
fita p t
fita da arfii domu
fitar po u
fitarwa p
fitila ci b lb l = si b lb l, p til = p til
fitina p tin
fitowar rana p t p ti fitsari íyop b m
fíia b l ( do) fizfizge k nk n
fizga tapu
fizge shapu
foda p‰d
fulako m tt
fuloti pul‰t
fura denj , puro
fura bawa(?) b b be
furanni bitte
fure bitte
furfura w nsh r
fursuna purs n
furwa w ra woli fusata m p yu
fushi m p y
fuska g do, pusk
fuska a aure mir is
fyace majina b ya unti
G ga (shi/su nan) ss , ss
ga (shi/su) can ss [ ss í] ga shi nan ss nga
gaba an d m, d m
gaba da tsumma m aki g r
gaba aya ungam, sunguram = suram
gabaruwa jidimi
238 Tsarin Kalmomin Hausa-Bolanci
gabaruwar asa m j íy la
gabas r
ga a d m ul, t , z r
ga o i magam
gaci b˘ g y
gada k , ipira, g du
gadagi d r ˘shi, sinsini gadagin tudu sinsini y y = sinsini
zirk
gadalin daji g d l k ki gadami w d d
gadar dutse d g nam
gadawa d nda
gado ndi, kud md m
gadu d˘z m
ga a g a
ga akuka moki gafiya g nd k
gagara g g ru, k n
gaggafa gagg ba
gaggawa k rm d , r kk
gaigaya p p lu
gaisuwa k l
gaiwa z˘l
gajere dinshi ir, du a, tungulu
gaji g ttu, g z rnu, mbutu
gajimare k e
gajiya gatto
gajiyar g z rnu
gajiyar da mbutu
galantoyi j ngum b l
gallaba y ng mu, íy ng mu
gama t u
gama fa a al ya
gama i i t rm d di gamba w k , d n k
gamji ng d k
gammo k sshi = k cci gamsa g mtu = g ntu
gamshe a m n
gamsu gomu
ganda berg l, gand , k nd
gandiroba m id la
gan a ak m
gane g nu, mon ko, s id nu, t k tu
gane (mutum) y kk nu
gangan g íyen m
ganganci jir k n, íyen m
gangara s rnu, y wwu = y ggu
gani nn
gansakuka k‰lingo
gansarwa t ngile
gantsarwa nge
ganuwa g ru, g wuna
ganye k mi rewe = k m rewe, ˘k
ganyen kuka dand ne = dand le
gara ngalk , tor m
garafuni g z w
garaje k nk mi garaji ab r m
gararamba p l m-p l m
garari kurgu
gardama sh na, t ru
gare gere
garera shasshapi garga a y ru
gari b iki, g ru
gari, wani d g ru
garin kuka g mp le
garke biri garkuwa ta kunnen giwa g nda
garma g rma, g rma sara
gartsa bar s
garwashin wuta íyerwe
garwaya l mbu, nj lu = nj lu
gasa b kku, k mpa, p yu, tabb ,
íy nku
gasar surfe j nk
gasara y tu
gasasshen mushe k nd
gasaya jog na = zog na
gashi s ww
gashin ido im m, s ww do, s ww b˘ do
gashin tsuntsu s ww y ro
gaskami g skirmi gaskiya jijjir , jir
gata ( an gata) an ndol nk
gatari g l pi, j nt
gatsine ng íy tu, ngiíyu
gau e guku i gau en dutse gaki o
gauga g nga
gauga (iri) j mi
Tsarin Kalmomin Hausa-Bolanci 239
gauraka d ng y
gauta k ta
gauya z˘l
gawa g
gawayi usina, íy repi gawo g ke
gawurta k rnu
gaya poru
gayan tuwo ur m
gayan wata b˘ d mp , dumpo tere
gayauna b r z ni gayya d dappi, g nya, s rg
gayyata d˘nu
gazagi kallo
gazari íy nge
gazawa t la
gefe b˘b˘, liklik, p rd l
gefen p d ro
gemu b y
gero m r o
gero bussasshe g mp r m
geron tsuntsu íy la y ro
gewayawa k rk r no
gewaye k r
geza g za, j sa = z sa
gida b ni, b n
gida ( angare) j r = z r
gida yari b ni purs n
gidan sauro b m b t
Gidan Waya b ni way
gigice b ng lu, t kk lu
giginya g ng
gimsar s nku
gina solu, z z
gina birki sh u = s u
gindi b˘ d i, sumbu
gini s lu
gira gire, ko ido, kumbu
girbe g y yu
girbi g íyíya
girka gosu
girma s ru
girman kai nyamk
gishiri manda
gishiri fari manda nas ra
giwa y uno
giya m s n
giyayya ngen m
gizago shunk
gizaka dam ri Gizo Kurkushishi gizo-gizo l la
gobe ‰sh
go ori g wwo
gode k nnu
godiya k n n
go iya w z
goga masu d nk i = d nkui goge r˘tu
goho, yi k bbu
goli d k y u, pendel
golo íyula
goma b mba i gomiya ko
gona k˘r
gora gom iri, g˘ra
gorar ruwa amas i, s nk l gori daw
goro g‰r
gorongo g˘r ng = g˘r g
goruba ng lngole
goshi d mpo
goya m˘lu
goyon baya pp boi gudaji p puro
gudu j , jo, jojjo = jojo
guduma matar k , s ra t r
gu a g
gu e-gu e d kin d k
guga g ga, kurpi guggutsura nj llu
guguwa w rwur
gujiya d r b˘ b n
gula kol e
gulma d i, p tin , s r n g k mo,
sholo = solo, s la
gulma, yi sholu = solu
gululu g l l
gumba dun b
gumi p p
guna sulo
gunaguni ng ngur re
gunaguni, yi ng ng ru
gunduwa unga
240 Tsarin Kalmomin Hausa-Bolanci
gungume t wa
guno tab l
guntattaki d ng lmi, ng l
guntsa m y yu
guntu ekkem = ikkim = ndekkem
gurbi k le, k s
gur ace di u
gur e b rg lu = b rg lu = b rg lu
gurfana j bb b˘ b r m
gurgu k d u
gurgunta k d utu
gurguzu m cc
gurje tant l gurji g ldi gurjiya d na
guru g ru
gurumfa g r mpa
gurunguntsi ng rasi gurzan auduga k u
gusa nz m
gusar nz mt
gushe b ng lu
gushewar jini domo
gutsire njil , njilu
guza íy nga
gwa e k s ngul
gwada k ptu
gwado g d
gwa ayi b wa
gwafa d gum, s bli gwaggon biri bang
gwaiduwa k d
gwaiwa íyula
gwamba gu o
gwame b rm
gwamki g m k
gwamna gomn
gwamnati gomnat
gwanda k b sh , s le
gwandar daji redde
gwangwala s lk e, s rk e
gwangwani pampam
gwani g ito, g ni gwano d d nge
gwara be ere
gwate (iri) l k r
gwatso w nt g m
gwauro s mpor
gwauruwa s mpor
gwaza g‰za
gwazarma d n t re = d g j jj
Gwazawa G‰z
gweba goib
gwiwa b r m = b˘ b r m
gwiwar hannu shungule
gwiygwiya g níyu
gya a d r (Kan ), ngotu, ritte
gyale dogo l pp y
gyambo g r , z n n d i gyangya i g nge i gyara r mu
gyaran fuska pelle
gyare k ram
gyatsa zille
gyatsa, yi z ll
gyauro t w r
gyauron gya a k y sh
gyazbi g maki
H haba h b
habaici madam
ha a b y , j ntul ha ar kada l pa
ha o domo, tu o
hadiri k ry , pito
hadiri babba k k r m
ha a g mtu = g ntu, t u
ha ama b˘ y wi, k n ma
ha iye olu
ha u gomu
ha uwa g mi hagu g e
haifa leyu = lewu
haifayya ng b r ng lo
haifu leyu = lewu
haila l d , b˘ t re
haíinci b lim
Hajiya Ajj = Hajj
haka mamm , sh
Tsarin Kalmomin Hausa-Bolanci 241
haka ne fa! g m y
haki za u, zek
hakiya k ri ido
ha a ppu
ha ar ari p d ro
ha ori do
ha ura h ru = h ru
ha uri h uri halaliya l liy
hali al = hal , w rmo
halitta lg nu
hallaka p y yu
hamami zunk
hamata g m = g mb
hamba a t pu
hambu a r mpu
hamsin ko b
hana ng
hana rantsuwa ng i kanto
hanci nti = w nti handama p na wo
handama ta ku i p na p ndo
hanga j ng = z ng
hangun zeki kem
hanji aj n = az n
hanjin rago l kk -lokko
hankaka k ki hankali ad ni, ank l(i), hank li hankali, a d nam-d n m = d n m-
d n m
hankali, yi hank l! hankici lputt
hankufa pepp no
hannu s ra = s , t mpol sara
hannu biyar s ra b , s ra b
hannun giwa mb l m = m l m
hanta r so
hantsi balte
hanu d ddi hanya g gg
har ar, har, kapa = kaba = kaa
haraji ngal na
harar l y yu
harara ng l , z lla
harari garke peller
hararwa m to
harawa g nd , k rum
harba b s , sh ttu = s ttu, mb lu
harbin daji b se b
har e r s nu
har ewa d ndal, ng ra d ndal hargowa ny mny m
harha k mnu
har iya nz wura
harshe b˘, lish m = lis m
harshe wuta lis m w si harshen saniya lis m k m
harshen wuta p n , sh lim osi hassada d sa, makal m
hatsari tasir b
hatsi íy la
hau
hauka pempel
haukatar p mp lu
haukce p mp lu
haushi haushi, wod = od hawa shi hawainiya al nsh ri hawan bori gamkos n