HADİS VE SÜNNET İMAMLARINDAN EBU ZUR’A ER RAZİ · EBU ZUR’A ER-RAZİ VE EBU HATİM ER-RAZİ’NİN İTİKADLARI 2 Ebu Zur’a Ubeydullah er-Razi (200-264H) Ubeydullah bin

EBU ZUR’A ER-RAZİ VE EBU HATİM ER-RAZİ’NİN İTİKADLARI

1

HADİS VE SÜNNET İMAMLARINDAN

EBU ZUR’A ER-RAZİ

VE

EBU HATİM ER-RAZİ’NİN İTİKADLARI

Hazırlayan: Ebu Muhammed es-Selefi

www.almuwahhid.com


2

Ebu Zur’a Ubeydullah er-Razi (200-264H)

Ubeydullah bin Abdu’l-Kerim bin Yezid bin Faruk, Ebu Zur'a er-Razi el-Kureyşi. Hafız ve en

mühim hadis alimlerinden biridir. Cerh ve Ta’dil ilminde imam olarak değerlendirilmektedir.

Müslim, Tirmizi, Nesa'i, İbni Mace ve başka birçok muhaddis ondan rivayette bulunmuşlardır.

Müsned isimli eserin müellifidir. Kitab el-Zühd isimli eseri İbni Hacer tarafından el-İsabe’de

alıntılanmıştır. Yine onun Takdime, Cerh ve’l-Ta’dil isimli eserlerinden de çok sayıda hadis

nakletmiştir.

"Ebu Zur’a; Hallad bin Yahya, Ebu Nu’aym, Kabisa ve daha birçoklarından müsned hadis rivayet

etti. Ahmed ibni Hanbel onunla oturup hadis müzakere etti. Ahmed ibni Hanbel onunla hadis

müzakere ettiği zaman elindeki işi bırakır onunla müzakere etmekle meşgul olurdu." (İbnu’l-

Cevzi, Sıfatu’s-Safve) İbni Kesir de bu buluşmaya şu sözlerle işaret eder: "Gençliğinde, İmam

Ahmed bin Hanbel'le buluştuğunda, İmam Ahmed bin Hanbel onunla müzakere yapmakla

yetindiğinden ötürü sadece farz namazları kılar, mendupları kılmazdı." (İbni Kesir, el-Bidaye

ve'n-Nihaye, cilt 11, Hicretin İkiyüzaltmışdördüncü Senesi)

Ahmed ibni Hanbel onun hakkında şöyle demiştir: "O, 700.000 hadis ezberlemiştir." (Zehebi,

Siyer 10/470-483, #2266; İbni Kesir, el-Bidaye ve'n-Nihaye, cilt 11, Hicretin

İkiyüzaltmışdördüncü Senesi) İbnu’l-Cevzi bu sözü farklı bir biçimde şöylece nakleder: "Ebu

Abdullah Muhammed bin Müslim bin Varih diyor ki: Ben İshak bin İbrahim’in yanında idim.

Irak halkından bir adam: Ahmed bin Hanbel’den şöyle dediğini işittim dedi: Yedi yüz bin küsür

sahih hadis vardır; bu genç yani Ebu Zur’a bunlardan altı yüz binini ezbere bilmektedir."

(İbnu’l-Cevzi, Sıfatu’s-Safve) Zehebi ise ezberlediği hadis sayısını yetmiş bin olarak nakleder.

(Zehebi, el-Uluvv li Aliyyi’l-Azim)

"Abdullah bin Ahmed bin Hanbel diyor ki: Babamdan şöyle dediğini işittim: Köprüyü hafızası

Ebu Zur’a’dan daha kuvvetli olan biri geçmemiştir." (İbnu’l-Cevzi, Sıfatu’s-Safve) Zehebi de

buna işaret ederek şöyle nakletmektedir: "Bağdat Köprüsünü Ebu Zur’a’dan daha büyük hafız

geçmemiştir. O kendileriyle yeryüzünün muhafaza edildiği ebdal’dendi." (Zehebi, el-Uluv li

Aliyyi’l-Azim)

Zehebi onun hakkında şöyle demektedir: "Harameyn’de, Irak’da, Şam’da, Cezire’de, Horasan’da

ve Mısır’da çok sayıda kimse ondan hadis işitmiştir. O, ayrıca; hıfzı ile, zekası ile, takvası ile,

ihlası ile, ilmi ile ve ilmi ile amel etmesi ile beğeni kazanmıştır." (Siyer 10/470-483, #2266)

Yine şöyle der: "O gerçekten ilim ve amel bakımından bir baş idi. Menkıbeleri pek çoktur."

(Zehebi, el-Uluv li Aliyyi’l-Azim) Zehebi bundan başka Tezkiretu’l-Huffaz’da onun menkıbeleri

ve faziletleriyle alakalı çok sayıda nakle yermektedir. (Zehebi, Tezkiretu’l-Huffaz, 2/124-125)


3

İbni Kesir onun hakkında şunları kaydeder: "Bu senede vefat eden meşhur şahsiyetler arasında

bulunan Ebu Zura'nın asıl adı Ubeydullah bin Abdu’l-Kerim er-Razi'dir. Meşhur hadis

hafızlarındandır. Anlatıldığına göre o, 700.000 hadis ezberlemiştir. Fakih ve takvalı bir

kimseydi. Zühd, tevazu ve huşu ehli insanlardandı. Kendi zamanının insanları, onun

dindarlığını söyleyerek onu övmüşler ve akranlarından önde olduğuna şahadet etmişlerdi."

(İbni Kesir, el-Bidaye ve'n-Nihaye, cilt 11, Hicretin İkiyüzaltmışdördüncü Senesi)

İbnu’l-Cevzi, Sıfatu’s-Safve’de ondan uzun uzadıya bahseder ve "Büyük hadis hafızlarından ve

takva sahiplerinin ileri gelenlerinden idi." dedikten sonra pekçok nakilde bulunur:

"Muhammed bin İshak es-Sağani, Kufelilerin bir hadisi ile ilgili olarak dedi ki: Bana Ebu Zur’a

ifade etti: Yanında bulunanlardan biri şöyle dedi: Ey Bekir’in babası! Ebu Zur’a o gördüğün

hadis hafızlarındandır. İçlerinde el-Fellas’ın da bulunduğu hadis hafızlarından bahsetti ve: Ebu

Zur’a bunların en ilerilerindendir. Çünkü o, hafızlığın yanında takva ve zühdü de birleştirmiştir.

O, Ahmed ibni Hanbel’e benzer dedi.

Ebu’l-Abbas Muhammed bin Ca’fer bin Hamdaveyh er-Razi dedi ki: Ebu Zur’a er-Razi’ye: Bir

adam Ebu Zur’a iki yüz bin hadisi ezbere biliyor, diye talak yemini etmiş; yemini bozulur mu?

diye sordu. O da: Hayır! dedi sonra da Ebu Zur’a: Ben iki yüz bin hadisi birinizin kulhuvallahu

ahad’i bildiği gibi biliyorum; hatırlayarak da üç yüz bin biliyorum, dedi.

Ahmed bin Sa’id ed-Darimi diyor ki: Ebu Zur’a seferinden döndükten sonra mescidinde yirmi

yıl namaz kıldı. Günlerden bir gün yanına hadisçi arkadaşları geldiler; mihrabında bir yazı

gördüler. Ona: Mihraba yazmak hususunda ne dersin? dediler. O da: Bizden öncekilerden

bazıları onu mekruh gördüler dedi. Onlar da kendisine: İşte senin mihrabında yazı var, onu

bilmiyor musun? dediler. O da: Subhanallah! Allah’ın huzuruna giren bir adam önünde ne yazılı

olduğunu ne bilir? dedi.

Ebu Ca’fer et-Tüsteri dedi ki: Ebu Zur’a’nın yanında bulunduk can çekişiyordu. Yanında da Ebu

Hatim, Muhammed bin Müslim, Münzir bin Şazan ve bir grup ulema vardı. Telkin hadisinden ve

Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem)’in: Ölülerinize lailahe illalah’ı telkin edin hadisinden

bahsettiler. Ebu Zur’a’dan utandılar, ona telkin etmekten çekindiler. Gelin hadisi hatırlayalım

dediler. Muhammed bin Müslim, Dahhak bin Muhalled, Abdu’l-Hamid bin Ca’fer bin Salih’den

dedi ve ileri gidemedi. Diğerleri de sustular. Can vermekte olan Ebu Zur’a şöyle söyledi: Bize

Bündar söyledi, bize Ebu Asım dedi, bize Abdu’l-Hamid bin Ca’fer söyledi, Salih bin Ebi

Ğarip’den, Kesir bin Mürre el-Hadrami’den, Muaz bin Cebel (ra)’dan dedi ki: Rasulullah

(sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle buyurdu: “Kimin son sözü lailahe illallah olur da vefat ederse

Allah ona merhamet eder.”

Ahmed bin Muhammed Ebu’l-Abbas el-Muradi dedi ki: Ebu Zur’a’yı (ölümünden sonra)

rüyamda gördüm. Ey Ebu Zur’a, Allah sana ne yaptı? dedim. O da: Aziz ve Celil Rabbim ile karşı


4

kaşıya geldim, bana: Ey Ebu Zur’a, Bana çocuğu getiriyorlar Ben de cennete götürülmesini

emrediyorum. Kaldı ki kullarımdan sünneti ezberleyenleri! Sen cennetin istediğin yerine otur

dedi." (İbnu’l-Cevzi, Sıfatu’s-Safve)

Hicri 264 yılında Zilhicce Ayı’nın sonunda Pazartesi Günü vefat etti.

Ebu Hatim Muhammed ibni İdris er-Razi (195-277H)

Muhammed bin İdris bin el-Münzir bin Davud bin Mehran Ebu Hatim el-Hanzali er-Razi Hicri

195 yılında doğdu. İbni Kesir’in ifadesi ile: "Hadisin illetlerini, cerh ve ta'dili bilen, sebatkar

hadis imamlarından ve hafızlarındandır. Ebu Zur'a'nın çağdaşı ve akranıydı. Allah ikisine de

rahmet etsin. Birçok kimselerden hadis dinledi, ülkeleri ve şehirleri dolaştı. Büyük hadis

alimlerinden rivayetlerde bulundu. Aralarında Rebi bin Süleyman ile Yunus bin Abdi’l-Ala'nın

bulunduğu bir grup ondan hadis rivayet ettiler. Bağdat'a geldi. Orada hadis neşretti.

Bağdatlılardan İbrahim el-Harbi, İbni Ebi'd-Dünya, Mehamili ve diğerleri kendisinden

rivayetlerde bulundular.

Ebu Hatim, oğlu Abdu’r-Rahman'a şöyle demişti: "Ey oğulcuğum, ben hadis taleb etmek için

yaya olarak 1.000 fersahtan fazla yol yürüdüm."

Anlatıldığına göre bazı zamanlarda o harcayacak para bulamazmış. Bir zaman üç gün aç kalmış,

yiyecek bir şey bulamamış, nihayet arkadaşlarından birinden yarım dinar ödünç almıştı.

Alim ve fıkıhçılardan birçoğu onu övmüşlerdir. Meclisine katılan hadis hafızlarına ve

diğerlerine meydan okur ve şöyle derdi: "Bilmediğim sahih bir hadisi bana nakleden kimseye

bir dirhem vereceğim. Benim amacım, bilmediğim bir hadisi dinlemektir." Bu şekilde meydan

okuduğu halde bilmediği bir hadisi kendisine söyleyen kimse çıkmazdı. Meclisinde hazır

bulunanlardan biri de Ebu Zur'a er-Razi idi. İbni Ebi Hatim, bu senenin Şaban Ayı’nda vefat

etti." (İbni Kesir, el-Bidaye ve'n-Nihaye, cilt 11, Hicretin İkiyüzyetmişyedinci Senesi)

Zehebi onun hakkında şunları söyler: "Ebu Hatim, önderlerden ve rivayet ehli imamlarının

büyüklerinden birisiydi. Ebu Nu’aym’e, el-Ensari’ye ve onların tabakasından olan ilim

adamlarına yetişmiştir. Cerh ve Ta’dilde bulunmuş, rivayetlerin sıhhatleri ve illetleri hakkında

değerlendirmeler yapmış birisiydi. O, akranı ve ona yakın Hafız Ebu Zur’a seviyesindeydi.

Ondan Ebu Davud ve büyük ilim adamları hadis rivayet etmiştir." (Zehebi, el-Uluv li Aliyyi’l-

Azim)


5

İkisi de Razi (yani Rey1 şehrinden olan) Ebu Zur’a Ubeydullah bin Abdilkerim (200-

264H) ve Ebu Hatim Muhammed ibni İdris bin el-Munzir (195-277H)’in ve seleften bir

cemaatin onlardan nakilde bulunanların rivayet ettikleri akidesi (Allah onlara rahmet

etsin)2

الم نذربنإدريسبنم مدحاتموأب,الكريعبدبناللع ب يدز رعةأباعتقاد ، ه من قلمنالسلفمنوجاعةمالرازي ي الل رحه م عن

[391:ص]بن ال سي حدث نا:قال,الم قرئ الم ظفربن م مد أخب رنا-123:قال,حاتمأببن الرحنعبد م مدمأب وحدث نا:قال,الم قرئ حبشمبنم مدينأ ص ولفالسنةأهلهبمذاعنز رعةوأباأبسألت عليهأدركاوما,الد

يعفالع لماء يعفالع لماءأدركنا":ف قال,ذلكمني عتقدانوما,المصارج جيان :مذهبهم نمفكانويناوشاماوعراقاحجازاالمصار يزيد ,وعمل ق ول الق ص ر اللكلم والق رآن ,وي ن ر ه والقدر ,جهاتهبميعمل وقمغي اللمنوشره خي

ر ,وجلعز يق بكرمأب ووالسلم ة الصلعليهنبي هاب عدال مةهذهوخي ث ,الص د وه م ,السلم عليهم طالبمأببن عليث ,عفانبن ع ثمان ث ,الطاببن ع مر

عليهللا صلىاللرس ول مساه الذينالعشرةوأن,المهديونالراشد ونال لفاء ,القوق ول ه وسلمعليهللا صلىاللرس ول بهشهدماعلىبالنةل موشهدوسلم

يععلىوالت رحم ن ه مشجرعماوالكفم مدمأصحابج علىوجلعزاللوأن.ب ي عليهللا صلىرس ولهلسانوعلى,كتابهفن فسه وصفكماخلقهمنبائن عرشه

1 Rey, bugünkü İran sınırlarında olan bir şehirdir. 2 Ebu’l-Kasım Hibetullah el-Lalekai, Şerhu Usul’i İ’tikadi Ehli’s-Sünneti ve’l-Cemaat, 1/198-204 no:321-323; Ayrıca bkz. İbni Ebi Hatim, Asl’us-Sünne ve İ’tikad’ud-Din; İbni Kudame el-Makdisi (kısmen), İsbatu Sıfat’il-Uluvv, 182-184; Zehebi (kısmen), Siyeru A’lam en-Nubela, 13/84; Zehebi (kısmen), el-Uluv li Aliyyi’l-Azim; 166-169


6

{البصي السميع وه وشيء كمثلهليس,}علماشيءمبك ل أحاط,كيفمبلوسلمبأبصارهمالنةأهل ي راه ,الخرةفي رىوت عالت باركوأنه [.33:الشورى]وه احق والنار حق والنة .شاءوكماشاءكيفكلمه ويسمع ون[399:ص]

منإلمعصيتهلهلعقاب والنار ,لوليائهث واب والنة ,أبداي فن يانلمل وقانأعمال فيهت وزن ,كفتانله ,حق والميزان ,حق والص راط .وجلعزالل رحم

والب عث ,حق والشفاعة .حق نبي نابهالم كرم والوض .حق وسي ئ هاحسن هاالعبادلةأهلن كف ر ول.وجلعزاللمشيئةفالكبائروأهل .حق الموتب عدمن القب

أئمةمعوالج الهادف رضون قيم .وجلعزاللإلأسراره مونكل ,بذ ن وبمنةفالقتالولالئمةعلىال ر وجن رىول.وزمانمدهرمك ل فالم سلمي ,الفت

السنةون تبع ,طاعةممنيدان نزع ولرناأموجلعزالل وله لمنون طيع ونسمع عزالل ب عثم نذ ماضمالهادوأن.والف رقةواللفالشذ وذونتنب ,والماعة

لالم سلميأئمةمنالمرأ ولمعاعةالسقيامإلوالسلمالصلة عليهنبيه وجلأئمةمنالمرأ ولإلالسوائممنالصدقاتودفع ,كذلكوالج.شيء ي بطل ه

عزاللعنده مماندريول,ومواريثهمأحكامهمفم ؤمن ونوالناس .الم سلميعندم ؤمن ه و:قالومن,م بتدع ف ه وحقام ؤمن إنه :قالفمن.[222:ص]وجل

الم رجئة و.م صيب ف ه وحقاباللم ؤمن ه و:قالومن,الكاذبيمنف ه واللبتدعة بتدعة والقدرية ,ض لل والم ه مأنكرفمن,ض لل الم لوجلعزاللأنمن

رفض واضةالرافوأن,ك فار الهميةوأن.كافر ف ه ويك ونأنق بليك نلماي علم سلم ك فراالعظيمباللكافر ف ه ومل وق الق رآنأنزعمومن.م راق والوارج,ال


7

ق ل عزاللكلمفشكومن.كافر ف ه وي فهم منك فرهفشكومن.الملةعني ن ر أومل وق أدريل:ي ق ول فيهشاكاف وقفوجل وقفومن.جهمي ف ه ومل وقمغي

جهمي ف ه ومل وق بالق رآنلفظي:قالومن.ي كفرولوب د عع ل مجاهلالق رآنفعت :م مدمأب وقال.جهمي ف ه ومل وق بلفظيآن الق رأو وعلمة :"ي ق ول أبوس

السنةأهلتسميت ه م[223:ص]الزنادقةوعلمة ,الثرأهلفالوقيعة البدعأهلوعلمة ,م شب هةالسنةأهلتسميت ه مالهميةوعلمة .الثارالإبطي ريد ونحشويةةالثرأهلتسميت ه مالقدرية الفةالسنةأهلتسميت ه مالم رجئةوعلمة .م ب م

إلالسنةأهلي لحق ول.ناصبةالسنةأهلتسميت ه مالرافضةمة وعل.ون قصانية الساء هذهتمعه مأنويستحيل واحد اسم

عت :م مدمأب وقال-122 والبدعالزيغأهلبجرانيأم رانز رعةوأباأبوسهيان,آثارمغيفبرأيمالك ت بوضعوي نكران,الت غليظأشدذلكفي غل ظان وي ن

احب صي فلح ل:وي ق ولن,الم تكل ميك ت بفوالنظرالكلمأهلم السةعنح ب يشمبن علي أب ووقال.[222:ص]«أناأق ول وبه»:م مدمأب وقال.أبداكلمم

ي عنشيخ ناوقال.«أق ول وبه»:الم ظفرابن شيخ ناقال.«أق ول وبه»:الم قرئ وبه»:السلفيشيخ ناوقال.«أق ول وبه»:الطريثيثيوقال.«أق ول وبه»:الم صن ف

«ن ق ول

“Ebu’l Kasım el-Lalekai (416 H) şöyle der: (rivayet zinciri şöyledir:) Muhammed ibni Muzaffer

el-Mukri (415H) bize nakletti ve şöyle dedi: Hüseyin ibni Muhammed ibni Habaş el-Mukri bize

naklettiki Ebu Muhammed Abdu’r-Rahman İbnu Ebi Hatim3 şöyle dedi:

3 İbnu Ebi Hatim er-Razi (v.323 / m. 938) Ebu Hatim er-Razi’nin oğludur. Bilhassa “Tefsir” ve “el-Cerhu ve’t Ta’dil” adlı eserleriyle meşhur olmuştur.


8

Ben babama ve Ebu Zur’a’ya; dinin asılları hususunda Ehl-i Sünnet’in mezhebini ve (değişik)

beldelerdeki tanıdıkları alimlerin inancını ve de onların bu hususlarda neye inandıklarını

sordum. Onlar şöyle dediler:

Biz, -Hicaz, Irak, Şam, Yemen(de dahil olmak üzere)- bütün beldelerdeki alimlere ulaştık.

Onların mezhebi şu şekilde idi:

İman; söz ve ameldir, artar ve eksilir.

Kur’an, Allah (azze ve celle)’nin kelamıdır, hiçbir açıdan mahluk (yaratılmış) değildir.

Kader, hayrı ve şerriyle Allah (azze ve celle)’dendir.

Bu ümmetin Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’den sonra en faziletlileri: Ebu Bekir es-

Sıddık (ra) sonra Ömer ibni el-Hattab (ra), sonra Osman ibni Affan (ra), sonra Ali ibni Ebi Talib

(ra)’dır ve onlar hidayete iletilmiş Raşid Halifeler’dir. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem'in

isimlerini vererek cennetlik olduklarına şehadet ettiği on kişi hakkında Rasûlullah gibi şahitlik

ederiz ve onun sözü haktır. Muhammed sallallahu aleyhi ve sellem'in bütün ashabına rahmet

okunur ve aralarında çıkan anlaşmazlıklar hakkında bir şey söylenmez.

Allah (azze ve celle), Kitabında ve Rasulullah (sallallahu aleyhi ve sellem)’in diliyle Kendini tarif

ettiği gibi –keyfiyetsiz olarak - arşa istiva etmiştir, mahlukattan ayrıdır ve ilmiyle herşeyi

kuşatmıştır: “O’nun benzeri hiçbir şey yoktur. O, hakkıyla işitendir, hakkıyla görendir.” (eş-Şura

42/11)

Yüce ve mübarek olan Allah, âhirette görülecektir. Cennet ehli onu gözleriyle görecekler, onun

sözünü -Onun dilediği şekilde, Onun dilediği gibi- işiteceklerdir.

Cennet haktır, cehennem haktır. Her ikisi de yaratılmışlardır. Ebediyyen yok olmayacaklardır.

Cennet Allah'ın dostlarının mükâfat görecekleri, cehennem ise ona isyan edenlerin

cezalandırılacakları yerdir. Aziz ve celil olan Allah'ın rahmetiyle esirgedikleri müstesna.

Sırat haktır.

Mizan haktır. Onun kulların iyisiyle kötüsüyle amellerinin tartılacağı ve iki tane kefesinin

bulunduğu da bir haktır.

Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem'e ikram olarak verilen havz haktır.

Şefaat haktır.

Ölümden sonra diriliş haktır.


9

Büyük günahlar Allah (azze ve celle)’nin meşietindedir. (dilemesindedir yani dilerse bağışlar,

dilerse cezalandırır). Biz, Ehl-i Kıble’den olan (bir Müslüman)ı günahları sebebiyle tekfir

etmiyoruz, onların gizli hallerini Allah (azze ve celle)’ye bırakıyoruz.

Cihad farzını ve haccı her zaman ve her dönemde müslümanların yöneticileriyle birlikte yerine

getiririz.

Yöneticilere karşı çıkma görüşünü benimsemediğimiz gibi, fitne zamanlarında savaşmayı da

öngörmüyoruz. Yüce Allah'ın işimizin başına getirdiği kimselerin emirlerini dinler, onlara itaat

ederiz. İtaattan el çekmeyiz.

Sünnete ve cemaate tabi oluruz. Şaz görüşlerden, ihtilaftan ve ayrılıktan uzak kalırız.

Allah peygamberini gönderdiğinden itibaren kıyamet gününe kadar müslümanların

yöneticilerinden olan emir sahipleriyle cihad devam edecektir. Hiçbir şey onu iptal etmez.

Hac da aynı şekildedir. Hayvanlardan alınan zekâtlar da müslüman yöneticilerden olan emir

sahiblerine verilir.

İnsanlar onlara uygulanacak hükümleri ve mirasları itibariyle mü'mindirler. Allah'ın nezdinde

ise ne olduklarını biz bilemeyiz.

Kendisinin gerçek bir mü'min olduğunu söyleyen bir kimse bid'atçi birisidir. Kendisinin Allah indinde bir mü'min olduğunu söyleyen bir kimse de yalancılardandır. Kendisinin gerçekten Allah'a iman eden bir kimse olduğunu söyleyen bir kişi de isabet etmiştir.

Mürcie ve (benzeri) bidatçılar sapıktırlar.

Bidatçi Kaderiyeciler de aynı şekilde sapıktırlar. Bunlardan kim Yüce Allah'ın bir şey meydana gelmeden önce bilmediğini söylerse kâfirdir.

Cehmiyye müntesibleri de kafirdir.

Rafızîler de İslamı rafz (red) etmişlerdir.

Hariciler, Marika’dır yani dinden çıkıp gitmişlerdir.

Kur’an’ın mahluk olduğunu kim iddia ederse, yüce Allah’ı inkar etmiştir, öyle bir küfür ki kişiyi dinden çıkarır. Bu kişinin küfründen kim şüphe ederse, -eğer (küfre mevzu olan hususun ne olduğunu) anlayanlardansa- o da aynı şekilde kafirdir.

Aziz ve celil olan Allah'ın kelâmı hakkında şüpheye düşerek bu hususta şüpheli bir tutum takınıp: Bilemiyorum o yaratılmış mıdır, yoksa yaratılmamış mıdır? diyen bir kimse Cehmiyyedendir.

Cahilliğinden ötürü Kur'ân hakkında bu şekilde duraklayan kimseye (bu meseledeki) ilim öğretilir, bid'atçi olduğu söylenir, fakat tekfir edilmez. Benim Kur'ân'ı telaffuzum mahluktur diyen bir kimse Cehmiyyedendir. Yahutta Kur'ân ben onu telaffuz edince mahluk olur diyen de Cehmîdir.


10

Ebu Muhammed (İbni Ebi Hatim) şöyle dedi: Ben babamı (Ebu Hatim Muhammed İbni İdris er-

Razi) şöyle derken işittim: Bid’atçıların alameti, Ehlu’l-Eser (Ehlu’l-Hadis)’e iftira atmalarıdır.

Zenadika’nın (Zındıkların) alameti: Ehl-i Sünnet’i, rivayetleri geçersiz saymak istediklerinden

dolayı ‘Haşviyye’ (değeri bulunmayan kimse) olarak adlandırmalarıdır. Cehmiyye’nin alameti:

Ehl-i Sünnet’i ‘Müşebbihe’ (Allah’ı mahlukata benzeten) olarak adlandırmalarıdır.

Kaderiyye’nin alameti: Ehl-i Eser’i ‘Mücebbire’ (Cebriyye) olarak adlandırmalarıdır. Mürci’e’nin

alameti: Ehl-i Sünnet’i ‘Muhalife’ (muhalefet edenler) ve ‘Noksaniye’ ve (noksancılar yani

imanda eksilmeyi kabul edenler) olarak adlandırmalarıdır. Rafıziler’in alameti: Ehl-i Sünnet’i

‘Nasibi’ (Ehli beyte dil uzatanlar) olarak adlandırmalarıdır. Ehl-i Sünnet için bir tek isim (Ehl-i

Sünnet) vardır ve Ehl-i Sünnet’in bu sayılan isimlerle bir ilişkisinin olması imkansızdır.

Ebu Muhammed şöyle dedi: Ben babamı ve Ebu Zur’a’yı; insanlara zeyğ (kalblerinde eğrilik

bulunan, müteşabihlere dalan) ehli4 sapıkları ve bid’atçıları terketmeyi emrederken gördüm.

Onlar bunda çok serttiler. Onlar, rivayetler üzerine değil de fikirler üzerine kurulmuş kitapları

yazmaktan men etmekteydiler. Kelâm ile uğraşanlarla oturup kalkmayı, kelâmcıların

kitablarını incelemeyi engelliyorlar ve kelâm ile uğraşan bir kimse ebediyyen iflah olmaz

diyorlardı.

Ebu Muhammed (İbnu Ebi Hatim) şöyle dedi: İşte bu (itikad) benim (de itikad olarak)

dediğimdir. Ebu Ali bin Habeş el-Mukri5 şöyle dedi: İşte bu (itikad) benim (de itikad olarak)

dediğimdir. (Ebu’l Kasım el-Lalekai derki:) Şeyhimiz, İbni el-Muzaffer6 şöyle dedi: İşte bu

(itikad) benim (de itikad olarak) dediğimdir. Şeyhimiz (müellif: Ebu’l Kasım el-Lalekai) şöyle

dedi: İşte bu (itikad) benim (de itikad olarak) dediğimdir. et-Tureysisi (497 H) şöyle dedi: İşte

bu (itikad) benim (de itikad olarak) dediğimdir. Şeyhimiz es-Silefi7 (475-576 H) şöyle dedi: İşte

bu (itikad) bizim (de itikad olarak) dediğimizdir.”

Laleka’i devamla şöyle dedi:

4 “Kalblerinde eğrilik bulunanlar, kitaptaki müteşabih ayetlere tutunurlar” (Ali İmran: 3) 5 İbni el-Mukri Ebu Muhammed bin İbrahim (v. 381) şöyle demiştir: Usul(u din)de mezhebim, Ahmed bin Hanbel’in ve Ebu Zur’a er-Razi’nin mezhebidir.” (Zehebi, Siyer A’lam en-Nubela, 16/401) 6 İbnu'l-Muzaffer; İmam Ebu Muhammed Abdu'r-Rahman b. Ebî Hatim b. Hafız et-Temîmi er-Râzî. Ebu Yala el-Halilî dedi ki: İlmi babasından ve Ebu Zur'a'-dan öğrendi, ilimde ve rical (hadis ravileri) bilgisinde bir derya idi. Fıkıh sahasında ve ashab, tabiin ve çeşitli bölgelerdeki ilim adamları arasındaki (fıkhi) ihtilaflara dair eserler yazmıştır. İbnu'l-Ehvel dedi ki: Cerh ve't-Tadil ve ilel adlı eserlerin müellifidir ve fıkıh bablarına ve başka hususlara göre ilmi bablara göre tasnif etmiştir. 323 yılında vefat etmiştir. Allah'ın rahmeti üzerine olsun. (Şezeratu'z-Zeheb, II, 308) 7 Ebu Tahir es-Silefî. Hafız, pek büyük ilim adamı, dünyanın sened bilgini, hafızların uzun ömürlüsü. Ahmed b. Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. İbrahim el-Asbahani el-Harvânî, İbnu's-Sem'ani şunları söylemektedir: Sika, takva sahibi, rivayetlerini sağlam nakleden, hıfzettiği hadisleri iyice anlayan bir kimsedir. Arapçayı da iyi bilirdi. 576 yılı rebiu'l-ahirin cumaya rastlayan beşinci günü vefat etmiştir. (Şezerâtu'z-Zehsb, IV, 255)


11

النظلي رالم نذبنإدريسبنم مدحاتمأبك تبب عضفووجدت -121عليهللا صلىاللرس ولات باع واختيار نامذهب نا:ي ق ول ,منه عس ماالل رحه الرازي ,بدعهمعموضفالنظروت رك ,بإحسانمب عده مومنوالتابعيوأصحابهوسلم

إب راهيمبنوإسحاق,حنبلمبنأحداللعبدأبمثلالثرأهلبذهبوالتمسك عنوالذب,والسنةالكتابول ز وم .والشافعي ,سلممبنالقاسمع ب يدموأب,

تبعةالئمة المصارفالئمةمنالسنةأهل اختاره ماواختيار ,السلفلثارالم

,بصرسعدمبنوالليث,بالشاموالوزاعي ,المدينةفأنسمبنمالك:مثل النب عنرواية فيهي وجد لماالوادثمنبالعراقزيادمبنوحاد,الث وري وس فيان

هيالم لبسيرأيوت رك .والتابعيوالصحابةوسلمعليهللا صلى الم زخرفيالم مو منعنه ي ناضل منوم ان بة ,الكرابيسك تبفالنظروت رك ,الكذابيخرقيالم م

وعلم ه اللكلم والق رآن .وم تبعيهوأشكالهالصب هان داو دمثلفيهوشاجرأصحابهومن.الهاتمنبهةمبخل وقم[221:ص]ليس,ون هي ه وأمر ه وصفات ه ه وأساؤ

ق ل ك فراباللكافر ف ه ومع ول مل وق أنه زعم منك فرهفشكومن,الملةعني ن بن أحد اللعبدأب وجهمه م,جهمية واللفظية والواقفة .كافر وف ه يهل ولي فهم والتابعيالصحابةوعنوسلمعليهللا صلىاللرس ولعنللثروالت باع .حنبلم

م السةوت رك ,وهجران ه مم الستهموت رك ,الم تكل ميكلمت رك و.بإحسانمب عده ميانأنواختيار نا.آثارمبلبالرأيالك ت بوضعمن بالل سانإق رار ,وعمل ق ول ال

لمنوالج ,مال له كانلمنوالزكاةالصلةمثل ,بالركانوعمل بالقلبوتصديق يع,رمضانشهروصوم,سبيلإليهاستطاع عبادهعلىف رضالتاللف رائضوج


12

يانمنبهالعمل , يا.ال ق ص يزيد ن وال وبالوض,القببعذابون ؤمن ,وي ن الكاتبيوبالكرام,القبفبالم ساءلةون ؤمن ,وسلمعليهللا صلىالنببهالم كرم

يععلىون ت رحم ,وسلمعليهللا لىصالنبباالمخص وصوبالشفاعة, جه مأحدانس بول,وسلمعليهللا صلىالنب أصحاب :وجلعزلقولهمن

خوانلنااغفررب ناي ق ول ونب عدهممنجاء واوالذين} يانسب ق وناالذينناول ولبالوالصواب.[222:ص]{رحيم رء وف إنكرب ناآمن واللذينغلق ل وبنافتعلالسميع وه وشيء كمثلهليس}خلقهمنبائن عرشهعلىاللأنون زع م ن عتقد

نةفن قاتل ولالئمةعلىال ر وجن رىول[.33:الشورى{]البصي ,الفت ,الئمةمعوالهادوالجالصلةون رى.أمرناوجلعزالل وللمنون طيع ونسمع

ق وم ير ج بأنه الصحيحة الثار بهجاءتباون ؤمن .إليهمالمواشيصدقاتودفعدينمنالنارمن س فيان وكره,وجلعزباللم ؤمن ونإنا:ون ق ول .بالشفاعةالم وح

يانوم ستكمل اللعندحقام ؤمن أنا:ي ق ولأنالث وري الوزاعي ق ول وكذلك,الالسنةأهلي سمواأنالهميةوعلمة .الثرأهلفالوقيعة البدعأهلوعلمة .أيضا

ةالسنةأهلي سمواأنالقدريةوعلمة .نابتةوم شب هة ي سمواأنالزنادقةوعلمة .م ب وف قنا.وسلمعليهللا صلىاللرس ولعنالثارإبطالوي ريد ون.حشويةالثرأهل

بلمام ؤمنموك للل ا وآلهم مدمعلىالل وصلى,والعملالقولمنوي رضىي وسلم

Ebu Hatim Muhammed b. İdris b. el-Munzir el-Hanzalî er-Razî -Allah'ın rahmeti üzerine

olsun-'nin bazı kitaplarında ondan işitilen(yukardaki söz)lerin bir kısmını tesbit ettim. O, şöyle

demektedir:


13

Bizim yolumuz ve tercihimiz, Rasûlullah sallallahu aleyhi ve selleme, onun ashabına, tabiine ve

onlardan sonra onlara güzelce uyanların yoluna uymaktır. Bid'at konularına bakmayı

terketmek ve eser ehlinin görüşlerine sımsıkı yapışmaktır. Mesela Ebu Abdullah b. Hanbel,

İshak b. İbrahim, Ebu Ubeyd el-Kasım b. Sellam ve Şafiî gibi. Ayrıca kitab ve sünnete

sımsıkı sarılarak selefin yolunu takip eden imamları koruyup, çeşitli bölgelerde önder ilim

adamlarından olup ehl-i sünnetin tercih ettiklerini tercih etmektir.

Medine'de Malik b. Enes, Şam'da Evzaî, Mısır'da Leys b. Sa'd, Irak'ta Sufyan es-Sevri ile

Hammad b. Ziyad bunlara örnektir. Hakkında peygamberden, ashabdan ve tabiinden herhangi

bir rivayet bulunmayan hususlarda bunlara uyarız.

Buna karşılık hakkı batıla karıştıran, gerçekleri değiştiren, sözleri allayıp pullayan, olmadık

şeyler söyleyen yalancıların görüşlerini de terkederiz. Kerâbîsî'nin kitablarını incelemez, onun

izinden giden ve onu savunanlardan uzak dururuz. Davud el-İsbahani, ona benzeyenler ve

ona uyanlar gibi.

Kur'ân Allah'ın kelâmı, ilmi, isimleri, sıfatları, emri ve yasağıdır. Hiçbir bakımdan mahlûk

değildir. Onun mahluk ve varedilmiş olduğunu iddia eden bir kimse kişiyi dinden çıkartan

anlamıyla Allah'ı inkar eden bir kâfirdir. Meseleyi anlayıp ve cahillerden olmayan kimselerden

olup böylesinin kâfir olduğu hususunda şüphe eden kimse de kâfirdir.

Vâkıfe (Kur'ân mahluk mudur değil midir bilmiyoruz diyenler) ile lafziyye (lafzı mahluktur

diyenler) Cehmiyyeye mensupturlar. Bunların Cehmiyyeye müntesib olduklarını Ebu

Abdullah Ahmed b. Hanbel söylemiştir.

Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem'den, ashabdan ve onlardan sonra onlara güzelce uyan

tabiinden gelen rivayetlere tabi oluruz.

Kelâmcıların kelâmını terkederiz. Onlarla oturup kalkmaz, onlardan uzaklaşırız. Rivayetsiz ve

re'ye bağlı olarak kitap telif edenlerle de oturup kalkmayı bırakırız.

Bizim tercih ettiğimiz görüş şu ki; İman söz ve ameldir, dil ile ikrar kalb ile tasdik ve rükünleri

işlemektir.

Mesela; Namaz, malı bulunan kimseler için zekat, ona yol bulabilenler için hac, ramazan ayında

oruç tutmak ve Allah'ın kullarına farz kıldığı bütün farzlar gereğince amel etmek imandandır.

Ayrıca iman artar ve eksilir.

Kabir azabına iman ederiz.

Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem'e bir ikram olan havza da iman ederiz.

Kabirdeki sorguya iman ederiz. Kiramen katibine ve Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem'e

has olan şefaate de iman ederiz.


14

Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem'in bütün ashabını rahmetle yâd eder. Onlardan herhangi

bir kimseye sövmeyiz. Çünkü Yüce Allah şöyle buyurmuştur:

"Onlardan sonra gelenler derler ki: "Rabbimiz, bizi ve bizden önce iman etmiş

kardeşlerimizi mağfiret eyle! Kalblerimizde iman edenlere karşı hiçbir kin bırakma.

Rabbimiz şüphesiz ki sen çok esirgeyicisin, çok merhametlisin." (Haşr, 59/10)

Biz şuna inanır ve şunu iddia ederiz:

Allah Arşı üzerinde ve yarattıklarından ayrıdır.

"Onun gibi hiçbir şey yoktur. O her şeyi işitendir, görendir." (Şura, 42/11)

Yönetici imamlara karşı çıkmayı uygun görmüyoruz. Fitne zamanlarında çarpışmayız. Yüce

Allah'ın işimizin başına getirdiği kimseleri dinler ve onlara itaat ederiz. Yönetici imamlarla

namaz kılınacağı, haccedilip cihad edileceği görüşündeyiz. Küçük-büyük baş hayvanlarının

zekatlarının da onlara ödenmesini uygun görürüz.

Sahih rivayetlerde belirtildiği üzere muvahhidlerden bir topluluğun şefaat sonucu

cehennemden çıkarılacağına iman ederiz.

Bizler aziz ve celil olan Allah'a iman edenleriz deriz.

Sufyan es-Sevrî bir kimsenin: Ben Allah nezdinde gerçek ve imanı eksiksiz bir mü'minim

demesinden hoşlanmazdı. Evzaî de bu görüştedir.

Bid'at ehlinin alameti: eser (rivayet) ehline iftira atarak dil uzatmalarıdır.

Cehmiye’nin alameti ehl-i sünnete, "Müşebbihe" ve "nabite" adını vermeleridir.

Kaderiyecilerin alameti: ehl-i sünnete "Cebriyeci" adını vermeleridir.

Zındıkların alameti: rivayet ehline "Haşviye" adını vermeleridir. Onlar bu sözleriyle

Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem'den gelen rivayetleri çürütmek isterler.

Allah bizleri ve her bir mü'mini sevip razı olacağı sözleri söylemeye, amellerde bulunmaya

muvaffak kılsın. Allah Muhammed'e, onun aile halkına salat ve selam eylesin.

HADİS VE SÜNNET İMAMLARINDAN EBU ZUR’A ER RAZİ · EBU ZUR’A ER-RAZİ VE EBU HATİM ER-RAZİ’NİN İTİKADLARI 2 Ebu Zur’a Ubeydullah er-Razi (200-264H) Ubeydullah bin

Documents