harezmi ppt

WINTERTemplate

01

EL-HAREZMİ

02

Ebu Abdullah Muhammed bin Musa El-Hârezmî’nin doğum ve ölüm tarihleri tam olarak bilinmiyor, ancak çeşitli Orta Çağ tarih kaynaklarında yer alan ifadelere dayanarak 780 yılı civarında Özbekistan'ın Karizmi kentinde doğduğu ve 850 yılında Bağdat’ta vefat bilinmektedir. Harezm'de temel eğitimini alan Harezmi, gençliğinin ilk yıllarında Bağdat'taki ileri bilim atmosferinin varlığını öğrenir. Harezmi ilmi konularda çalışma idealini gerçekleştirmek için Bağdat'a gelir ve yerleşir Abbasi halifesi Memun, Harezmi‘nin ilim kabiliyetinden haberdar olunca onu Bağdat Saray Kütüphanesi'nin idaresinde görevlendirir. Daha sonra da Bağdat Saray Kütüphanesindeki yabancı eserlerin tercümesini yapmak amacıyla kurulan bir tercüme akademisi olan Beyt'ül Hikmet‘te görevlendirilir. Şam'da bulunan Kasiyun Rasathanesi'nde de çalışmış ve Hint matematiğini incelemek için Afganistan üzerinden Hindistan'a giden bilim heyetine başkanlık etmiştir.

Hayatının büyük bir bölümü Bağdat'ta matematik, astronomi ve coğrafya konularında çalışarak geçmiştir.

03

El Harezmi heykeli (Özbekistan)

04

Harezmi’nin 830’da yazdığı “El’Kitab’ül-Muhtasar fi Hısab’il Cebri ve’l-Mukabele” (Cebir ve Eşitlik Üzerine Özet Kitap) adlı kitabı onun ününü artırdı.

‘Harezmi cebrin atasıdır’ Bu ünvan cebir konusunda ilk el kitabının yazarı olması nedeniyle verilmiştir. İslam dünyasında cebir alanında temel otorite olarak tanındığı gibi, bu matematik alanının Avrupa’da yaygınlaşmasında büyük rol oynamıştır.

İlk cebir kitabını yazan ve batıya cebiri öğreten bilgindir.

05

Avrupalı matematikçilerin cebirle ilk karşılaşmaları, Harezmi’nin cebir kitabının 12. yüzyılda Latinceye çevrilmesiyle olmuştur. Avrupa dillerinde bu matematik alanına ‘’algebra’’ veya ‘’algebre’’ isminin veriliş nedeni, Harezmi’nin kitabının adının ‘’El-Cebr’’ olmasıdır. Hesap yönetimi anlamına gelen ‘’ algoritma’’ terimi de Harezmi’nin adından geldiği kabul edilmiştir. Bilgisayarın ve digital elektroniğin temelini atan bilim adamının isminde bugünkü algoritma sözcüğü türemiştir..

06El Harezmi’nin yazdığı cebirle ilgili kitap

07

Harezmi’nin asıl önemi, cebir kurallarını ilk defa sistemli bir şekilde sunan kimse olmasıdır.

Cebiri sistemleştiren bilgin

08 Harezmi Cebir konusunda ax² + bx = c, ax² + c = bx,

ax²= bx + c tipindeki denklemleri teker teker ele alıp bunların nasıl çözülebileceğini açıklamıştır.

Hârezmî geometrik kanıtlamalarla desteklenen, özellikle ikinci

derece denklemler üzerinde durmuş ve çözümleri için kurallar vermiştir. Bilinmeyen nicelik “şey” veya “kök”olarak adlandırılmıştır. Bugün ax² + bx + c = 0 olarak ifade edilen bu tür denklemlerin çözümünü, o zamanlarda negatif nicelikler bilinmediği için üç gruba toplamış ve her biri için kareye tamamlama işlemine dayanan ayrı bir çözüm yöntemi önermiştir.

09Bu üç grup şöyledir:

10

11

Cebirden bir sayfa

12 Harezmi görüldüğü üzere bunları çözerken geometri ve özellikle analitik geometriyi kullanmıştır. Dolayısıyla Harezmi’nin cebirsel bir denklemin çözümünde analitik geometriyi ilk kullanan matematikçilerden biri olduğunu da söyleyebiliriz.

Harezmi denklemleri çözerken daima pozitif kökler bulmuştur. Sonuçlar, kökleri pozitif olan denklemler için tam sonuçlardır.

13

Harezmi’nin diğer önemli eseri de Hint aritmetiği üzerine olan ‘’Kitab el-Hesab el-Hindi’’ dir. Bu kitabın arapça orjinali kayıp olup Latince çevirisiyle günümüze intikal etmiştir. Hârezmî bu yapıtında, on rakamlı konumsal Hint rakam sistemi ile hesaplama sistemini anlatmış,Batılı matematikçiler, Romalılardan bu yana yürürlükte bulunan harf rakam ve hesap sistemi yerine Hint rakam ve hesap sistemini kullanmayı bu yapıttan öğrenmiştir.

On rakamdan oluşan rakam sistemi ise, Hârezmî tarafından tanıtıldığı için Arap Rakamları ve kökeni Hindistan olduğu için de Hint-Arap Rakamları adı ile tanınmıştır.

Rakamları Avrupa' ya öğreten bilgin.

14 Hârezmî’nin sıfır rakamının kullanılmasınısağlaması da matematik tarihi açısından ayrıcadeğerli ve önemlidir. Sıfırın kullanımını açıkladığı pasajda şunlar yer almaktadır:“Çıkarma işleminde hiçbir şey kalmadığında,küçük bir yuvarlak yaz ki, böylece oyer boş kalmamış olsun. Bu küçük yuvarlakbir konum işgal etmek zorundadır. Çünküaksi durumda daha az sayıda konum kalır veo zamanda ikinci konum hatalı olarak birincikonum olur.” Hârezmî’nin “küçük yuvarlak” veya “daire”olarak adlandırdığı işaret bu gün kullanılmaktaolan sıfırdır. Küçük yuvarlağa Araplar sıfır(boş) diyorlardı. Latinceye zephyrum olarakçevrilen sözcük, daha sonra İtalyanca zeroolarak kısaltıldı.

15 Yeryüzünün çapına ait hesaplarını “Kitab Surat Al-

Arz” (enlem ve boylam kitabı) adlı kitabında topladı. Bu eserde, Nil Nehri’nin kaynağını açıklayan Harezmî, Batlamyus’un astronomik cetvellerini de düzeltti.

Güneş ve ay tutulmasına dair incelemelerini topladığı “Ziyc'ul Harezmi” adlı eserinde ise, astronomi için gerekli trigonometri bilgi ve cetvellerini de verdi.

ASTRONOMİ VE COĞRAFYA ÇALIŞMALARI

16

Diğer eserleri;

Kitab al-Amal bi'l Usturlab(Usturlap yapımı üzerine) Kitab'ul Ruhname

17 Ptolemy'nin coğrafya kitabını düzeltmelerle yeniden yazmış, 70 tane bilim adamıyla birlikte çalışarak 830 yılında bir dünya haritası çizmiştir. Dünyanın çevresini ve hacmini hesaplama çalışmalarında yer almıştır. Güneş saatleri, usturlaplar ve saatler üzerine yazılmış eserleri de vardır.

COĞRAFYA İLE İLGİLİ ÇALIŞMALARI

18Coğrafya alanındaki çalışması

19Coğrafya alanındaki çalışması

21Kaynaklar:

Prof. Dr. Hüseyin Gazi Topdemir yazısıhttp://www.biltek.tubitak.gov.tr/bilgipaket/biliminsanlari/caginiasanlar/S-280-49.pdf

Prof. Dr. Ural Akbulut EL-Harezm makalesiODTÜ Kimya Bölümü http://www.uralakbulut.com.tr/wp-content/uploads/2009/11/EL-HAREZM%C4%B0-CEB%C4%B0R%C4%B0N-ATASIDI1MART-2012.pdf

http://www.learn-persian.com/english/Khwarizmi_creator_of_algorithm_algebra.php

http://tr.wikipedia.org/wiki/El-Harezmi

Uludağ üniversitesi Fen-edebiyat fakültesi Matematik bölümü Öğretim Üyesi (2006)Prof. Dr. İsmail Naci CANGÜL’ün Ders Notları

MATEMATİK RÖNESANSINA İSLAM DÜNYASININ ETKİSİYrd. Doç. Dr. Melek DOSAY