This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
aunHW GrW AMdr vV ky iesqrIAW nwl bdslUkI kIqI[ dyS dy btvwryqoN bwAd jdoN 1950-55 eI. ivc is`KW ny ie`Qy Aw ky zmInW KrIdIAWqW aus smyN dI srkwr ny nwl l`gdIAW kuJ bMjr zmInW vwhux dIzubwnI AwigAw dy id`qI[ audoN qoN aukq ipMfW dy is`K ieh zmInW vwhuMdyAw rhy sn[ srkwr ny ieh zmIn jMglwq mihkmy dI d`s ky is`KW dIKVI &sl D`ky nwl vwh id`qI[ ies qoN pihlW is`KW ny pRSwsinkAiDkwrIAW ƒ ikhw ik swƒ do-iqMn mhIny dw smW dy idE AsINAdwlqI kwrvweI rwhIN kwgz-p`qr iqAwr krvw ky Awpxw p`Ksp`St kr skIey, pr hkUmq ny ie`k nw mMnI[ ieh swrw mMzr aus smyNvwpirAw jdoN swrw mulk koronw mhWmwrI nwl jUJ irhw sI[ v`K-v`KdySW dIAW srkwrW Awpxy nwgirkW leI hr pRkwr dI AwriQk mddkr rhIAW sn[ pUrI dunIAw ivc is`KW duAwrw lMgr lgw ky mnuKqwdI syvw kIqI jw rhI sI[ ausy smyN ies Bwrq dyS AMdr iPrkU soc dIDwrnI srkwr duAwrw is`KW ƒ aujwV ky KwnwbdoS bxwaux dw Srmnwkvrqwrw c`l irhw sI[
1947 eI. dy btvwry qoN bwAd isKW ƒ jdooN au~qr pRdyS dy by-AwbwdielwikAW ivc bMjr peIAW zmInW Alwt hoeIAW jW isKW ny KrIdIAW,aus smyN bldW dI KyqI huMdI sI[ isKW ny kukV dI bWg nwl au~T ky hL-pMjwlIAW jo lYxIAW[ Gusmusy ivc spW dIAW isrIAW imDidAW zmInWvwhuxIAW SurU kr dyxIAW[ jdoN FigAW ny Qk jwxw qW jog bdl lYxI, prisKW ny nw Qkxw ikauNik pwiksqwn qoN au~jV ky isrP qn dy kpiVAWnwl KwlI hQIN AwieAW swhmxy pYr jmwaux leI BwrI AOkVW sn[au~cIAW-nIvIAW pYlIAW FigAW dy krwhy ijs ivc ilPt dw kMm hQW nwlkrnw pYNdw sI, rwhIN gVivAW dy ihswb nwl muVkw vhw ky ieh zmInWpDrIAW (smql) kIqIAW[ jMglI ielwkw hox kwrn hr GVI jMglIpSUAW/jwnvrW Awid dw fr bixAw rihMdw[ ies leI hryk hL dy nwliek lMmw brCw Aqy iek ikrpwn huMdI[ jykr koeI jMglI jwnvr Syr,biGAwV Awid AgoN FigAW vloN hmlw kry qW aus ƒ brCy nwl mwirAw jwsky qy jykr Acwnk ipCoN hmlw kry qW aus dw ikrpwn nwl swhmxw kIqwjw sky[ sMn 47 dy aujwVy qoN bwAd jWdy swr pihlW isKW ny kwinAW dy Gr(Cpr) bxwey[ gMny dI KorI (CoeI) swVn smyN keI vwr au~TI Ag dI
gurmiq pRkwS 8 julweI 2020
cMigAwVI jW dIvy Awid nwl keI vwrI Cpr sVy Aqy nvyN Cpr pwey[ keIvwr hnHyrIAW nwl Cpr au~fy Aqy iPr nvyN bxwey[ idhwVI dy drjn-drjn sp roz GrW ivcoN mwry[ 1985-86 qk vI zihrIly Ajgr spGrW ivc Awx vVdy sn, 1950-55 ivc kI hwlwq hoxgy, AMdwzwlgwauxw koeI AOKw nhIN[ myrw jdI ipMf au~qr pRdyS ivc auqrwKMf dIsrhd dy nwl lgdw hY[ myrI aumr audoN 4-5 swl dI hovygI jdoN swfy ndIdy kMFy-kMFy bxy Cpr ivc Ajgr sp Awx viVAw[ mYN aus smyN Cpr dyAMdr sW[ myry mwqw jI ny mYƒ bwhr kF ky Cpr dw drvwzw bMd kr idqw,iPr 10-15 jixAW iml ky Ajgr ƒ bwhr kiFAw[ kihx qoN murwd bVyibKm hwlwqW dw swhmxw kridAW isKW ny au~qr pRdyS dIAW bMjr zmInWƒ pwxI Aqy psIny nwl isMj ky zrKyz kIqw[ ijQy kdy Gwh dw qIlw nhINsI au~gdw, au~Qy Aj lC-lC krdy hry-Bry Kyq hn[ ikswnW ivc iekkhwvq hY ik ijs zmIn ivc Gwh nhIN au~gdw au~Qy &sl vI pYdw nhIN hoskdI, pr isK ikswnW ny isrqoV imhnq kr ky ies khwvq ƒ Zlqswbq kr ivKwieAw[ bMjr khI jwx vwlI zmIn ivc Aj hwVI-swauxIqoN ibnW hor bhuq swrIAW &slW pYdw huMdIAW hn[ kcy GrW qy pwty lIiVAW(kpiVAW) ivc guzwrw krn vwly isK gurU-drswey mwrg dsW nhuMAW dIikrq kr ky Aj kwrW-koTIAW dy mwlk bx KuShwl jIvn jIA rhy hn[pr pqw nhIN Aj Bwrq dI sqwDwrI srkwr ƒ isKW duAwrw isrqoVimhnq kr ky hwsl kIqI ieh kwmXwbI ikauN hzm nhIN ho rhI[
bhuq swrIAW srkwrW AweIAW qy geIAW pr au~qr pRdyS ivcKuShwl jIvn jIA rhy isKW ƒ iksy nhIN CyiVAw pr jdoN dI iPrkUsrkwr AweI hY audoN qoN isKW nwl Dkw SurU ho igAw hY[ ienHW iPrkUsrkwrW ny isKW ƒ hmySW pRySwn qy duKI kIqw[ zihrIly spW dw swhmxwkr ky dyS dIAW zmInW zrKyz krn vwly isK kI jwxn ik Awaux vwlysmyN ivc ienHW spW nwloN zihrIlIAW srkwrW Awpxy bicAW ƒ Kw jwxvwlI spxI dI inAweIN swƒ inglx dw Xqn krngIAW[ srkwrW dwkMm Awpxy nwgirkW dI jwn-mwl dI rwKI krnw huMdw hY[ igAwnI sohxisMG sIql jI dIAW sqrW ies bwbq TIk FukdIAW hn :-
hwkm Qwpy gey sI prjw pwlx vwsqyprjw Kwx dI nIqI bx geI hY srkwr dI[
gurmiq pRkwS 9 julweI 2020
A`j Awpxy hI dyS AMdr btvwry dy aujwVy qoN 73 swl bwAd is`KWƒ muV aujwVy dw Aihsws krvwieAw jw irhw hY[ ieh zmInW hV`pxvwlw kwrw koeI Acncyq vwpirAw kwrw nhIN, ieh srkwr dI is`K-mwrU nIqI dw ih`sw hY[
Aj qW srkwr isKW dIAW zmInW ƒ hQ pw rhI hY pr jykr AjAsIN cup bYTy rhy qW ieh srkwrW kl ƒ pMjwb qoN bwhr isKW dy vpwr,vpwrk AdwirAW, trWsportW, &YktrIAW, kwrKwinAW Awid ƒ vI hQpwauxgIAW[ A`j loV hY smucIAW is`K jQybMdIAW, is`K buDIjIvI qyis`K mIfIAw vI pMjwb qoN bwhr v`sdy is`KW dI jwn-mwl dI rwKI leIA`gy Awvy[ is`K vkIl knUMnI kwrvweI leI A`gy Awaux[ is`K pMQ dIisrmOr jQybMdI SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI ny ies sMvydnSIl mudy’qy POrI kwrvweI kridAW hoieAW SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI dyjUnIAr mIq pRDwn BweI gurbKS isMG Kwlsw, AMiqRMg kmytI mYNbrBweI BuipMdr isMG AsMD, mYNbr gurcrn isMG gryvwl qy ko-AwrfInytrs. suKdyv isMG BUrw kohnw, vDIk sk`qr AwDwirq sb-kmytI giTqkIqI hY jo swry msly dI jWc krygI[ au~Dr SRomxI AkwlI dl v`loN swrymsly dI jWc krn leI ie`k au~c p`DrI kmytI bxweI geI hY jo is`KWnwl ho rhy D`ky dI jWc kr ky iensw& idvweygI[
pKpwqI srkwrW dw isKW pRqI byiensw&I Aqy D`kySwhI vwlwrveIAw vyK ky sr muhMmd iekbwl dw SyAr Xwd Aw jWdw hY : “mudqyNbIq geIN hYN ies rMz-E-Zm ko shqy huey, Srm sI AwqI hY ies vqnko vqn khqy huey[”
iesy bygwngI dy Awlm iv`coN is`KW leI Azwd iK`qy dI mMg au~TdIrhI hY[ ijvyN-ijvyN srkwrW dw is`KW nwl D`kw v`Ddw jwvygw iqauN-iqauN ieh mMg hor pRcMf huMdI rhygI[
-sqivMdr isMG PUlpurmo. +9199144-19484
gurmiq pRkwS 10 julweI 2020
sRI sRI sRI sRI sRI gurU nwnkgurU nwnkgurU nwnkgurU nwnkgurU nwnk dyv jI dI dyv jI dI dyv jI dI dyv jI dI dyv jI dI bwxI pRvcn : bwxI pRvcn : bwxI pRvcn : bwxI pRvcn : bwxI pRvcn :pwr-sMprdwiek AMqridRStIpwr-sMprdwiek AMqridRStIpwr-sMprdwiek AMqridRStIpwr-sMprdwiek AMqridRStIpwr-sMprdwiek AMqridRStI
-fw. cmkOr isMG*sRI gurU nwnk dyv jI dI bwxI dw piv`qr-pwT mwnvI jIvn dy
gOrvSwlI Aqy srbkwlI srokwrW ƒ prmwrQI sMdrBW ivc pyS krnvwlw pRvcn hY[ srb`q ƒ sMboDq ies pRvcn dI smyN-sQwn dyielwkweI dwieirAW qoN pwr dyKx vwlI ivSvidRStI, mwnvI jIvnqy s`iBAwcwr dy hoNdmUlk srokwrW/msilAW ƒ nij`Tx leI prmwrQIjugq-ivDwn pyS krdI hY[ smUihk kilAwx dI pRikrqI nwl sMjoeIies dI bhuBWqI qy bhupwswrI pwr-sMprdwiek idRStI, mwnv-cyqnwƒ DrmwrQI, s`iBAwcwrk, BUgoilk Aqy rwjnIqk sMkIrnqwvW qoNmukq r`KdI hoeI srb-iviBMnqwvW Aqy ivl`KxqwvW ƒ ivsmwdI s`cdI jIvn-SYlI duAwrw ieksurqw dy sUqr ivc proeI r`KdI hY[ iesdI rUhwnI-sMvydnw mnu`K dy smu`cy mnosrIrk sMgTn ƒ s`c-AwDwirqrUhwnI rUpWqrx leI gqISIlqw pRdwn krdI hY[ sRI gurU nwnk dyvjI dI bwxI dy pRvcn dI prmwrQI mhWidRStI ij`Qy kudrq dy shj-vrqwry dI vMn-suvMnqw pRqI mwnvI sMvydnw ƒ inKwrdI hY, au~Qys`iBAwcwrk p`Dr ’qy hr qrHW dy vKryivAW qy AsmwnqwvW ƒ brdwSqkrn leI mwnvI smr`Qw ƒ blvMq vI bxwauNdI hY[ bwxI-pRvcnivc pr/dUjy dI hsqI ƒ mwx qy mh`qv pRdwn krn vwlI AMqridRStIdw vjUd dUijAW ƒ ‘Awpxw’ smJx vwlI prmwrQI mhWidRStI AqyrUhwnI sMvydnw nwl srSwr hoieAw rihMdw hY[ ies dOrwn dUjy dIinvyklI pCwx kwiem vI rihMdI hY Aqy bygwngI dy Aihsws qoNiblkul ACoh vI[
hr piv`qr-pwT dIAW iviBMn AMqridRStIAW dI smJ, aus dymUl-pRXojn nwloN ivXogI nhIN huMdI[ mUl-pRXojn dy inrDwrn ivcsmkwlI smwj dy Dwrimk-s`iBAwcwrk vrqwirAW dy nwl AwriQk-*fwierYktr, pMQ rqn jQydwr gurcrn isMG tOhVw ieMstIicaUt AwP AfvWsf st`fIz ienis`Kiezm, bhwdrgVH — 147002; (pitAwlw) mo. 94179-35474, 87270-77725
gurmiq pRkwS 11 julweI 2020
rwjnIqk ivvsQw dy bhupwswrI sMdrBW qy srokwrW dw is`Dw AqyAis`Dw d^l huMdw hY[ sRI gurU nwnk dyv jI dI bwxI dy smkwlIsMdrB iek pwsy swmI-ieslwmI s`iBAwcwr qy bsqIkwr hkUmq nwlAMqr-pRikirAw rcdy hn Aqy dUjy pwsy sQwnk BwrqI jn-smUh dIdminq zihnIAq Aqy aucyry AmlW qoN ivjogI Dwrimkqw dw nkSwaulIkdy hn[ ienHW pRsiQqIAW ivc ijs iksm dy inrqyj mnu`KIAwqm dw inrmwx ho irhw sI, auh smkwlI mnu`KI svY-ivkws dy leIivnwSkwrI sI[
iesy kwrn sRI gurU nwnk dyv jI dI bwxI qyjDwrk qy prgwsvwnAwqm dy nv-inrmwx leI aucyry qy cMgyry pRsMg isrj ky aus dI punr-rcnw krnw locdI hY[ iesy leI DrqI ’qy hkIkI Drm AQvw s`c ƒpRnwey nvyN mnuK dI rcnw krn dI mnSw, ies bwxI pRvcn dIAW nv-isrjq Aqy punr-pirBwSq rcnw-ivauNqW qoN pRq`K zwhr hY[
ieh nvW mnuK hI dmnkwrI inzwm dI QW nvyN kilAwxkwrIinzwm ƒ qwmIr krn dy Aml dy rwhy pYNdw hY, jo aus dIAW AWqirkmnobxqrW dy punrgTn duAwrw hI sMBv huMdw hY[ ies mMqv leI ij`QypRcilq jW sQwipq sMrcnwvW qy rcnw-ivauNqW ƒ punr-pirBwSq krky aunHW ivc nvyN ArQ sMcwrn dI loV hY, au~Qy nvyN AiBAwsW ƒinAWSIlqw pRdwn krn vwlIAW nvIn rcnw-ivauNqW dI GwVq vIlwzmI hY[ “nvW mnuK rcx leI kyvl smwijk, rwjnIqk jW AwriQkFWcy bdlxy hI kwPI nhIN huMdy... sgoN ies leI mnuK ƒ AMdroN bdlxleI kuJ nvyN prm-icMnH isrjxy pYNdy hn[”1
sRI gurU nwnk dyv jI dI bwxI dw pRXojn dmnkwrI qy SoSxkwrIAqy ivkwr-gRsq mwnvI-Awqm/S^sIAq ƒ prmwrQI mhWidRStIduAwrw svY-cyqn hox Aqy svY-pUrnqw leI qqpr krn vwlI nroeImnsUbwbMdI pyS krnw hY[ Awqm-rUpWqrxkwrI leI qqpr krnvwlI ies rUhwnI mnsUbwbMdI ivc iKMfy hoey mwnvI-Awqm ƒ muVqrqIbx Aqy ieksur krn dIAW bhuBWqI qrkIbW AMqrinihq hn[bwxI-pRXojn dy Aml-AiBAws ƒ kilAwxkwrI qy pRBwvkwrI bxwauxleI bwxI-pRvcn ivc ij`Qy s`c, nwm, Sbd, gurU, hukm, AMimRq, joqsmyq AnykW sMklpI ichn prmwrQI mhWidRStI nwl cwrj ho ky
gurmiq pRkwS 12 julweI 2020
punr-pirBwSq huMdy hn, au~Qy ‘¡ ’ dy rUp ivc bhupwswrI rsweI nwlsMjoey, bhupRkwrI tIcy swDx vwly nv-inrimq prm-ichn, rUhwnI qyivsmwdI AnMd Aqy Awqm rUpWqrxkwrI dw mhWsroq bx ky pyS huMdyhn[ mwnvI soc-pRxwlI ivc ies mhWsroq dI hwzrI (ismrn) dyrUhwnI Aihsws nwl BrpUr Awqm dy nv-inrmwx dw Aml, smucyinzwm dy nv-inrmwx dw AiBAws ho inbVdw hY[ ¡ buinAwdIisDWqk rcnw-ivauNq hY jo prmwrQI hsqI ƒ lKwauNdI hY[ kudrqIvrqwrw, smsq jIv qy mwnvI hoNd, ies dy prmwrQI/r`bI sMdrB ivchI punr-isrijq/rUpWqirq huMdy hn[
mwnvI Awqm dy AwnMd-ivgws AQvw srbWgI kilAwx dIzwmn bhupirpyKI AMqridRStIAW nwl pRPu`lq hox vwlI soc-pRxwlIdI GwVq leI kwdr (bRhm) Aqy kudrq (bRihmMfI rcnw) dy bhuBWqy,bhurMgy Aqy ivsmwdI vrqwry dI pySkwrI bwxI-pRvcn dI sRyStrcnw-ivauNq hY[ iBMnqwvW ƒ aunHW dI pRmwixkqw sihq svIkwrnwAqy dUjy ƒ pRyrnw dw Amuk somw smJxw, smkwlI au~qrAwDuinkqwvwdIicMqn dw pRmu`K srokwr hY[ bwxI-pRvcn iBMnqwvW nwl guMdI bhurUpI,bhurMgI Aqy ivsmwdI kudrq AQvw bRihmMfI rcnw dy isrjxhwr dwismrn mnu`KI mnobxqrW ƒ AMqrW/iBMnqwvW nwl shj rUp ivcieksur ho ky ivcrn vwlI AMqridRStI pRdwn krdw hY[ mnu`K dy
gurmiq pRkwS 13 julweI 2020
mnosrIrk sMgTn dIAW AMqrIv bxqrW dy srbWgI rUpWqrx AqygqISIl jIvn-SYlI dy ies AiBAws ƒ Drm-SwsqrI idRStI qoN‘mwnvI Awqm dy r`bIkrn’ dI pRikirAw dy ArQW ivc vI gRihxkIqw jw skdw hY[
m`DkwlI smwj ivc Awqm dI ivgwsmuK inrmwxkwrI leI Drm,iek invyklI cyqnw-ivDI vjoN gqISIl irhw hY[ mwnv-kilAwx dyAwSy ƒ pRxwey hoey mhWpurS, Drm dI gqISIl qy pRBwvkwrI jugqkwrIduAwrw mnuK dy Awqm-rUpWqrx dy Aml-AiBAws ƒ isrjdy rhy hn[ies Aml-AiBAws dOrwn hr mhWpurK ƒ Drm dy rUhwnI-hkIkIArQW dI punr-pySkwrI Aqy punr-ivAwiKAw dI pRikirAw iv`coNguzrnw ipAw hY[ ies dI mUl vjHw Drm dy pYrokwr, Awpxy pUrblyDrm-pRvrqkW duAwrw pyS kIqy pRvcnW dy hkIkI ArQW qoN ivjogyjwxw hY[ hr Dwrimk mhWpurK dy pYrokwrW v`loN invyklIAW ikirAwvWisrj ky dUjy DrmpMQW dy mukwbly Awpxy DrmpMQ dI v`Krqw kwiemkrn dw iek suBwivk ruJwn irhw hY[ iesy krky AnykW ‘mg’ (mwrg)Aqy ‘pMQ’ hoNdSIl huMdy rhy hn ijnHW dw izkr ‘jpu’ jI bwxI dIAWinmniliKq sqrW ivc hY :
sRI gurU nwnk dyv jI dI bwxI dI pRvcn-ivDI mulWkxI pRikirAwqihq sMsQwgq DrmW nwl sMvwd rcwauNdI hoeI pRsquq swmwnX Drm(eyko Drmu/scu Drmu) ƒ ‘sulhkul’ dy ArQW ivc sQwipq krn v`lruicq pRqIq huMdI hY[ ies pRikirAw dOrwn sMsQwgq DrmW dIAWDrm-SwsqrI pCwxW Aqy mwx-snmwn hI brkrwr nhIN rihMdy sgoNsMsQwgq DrmW dI swriQkqw qy pRsMigkqw dy lupq 'rwz' vI JwqpwauNdy dyKy jw skdy hn[
byS`k bwxI-pRvcn ivc swmwnX Drm iekvcnI ArQW ivc AqysMsQwgq Drm bhuvcnI ArQW ivc pRXog hoey hn prMqU pRivrqI qypRikrqI p`KoN ienHW dy igAwn-SwsqrI ArQ ault Kyf Kyfdy id`sdyhn[ swmwnX Drm dI bhuvwdI pRikrqI qy pRivrqI aus ƒ vMn-suvMnqwvW, ivl`KxqwvW Aqy v`KrqwvW ƒ Awpxy AMdr smox Aqy aunHWƒ sihhoNd dy sUqr ivc prox dI smr`Qw vI pRdwn krdI hY[ dUjy pwsysMsQwgq Drm jW DrmpMQ, bhuvcnI hoNdW dy bwvjUd iviSStvwdI dyiekihrI pRivrqI nwl sMicq hn Aqy bhuvwdI pRikrqI qoN s`KxyidKweI idMdy hn[
hkIkI Drm, pwr-sMprdwiek rcnw-ivauNq hY jo DrmpMQIAWdIAW iviSStvwdI DwrnwvW, sMkIrn mnobxqrW Aqy rsmI-AiBAwsWƒ ivrwt bRihmMfI prmwrQI srokwrW nwl joV ky punr-pirBwSqkrdI hY[ ieh dUridRStqw Aqy sihhoNd dy vfyry audwq-Bwv jgwaux dISkqI r`KdI hY[ bhuDrmI sMrcnwvW ƒ prmwrQI s`c nwl cwrj kr kyiviBMn Drm-pMQW ƒ Awpxy Kusy hoey gOrv dI muV bhwlI leI SuB AmlW
gurmiq pRkwS 15 julweI 2020
dy rUp ivc pyS qrkIbW bwxI-pRvcn dy hkIkI Drm dI lKqw krwauNdIAWhn[ sRI gurU nwnk dyv jI dI bwxI ivc ieh hkIkI Drm, s`c ƒ idRVHkrn dy audwq qy AduqI ArQW ivc pirBwSq huMdw hY :
bwxI-pRvcn Anuswr isRStI ivc mOjUd sB vsqUAW, jIvW,bnspqI dIAW kotIAW, iksmW, ijnsW Aqy jwqIAW ie`ko id`b-joiq qoNpRkwSmwn hox dy bwvjUd vI rUp-iBMnqw dIAW gRihxkrqw hn[ kudrqdI rcnwkwrI dy qmwm pwswrW ivc bnspqI Aqy jIvW dIAW iviBMnnslI SRyxIAW (species) ivc Awpo-AwpxI SRyxI nwl smrUpqw dyAwBws dy bwvjUd bwrIk-AMqrIvI bxqrW, ivauNqW qy qrqIbW dy p`Dr'qy ivdmwn/idRStmwn vKryvyN qy ivl`KxqwvW, pwrbRhm dy rcnw-ivDwn dw ivsmwdI vrqwrw hY :
jh jh dyKw qh joiq qumwrI qyrw rUpu iknyhw]iekqu rUip iPrih prCMnw koie n iks hI jyhw]7
bwxI-pRvcn ivc prmsc/pwrbRhm dI bhukyNdrI, bhu-pirpyKIhoNd dw pRgtwvw Drm-SwsqrI Aqy siBAwcwrk ichnW rwhIN hoieAw hY[ivsmwd, sRI gurU nwnk swihb jI dI bwxI dy pRmuK ichnW ivcoN iek hY
sRI gur soBw dsm gur prm aupwSkswihb swihb isMG dust-hn Drm pRkwSkBwg isMG vfBwg sMBU sm srb skwqMkr,gihr gMBIr subIr bIr blbIr isMG vr[kiv sRI gur sRI XSvMq hir BrQ dq AvDUq vq[pd pdm dsau aur DXwqDr vrnau pRBXs ivGn-hq]
ieh vyrvw kvI ny Awp ausy pusqk dy p`qrw 26 au~qy drj kIqwhY ijs iv`coN A`gy id`qw jw irhw mihmw-pwT hY[ ieh pusqk gurU nwnkdyv XUnIvristI lwiebRyrI dy sMgRih ivc sur`iKAq hY[ pusqk dw nwm‘jgq gurU pMQ pRboD-nwtk’ drj hY[ ies pusqk ivc gur mihmw dypRsMg auqrwrD-pUrbwrD, mhIinAW, ruqW Awid dy isrlyKW ivc vMf kyid`qy hoey hn[ sRI gurU hirgoibMd swihb jI dy cirq-vrxn nwlsMbMiDq sm`grI 74 p`iqRAW ’qy PYlI hY[ pwTkW dI syvw ivc AsIN iek*swbkw ieMcwrj, is`K ieiqhws rIsrc borf, SRomxI gu: pR: kmytI, sRI AMimRqsr[
gurmiq pRkwS 18 julweI 2020
bwrhmwh Byt kr rhy hW[ BwvyN sMq inhwl isMG jI ny Xqn krky ibRjBwSw dy srUp ƒ, v`D qoN v`D pMjwbI dy nyVy r`Kx dI Kycl kIqI hY qdvI A`j dy poc ƒ smJx ivc kuJ kiTnweI hovygI[ ies leI mUl pwTdy nwl-nwl ArQ vI sMKyp rUp ivc ilK id`qy hn[
AQ sRI gurU hirgoibMd jI dy cirqR brxn CMd pd]guru goibMd soFI kul jliD pRgt Bey cMdw[sqRn kir kyhrI gXwn Gn sMqn ky suK kMdw[iqn jb sunw lhOr gurU jI joqI joiq smwie[Prky nYn Bujw dihny ipq ilau bdlw muK gwie[Cwie sb AMg bIr rs mY]1]
sRI gurU hirgoibMd swihb jI soFI kul dy smuMdr ivc cMd pRgthoey[ ies ivc swgr iv`coN cMdrmw dy aupjx dy kiv-sMklp vwly rUpkdw izkr hY[ auh vYrIAW leI b`br Syr smwn hn Aqy igAwn dI Gtwijhy (Bry BkuMny) hn Aqy sMqW leI suK dw mUl hn[ aunHW jdoN suixAwik gurU jI (pMcm pwqSwh) lwhOr ivc joqI joiq smw gey hn[ (qdAwp dI) s`jI Bujw Aqy nYn (BwvW ivc qrQ`l kwrn) PVk au~Ty[ Awpny pRx ilAw ik ipqw (nwl hoeI vDIkI) dw bdlw lvWgy[ (Aijhw pRxlYNidAW) hzUr siqgurU dy swry AMg bIr rs dy BwvW nwl BrpUr hogey]1]
cyq, cONp cMdU pkVx kI hueI AiDk mn mwhI[gwdI bYTq hukm dIAw isK ssqR AsqR sB lXwhI[ilKy hukmnwmy dysn mY sn isKn mn Bwie[GoVy SsqR bsqR bhu mul ky lY lY qurq isDwey[Bwie gey siqgur jb dyKy]2]
cyq (mhInw qy cyqnw) ivc cMdU ƒ PV lYx dI ie`Cw mn ivc bhuqvDI[ g`dI bYTidAW (CyvyN siqgur) ny hukm id`qw swry hI is`K SsqRAsqR lY ky (hzUr dy drSnW ƒ) Awaux[ dySW ƒ hukmnwmy ilK ky G`ly,is`KW ƒ ieh hukmnwmy cMgy l`gy[ GoVy, k`pVy, hiQAwr vfmuly lY-lY kyis`K qqkwl hwzr hox l`gy[ siqgurU ny jdoN (ieh Bytw AweIAW) vsqWdyKIAW, pRsMnqw pRgtweI[
jyT qpw sun kr ipRQIAw cMdU ky pws igAw[quih mwrn pRx kIAw sunq cMdU mn ibkl BieAw[jhwgIr iFg jwie cugl cuglI siqgur kI kInI[rwj lYn kI mnsw kir bhu POj pws rK lInI[dInI mY Kbr pRbl irpu kI]4]
jyT (dI qpdI ruq vWg, mn dy sMqwp kwrn) suxidAW hI ipRQIAwcMdU pws igAw; (jw ky AwiKAw gurU ny) qYƒ mwrn dw pRx kr ilAw hY,cMdU dw mn sux ky bycYn ho igAw[ (cMdU ny) jhWgIr pws jw ky cuglIkIqI siqgur dI[ (ik siqgur ny) rwj lYx dI mn Dwr ky bhuq swrIPOj Awpxy pws r`K leI hY[ mYN (Awp ƒ Awp dy iek) blvwn duSmxdI ^br pucw id`qI hY Bwv ieh hY ik k`lH ƒ mYƒ doS nw id`qw jwvy iksmyN isr d`isAw ikauN nhIN]4]
hwV hYrwn swh idl hoie vzIr Kwn bulvwieAw[gurU Gr kw isK jwn gurU kw sB ibrqMq sunwieAw[suix vzIr KW jwnI mn cMdU ilXo kwl bulwie[khw Swh so iqn bulvwvhu jhwgIr mn Bwie[Bwie jo guru kO hoie soeI]5]
hwV (g`l ivclI guMJl dw AnuBv krky) bwdSwh ny idl ivchYrwn ho ky (ik ieh AwKr sB kI ho irhw hY qy ikauN) vzIr ƒ bulwByijAw[ bwdSwh ny vzIr ƒ gurU-Gr dw (Akbr dy smyN qoN) SrDwlUjwx ky gurU dw swrw ibrqWq suxwieAw[ vzIr sux ky jwx igAw ik cMdU
gurmiq pRkwS 20 julweI 2020
ny AwpxI mOq ƒ s`dw id`qw hY[ bwdSwh ƒ ikhw ik (gurU jI ƒ) bulvwlvo[ jhWgIr ƒ g`l jc geI[ hoxI qW AwKr auhI hY jo gurU ƒBwvygI]5]
swvx suix vjIr KW muK kI swh khw qum jwvhu[hmrI Arj ApnI dwnweI ijauN iqauN kr guru ilAwvhu[sun vjIr KW gur ids cl kY Awie bMdnw kIn[hIn Aqy so qb Arj krI]6]
swvx, vzIr KW dy mUMh dI sux ky bwdSwh ny ikhw, qUM jwh[ swfIbynqI Aqy AwpxI isAwxp vrq ky ijauN bxy gurU jI ƒ ilAw[(bwdSwh dw hukm) sux ky vzIr KW gurU jI v`l AwieAw[ (Aw ky)bynqI kIqI[ AwpxI v`loN vI dws Bwvnw nwl Ardws kIqI]6]
BwdoN Blw gurU kih kr fyrw iqnkw krvwieAw[Kwn pwn sB dY iqn ko clny kw swj bxwieAw[auhW Anyk jqn kr ipRQIAw swh smIp isDwieAw[cMdU sulhI pwiqswh sy kih kr iek gRwm idvwieAw[pwX lIAw mwlv mY koTw]7]
gurU jI ny aunHW dI bynqI-Bwv jwx ky BwdoN ivc Blw Awp fyrwkrvw id`qw, Kwx-pIx dw swrw pRbMD kr id`qw Aqy Awp c`lx dIiqAwrI krn l`gy[ EDr ipRQIAw AnykW Xqn kr ky bwdSwh pwsphuMicAw[ cMdU Aqy sulhI Kwn ny bwdSwh ƒ kih ky iek ipMf duAwid`qw[ (ipRQIey ny) mwlvy ivc iek koTw auswr ky (ipMf dw nwm) koTwgurU r`iKAw]7]
A`sU mhIny cMdU ƒ PVn dI Aws lY ky siqgurU jI (bwdSwh v`l)c`l pey[ vzIr KW kuJ POj nwl lY ky phuMcy dyK vYrIAW dy morcy ivcihljul hoeI[ jmnw kMFy fyrw kr ky Pyr vzIr KW ƒ d`s Awey ik gurUjI imhr Dwr ky Aw gey hn[ pwqSwh gurU jI dy Awaux dw ieh kwrj,
gurmiq pRkwS 21 julweI 2020
Jurdy rihx dy smwn hI sI[ bwdSwh ny gurU jI dy rwjDwnI ivc Tihrndw pRbMD jmnw kMFy krvwieAw[ bwdSwh (siqgur dw Awauxw sux ky)KuS hoieAw qy cMdU ƒ JUTw smiJAw[ aus ƒ vwau mwirAw (pglw) inScykr ky jwixAw]8]
kqk krI slwh imlny kI pRwqih guru bulvwey[aUc isMGwsn pr ibTwie crcw kr suin suK pwey[rUp dyK bc sunq mgn mn fyry cl pRn nwl[qwih ibTwey Awp guru gmny cMdU isr ky kwl]9]
k`qk imlx dI slwh kr ky svyr swr gurU jI bulvwey[ au~cyisMGwsn au~qy (Awdr nwl) ibTw ky g`lW kIqIAW[ sux ky suK ilAw[rUp dyK ky bcn sun ky (bwdSwh dw) mn mgn ho igAw[ fyry Aw igAw[(bwdSwh ƒ) ibTw ky gurU jI Awp svwr hoey ijvyN cMdU dw kwl isr ’qyJUilAw[
mGr mn icMqw cMdU bhu dRbX njUmI dIey[jhwgIr mn BRm frwie jp ihq gur iqAwrI kIey[ikly guAwlIAr ky phuMcy cwr isK sMg lXwie[cwlI idn gur rhy qhW sun nr nwirn duK pwie[Bwey ikAw siqgur ky mn my]10]
m`Gr ciVAw (pwly dw Xug ArMB hoieAw) cMdU ny joqSI ƒ icMqw dymwry ny, bhuq Dn dy ky Awpxy p`K ivc pRyirAw[ jhWgIr dy mn ivc(swVH-sqI) dw BY jgwieAw[ jp leI gurU jI ƒ (bynqI krvweIbwdSwh pwsoN) iqAwr krvwieAw[ (gurU jI cwr is`K nwl lY kygvwlIAr dy iklHy phuMc gey[ cwlI idn gurU jI aus QW rhy[ nr nwrI(sux ky) duKI hoey[ (pqw nhIN l`g irhw sI ik) siqgurU dy mn kIBwauNdw hY]10]
poh pRmwx idvs bIqy jb jyTw isK guru pRyrw[ArD insw bn isMG rUp jh jhWgir qh Gyrw[pRwq brmie gur ko nihN qo swFsqI qv Awie[As kih fr dY lop BieAw idK swh nId nihN pwey[hwieN Ab kOn aupwie krYN]11]
poh ciVHAw jpdy inTy idn bIq ley qd jyTw is`K gurU jI dw
gurmiq pRkwS 22 julweI 2020
pRyirAw; A`DI rwq ij`Qy bwdSwh suqw sI, jyTy ny jw GyirAw, Syr dw rUpDwr ky bwdSwh ƒ AwiKAw, jy qYN svyry gurU jI ƒ bulvwieAw qW qyry isrs`cmuc swVH-sqI Aw jweygI[ eydW kih ky, bwdSwh ƒ fr dy ky BweIjyTw jI lop ho gey[ bwdSwh dI nINd hrwm ho geI[ smJ nhIN pY rhIsI ik hux kI aupwau kIqw jwvy]11]
mulwxy sB duAw (qwvIz-Dwgy) kr ky cly gey[ is`K A`DI rwq ƒmuV AwieAw[ bwdSwh fr igAw[ qObw-qObw pukwrdy ny svyry vkIlByijAw[ gurU jI ny (vkIl ƒ) ikhw, bvMjw hI rwjy jo iklHy ivc kYdhn, pihlW C`fy jwx[ vkIl ny gurU jI dw bcn ilK ByijAw[ frdymwry bwdSwh ny hukm id`qw ik gurU jI dI AwigAw Anuswr C`f id`qyjwx[ (rwjy) GrW ƒ jwx Aqy gurU jI CyqI Awaux]12]
Pwgux PkVy pwly gur ky inkly sB hI rwjy[gur Asvwr hoie kr phuMcy jh jhWgIr ibrwjy[auT ibTwie kih syvw kXw Ab krON grIb invwj[gur nwnk BrpUr kIAw sb ijn dInw quih rwj[Awj fyry huie iPr AwvYN]13]
bwdSwh dy PVy hoey rwjy sB gurU dI ikrpw nwl kYdoN inkly[ gurUjI Asvwr ho ky aus QW Awey ij`Qy jhWgIr dw itkwxw sI[ au~T kybwdSwh ny gurU jI ƒ siqkwr nwl ibTwieAw Aqy syvw puCI[ gurU jI nybcn kIqw, “gurU nwnk jI ny sB BrpUrIAW bKSIAW hn, ijs nyquhwƒ rwj id`qw hY (bwbr nwl hoeI swKI v`l sMkyq hY)[ A`j fyry iPrAweIey]13]
pwvs pr puSwk gurU jI cwr isK sMg ilAwey[bYT swh ky inkt kpUrn kI ismrnI idKwey[swh khw iek AYsw AdBuq mxkw muJ ko dyhu[qsbI kw sumyru kr rwKhu kih gur sB hI lyhu[
gurmiq pRkwS 23 julweI 2020
lyhu Awgy iek jYs leI]14]grmIAW dI puSwk pihn ky gurU jI cwr is`K nwl lY ky Awey[
bwdSwh dy nyVy bYT ky kpUrI ismrnI idKweI[ bwdSwh ny vyK ky ikhwik iek ieho ijhw AdBuq mxkw mYƒ bKSo! mYN aus ƒ AwpxI qsbI(mwlw) dw sumyr (isry dw mxkw) bxw ky r`KWgw, gurU jI ny sMkyq kIqw,ijvyN A`gy iek mwlw leI hY, ieh vI lY lE]14]
srd kml muK bwxI sux kih nih Awgy mm pwsw[sun gur boly ipqw hmwry qum Gr kInw bwsw[iqn ky gl mwlw kpUr kI AYsI nih ies dys[qhN gur joqI joiq smwey kr mskInI Bys[lys Br pIV nhIN jwnI]15]
srd ruq ivc iKVy kml ijhy muKVy qoN bwxI sux ky bwdSwh ny ikhw,myry pws Agy koeI nhIN hY[ gurU jI sux ky boly, Aswfy ipqw jI jdoN Awpdy Gr rhy sn, qdoN aunHW dy kMT ieho ijhI kpUrI mwlw sI[ ies jyhI iesdyS ivc hor nhIN, ausy itkwxy gurU jI joqI joiq smw gey, mskInI Dwrky[ lys brwbr vI (hoey AiqAwcwrW dI) pIV nhIN mMnI]15]
ihm sm Swh kMp kr bolw pIVw mm Gr kYsy[cMdU ky Gr rhy suny hm kir pUjw isK jYsy[sun gur khw duKwau n hm kau ieh qyry isr Bwrw[ipqw bYr qbhI lyvYgy jb clhu pRBU drbwrw[Dwr hm sB mn mY rwKI]16]
brP vWg bwdSwh kMb igAw qy boilAw, myry Gr pIVw kI kMm? mYNqW suixAw hY ik auh cMdU dy Gr rhy sn Aqy aus ny is`K vWg pUjw kIqIsI[ gurU jI ny sux ky ikhw, swƒ duKwau nhIN (ipqw gurU qy A`iqAwcwrWdw) qyry isr Bwr hY[ ipqw dw bdlw aus smyN lvWgy jdoN r`b dy drbwrpyS hovyNgw[ AsIN ieh sB mn ivc DwrI hoeI hY]16]
issr smwn pwq suK JV gey sRvn suxI guru bwxI[cMdU lIAw bulwie sBw mih khu gur khw gumwnI[sun cup rhw jrd muK hoieAw Qr Qr kMpn lwgw[KUnI jwn sONp dIAw gur isK jyTw auT bf Bwgw[Bwg burw jwgw qb iqs kw]17]
gurmiq pRkwS 24 julweI 2020
pqJV dI ruq vWg suK dy pqy JV gey, jdoN bwdSwh ny gurU dy bcnsuxy qW cMdU ƒ sBw ivc bulw ilAw[ gurU jI ny bcn kIqw ‘khu gumwnIAw,hux kI kihMdw hYN?’ sux ky cup PV leI, mUMh pIlw ho igAw Aqy Qr QrkMbx ligAw[ UnI jwx ky (cMdU ƒ) gurU jI ƒ sONp idqw[ gurisK jyTw,vfy BwgW vwlw auiTAw[ qd aus (cMdU dw) burw Bwg jwigAw]17]
irqU bsMq sm PUly is`K iqs PV ilAwX muskW bwDI[mwr GsItq fyry ilAwey Gr iqs AweI AWDI[pwCy guru sunweI sB soN ies ByjI kuVmweI[morI eINt lgI cObwry kI sun gur deI htwie[Kwie irs qb ies pwp kIAw]18]
bsMq dI ruq vWg is`K iKV gey aus (cMdU ƒ) PV ilAwey, muSkWbMnH leIAW[ mwrdy-GsItdy fyry lY Awey, aus dy Gr (sog dI) hnHyrI AwgeI[ ip`CoN siqgurU jI ny d`isAw sB ƒ ik ies ny kuVmweI ByjI sI[ies ny (puroihqW ƒ) ikhw sI, qusIN cubwry dI ie`t morI ƒ lw rhy ho!ieh sux ky gurU jI ny (sMgq dy kihx ’qy) Sgn lYx qoN rok id`qw[ iesqoN gusw Kw ky (aus ny gurU jI dI h`iqAw dw) pwp kIqw[18]
gRIKm Awg lgI ies ko ApnI krnI n ibcwrI[JUTo kih kr Swh qpwieAw siqgur lIey hkwrIgey lwhOr dgw kr ies pwpI ny bhu duK dInw[Cmw srUp ipqw jI hmry sB qn prsih lInw[kIn js qs Ab Pl pwieAw]19]
grmI dI ruq vWg (Akwrn) A`g l`gI ies ƒ (cMdU ƒ) AwpxIkrnI nhIN jwxI[ ArQwq swrw ivgwV aus ny Awpxy kubol nwlpwieAw[ pr doS gurU dw smiJAw[ JUTIAW aUNjW lw ky bwdSwh BVkwid`qw[ aus ny siqgur bulw ley[ gurU jI lwhOr (bwdSwh dy) s`dy gey[ies (cMdU) ny mn dy pwp kwrn bhuq duK id`qw[ ipqw gurU jI AswfyiKmw srUp sn, sB (vDIkIAW) gurU jI ny qn ’qy sih leIAW[ prijhw (burw) krm kIqw sI hux auho ijhw Pl pw ilAw hY]19]
mwrYN bhu isK inq sun sun kY]20]auqrwiex (vrHy dy auBwr) vWg gur dI ieh bwq jdoN sBnw suxI,
bwdSwh hYrwn ho igAw[ AwpxI Bul bKSw ky gurU jI dy nwl sRIAMimRqsr AwieAw[ cMdU dy h`Q cMfwl dy kuqy vWg ie`k-ie`k tukVwpwieAw igAw[ bhuq is`K inq sun sun ky mwrdy rhy]20]
dKxwiex lwhOr lY gey iek BVBUMjy kI h`tI[mwrw kVCw qpq tyty pr pRwx gey jm bwtI[krI pRq`gXw pUrI kInI hirgoibMd gur dyau[bwrh mwh khy Kt irqu pun duie AwXx lK lyau[syau gur sMq hrI BweI]21]
dKxwiex (vrHy dy AMq vWg) lwhOr lY gey, iek BVBUMjy dI h`tI ’qyjd phuMcy (rvwieq hY ik ieh BVBUMjw EhI sI ijs qoN pMcm gurU jI dysrIr ’qy BujdI ryq pvweI sI) aus ny isr ivc qpdw kVCw mwirAwqW aus (cMdU) dy pRwx jm dy duAwr gey[ gurdyv hirgoibMd jI jo pRq`gXwkIqI sI, siqgur ny auh pUrI kIqI[ kvI AglIAW do qukW ivc AwpxIrcnw dw ivDwn d`sdw hoieAw AsIs idMdw hY ik ‘BweIE gurU, sMq AqyhrI pRBU dI syvw kro]21]
roVw rsqy dy iv`coN auTwl su`tIN. . .roVw rsqy dy iv`coN auTwl su`tIN. . .roVw rsqy dy iv`coN auTwl su`tIN. . .roVw rsqy dy iv`coN auTwl su`tIN. . .roVw rsqy dy iv`coN auTwl su`tIN. . .
-kvISr mlkIq isMG vrpwl*roVw rsqy dy iv`coN auTwl sutINhovy hnyrw qy cwnx Klwr bMdy,if`gy hoey ƒ gL dy nwl lw kyhr iek ƒ dy siqkwr bMdy[
*ieMcwrj, kVwh pRSwd, sRI drbwr swihb, sRI AMimRqsr[ mo. 9478505800
gurmiq pRkwS 26 julweI 2020
sRI gurU hirikRSn swihb jI dw pRkwSsRI gurU hirikRSn swihb jI dw pRkwSsRI gurU hirikRSn swihb jI dw pRkwSsRI gurU hirikRSn swihb jI dw pRkwSsRI gurU hirikRSn swihb jI dw pRkwS
-fw. prmvIr isMG*kuJ smW pihlW ‘pMjwbI itRibaUn’ ivc ‘ATvyN gurU (sRI gurU hirikRSn
swihb jI) dy jnm sQwn bwry mqByd ikauN?’ isrlyK ADIn CipAw fw.hrijMdr isMG idlgIr dw lyK piVHAw[ lyKk ny kIrqpur swihb dI QWnwhn irAwsq ivc pYNdy ipMf Qwpl ivc sRI gurU hirikRSn jI dw pRkwSivc hoieAw isD krn dw Xqn kIqw hY[ ies sMbMD ivc lyKk ny hrIrwm gupqw, ieMdU BUSx bYnrjI, fw. gMfw isMG, uSvMq isMG Aqy kinMGmAwid ivdvwn lyKkW dIAW ilKqW dw shwrw ilAw hY[
sRI gurU hirikRSn swihb dw jnm Qwpl ivKy hox dw Bwv hY ikaunHW dy ipqw sRI gurU hirrwie swihb jI Aqy aunHW dw prvwr au~Qy invwskrdw sI[ lyKk kihMdw hY ik 1645 qoN 1657 qk sRI gurU hirrwieswihb jI isrmOr/nwhn irAwsq ivc rhy sn[ iesy dOrwn gurU jI dyiqMn b`icAW rwm rwie, bIbI rUp kOr Aqy sRI gurU hirikRSn swihb jIdw jnm hoieAw sI[
hrI rwm gupqw, ieMdU BUSx bYnrjI, ^uSvMq isMG, kinMGmAwid ivdvwn lyKkW dw AwDwr mohisn &wnI dw ieh ibAwn hY ijsivc auh kihMdw hY ik “hir rwey (sRI gurU hirrwie swihb) kIrqpurivKy iek swl rhy[ jdoN sMn 1055 ihjrI (1645 eI.) ivcnjwbq wn pu`qr imrzw SwhruK, Swh jhwn dy gvrnr ny qwrw cMddy ielwky aupr &Oj cVHw ky qbwh kIqw qy qwrw cMd nUM iZR&qwr krilAw qW gurU hir rwey (sRI gurU hirrwie swihb) srhMd dy nyVlysQwn Qwpl, jo rwjw mydnI pRkwS dw mulk sI, auQy cly gey[”mohisn &wnI Awpxy Awp nUM gurU hirrwie jI dw bhuq nzdIkId`sdw hY Aqy nwl hI kihMdw hY ik aus ny msMdW duAwrw d`sIAWsUcnwvW nUM klmbMd kIqw hY[ 1645 eI. ivc sRI gurU hirrwieswihb dy kIrqpur swihb C`f jwx auprMq mohisn &wnI is`K Drmnwl sMbMiDq iksy vI Gtnw dw izkr nhIN krdw[ hrI rwm gupqw*is`K ivSvkoS ivBwg, pMjwbI XUnIvristI, pitAwlw—147002; mo. +9198720-74322
gurmiq pRkwS 27 julweI 2020
ilKdw hY ik sRI gurU hirrwie jI duAwrw kIrqpur swihb C`f jwxauprMq mohisn &wnI Awpxy Gr kSmIr clw jWdw hY Aqy aus dwbwkI dw jIvn au~Qy hI guzrdw hY[ kIrqpur qoN cly jwx auprMq ausdw kdy vI gurU swihb nwl myl nhIN hoieAw[
fw. gMfw isMG is`K ieiqhws dy bhuq v`fy ivdvwn hn[ ienHW ny&wrsI dy smwklI sroqW dy AwDwr ’qy is`K ieiqhws dIAW gu`JIAWprqW nUM Kolx dw mh`qvpUrn kwrj kIqw hY[ is`K ieiqhws nwl juVyhoey &wrsI sroqW nUM is`K ivdvwnW dI nzr krn leI aunHW ny ienHW dwpMjwbI jW AMgryzI BwSw ivc Anuvwd kr id`qw sI[ ieh fw. swihbdI dUr-idRStI sI, nhIN qW &wrsI nw jwxn vwly Aqy is`K ieiqhwsivc rucI r`Kx vwly bhuq swry ivdvwn ieiqhwisk sroqW ƒ nyiVENdyKx ivc jW qW Asmr`Q ho jWdy jW iksy hor k`cy-ip`ly &wrsI dy jwxU’qy inrBr kr ky ieiqhws dIAW guMJlW ivc hor vwDw kr idMdy[ sRIgurU hirrwie swihb nwl sMbMiDq fw. gMfw isMG dI ‘mw^iz qvwrIi^is`KW’ isrlyK ADIn ijhVI pusqk dw hvwlw idlgIr jI ny id`qw hYieh aunHW duAwrw &wrsI ivc iek`qr kIqy is`K sroqW dw sMgRih hY[ies pusqk ivc aunHW ny ieiqhwskwrI bwry pRwpq sroqW dw gMBIrmMQn kr ky is`K ieiqhws nwl sMbMiDq GtnwvW dw Anuvwd kIqw hYijs ivc ‘Akbrnwmw’, ‘quzik jhWgIrI’, ‘dibsqwin mzwihb’iv`coN ‘nwnk pMQI’, ‘A^bwrwiq drbwir muA`lw’, ‘AihkwimAwlmgIrI’, ‘^ulswquq qvwrI^’, ‘qwrIiK muA`zm Swh’, ‘chwrgulSn’ Awid Swml hn[ ies pusqk ivc muhsin &wnI dI rcnwdw Anuvwd vI Swml hY[ jwpdw hY idlgIr jI ny iesy Anuvwd ƒ hIAwDwr bxwieAw hY[
idlgIr jI sRI gurU hirrwie swihb dw 12-13 swl nwhnirAwsq ivc jwxw mMndy hoey au~Qy hI aunHW dy b`icAW dw jnm hoieAwis`D krn dw Xqn krdy hn pr Tos hvwlw koeI nhIN idMdy[ lyKkAwpxI dlIl is`D krn leI v`K-v`K ivdvwnW v`loN vrqy gey &wrsIdy iek sroq dw hvwlw idMdw hY ijhVw ik sRI gurU hirrwie jI dykIrqpur swihb C`f dyx qk sIimq hY[ is`K sroqW ivc gurU swihbwndy pRkwS Aqy aunHW dy pRcwr nwl sMbMiDq AnykW hvwly mOjUd hn[
gurmiq pRkwS 28 julweI 2020
iviBMn ipMfW, SihrW, ksibAW ivKy sQwipq ieiqhwisk gurduAwrwswihbwn ieh is`D krdy hn ik gurU swihb SrDwlUAW nwl inrMqrrwbqw kwiem r`Kdy sn Aqy jdoN koeI is`K aunHW ƒ Awpxy ipMf crnpwaux dI bynqI krdw qW aus ƒ pRvwn krdy sn[ pMjwb dy ipMfW ivcAijhIAW AnykW rvwieqW mOjUd hn ij`Qy gurU swihbwn ny invws kIqwAqy ielwky dy muKI is`KW ƒ ASIrvwd id`qw sI[ mOjUdw smyN ivc vIAijhy bhuq swry prvwr mOjUd hn ijhVy Awpxy pUrvjW duAwrw gurUswihbwn dy drSn krnw bhuq mwx nwl d`sdy hn[ ASIrvwd dy rUpivc gurU swihbwn duAwrw b^iSS kIqIAW inSwnIAW aunHW ny sMBwl kyr`KIAW hoeIAW hn[
ijhVy is`K ieiqhwskwrW ny dyS-ivdyS ivc GuMm-GuMm ky gurUswihbwn nwl sMbMiDq prMprwvW ƒ klmbMd kIqw hY aunHW iv`coN igAwnIigAwn isMG iek Aijhw ivdvwn hY ijs ny pMj sdIAW dy is`Kieiqhws nUM pihlI vwrI TyT pMjwbI vwrqk ivc iliKAw sI[ sRI gurUhirrwie swihb duAwrw ijhVy ipMfW jW ngrW ivc sMgq nUM drSn id`qygey aunHW dw vyrvw ies pRkwr idMdw hY - AMimRqsr, isMGWvwlw, hkImpurw,hrIAW vylW, krqwrpur, goieMdvwl, zIrw, jMfWvwlw, j`sw, frOlI,dusWJw, nUrmihl, plwhI, puAwDVw, Prwlw, bihlI, ibMJUky, bMbylI,BuMgrnI, BUKVI, mwCUvwVw, mukMdpur Awid[ ienHW ipMfW dy pRcwr dOrydOrwn gurU jI ny ijhVy muKI is`KW Aqy SrDwlUAW ny gurU jI dy drSnkIqy auh ies pRkwr hn - sWeI id`qw, suQrw (BweI), sUd (nUrmihl dwcODrI), sMdlI, iSv idAwl (dIvwn), krm cMd, kwlw, kwlw (cODrI),kwlw dult, KuSwlI, uShwlI (BweI), gurdws (BweI), gOrw, jIaux(BweI), joD, jONkI, qwrw (BweI), dwrw Skoh, DIrm`l, pMjwb (BweI),PyrU (BweI), &qySwh (&kIr), &Ul, bwZ, bihlo (BweI), ibhwrI, BgqU(BweI), Bwnw (BweI), murwrI, rUp cMd (BweI) Awid[
hrI rwm gupqw sRI gurU hirikRSn jI dy jnm dI imqI qW idMdyhn pr ieh nhIN d`sdy ik aunHW dw pRkwS ik`Qy hoieAw sI[ ieMdU BUSxbYnrjI, uSvMq isMG Aqy kinMGm nw qW sRI gurU hirikRSn jI dy jnmdI imqI Aqy nw hI jnm sQwn dw pqw idMdy hn[ jdoN ik l`gBgsmUh gurmuKI sroq sRI gurU hirrwie jI dy b`icAW dw jnm kIrqpur
gurmiq pRkwS 29 julweI 2020
ivKy hoxw d`sdy hn[ ‘gurU kIAW swKIAW’, ‘bMswvlInwmw’, ‘mhwnkoS’ Awid ienHW iv`coN pRmu`K hn[ ie`QoN qk ik fw. hrijMdr isMGidlgIr AwpxIAW pusqkW ivc vI sRI gurU hirikRSn jI dw pRkwSkIrqpur swihb hoxw ilKdy rhy hn[ jykr ieh mMn ilAw jwvy ik sRIgurU hirrwie jI 12-13 swl nwhn irAwsq ivc rhy hn qW ieh qWho nhIN skdw ik gurU jI iekWqvws hI ho gey sn[ au~QoN dy ngrW AqyksibAW dIAW ikhVIAW prMprwvW hn ijhVIAW gurU swihb dy jIvnnwl sMbMiDq hn[ ieMnw lMmw smW gurU jI dw iekWqvws ho ky rihxwies kr ky shI nhIN jwpdw ikauNik pMjwb dy ipMfW ivc AijhIAWAnykW prMprwvW mOjUd hn ijhVIAW gurU jI dy ienHW AsQwnW ’qyAwauxw is`D krdIAW hn[
mnoklipq AwDwr ’qy gurU swihb nUM 12-13 swl ie`ko sQwn ivKysIimq kr dyxw Aqy bZYr iksy Tos AwDwr qoN au~Qy hI aunHW dy b`icAW dwjnm hoxw kih dyxw ieiqhwskwrI dI idRStI qoN shI nhIN jwpdw[jwpdw ieh hY ik gurU jI kuJ smyN leI kIrqpur swihb qoN bwhr geysn Aqy CyqI hI ip`CoN vwps kIrqpur swihb ivKy Aw gey sn[ iehIaunHW dw kyNdrI sQwn sI[ ie`QoN gurU jI pMjwb Aqy pMjwb qoN bwhr dyAsQwnW dI Xwqrw krn auprMq vwps Aw jWdy sn[
- bRhm igAwnI kI kImiq nwih] bRhm igAwnI kY sgl mn mwih]bRhm igAwnI kw kaun jwnY Bydu] bRhm igAwnI kau sdw Adysu]bRhm igAwnI kw kiQAw n jwie ADwK´ru]bRhm igAwnI srb kw Twkuru] (sRI gurU gRMQ swihb, 273)
hr guris`K bRhm igAwnI dI AvsQw ’qy phuMc skdw hY[ iesleI aus ƒ bhuq izAwdw kTor qp krn Aqy Gr-bwr C`fx dI loV vInhIN huMdI[ gur-Sbd nwl juV ky sMswr ivc kml vWg inrlyp rih kyigRhsqI jIvn bqIq kridAW cwry pdwrQ BogidAW Gr bYiTAW hIieh pdvI pRwpq kr skdw hY[ gurU swihb ny is`K-is`K drimAwn,gurU qy is`K drimAwn qy is`K qy prmwqmw drimAwn koeI dIvwr nhINrihx id`qI[ ivAkqIgq gurU dI QW vI is`K Drm dy moFI sRI gurU nwnkdyv jI ny ‘Sbd’ ƒ gurU dw drjw dy id`qw[ sRI gurU Arjn dyv jI ny sRIhirmMdr swihb ivc sRI gurU gRMQ swihb jI dw pRkwS au~cw kIqw qy Awpis`KW dy brwbr ho ky bYTy[
ieh iek invyklw Drm hY ij`Qy Drm dw rihbr Awpxy pYrokwrW ƒAwpxy brwbr smJdw hY[ sRI gurU nwnk dyv jI ny Awpxy is`K BweIlihxw jI ƒ guirAweI sONp id`qI Aqy gurU pdvI ’qy ibrwjmwn krnmgroN aunHW ƒ siqgurU mMn aunHW dy crnW ’qy m`Qw tyikAw[ sRI gurU AMgddyv jI ny Awpxy iek Aijhy is`K ƒ gurU-Gr dw mwlk bxw id`qw ijsƒ lok ZrIb qy inQwvW smJdy sn[ sRI gurU Amrdws jI ny AwpxIpuqrI bIbI BwnI dw ivAwh iek Aijhy grIb is`K nwl kIqw joGuMgxIAW vyc ky guzwrw krdw sI[ aunHW ƒ hI guirAweI ’qy suSoiBq krky siqgurU dw drjw id`qw[ so gurmiq ivc gurU qy is`K ivc AwqimkqOr ’qy koeI AMqr nhIN hY[ dovyN gurmiq dy DwrnI hox krky iek rUphI huMdy hn[ gurbwxI ivc vrxn kIqw igAw hY:
-gurU isKu isKu gurU hY eyko gur aupdysu clwey] (sRI gurU gRMQ swihb, 444)- qU Awpy guru cylw hY Awpy gur ivcu dy quJih iDAweI] (pMnw 758)
prmwqmw dw koeI ichn-c`kr rUp-rMg nhIN hY[ jIv aus dynwm rUp ƒ hI pihcwx skdw hY[ ieh nwm prmwqmw dw nUr hY joAibnwsI qy Aibcl hY[ iesy nUr qoN isRStI dI auqpqI hoeI hY[
gurmiq pRkwS 34 julweI 2020
ieh AMimRq rUp hY, jo jIv ƒ Amr kr idMdw hY[ nwm dI AMS hoxkrky Awqmw sdw Amr rihMdI hY pr srIr nwSvwn hY[ iehpRikrqI dw inXm hY[ r`bI hukm hY[ srIr kdy vI Amr nhIN hoskdw[ jo lok srIr ƒ Amr krnw cwhuMdy hn auh BulyKy ivc hIrihxgy[ aunHW dI hwlq iqRSMkU vrgI ho jwvygI; nw ies pwsy nw auspwsy[ ies leI prmwqmw dI pRwpqI leI Awqmw ƒ cInx dI loVhY[ gurbwxI dw Purmwn hY:
Awqmu cIin prwqmu cInhu gur sMgiq iehu insqwrw hy](sRI gurU gRMQ swihb, 1030)
Awqmw dI Koj kr ky hI mn Awpxy mUl prmwqmw dy nwm Dn dIpRwpqI kr skdw hY[ ieh nwm rUpI inrMkwr Awid smyN vI s`c sI, jugWdy ArMB ivc vI s`c sI[ hux vrqmwn ivc vI s`c hY qy Biv`K ivc vIs`c rhygw[ nwm rUp bixAw mnuK vI sicAwr ho jWdw hY[ ies nwmAMimRq dI vrKw hr pl, hr GVI cwry idSwvW ivc mnuK dy AMdr
bwhr sB QW ho rhI hY[ gurU swihbwn ny mnuK ƒ nwm nwl juVndI jugq d`sI hY[ gurbwxI jIv dy AMdr nwm pRgt krdI hY[ jo pRwxIAwpxy jIvn ivc srIr dy jINdy-jwgdy ies nwm dI pRwpqI nhIN krdy,auh mnuK, mUVH qy AigAwnI hn[ aunHW dw ies sMswr ’qy AwauxwivArQ jwvygw[ gurbwxI ivc d`isAw igAw hY:
- jl Ql chu idis vrsdw KwlI ko Qwau nwih]eyqY jil vrsdY iqK mrih Bwg iqnw ky nwih]
(sRI gurU gRMQ swihb, 1282)- dulB dyh pweI vfBwgI] nwmu n jpih qy Awqm GwqI]mir n jwhI ijnw ibsrq rwm] nwm ibhUn jIvn kaun kwm]Kwq pIq Kylq hsq ibsQwr] kvn ArQ imrqk sIgwr]jo n sunih jsu prmwnMdw] psu pMKI iqRgd join qy mMdw]
(sRI gurU gRMQ swihb, 188)- koaU buqwn ko pUjq hY psu koaU imRqwn ko pUjn DwieE] kUr ikRAw auriJE sBhI jg sRI Bgvwn ko Bydu n pwieE]
(qÍ pRswid sv`Xy, pw. 10)gurbwxI ies krky mhwn hY ik ieh mnuK ƒ s`c dw igAwn
gurmiq pRkwS 35 julweI 2020
krvwauNdI hY qy nwm nwl joVdI hY[ guris`K ies krky mhwn huMdw hY ikgurbwxI nwl juV ky nwm dI pRwpqI krdw hY[ Aijhy pUrn guris`KW ƒgurU-Gr ivc bhuq mwx-siqkwr qy vifAweI id`qI geI hY[ bwbw buFwjI pUrn bRhm igAwnI guris`K hoey hn[ gurU swihbwn dI guirAweI dIrsm aunHW dy h`QoN qy bwAd ’c aunHW dI vMS iv`coN hI krvweI jWdI rhIhY[ aunHW ƒ sRI gurU gRMQ swihb jI dy pihly gRMQI QwipAw igAw[ iesqrHW aunHW ny guris`KW dI vifAweI qy aunHW dI au~cI AvsQw ƒ sMswrivc pRgt kIqw sI[ sRI gurU goibMd isMG jI ny Awpxw sIs Byt krnvwly pMj is`KW ƒ pMj ipAwry AwK ky invwijAw sI qy aunHW dy h`QoN AwpvI AMimRq dI dwq pRwpq kIqI sI[ guris`KW dI Awqimk au~cqw qy shIAwqimk syD kwrn gurmiq ivc aunHW dI vifAweI ƒ pRvwn kIqwigAw hY:
-DMnu DMnu so gurisKu khIAYijin siqgur syvw kir hir nwmu lieAw]iqsu gurisK kMau hMau sdw nmskwrIjo gur kY BwxY gurisKu cilAw] (sRI gurU gRMQ swihb, 593)-Dnu Dnu Bwg iqnw gurmuKw jo gurisK lY mnu ijxiqAw]sB dU vfy Bwg gur isKw ky jo gur crxI isK pViqAw]
(sRI gurU gRMQ swihb, 649)- jo swis igrwis iDAwey myrw hir hir so gurisKu gurU min BwvY]ijs no dieAwlu hovY myrw hir suAwmIiqsu gurisK gurU aupdysu suxwvY]jnu nwnku DUiV mMgY iqsu gurisK kI jo Awip jpY Avrh nwmu jpwvY ]
(sRI gurU gRMQ siwhb, 305)-isKI isiKAw gur vIcwir] ndrI krim lGwey pwir]
(sRI gurU gRMQ swihb, 465)sRI gurU goibMd isMG jI ny Kwlsw swj ky gurisKW ƒ iek SsqrDwrI
jQybMdI dw rUp dy id`qw sI[ Kwlsy leI swbq-srUp, pMj kkwr qyrihxI inSicq kr id`qI geI sI[ Kwlsy ny bwxI qy bwxw dovW dwDwrnI hoxw hY[ Kwlsw Akwl purK kI POj hY, jo sMswr ivc byiensw&Iqy zulm dy ^wqmy leI Aqy ZrIbW qy mzlUmW dI rwKI leI qqpr
gurmiq pRkwS 36 julweI 2020
rihMdw hY[ Kwlsw BgqI qy SkqI dw iek AduqI sumyl hY[ gurU jI nyKwlsy ƒ Awpxw hI rUp mMinAw hY qy aunHW ny Awpxw sB kuJ Kwlsy dyArpx kr id`qw sI:
- jjn Bjn mm ^wlsw ^wls pUjib jog]dws goibMd Pqh ^wlsw drs prs imit sog] (srb loh gRMQ)- syv krI ienhI kI Bwvq Aaur kI syv suhwq n jIko[dwn dXo ienhI ko Blo Aru Awn ko dwn n lwgq nIko[AwgY PlY ienhI ko dXo jg mY jsu Aaur dXo sB PIko[ mo gRh mY qn qy mn qy isr lau Dn hY sb hI ienhI ko[
(sRI gurU gRMQ swihb, 649)- inguixAw no Awpy bKis ley BweI siqgur kI syvw lwie]siqgur kI syvw aUqm hY BweI rwm nwim icqu lwie]
(sRI gurU gRMQ swihb, 638)is`K gurU dI sMqwn huMdy hn[ gurU inmK-inmK aunHW dI pwlxw
gurmiq pRkwS 37 julweI 2020
krdw hY[ aunHW dI mnm`q dUr kr ky aunHW ƒ nwm jpwauNdw hY[ aunHW ƒivkwrW qoN htw ky mwieAw dy bMDn k`t idMdw hY[ ijnHW is`KW ’qy gurUidAwl huMdw hY qy aunHW ƒ nwm dI pRwpqI huMdI hY[ gurbwxI dw Purmwn hY:
siqguru isK kI krY pRiqpwl] syvk kau guru sdw dieAwl]isK kI guru durmiq mlu ihrY] gur bcnI hir nwmu aucrY]siqguru isK ky bMDn kwtY] gur kw isKu ibkwr qy hwtY]
(sRI gurU gRMQ swihb, 286)siqgur dI pRsMnqw ausy is`K au~qy huMdI hY jo gurU dI rzw ivc aus
dI mrzI Anuswr c`ldw hY[ AwpxIAW ie`CwvW dy ADIn ho ky ivAkqIgurU nwloN t`ut jWdw hY qy moh-mwieAw ivc Ps ky AnykW qrHW dy d`uKWivc pYNdw hY[ Awpxy Zlq krmW krky auh szw dw BwgI huMdw hY qyaus ƒ s`tW v`jdIAW hn[ BweI dunI cMd hwQI nwl lVn qoN fr igAwsI qy gurU jI dy bcnW dI aulMGxw kr ky dOV igAw sI qW aus dI l`qtu`t geI sI[ dUjy pwsy BweI bic`qr isMG ny gurU jI dw ASIrvwd lYky hwQI dw swhmxw kIqw qy vifAweI pweI[ is`K dI ieh mu`KpirBwSw hI hY ik auh hmySW gurU-Bwxy ivc rihMdw hY ijvyN ik gurbwxIivc AMikq hY:
so isKu sKw bMDpu hY BweI ij gur ky Bwxy ivic AwvY]AwpxY BwxY jo clY BweI ivCuiV cotw KwvY]ibnu siqgur suKu kdy n pwvY BweI iPir iPir pCoqwvY]
(sRI gurU gRMQ swihb, 601)guris`KW ƒ gurU nwl bhuq ipAwr huMdw hY[ auh Awpxy gurU leI hr
kurbwnI dyx ƒ iqAwr huMdy hn[ aunHW dy AMdr gurU-drSnW dI iK`c bxIrihMdI hY[ auh Anyk muSiklW dw swhmxw kr ky vI gurU dy drSnW leIjWdy hn[ 18vIN sdI ivc sRI hirmMdr swihb dy duAwly muZlW dy pihryl`gy huMdy sn[ AwpxI jwn dI prvwh nw krdy hoey guris`K sRI hirmMdrswihb dy drSn-ieSnwn kr ky hI jWdy sn[ gurbwxI ivc guris`KWdI idRVHqw sMbMDI d`isAw igAw hY:
-gurisKW min hir pRIiq hY guru pUjx Awvih]hir nwmu vxMjih rMg isau lwhw hir nwmu lY jwvih]
(sRI gurU gRMQ swihb, 590)
gurmiq pRkwS 38 julweI 2020
-JKVu JwgI mIhu vrsY BI guru dyKx jweI]smuMdu swgru hovY bhu Kwrw gurisKu lMiG gur pih jweI]ijau pRwxI jl ibnu hY mrqw iqau isKu gur ibnu mir jweI] ijau DrqI soB kry jlu brsY iqau isKu gur imil ibgsweI]
(sRI gurU gRMQ swihb, 757)gurU swry is`KW ƒ Awpxy puqr smJdw hY Aqy Awpxy puqrW ƒ vI
is`KW dy brwbr hI igxdw hY[ is`K hI gurU dw prvwr hn[ cmkOrswihb dI gVHI ivc sRI gurU goibMd isMG jI ny Awpxy swihbzwidAW ƒ vIjMg ivc ByijAw ijs ivc aunHW dy is`K zwlmW dw mukwblw krdy ShIdho rhy sn[ iPr Awpxy ShId hoey spuqrW leI vI gurU jI ny hor is`KWqoN v`Krw koeI moh jW aucyc nhIN kIqw[ iesy qrHW guris`KW ƒ vI Awpxyprvwirk moh qoN au~pr au~T ky swry is`KW ƒ Awpxy gurBweI smJdy hoeyipAwr qy siqkwr dyxw cwhIdw hY[ guris`K ƒ guris`K nwl iml ky KuShoxw cwhIdw hY[ gurbwxI dw sp`St aupdyS hY:
gurmuiK sKIAw isK gurU mylweIAw]ieik syvk gur pwis ieik guir kwrY lweIAw]ijnw guru ipAwrw min iciq iqnw Bwau gurU dyvweIAw]gur isKw ieko ipAwru gur imqw puqw BweIAw]
(sRI gurU gRMQ swihb, 648)siqgurU dI isK ’qy sdw ikrpw hI bxI rihMdI hY[ mwieAw dy pRBwv
krky gurU qoN bymuK hoieAw isK vI jy muV gurU dI Srn ivc clw jwey, gurUaus ƒ dUjy isKW ijMnw hI ipAwr idMdw hY[ auh isK dI Bul b^S idMdw hY[AnMdpur swihb dy jMg ivc kuJ isK gurU jI ƒ bydwvw dy ky cly gey sn[Gr jw ky aunHW ƒ ZlqI dw Aihsws hoieAw[ mweI Bwgo (mwqw Bwg kOr)dy pRyry auh isMG muV gurU jI dI Srn ivc Awey qy sRI mukqsr swihb dysQwn ’qy aunHW ny muZl POjW dw twkrw kridAW ShIdI pweI[ gurU dsmySjI ny jMg qoN bwAd iek-iek isK ƒ ipAwr idqw qy mukqI dw vrdwnidqw[ gurU jI dI ies vifAweI bwry gurbwxI dw Purmwn hY :
gurU swihbwn ny is`KW ƒ mwnvqwvwd qy sWJIvwlqw dw aupdySid`qw hY[ Awpxy Drm dI Gwlxw kridAW vI guris`K ny dUjy DrmW nwlkoeI vYr-ivroD nhIN r`Kxw[ aunHW ny ielwkwvwd qy iPrkwpRsqI qoNau~pr ho ky rihxw hY[ AnMdpur swihb dy jMgW ivc BweI Gn`eIAw jIz^mIAW ƒ pwxI ipAwaux dI syvw krdy sn[ ieh syvw kridAW auhAwpxy isMGW qy duSmxW dy ispwhIAW ivc koeI Prk nhIN sI r`Kdy[isMGW ny BweI Gn`eIAw jI dI iSkwieq vI kIqI[ BweI Gn`eIAw jIny ikhw ik siqgurU jI mYƒ swry quhwfw hI rUp idKweI idMdy hn[ gurU jIaus ’qy pRsMn hoey qy syvw krdy rihx dw hukm id`qw[ siqgurU AkwlpurK dw rUp hY[ aus leI sB mnuK brwbr hn[ auh sdw inrvYrrihMdw hY[ is`K ny vI gurU dw rUp hI bxnw hY ijvyN ik gurbwxI ivcvrxn kIqw igAw hY:
siqguru dwqw dieAwlu hY ijs no dieAw sdw hoie]siqguru AMdrhu inrvYru hY sBu dyKY bRhmu ieku soie]
(sRI gurU gRMQ swihb, 302)A`j is`K sMswr siqgurU dI au~qm syvw qoN dUr jw irhw hY[ AsIN
bwxI vI qy bwxw vI C`f rhy hW[ AsIN gurU swihb v`loN id`qI vifAweIdw duraupXog kr rhy hW[ is`K hox jW is`KW dy Gr jnm lY ky hI koeImhwn nhIN ho jWdw[ mhwn bxn leI, jIvn sPl krn leI gurU dIsyvw krn dI loV huMdI hY[ gurU qoN tut ky is`K dI hwlq k`tI hoeI pqMgvrgI ho jWdI hY[ piqq is`K dw koeI Drm nhIN huMdw[ is`KI ipCokVkrky aus dI Awqmw ieMnI ku jwigRq huMdI hY ik aus dI iksy hor Drmivc smweI nhIN ho skdI[ is`K Drm ivc k`tVqw pihlW hI nhIN hY,SrDw AsIN mukw bYTdy hW[ ies leI bymuK is`KW dy p`ly Btkx qoN ibnWkuJ nhIN rih jWdw[ iesy Btkx krky AsIN krm-kWfI bwibAW dypwKMf jwl ivc Ps jWdy hW Aqy aunHW dMBI ivAkqIAW ƒ r`b vWg mMndyhW, gurU swihb ny PurmwieAw hY:
-jy ko gur qy vymuKu hovY ibnu siqgur mukiq n pwvY] pwvY mukiq n hor QY koeI puChu ibbykIAw jwey]
(sRI gurU gRMQ swihb, 920)-ijnw guru goipAw Awpxw qy nr buirAwrI]
gurmiq pRkwS 40 julweI 2020
hir jIau iqn kw drsnu nw krhu pwipst hiqAwrI]Eih Gir Gir iPrih kusuD min ijau Drkt nwrI]
(sRI gurU gRMQ swihb, 651)- ijn gur goipAw Awpxw sy lYdy Fwhw iPrwhI]iqn kI BuK kdy n auqrY inq BuKw BuK kUkwhI]Enw dw AwiKAw ko n suxY inq hauly hauil mrwhI]siqgur kI vifAweI vyiK n sknI Enw AgY ipCY Qwau nwhI]
(sRI gurU gRMQ swihb, 308)siqgurU dI vifAweI ƒ smJx ivc hI guris`KI hY[ guris`KI
dI kmweI kr ky hI jIv, mn`uKw jnm sPl kr skdw hY[guris`KW dw Prz bxdw hY ik auh Awpxy gurU-aupdyS ƒ jIvn ivcDwrn krn qy gurbwxI dy cwnx dw j`g ivc pRswr krn[ guris`KIivc idRVH rihx vwlw qy gurU dy aupdyS Anuswr c`lx vwlw is`K hIsiqkwr dw pwqr hY[ siqgurU dI vifAweI ivc hI is`K dIvifAweI hY[ siqgurU is`K ƒ nwm-Dn idMdw hY[ ies isRStI dypswry ivc jy vifAweI hY qW auh nwm dI vifAweI hY[ bwkI horsB vifAweIAW JUTIAW Aqy QoVHicrIAW huMdIAW hn[ jo guris`KgurU dy lV l`g ky nwm-vifAweI lYxw cwhuMdy hn, auh vfBwgy hn,aunHW dw jnm DMn hY[
kwlw A&gwnw qoN SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI dy mYNbr jQydwrsjx isMG bjUmwn dI AgvweI ivc gurduAwrw isMG sBw AlIvwl,nyVHy btwlw izlHw gurdwspur ivKy 29 PrvrI, 2020 ƒ AMimRq-sMcwr smwgm krvwieAw igAw[ ies AMimRq-sMcwr smwgmdOrwn 44 pRwxIAW ny KMfy-bwty dI pwhul hwsl kIqI[
gurmiq pRkwS 41 julweI 2020
pMjwb-pMjwbIAW dI durdSw dI dwsqwn…pMjwb-pMjwbIAW dI durdSw dI dwsqwn…pMjwb-pMjwbIAW dI durdSw dI dwsqwn…pMjwb-pMjwbIAW dI durdSw dI dwsqwn…pMjwb-pMjwbIAW dI durdSw dI dwsqwn…
Syr-ey-pMjwb mhwrwjw rxjIq isMG jI dI mOq qoN bwAd pMjwbIAW/is`KW ny pMjwb, pMjwbI qy pMjwbIAq leI qyg clwauxI-sMGrS krn dwsuBwA qW nhIN bdilAw pr pMjwb / Bwrq dy dZybwj hwkmW ny dZwkmwauxw SurU kr id`qw, ijs kwrn myry pMjwb dI qwsIr qy qsvIrbdlxI ArMB hoeI qy A`j pMjwb dI jo durdSw hY, aus leI hwkm SRyxIhI izMmyvwr qy jvwbdyh hY[ pMjwbIAW is`KW ny hI gurduAwrw pRbMD suDwrlihr ArMB krky ‘cwbIAW dw morcw’ ij`iqAw[ ijs ’qy mhwqmw gWDInUM kihx leI mzbUr hoxw ipAw ik— “AwzwdI dI pihlI lVweI ij`qIgeI vDweI hovy!”
AMgryzW ny Bwrq nUM Zulwm bxw ieMglYNf dw JMfw Julw id`qw prpMjwb sB qoN bwAd ’c 1849 eI. ’c AMgryz swmrwj dy ADInAwieAw[ bwkI Bwrq ZulwmI dIAW zMjIrW ’c jkiVAw jw cukw sI,pr pMjwb dI rwjDwnI lwhOr dy SwhI iklHy ’qy KwlsweI prcm JuldwsI[ pMjwb AMgryz swmrwj dy pRbMD ’c Awaux ’qy sB qoN pihlWAMgryzW dy is`KI dy somy, is`K gurduAwrw swihbwn dy pRbMDW nUM Awpxysrbrwh, mhMqW-pujwrIAW rwhIN kbzy ’c kIqw qW ik is`KI dy soimAW’coN is`KI isDWqW, prMprwvW, rvwieqW ’c imlwvt krky pMjwbIs`iBAwcwr-is`K pihcwx nUM Kqm kIqw jw sky[
gurduAwrw pRbMD suDwr lihr qy AkwlI lihr sdkw, is`KW dyisrW ’qy isrmOr is`K sMsQw, SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI, sRIAMimRqsr isrjI geI[ Zulwm Bwrq dy pMjwb rwj ’c ivc ieh svY-pihcwx vwlI pihlI suqMqr is`K sMsQw sI, ijs ny Awpxy pihlyjnrl smwgm ’c ieh &Yslw ilAw ik SRomxI gurduAwrw pRbMDkkmytI, sRI AMimRqsr dI smucI ilKw-pVHI pMjwbI BwSw qy gurmuKI ilpI’c hovygI[ ieh pMjwb dy vwsIAW pMjwbIAW dI mW bolI leI pihlwqoh&w sI[ SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI, sRI AMimRqsr ny hI dyS dIsuqMqrqw leI sMGrS dI SurUAwq kIqI[ pr smyN dy hwkmW ny SRomxIgurduAwrw pRbMDk kmytI qy SRomxI AkwlI dl ’qy dyS-DrohI dy muk`dmyclw, ienHW sMsQwvW nUM ZYr-ivDwnk AYlwinAw jo, pMjwb-pMjwbIAW qyis`KW leI bhuq v`fI byienswPI sI[
1947 eI. ivc Bwrq Azwd-Abwd hoieAw, pMjwb vMifAw igAw,pMjwbI r`j ky byAwbrU brbwd qy kql-ey-Awm dy iSkwr hoey[ ikhw
gurmiq pRkwS 44 julweI 2020
jwˆdw hY ds l`K dy krIb pMjwbI mOq dy Gwt auqwry gey[ AzwdI dysMGrS ’c AnykW ShwdqW hoeIAW, pMjwbIAW-is`KW nUM AxmnuKI qS`ddJ`lxw ipAw qy kwly pwxI qIk dIAW kwl-koTVIAW ’c kYd rihxwipAw[ pMjwb dI Drq suhwvI vMfI geI[ pMjwb dy do toty ho gey[ 173dy krIb ieiqhwisk gurduAwrw swihbwn pwiksqwn ’c rih gey, ijnHwˆdy KulHy drSn-dIdwr leI 1952 eI. qoN hr is`K svyr-Swm ivSv Br’c Ardws kr irhw[ pMjwb dI vMf ip`CoN pMjwbIAwˆ nUM inrMqr sMGrSkrnw ipAw[ pMjwbI sUby, pMjwb dy dirAweI pwxIAW, pMjwb dI rwjDwnIqy pMjwbI BwSw, pMjwbI BwSweI ielwikAW Aqy pMjwbIAW dIAW h`kImMgW vwsqy[ pRwpqI kI hoeI? sB dy swhmxy hY!! is`KW nUM aus smyN dygRih mMqrI ny zrwiem pySw kOm ikhw[
pMjwb ’c pMjwbIAW / isKW nUM pMjwbI sUby qy mW bolI pMjwbI leI lMmwsMGrS krnw ipAw, jylH Xwqrw vI krnI peI[ bdiksmqI hY ik pMjwbdy vsnIkW qy jMmplW ny hI pMjwbI sUby Aqy pMjwbI BwSw dw ivroD kIqw[kdy iksy dI mW bolI bdldI suxI hY? pr pMjwb ’c mW-bolI nUM vI Drm nwljoV ky boilAw Aqy ilKvwieAw igAw[ pMjwb ’c mW-bolI, pMjwb dy pwxIAWnUM iensw& nhIN imilAw[ jMmx BoieM qy mW bolI pRqI ieh AikRqGxqw hIkhI jw skdI hY[ BweI gurdws jI dw kQn hY ik DrqI mW nUM iksy cIzdw Bwr nhIN lgdw, pr AikRqGx dw Bwr sihxw muSikl hY :
nw iqsu Bwry prbqW Asmwn KhMdy[nw iqsu Bwry kot gVH Grbwr idsMdy[…Bwry BueIN AikrqGx mMdI hU mMdy… (vwrW 35:8)
dyS dI AzwdI dI lVweI, dyS sur`iKAw leI hoeIAW pwiksqwn,cIn nwl jMgW ’c pMjwbIAW ny by-ihswb kurbwnIAW id`qIAW, lgwqwrsrh`dW dI rwKI leI pMjwbI is`K ShId huMdy rhy, pr pMjwbIAwˆ nUM auhmwx-siqkwr nhIN imilAw, ijs dy h`kdwr hn[ ieh pMjwb dI mOjUdwsiQqI leI dUsry AiDAwie vjoN ivcwirAw jw skdw hY[
dyS ’c AYmrjYNsI smyN jo ihsw pMjwbI isKW ny pwieAw auh lwimswlsI[ pr is`KW nUM dyS dI hwkm kwˆgrs srkwr ny jo sbk isKwieAwaus nwsUr dy z^mW dy drd dI dwsqwn bhuq drdmeI hY[ ieh qIsryAiDAwie dI SurUAwq hY[ pMjwb ’c byivSvwsI dw vwqwvrn isrjx’c 1978 eI. smyN nklI inrMkwrIAW v`loN sRI AMimRqsr swihb ivKy
1975 dy dhwikAW ’c XUpI/ibhwr qoN Awey pRvwsI mzdUr Awmkrky kihMdy sn ik pMjwb dw swfy vwsqy pvn-pwxI duD inAweIN hY[ipCly kuJ dhwikAW ’c pMjwb dI DrqI mW, Drq suhwvI dw pvn-pwxI burI qrHW pRdUiSq ho cukw hY[ nihrW, KwilAW, KUhW, toiBAW,nlikAW qy bMbIAW qoN sw& is`Dw pwxI, pIx dy AwdI pMjwbI A`j boqlWqy iPltr pwxI pIx leI mzbUr hn[ pMjwb ’c hvw dI SuDI vwsqyGrW leI iPltr pRcilq ho rhy hn[ pMjwb dy Kwd pdwrQ pRdUiSqhn[ duD dI pMjwb ’c SuDqw dI sugMD leI jwˆdI sI, dI QW plwsitkduD dw kwrobwr ivaupwr ho irhw hY[ sbzIAW-PlW nUM jldI pRPuilqkrn, Awpxy kwrobwr dy vwDy leI nSIly tIky lwey jWdy hn, in`jI lwBleI pMjwbIAW nUM inpuMsk kIqw jw irhw hY[ srkwrW dI rihnumweI qoNibnW ieh nw bKSxXog AprwD nhIN ho skdy[ ies sB leI hwkmSRyxI hI izMmyvwr qy jvwbdyh hY[
pMjwb dI rIVH dI h`fI ikrswnI jrjrI ho cukI hY[ ikswnKudkSIAW krn leI mzbUr hn[ kwrKwinAW / kwrobwrIAW dI hwlqqrsXog hY[ shUlqW dI Gwt, tYksW dI Brmwr hox krky kwrKwinAWvwly Awpxy kwrobwr dUsirAW sUibAW ’c sQwipq krn leI mjbUrhn[ AMqrrwStrI srh`d ’qy bycYnI kwrn AMqrrwStrI kwrobwr qbwhho igAw hY[ pMjwbIAW nUM mzbUr kIqw, kyvl hwkm SRyxI ny[
pMjwb ’c AnpVHqw, bykwrI, byruzgwrI dw bolbwlw hY[ hr qrHWdy niSAW dI Brmwr hY, ijhVw ik pMjwbIAW dI ishq nwl iKlvwVhY[ pVHy-ilKy nOjvwn pVHweI/ rozgwr dI Bwl ’c ivdySW ’c v`sxleI mjbUr hn[ b`cy ivdySW ivc D`ky Kwx leI mzbUr qy mW, bwppMjwb ’c ivCoVy dw s`l shwr rhy hn[ pMjwb dI brbwdI leI iksyh`d qk puils / pRSwsn vI izMmyvwr hY[ pMjwb ’c v`sx vwly G`tigxqI is`KW nUM dhwikAW qoN qS`dd qy D`kySwhIAwˆ leI by-iensw&Idw swhmxw krnw pY irhw hY[ pMjwb dy sMqwp dw kwrn rwj-s`qw dwsuK hMFwaux vwly Aqy aunHW dy h`Q Toky hI mu`K hn[ pMjwb puils dy muKIrhy ky. pI. AYs. ig`l qy sumyD sYxI Awid smyq hor AiDkwrIAwˆ dIkwrguzwrI sB dy snmuK hY[ jUn, 1984 dy G`lUGwry qy nvMbr 1984
gurmiq pRkwS 46 julweI 2020
dw ic`ty idn kIqw igAw hzwrW is`KW dw kql-ey-Awm nw Bu`lxXog,nw bKSxXog hY[ jUn 1984 eI. ’c Azwd Bwrq ’c AzwdI dyprvwny pMjwbI is`KW dw jo jwnI-mwlI qy ivrwsqI qbwhI hoeI, aus nUMdrdmeI nwsUr dI dwsqwn nUM SbdW ’c ibAwn krnw AsMBv hY[is`KW nUM sbk isKwaux leI qy is`KI dy Amu`k soimAW nUM qbwh krnvwsqy[ s`cKMf sRI hirmMdr swihb nUM golIAW dw inSwnw bxwieAwigAw, is`KW dI ivl`Kx hoNd-hsqI nMU rUpmwn krdI, is`KW dI srv-au~c sMsQw sRI Akwl q^q swihb nUM FwihAw igAw[ ies qoN bwAdpMjwb AMdr is`KW dy Agvw qy puils mukwbilAW dI drdnwk dwsqwnnUM kOx nhIN jwxdw? by-doiSAwˆ leI ienswP dI mMg krdy Aqylwvwrs lwSW dI Bwl krdy srdwr jsvMq isMG KwlVw vrgy AnykWlVdy-lVdy ud puils mukwbilAwˆ dy iSkwr ho gey[ Bwrq dI inAW-pRxwlI qy puils pRSwsn dI kwrguzwrI qy kwrvweI ’qy hYrwnI huMdIhY[ hux 29 swlW bwAd srdwr blvMq isMG mulqwnI dy iek puilsmukwbly sbMDI aus smyN dy AYs. AYs. pI. sumyD sYxI ’qy prcw drjkIqw igAw hY[ kI ieh ienswP hY? bwkI hor hzwrW bydoiSAwˆ dy hoeymukwbilAwˆ nUM iensw& kdoN imlygw? pMjwbI-is`K iensw& dI AwskdoN qk krn? iensw& dI Aws ’c hzwrW is`K Akwl clwxw krgey hn[ by-gunwh is`K kYdI zylHW dIAW kwl-koTVIAW ’c izMdgIAWgwL cu`ky hn qy bygunwhW dy puils mukwbly bxwaux vwly au~c-Ahudydwrbx A`j pYnSnW qy hor suK-shUlqW mwx rhy hn[ iensw& leI Ajyis`K pIVqW nUM hor ieMqzwr krnI peygI? kort ’c kys c`lx ’qy&Yslw Awaux dI ieMqzwr? Swied do pIVHIAW Kqm krwaux qy sMqwphMFwaux auprMq qIsrI pIVHI nUM ienswP iml sky!!
BwrqI lokW qy sMcwr swDnW ny pMjwbIAW-isKW dIAW ShwdqW-sUrmgqIdI gwQw nUM pRcwrn-pRswrn drswaux dI QW ienHW dw mzwk bhurUpIey dy rUp’c rUpmwn kIqw[ pMjwb dI ieh qsvIr pMjwb dy jMimAW nUM Srmswr krnvwlI hY[ pMjwb dy lokW ’qy rwj krn vwly lokW leI ieh vfw svwl vI hY[hr sMjIdw ivAkqI pMjwb dI ies hwlq bwry ivsQwr, ivcwr Aqy sMvwdAwpxy mn ivc leI bYTw hY[ jykr soc nUM Awpxy mnmsqk dw ihsw nhINbxw rhy qW auh hY kyvl hwkm SRyxI[
-sRI sohn lwl*‘ShId’ Aqy ‘Shwdq’ dovyN Sbd ArbI BwSw dy hn[ BwrqI
s`iBAwcwr dy AMdr Shwdq dw koeI sMklp nhIN imldw[ ie`Qy BwrqIs`iBAwcwr dy AMdr blI dw irvwj sI jo dyviqAW ƒ KuS krn leIid`qI jWdI sI[ ShId Sbd dy ArQ hn, auh gvwh jo inrBY AqyinrvYr ho ky s`c dy rwh ’qy c`ldw hoieAw ibnW iksy in`jI Pwiedy dyAwpw kurbwn kr dyvy[ Shwdq Sbd dw ArQ hY— gvwhI, jo bgYriksy fr dy s`c dy h`k ivc id`qI jWdI hY[ sRI gurU nwnk dyv jI nyihMdosqwn dI nbz ƒ pCwixAw[ sRI gurU nwnk dyv jI dw Purmwn hY:-
- jy jIvY piq lQI jwie] sBu hrwmu jyqw ikCu Kwie] (sRI gurU gRMQ swihb, 142)- pihlw mrxu kbUil jIvx kI Cif Aws] (sRI gurU gRMQ swihb, 1102)
BwrqI smwj ƒ ShIdI dw sMklp sRI gurU nwnk swihb jI dI dyxhY[ is`K ieiqhws ivc 17vIN qy 18vIN sdI dy ShIdW dI igxqI dwlyKw-joKw krnw iksy klm dy v`s dI g`l nhIN hY[hor qW hor 20vINsdI dy ShIdW dI igxqI krnw hI AsMBv ijhw l`gdw hY[is`K XoiDAWdI sUrbIrqw, infrqw, KulidlHI, cVHdI klw, idRVHqw Aqy lgn iesg`l dI mMg krdI hY ik ienHW guxW ip`Cy kMm krdI mwniskqw ƒ KoijAwqy smiJAw jwvy[ is`K sUrbIrW ny gurbwxI Aqy ieiqhws ƒ AwpxwAwdrS r`iKAw[ ienHW AwdrSW dI pRyrnw sdkw hI is`K sUrbIr AwpxyprvwrW smyq l`KW kurbwnIAW kr gey[
ienHW ShwdqW dy AMdr BweI mnI isMG jI dy prvwr dw ivlKxsQwn hY[ isK Ardws, dI jykr ghu nwl ivcwr krIey qW ies ArdwsAMdr BweI mnI isMG jI dy prvwr dI Jlk pRqK iml jwvygI ijvyN:1. dygW ivc aubwly gey, BweI idAwl dws (vfy Brw BweI mnI isMG jI)2. puTIAW K`lW luhweIAW, BweI gulzwr isMG (cwcw ShId BweI mnIisMG jI)
gurmiq pRkwS 48 julweI 2020
3. crKVIAW ’qy cVHy, BweI BUpq isMG (ShId BweI mnI isMG dwBqIjw ijnHW dIAW A`KW k`F ky crKVI ’qy cVHwieAw igAw)4. b`icAW dy toty-toty krvwey, (BweI mnI isMG jI dy prvwr dy b`cyaunHW dI Shwdq qoN pihloN aunHW dy prvwr dIAW isMGxIAW smyq lwhOrjyl ivc ShId kIqy gey)5. bMd-bMd ktvwey, BweI mnI isMG jI ny nKws cONk lwhOr ivKy AwpxyDwrimk AkIdy ’qy pihrw idMdy hoey bMd-bMd ktvwey sn[
mrxu muxsW sUirAw hku hY jo hoie mrih prvwxo]3]nwnk iks no bwbw roeIAY bwjI hY iehu sMswro ] (sRI gurU gRMQ swihb, 580)
ShId BweI mnI isMG jI dy prvwr dy ShIdW dI igxqI 70 dyl`gBg hY[ sRI gurU hirgoibMd pwqSwh dy smyN qoN lY ky Swied hI koeIAYsw mYdwn, sQwn hovy ij`Qy BweI mnI isMG jI dw prvwr liVAw nwhovy jW ShwdqW nw id`qIAW hox[
BweI mnI isMG jI Awpxy ipqw dy nwl 13 swl dI aumr ivcsqvyN pwqSwh sRI gurU hirrwie swihb dI Srn ivc Awey[ Awp jI nysRI gurU hirrwie swihb qoN bwAd bwlw-pRIqm sRI gurU hirikRSn swihbjI nwl id`lI ivc vI is`K Drm dI syvw kIqI[sRI gurU qyg bhwdrswihb jI dy nwl Awp jI bwbw bkwlw Aqy kIrqpur swihb syvw krdyrhy[ Awp jI ƒ swihb-ey-kmwl sRI gurU goibMd isMG jI nwl dmdmIbIV, poQIAW, is`K ieiqhws qy hor ilKqW ilKx dw mwx pRwpq hoieAw[BweI mnI isMG jI vDIAw kQw-vwck vI sn[ ies dw izkr ‘ShIdiblws’ ivc ies qrHW imldw hY:-
lY ky sMgq kU nwl, mnI isMG qqkwl phuMcw suDw sur qwl, drSxpWvdw jyT sUdI cOQ Kws, kIAw gRMQ pRkwS pihly kr Ardws, JMfwswihb ko Julwvwdw isMG sux sux AwauNx, Aw ky drSx pwauNx Piqh gurUdI blwaux, gYl sB kU bhwvWdw id`qI bdl sI rIq, mIxy Bey BYA BIqBeI Kwlsy kI jIq, Bt dyg vrqvWdw[
Awp jI iekihry bdn dy PurqIly sMq-ispwhI sn, BweI mnIisMG jI ny 1686 eI. ivc BMgwxI dy XuD ivc ih`sw ilAw[ 1691 eI.ivc gurU swihb nwl AwlP Kwn dy i^lw& phwVI rwijAW dI mdd
gurmiq pRkwS 49 julweI 2020
kIqI[ 1700 eI. ivc Ajmyr cMd iblwspurI ny jdoN AnMdpur swihb’qy hmlw kIqw qW BweI mnI isMG mOjUd sn[ sqMbr 1700 eI. ivclohgVH dI lVweI ivc BweI mnI isMG jI z^mI vI hoey[BweI mnIisMG jI sPl AwgU vI sn[jdoN bwbw bMdw isMG jI bhwdr dI ShwdqqoN bwAd is`K Drm dy AMdr bMdeI Kwlsw Aqy q`q Kwlsw ivckwrJgVw pY igAw sI, aus smyN v`fw duKWq BweI mnI isMG dI dUrAMdySIkwrn tilAw sI[BweI mnI isMG jI dy Kwndwn dw ipCokV:ShId BweI b`lU jI:- ieh sRI AMimRqsr dI jMg ivc sRI gurU hirgoibMdpwqSwh dy smyN murqjw Kwn ƒ mwr ky B`t kIrq dy nwl 74 swl dIaumr ivc ShId hoey sn[ShId BweI nwƒ jI:- BweI b`lU jI dy Brw sRI hirgoibMdpur dIlVweI ivc ShId hoey sn[ShId BweI suhylw jI, ShId BweI dws jI:- 1635 eI. ivcPgvwVw ivKy ShId hoey sn[ShId BweI idAwl dws jI:- ShId BweI mnI isMG jI dy v`fy Brwsn jo 11 nvMbr 1675 eI. ƒ cWdnI cONk ivc dyg ivc aubwl kyShId kIqy gey[ShId BweI hTI cMd jI:- Awp jI ShId BweI mnI isMG jI dy v`fyBrw sn Aqy Awp BMgwxI dI lVweI ivc ShId hoey sn[ShId BweI sohx cMd jI:- Awp jI BweI mnI isMG jI dy Brw snAqy Awp jI iblwspur dI lVweI ivc ShId hoey sn[ShId BweI lihxU jI:- Awp jI BweI mnI isMG jI dy Brw sn AqyAwp jI gulyr dI lVweI ivc ShId hoey sn[ShId BweI kilAwx isMG:- Awp jI ShId BweI idAwl dws jIspuqr sn Aqy qwrwgVH nzdIk sRI AnMdpur swihb ivKy ShId hoeysn[ShId BweI Bgvwn isMG:- ieh BweI mnI isMG jI dy spuqr snAqy sRI AnMdpur swihb ivKy ShId hoey sn[ShId BweI nMd isMG:- ieh BweI Awlm isMG dy supuqr sn[ BweIdirAw ShId BweI mnI isMG jI dy dwdy, ShId bweI b`lU dy Coty Brw sn
gurmiq pRkwS 50 julweI 2020
jo ik 30 Agsq, 1700 eI. ƒ iklHw PiqhgVH swihb ivKy ShId hoeysn[ShId BweI bwG isMG:- ShId BweI mnI isMG jI dw BqIjw jo 31Agsq, 1700 eI. ƒ AgMmgVH ShId hoey sn[ShId BweI Awlm isMG:- sqMbr 1700 eI. ivc lohgVH ivKyShId hoey Awp bweI b`lU dy Brw sn[ShId BweI su`Kw isMG:- bytw rwie isMG, poqw mweI dws sqMbr1700 eI. ivc lohgVH ivKy ShId hoey[ShId BweI mQurw isMG:- Awp jI ShId BweI idAwl dws jI dy bytysn jo 8 AkqUbr, 1700 eI. ivc inrmohgVH ivKy ShId hoey sn[ShId BweI gokl isMG:- bytw BweI dirAw, Shwdq 13 AkqUbr,1700 eI. ƒ inrmohgVH ivKy ShId hoey[srsw iknwry prvwr ivCoVw sQwn Aqy cmkOr dy ShId:- prvwrivCoVy vwly sQwn ivKy hoeIAW ShwdqW ivc bIbI iB`KW (is`K ieiqhwsdI pihlI ShId bIbI ) BweI jIvn isMG dy nwl BweI mnI isMG jI dydo spuqr— BweI audY isMG Aqy BweI bic`qr isMG jI ShId hoey sn[cmkOr swihb dy ShIdW ivc BweI mnI isMG dy pMj spuqr— BweIAink isMG, BweI Ajb isMG, BweI AjYb isMG, BweI dwn isMG AqyBweI sMq isMG ShId hoey sn[ ienHW pMjW ny gurU sihb dy AMg-sMgrihx dw AnMdpur swihb ivKy pRx ilAw sI[ienHW pMjW ƒ gurU swihb nyhukmnwmw vI b^iSAw sI[sRI mukqsr swihb dy cwlI mukqy:- sRI mukqsr swihb dy cwlImukiqAW ivc BweI mnI isMG jI dy Brw rwie isMG Aqy ienHW dw bytwBweI sIql isMG ShId hoey sn[ icqOV dy 20 ShIdW ivc vI BweImnI isMG dw ie`k Brw ShId hoieAw sI[AwloAwl dy ShId:- meI 1710 eI. ivc jdoN bhwdr Swh ƒ pqwl`gw ik is`KW ny AwpxI srdwrI kwiem kr leI hY qW aus ny bhuq v`fIPOj lY ky sonIpq, sFOrw, smwxw, srihMd ’qy dubwrw kbzw kr ilAwAqy is`KW dy kqly-ey-Awm dw hukm dy id`qw[
ieh szw lwhOr ivc BugqweI geI[ BweI mnI isMG jI 90 swldI aumr ivc gurU dw Bwxw mMn ky is`K pMQ dI cVHdI klw leI ShIdIpRwpq kr gey[ ijs jgHw ’qy ShId BweI mnI isMG dI Shwdq hoeI sIaus jgHw ’qy gurduAwrw ShId gMj mOjUd hY[ BweI mnI isMG jI dyprvwr dy ShId BweI hwTU isMG ny 1758 eI. ivc Aihmd SwhAbdwlI i^lw& lVidAW Shwdq pRwpq kIqI sI[
is`K kOm bVI idAwlU kOm hY pr hYNkVbwzW ƒ soDW vI lwauNdI rhIhY[ kwzI Abdul rjwk ijs dI hwzrI ivc szw BugqweI geI sI, dwkwl BweI mnI isMG dy BqIjy A`GV isMG ny kr id`qw sI[ zkrIAwKwn dy swQI sMmd Kwn ƒ nvwb kpUr isMG ny GoiVAW dy ip`Cy bMnH kyGVIs-GVIs ky aus dy kIqy dI szw id`qI[ zkrIAw Kwn ny fr dy mwryiklHy iv`coN inklxw bMd kr id`qw Aqy auh 1745 eI. ivc BweI qwrUisMG dIAW juqIAW Kw-Kw ky mirAw[
ShIdW dI ausqq dy sohly mYN ikMJ gwvW,jnm id`qw ijhnW ny DMn ny mwvW[ShIdW dy sQwnW ƒ isjdw kro Xwro,sBy Drm sQwnW qoN au~cIAW ny ieh QwvW[
rGU dI AOlwd rGUvMsI khwauNdI hY[ ies rGU ny smucy Bwrq AqyPwrs au~qy rwj kIqw sI[ sMDUAW dw ivcwr hY ik aunHW dy v`fy-vfyrymihmUd gznvI nwl kYd ho ky jW iksy hor qrHW gznI v`l cly gey sn[qyrHvIN sdI ivc auh Pyr vwps Aw gey jW iProj Swh smyN APgwinsqwnqoN Bwrq v`l Aw gey Aqy mwJy Kyqr ivc lwhOr dy nyVy Awbwd ho gey[
mwJy ivc srhwlI, vltohw, BVwxw, mnwvW Awid mJYl sMDUAW dypRisD ipMf hn[ srhwlI ipMf dy invwsI pUhly ny Aw ky Awpxy nW ’qy iehipMf pUhlw Awbwd kIqw sI[ ies sMbMD ivc pRisD ivdvwn lyKk ipRM.svrn isMG cUslyvV ny AwpxI pusqk ‘ShIdI swkw BweI qwrU isMG jI’ivc vI izkr kIqw hY[ ies ipMf dy BweI joD isMG jI dy Gr BweI qwrUisMG jI dw jnm hoieAw[ BweI joD isMG jI muZl POjW nwl jUJdy hoeyShIdI pRwpq kr gey sn[ BweI joD isMG jI dI pqnI Awpxy puqr BweIqwrU isMG Aqy iek ivDvw puqrI bIbI qwro nwl ipMf ivc rihMdI sI[
keI ivdvwnW dw mq ieh vI hY ik izlHw biTMfw ivc ie`k ipMfpUhlw hY jo Bulr goq dy iksy vfyry pUhly ny vswieAw sI[ bwhIey dy 22ipMfW iv`coN ieh ipMf pUhlW vI mihrwj iv`coN hI b`iJAw sI[ mihrwj dydIpy cODrI dy cwr puqrW— sjwdw, rwjwdw, gurbKS Aqy sblw nyBulrW ƒ zbrdsqI ie`QoN k`F id`qw[ ienHW ny ie`QoN jw ky izlHw AMimRqsrivc nvW ipMf vsw ilAw ijs dw nW ienHW ny Awpxy purwxy ipMf dy nW ’qypUhlw hI r`iKAw[
bwbw bMdw isMG jI bhwdr ƒ 1716 eI. ivc AMqW dy qsIhy dy kymihrolI (idlI) ivKy ShId kr idqw igAw[ bwbw bMdw isMG dI ShIdIqoN bwAd lwhOr Aqy idlI dy qKq vloN isKW dy isrW dy mul pwey gey AqyisKW ƒ dyKidAW hI mwr dyx dy AYlwnwmy bwr-bwr kIqy jw rhy sn[
1726 eI. ivc Abdusmd KW ƒ lwhOr qoN bdl ky mulqwn Byj idqwigAw Aqy aus dI QW ’qy aus dy puqr zkrIAw Kwn ƒ pMjwb dw nvWsUbydwr inXukq kr idqw igAw[ zkrIAw Kwn isKW dw ktV ivroDIsI[ pMjwb dw sUbydwr bxdy swr hI aus ny isKW dw Kurw-Koj imtwaux dITwx leI[ ieiqhwskwr fw. hrI rwm gupqw Anuswr zkrIAw Kwn ny
jMifAwly vwly bhuq PVwvYN[ huqy gurU iek is`K khwvYN[hrBgq inrMjnIauN so khwvY[ so Awgy huie isMGn PVwvY[...krmw CInw CInIN rhY[ ibdosY isMGn mwrq vhY[ (s&w 234)
hirBgq inrMjnIAw jMifAwly vwly BweI hMdwl dI vMs iv`coNsI[ BweI hMdwl sRI gurU Amrdws jI dw Ainn is`K sI, ijs ƒ gurUswihb ny mMjI bKS ky ielwky dw pRcwrk inXukq kIqw sI[ ieh hr
gurmiq pRkwS 56 julweI 2020
smyN ‘inrMjn’ Sbd dw jwp kirAw krdw sI, ies krky ies dIsMpRdwie dw nW ‘inrMjnIey’ pY igAw[ BweI hMdwl dw pu`qr ibDI cMdAqy aus dI AOlwd is`KW ivru`D kukrm krn l`g peI[ hirBgqinrMjnIey ny is`KW ƒ PVw ky Aqy aunHW dI sUh dy ky srkwr qoN motyienwm pRwpq krny SurU kr id`qy sn[
sMn 1739 eI. ivc nwdrSwh A&gwinsqwn qoN c`l ky mwr-DwVAqy lut-Koh krdw hoieAw pMjwb iv`coN dI lMG is`Dw hI id`lI phuMcigAw[ iksy ny vI aus ƒ rokx dI koiSS nhIN kIqI, jykr koeI ausAgy koeI mwVw-motw AiVAw qW auh mwirAw igAw[ nwdr Swh ihMdosqwndw luitAw Dn-mwl Aqy hzwrW dI igxqI ivc bMdI bxweIAW iesqrIAWƒ lY ky jdoN iSvwilk dIAW phwVIAW dy nwl-nwl dI lwhOr v`l ƒvwps jw irhw sI qW isMG jMglW iv`coN inkl ky aus au~pr bwz vWgJpt pey Aqy bhuq swrw Dn-mwl Aqy bMdI bxweIAW iesqrIAW ƒCufw ky aunHW dy Gro-GrIN phuMcw Awey[ nwdr Swh ieh sB kuJ hYrwn hoky dyKdw hI rih igAw[ jdoN aus ny zkrIAw Kwn ƒ puiCAw ik iehikhVI musIbq sI jo Acwnk hI myry ’qy Aw peI[ zkrIAw Kwn nynwdr Swh ƒ is`KW bwry ivsQwr nwl d`isAw[ zkrIAw Kwn dIAW g`lWsux ky nwdr Swh ny aus ƒ sucyq kIqw ik ienHW ƒ huxy qm kr dy, nhINqW auh idn dUr nhIN jdoN ieh qyry qoN rwj-Bwg Koh lYxgy[ nwdrSwhmn hI mn ivc ivS Goldw A&gwinsqwn ƒ vwps clw igAw[
nwdr Swh dy jwx qoN bwAd zkrIAw Kwn ny is`KW ’qy hor s^qIkr id`qI[ sRI drbwr swihb sRI AMimRqsr dy Awly-duAwly &Oj dw s^qpihrw lw id`qw igAw sI qW ik koeI is`K drSn-ieSnwn nw kr sky[ies bwry ivc s. kysr isMG iC`br, ‘bMswvlInwmw dsW pwqSwhIAW kw’ivc izkr krdy hn:
AMimRqsr in`q hovY lVweI, mwJy ivic iPrn PaujW[Gir Gir dyKx jweI, hlkwry iCCry Fk dyKdy iPrn[jo is`K hiQ lgy, so ijbHw krn[ (sPw 222)
ieMny s^q pihry dy bwvjUd vI is`K AwpxI jwn qlI ’qy r`K kyduSmx dI kmzor bwhI qoV ky AMimRq srovr ivc ieSnwn kr jWdysn[ mwVI kMbo vwlw BweI suKw isMG keI vwr vrHdIAW golIAW ivc
gurmiq pRkwS 57 julweI 2020
duSmx ƒ vMgwr ky ieSnwn kr ky CU-mMqr ho jwieAw krdw sI[ iehauh smW sI jdoN zwlm hwkmW ƒ BulyKw pY igAw sI ik aunHW ny swry is`K^qm kr id`qy hn[ Awm lokW ƒ jykr iksy QW ’qy iek-do is`K idKpYNdy qW auh smJdy ik ieh qW bhurUpIey hn, isMG qW Kwn ny ^qm krid`qy hn[ iesy qrHW AwpxI hoNd ƒ drswaux leI do sUrbIr isMGW BweIgrjw isMG Aqy BweI boqw isMG ny jrnYlI sVk ’qy nUr dI srW kolnwkw lw ky mihsUl augrwihAw Aqy ivAMgmeI FMg dI ic`TI Byj ky‘BwbI Kwno’ ƒ AwpxI qwkq dw Aihsws krvwieAw[
BweI qwrU isMG jI ny BweI mnI isMG jI dy jQy qoN AMimRq Ck kypUrn Kwlsw rUp Dwrn kIqw sI[ BweI qwrw isMG vW Aqy BweI mnIisMG jI dI ShIdI ny Awp dy jIvn ’qy bhuq gihrw Asr pwieAw sI[
BweI qwrU isMG KyqIbwVI kr ky Awpxy prvwr dw guzwrw krdw sI[BweI qwrU isMG dy Kyq ipMf qoN koeI fyF iklomItr dI dUrI ’qy lihMdy phwVvwly pwsy sI[ KyqW qoN Agy phwV vwly pwsy sMGxI iJVI sI[ iksy smyNieh jwmHx vwlI rK qy CWgy-mWgy vwly jMgl dw hI ihsw sI[ ieh dovyNhI hux pwiksqwn ivc cly gey hn[ aunHW idnW ivc mwJy dy isMG ienHWjMglW byilAW ivc hI ivcr rhy sn[ rwq ƒ koeI nw koeI isMGW dw jQwies iJVI ivc Aw itkdw Aqy do-iqMn idn rih ky Agy clw jWdw sI[BweI qwrU isMG jI rwq ƒ lMgr iqAwr kr ky bVI SrDw-Bwvnw nwlCkwauNdw Aqy ienHW dI loV Anuswr kpVw-lIVy dw vI pRbMD kr idMdwsI[ s. rqn isMG BMgU ‘pRwcIn pMQ pRkwS’ ivc ilKdy hn ik:
qwrU isMG qihM KyqI krY, swQ ipMf vih hwlw BrY[dyh hwkm kCU QoVw KwvY, bcY isMGn ky pws pucwvY[hY aus ky iek BYx Ar mweI, pIs kUt vY krYN kmweI[Awp Kwie vih rUKI im`sI, motw pihr Awp rih il`sI[joaU bcy so isMGn dyvY, auie ibn isMGn AOr n syvY[ (sPw 269)
pUhlw ipMf lwhOr v`l ƒ jwx vwlI muK sVk ’qy hox kwrn Awauxjwx vwly XwqrIAW ƒ rwq pY jwx ’qy iesy ipMf ivc guzwrnI pYNdI sI[BweI qwrU isMG jI bcpn qoN hI swD ibrqI Aqy syvw-Bwvnw vwly sn[aunHW ny XwqrIAW ƒ ibnW iksy Byd-Bwv dy lMgr pwxI dI syvw krnIAqy rwq k`tx leI ibsqry mMjy dw pRbMD kr ky XwqrUAW dI syvw dw puMn
gurmiq pRkwS 58 julweI 2020
K`t rhy sn[ lwhOr qoN Awaux-jwx vwilAW qoN aus ƒ lwhOr ivcvwprn vwlIAW GtnwvW dw vI pqw lgdw rihMdw sI[ aunHW idnW ivcizAwdw GtnwvW isMGW nwl sMbMiDq hoieAw krdIAW sn[ BweI qwrUisMG jI jMglW ivc luk ky idn k`tI kr rhy isMGW ƒ ^br phuMcw idMdysn[ vyly isr aunHW ƒ pqw l`g jwx kwrn keI vwr aunHW dw bcwA hojwieAw krdw sI[ isMG jo jMglW ivc idn k`tI kr rhy sn, aunHW pws^brW phMucx dI ieh Tihr qoN ielwvw hor vI keI swDn sn[
iek vwr ptI dy vfI aumr dy POjdwr jwPr byg ny rhIm bKS mwCIƒ DmkwieAw ik auh AwpxI nOjvwn suMdr puqrI slmw dw inkwh ausnwl kr dyvy[ jdoN ZrIb bwp ny ies bwry AwpxI isAwxI DI dI rzwpuCI qW aus ny swP ienkwr kr idqw[ POjdwr ny pihlW keI qrHW dylwlc idqy Aqy Pyr DmkIAW ’qy auqr AwieAw pr jd aus ’qy koeIAsr nw hoieAw qW Awpxy AwdmI Byj ky aus ƒ cukvw ilAw[ jdoN lVkIƒ aus dy swhmxy pyS kIqw igAw qW aus ny iPr inkwh leI swP ienkwrkr idqw[ POjdwr ny aus ƒ hvylI dy iek kmry ivc bMd kr ky au~proNs^q pihrw lgvw idqw[ rhIm bKS ny lwhOr jw ky SwhI drbwr ivcKwn bhwdr pws PirAwd kIqI ik aus dI puqrI ƒ POjdwr qoN irhwAkrvwieAw jwvy[ jwPr byg, Kwn bhwdr dw irSqydwr sI Aqy nwl hIaus dw imqr sI jo ptI dy nyVy isKW dw Kurw-Koj imtwaux ivc nwmxw Ktirhw sI[ Kwn bhwdr ny rhIm bKS dI PirAwd vl koeI iDAwn nwidqw[ koeI cwrw nw cldw dyK ky rhIm bKS vwps ipMf vl ƒ cl ipAwrsqy ivc pUhly ipMf lwgy aus ƒ rwq pY geI[ auh rwq ktx leI BweIqwrU isMG dy Gr ruk igAw[ aus ny rwq ƒ swrI hf-bIqI BweI qwrU isMGjI ƒ dsI[ BweI qwrU isMG jI ny rhIm bKS ƒ hONslw idqw Aqy AkwlpurK ’qy Brosw rKx leI ikhw[ aunHW idnW ivc iJVI ivc 10 ku isMGWdw jQw TihirAw hoieAw sI, ijnHW leI lMgr pwxI BweI swihb jI dyGroN hI jWdw sI[ BweI qwrU isMG ny rhIm bKS dI duK BrI khwxI aunHWjuJwrU isMGW ƒ dsI[ isMGW ny vwrqw sux ky ausy smyN Ardwsw soD ky ptISihr vl ƒ cwly pw idqy Aqy slmw ƒ idn cVHn qoN pihlW hI pUhly ipMflY Awey[ rhIm bKS do idn BweI qwrU isMG jI pws rih ky AwpxI puqrIƒ lY ky Awpxy irSqydwrW kol ksUr vl ƒ clw igAw[
gurmiq pRkwS 59 julweI 2020
AMimRqsr dy koqvwl kwzI Abdul rihmwn dI mOq qoN bwAd zkrIAwKwn ny Awpxy Kwsm-Kws ipMf mMifAwlI dy rihx vwly msw Kwn rMGV ƒAMimRqsr dw koqvwl inXukq kr idqw[ ipMf mMifAwlI sRI AMimRqsr qoN8 iklomItr dKx vl siQq hY[ ies leI ivSyS kMm ieh sI ik iksyvI isK ƒ sRI drbwr swihb AMimRqsr ivc dw^l nw hox idqw jwvy[ies ny sRI drbwr swihb ivc hI Awpxy Amly PYly nwl pkw fyrw jmwilAw[ sRI drbwr swihb dI pivqrqw dw iKAwl kry ibnW ies nyAwpxw isMGwsn jmw ky nwm bwxI dy kIrqn dI QW ’qy inq vysvw dw nwckrvwaux lgw Aqy Srwb qMbwkU dI Sr-ey-Awm vrqoN krn lg ipAw[msy rMGV dIAW ienHW kwrvweIAW nwl isKW dy ihrdy vlUMDry gey[ jdoNies qrHW sRI drbwr swihb dy ho rhy Apmwn dw pqw s. iSAwm isMG dyjQy ƒ ligAw jo aus smyN rwjsQwn dy mwrUQl ivc pnwh leI bYTw sIqW aus ny s. mihqwb isMG mIrWkotIey Aqy s. suKw isMG mwVI kMbo vwly ƒduStW ƒ soDx leI ByijAw[ ienHW dovyN sUrbIr XoiDAW ny ikswnW dw rUpDwr ky mwlIAw qwrn dy bhwny sRI drbwr swihb AMdr pRvyS kr ky msyrMGV dw isr vF idqw[ ies qrHW sMn 1740 eI. ivc msy rMGV dwkql kr ky isMGW ny aus ƒ aus dy kIqy dI szw idqI[
msy rMGV dy kql ipCoN Kwn bhwdr dw Awpxy gusy ’qy kwbU nwirhw[ hkUmq vloN isMGW au~pr hd drjy dI s^qI SurU ho geI[ muKbrWƒ lwhOr sd ky AwpxI izMmyvwrI inBwaux leI qwVnw kIqI geI ijsnwl muKbrW ny hwkmW dIAW nzrW ivc AwpxI SwK bxwaux leI isMGW ƒPVwaux leI AfI-cotI dw zor lw idqw[ hkUmq vloN 1726 eI. vwlyhukm iPr qoN lwgU kr idqy gey[ isKW ƒ pnwh dyx vwly leI mOq dI szwmukrr kr idqI geI[ sUbw lwhOr dIAW s^qIAW kwrn isK Gr-GwtCf ky iSvwlk dIAW phwVIAW, rwjsQwn dy mwrUQlW Aqy lKI jMglAwid dIAW suriKAq QwvW ’qy cly gey[ ies sbMD ivc fw. hrI rwmgupqw dw izkr hY ik ijhVy isK Aijhw nw kr sky auh srkwrI APsrWdy zulm jW ienwm hwsl krn vwly lwlcI guAWFIAW dw iSkwr ho gey[
cYNcl sMDU cIcy vwly, hYbq m`l nySty vwly pUhly ipMf nwl dyielwky dI sUh r`K rhy sn[ ienHW ƒ sUh l`g geI sI ik BweI mihqwbisMG mIrWkotIAw ik`Qy luikAw hY Aqy auh BweI qwrU isMG jI dw purwxw
gurmiq pRkwS 60 julweI 2020
im`qr hY[ jdoN hirBgq inrMjnIey ƒ ies g`l dw pqw l`gw qW BwvyNpUhly ipMf dI cODrwieq aus dy AiDkwr ivc nhIN sI pr iPr vI ausny zkrIAw Kwn pws jw mu brI kIqI ik pUhly ipMf dw BweI qwrU isMGjMglW ivc luky is`KW dI mdd krdw hY Aqy auh BweI mihqwb isMGmIrWkotIey dw im`qr hY[ igAwnI igAwn isMG jI ny ies dw izkr ‘pMQpRkwS’ ivc bVy ivsQwr nwl kIqw hY:
pUly vwro qwrU isMG Bgq sdwvY joaU,isMGn ky pws soaU Krc pucwie hY[Awp dUK BUK sYhYN, isMGn ko sUK dYhYN,BUjy cxy cwbY Awp, rotI aunYN dwie hYN[jwnkY Bgq qWkw mwnhY bcn log,BogSwhI corn ko horn qy dXwie hY[AOr mIrWkotIAw mqwb isMG qWko Xwr,rwKq pXwrvy sunYrIey sdwie hY[isMG qWky swQ bhu DwVw corI hY krwq,Awq Dn joaU qwrU isMG ko dY jwie hY[
zkrIAw Kwn ny hirBgq inrMjnIey dI g`l sux ky momn Kwn dIkmWf hyT 20 ispwhIAW ƒ BweI qwrU isMG ƒ igR&qwr krn leI pUhlyipMf Byj id`qw Aqy hirBgq inrMjnIey dI izMmyvwrI BweI mihqwb isMGƒ igR&qwr krn dI lw id`qI[
momn Kwn ny pUhly ipMf phuMc ky BweI qwrU isMG dI Bwl krnI SurUkr id`qI Aqy BweI qwrU isMG Aqy aus dI BYx bIbI qwro ƒ igR&qwr krh`QkVIAW qy byVIAW nwl bMnH ky lwhOr v`l ƒ c`l ipAw[ BweI qwrUisMG jI igRPqwr kr ky iljw rhI &Oj ƒ ipMf BVwxw ivKy rwq pY geI[BVwxw ipMf lwhOr qoN 32-33 iklomItr dUr cVHdy d`Kx vwly pwsyvwikAw hY[ BweI AwlI isMG Aqy BweI gurbKS isMG iesy ipMf dyinvwsI sn, ijnHW dIAW PslW nOSihry vwly cODrI dIAW GoVIAW nyaujwV id`qIAW sn, ijs dw ivroD krn qoN g`l vD ky jMg qk phuMcIsI Aqy BweI qwrw isMG vW nwl lwhOr dI &Oj dI lVweI hoeI Aqy iehdovyN isMG vW dI jMg ivc ShIdI pRwpq kr gey sn[ iesy ipMf BVwxw(pFwxw) ivKy SwhI sYnw v`loN rwq Tihrx dI Xojnw bxweI geI[ ipMf
gurmiq pRkwS 61 julweI 2020
dy lok iek`Ty hoxy SurU ho gey[ jdoN aunHW ƒ pqw l`gw ik BweI qwrU isMGjI Aqy aunHW dI BYx bIbI qwro ƒ lwhOr dI &Oj igR&qwr kr ky iljw rhIhY qW auh gusy nwl Br gey[ aunHW ny ibnW iksy nqIjy dI prvwhkIiqAW SwhI sYnw ’qy hmlw kr ky BweI swihb Aqy aunHW dI BYx ƒCufwaux dI Xojnw bxweI[ s. rqn isMG BMgU ny ‘pRwcIn pMQ pRkwS’ivc ies dw izkr ies qrHW kIqw hY:
BweI qwrU isMG ’qy bwgIAW ƒ Srn dyx Aqy aunHW leI zrUrI cIzWdw pRbMD kr ky dyx dy doS lwey gey[ zkrIAw Kwn ny BweI qwrU isMGA`gy do SrqW r`KIAW— ieslwm kbUl kro jW mOq[ BweI qwrU isMG jIny zkrIAw Kwn ƒ puiCAw ik ieslwm Dwrn krn nwl mOq nhINAweygI, jykr myry Drm bdlx nwl vI mYƒ mOq ny kdy nw kdy Awdbocxw hI hY qW mYN Awpxy Drm ivc p`kw rih ky hI ikauN nw mrW[BweI qwrU isMG jI dw jvwb sux ky zkrIAw Kwn ny gusy ivc Aw ky BweIqwrU isMG jI ƒ crKVIAW ’qy cwVHx dw Pqvw id`qw igAw Aqy ikhwigAw ik Enw smW crKVIAW ƒ GumwieAw jwvy jdoN qk ieh is`K DrmiqAwg ky ieslwm kbUl nhIN kr lYNdw[ hwkm BweI qwrU isMG jI ƒhr hIly dIn-ey-muhMmdI ivc ilAwauxw cwhuMdw sI qW ik is`KW dIidRVHqw ƒ kmzor kIqw jw sky Aqy ies dw pRcwr kr ky hor is`KW ƒDrm qbdIl krn leI zor pwieAw jw sky[ fw. hrI rwm gupqwilKdy hn ik zkrIAw Kwn ny AwpxI g`l mnvwaux leI BweI qwrUisMG jI ƒ crKVI ’qy cwVHn dw hukm id`qw qW ik aus dI CwqI AqypslI dIAW h`fIAW ƒ qoV id`qw jwvy[
ijm ijm isMG ko qurk sqwvY, iqm iqm muK isMG lwlI AwvY[ijm ijm isMG kCu pIey nw Kwie, iqm iqm isMG sMqoK hÍY Awie[jIvn qy isMG Aws cukweI, nihM aus icMq su mrny kweI[sq sMqoK DIr mn qWky, gur kw Bwxw isr pr jWky[ (pRwcIn pMQ pRkwS, s&w 287)
BweI swihb ny is`KI ivc At`l ivSvws r`KidAW Akwl purKA`gy is`KI kysW-suAwsW sMg inB jwx dI Ardws kIqI[ jdoN ies g`ldw pqw zkrIAw Kwn ƒ l`gw qW aus ny hMkwr ivc Aw ky is`KI dI
gurmiq pRkwS 63 julweI 2020
inSwnI gurU dI mohr kysW ƒ kql krn dw suJwE kwzI ƒ id`qw[drbwr ivc kwzI v`loN Pqvw jwrI krn mgroN BweI qwrU isMG dy kyskql krn leI nweIAW ƒ s`idAw igAw[ BweI swihb dy ichry dwjlwl dyK iksy dI vI BweI swihb dy kysW ƒ h`Q lwaux dI ihMmq nwpeI[ s. rqn isMG BMgU ies Gtnw dw ivsQwr krdy hoey ‘pRwcIn pMQpRkwS’ ivc ilKdy hn:
qb nvwb ny naUey lgwey, aun ky sMd KuMFy ho Awey[ijm ijm naUey Pyr lgwvYN, iqm iqm aun hQ BYVy pwvYN[ijm ijm naUAn nvwb frwvY, iqm iqm naUAn hQ kMpwvYN[klw Kwlsy qb AYsI keI, naUAn idRStI mMd qb BeI[nvwb khXoN ien jwdU clwXw, kY naUAn kuC l`b idvwXw[Ab lXwvo mocI do cwr, KoprI swQ idhu bwl auqwr[ (sPw 290)
zkrIAw Kwn ny hukm kIqw ies dy kys ies qrHW auqwry jwx ikmuV ky au~g nw skx so mocIAW ƒ bulw ky BweI qwrU isMG jI dy kys sxyKoprI lwh dyx dw hukm kIqw igAw:
qb nvwb bhu kRoiDih Brw, soaU hukm aun moicAn krw[ies kI KoprI swQy bwl, kwt auqwro rMbI nwl[ (s. rqn isMG BMgU, pMnw 290)
vihSIAwnw FMg dy nwl zwlmW ny BweI qwrU isMG jI dI KoprI rMbInwl auqwr ky isr qoN v`K kr id`qI[ qmwSw dyKx vwly hYrwn hoey dyKrhy sn ik iek gurU dw is`K ibnW sIA qk kIiqAW ikvyN AMqW dy qsIhyJ`l irhw hY:
isMG jI muK qy sI nw krI, DMn DMn gur muK khwxI srI[hkwro dyK lOk bhu Bry, jo soA sunYN su hY hY kry[lok isAwxy AYsy khYN, pwqSwhI ien kI n rhY[ (pRwcIn pMQ pRkwS, pMnw 291)
nKws cONk ivc ij`Qy ieh swkw vriqAw auh sQwn A`jklH lwhOrrylvy stySn dy iblkul swhmxy hY[ ies sQwn ’qy hI ShId gMjisMGxIAW bixAw hoieAw hY[ ies sQwn ƒ lMfw bzwr vI ikhw jWdwhY[ BweI swihb dI KoprI lwhux qoN bwAd aunHW ƒ nwl l`gdI KweI ivcsut id`qw igAw[ igAwnI igAwn isMG jI ny Kw&I Kwn dw hvwlw dy ky
gurmiq pRkwS 64 julweI 2020
iliKAw hY ik BweI qwrU isMG jI dI KoprI auqwr dyx ip`CoN zkrIAwKwn ny aunHW ƒ K`f ivc sutvw id`qw qW ik aunHW dw mws ig`dV, kuqyAwid jwnvr Kw jwx[ pr BweI qwrU isMG jI z^mI hwlq ivc vIgurbwxI pVHdy rhy[ qIsry idn jdoN nvwb au~QoN dI lMiGAw qW BweIswihb dy mUMhoN Aw rhI bwxI dI Avwz sux ky boilAw, ‘auie is`Kw! qMUAjy vI ijauNdw hYN mirAw nhIN?’ BweI qwrU isMG jI ny jvwb id`qw,‘zkrIAw Kwn mYN qYƒ qy qyry puqr ƒ A`gy lw ky hI mrWgw[’
BweI qwrU isMG jI dI KoprI lwhy jwx qoN kuJ idn bwAd hIzkrIAw Kwn ipSwb dy bMnH dy rog nwl mr igAw Aqy aus dw puqriSkwr Kyfx igAw GoVy qoN if`g ky mr igAw[
BweI qwrU isMG jI dI KoprI auqwry jwx qoN bwAd vI auh 22 idnWqk izMdw rhy Aqy gurU dI bwxI dw nwm ismrn krdy rhy[ igAwnIigAwn isMG jI izkr krdy hn ik ienHW idnW ivc lwhOr dw iekqrKwx hr roz Aw ky hldI Awid dw lyp bxw ky BweI swihb dy isr’qy bMnHdw irhw[ AwiKr BweI qwrU isMG jI 25 swl dI aumr ivc 1julweI sMn 1745 eI. ƒ ShIdI pw gey[ s. rqn isMG BMgU ny iesGtnw dw izkr kridAW iliKAw hY ik:
nwl pRhwr kIqw igAw hY[ gurU swihb ny inrkuMS bwdSwh dI dihSqqoN lokW ƒ k`Fx leI Akwl purK dI byAMqqw dw Aihsws krvwieAw[‘Akwl purK SyrW, bwzW vrgy KUMKwr jIvW ƒ Gwh Kvw skdw hY[SwkwhwrI pRwxIAW ƒ mwsKory bxw skdw hY[ ndIAW ivc it`by qymwrUQl ƒ ivSwl swgrW ivc qbdIl kr skdw hY[ kIVw ArQwqsDwrn mnu`K ’qy ikrpw kridAW aus qoN bwdSwh qy aus dy qkVylSkr ƒ qbwh krvw skdw hY— kIVw Qwip dyie pwiqswhI lskrkry suAwh] ies qrHW gurU swihb ny kIVy smwn smJy jWdy sDwrn lokWƒ Akwl purK dIAW Apwr SkqIAW dI Xwd idvw ky zbr dy ivroDqy nYiqk au~cqw dy mMflW ivc sUrimAW vWg KVHy kr id`qw[ auh smwjdI qsvIr bdlx leI Awqimk bl nwl vkq dy sMgrwm ivc prqolx l`gy[
gurU swihb iksy ivAkqI jW Drm dy ivroDI nhIN[ auh smwj dyinrml pwxIAW ivc ivkwrW dI zihr Golx vwlI soc ƒ suDwrn leIpRqIb`D hn[ gurU swihb leI ienswn nwloN ienswnIAq kImqI hY[‘mYN’ dI QW ‘srb`q’ mh`qvpUrn hY[ vwr mwJ ivc gurU dI zrUrq ƒivSyS qOr ’qy rUpmwn kIqw igAw hY[ ‘gurU sMqoK dw ruK hY ijs ƒ Drmdw Pul qy igAwn dw &l l`gdw hY[ ieh pRBU pRym nwl isMijAw hoieAwsdw hrw-Brw rihMdw hY[ ‘gurU dwqW dyx vwlw SWqI qy igAwn dw prmsRoq hY[ suKW dI pRwpqI dw AwDwr ‘nwm’ gurU dI ikrpw nwl pRwpq huMdwhY[ gurU mnuK AMdr smwj pRqI izMmyvwrI dI Bwvnw qy idRStIkox ƒivSwl krdw hY:
guru dwqw guru ihvY Gru guru dIpku iqh loie]Amr pdwrQu nwnkw min mwinAY suKu hoie]
(sRI gurU gRMQ swihb, 137)b`cy leI sB qoN pihlW mW dy duD dI loV huMdI hY[ iPr mwqw ipqw,
Brw qy BrjweI ijhy irSiqAW dI pCwx huMdI hY[ bcpn dIAW KyfW qyKwx-pIx dy cwA aupjdy hn[ juAwnI ivc Dn qy iesqrI dy rUp pRqIzordwr AwkrSx jwgdw hY[ mnokwmnwvW pUrIAW nw hox ’qy srIr dwnwS krn vwlw kRoD TwTW mwrn lgdw hY[ smW pw ky buFwpw qy mOqdsqk idMdI hY[ gurU dI is`iKAw dI AxhoNd ivc mnuK smwj leI
gurmiq pRkwS 68 julweI 2020
auswrU Xogdwn pwaux dI QW mihz AwpxIAW kwmnwvW dI pUrqI leIB`j-n`T kridAW— bwJu gurU fubw sMswru] dI dSw ƒ pRwpq huMdw hY[
mnuK Drm dw shwrw lY ky pwpW qoN mukqI dI Aws krdw hY[ iesleI auh gurUAW qy pIrW dw Awsrw q`kdw hY, pr Awpxy ivvhwr ƒ nhINsuDwrdw[ Btkx qy pwpW qoN mukqI leI ikrdwr dI inrmlqw zrUrIhY[ AnYiqk kwrj hr hwl ivc iqAwgxy pYNdy hn[ cMgIAW g`lW nwlnhIN blik ivkwrW qoN au~pr au~T ky cMgy krm krn nwl mukqI imldIhY[ ihMdU leI prwieAw h`k Kwxw gaU Kwx qy muslmwn leI sUr Kwx dysmwn Aiq iglwnI BirAw pwp hY :
hku prwieAw nwnkw ausu sUAr ausu gwie]guru pIru hwmw qw Bry jw murdwru n Kwie]glI BIsiq n jweIAY CutY scu kmwie] (sRI gurU gRMQ swihb, 141)
mnu`K bwhrI su`cqw ƒ Drm smJx dw Brm pwldw hY[ Drm dws`c nYiqkqw dy ijsm ivc ivAwpk hY[ sdwcwr Drm dw Ain`KVHvWAMg hY[ SrDw qy sdwcwr dw myl praupkwr dy husn ivc bdl jWdwhY[ gurU swihb Anuswr— “muslmwn pwvn jwmw pihn ky nmwz Adwkrdw hY[ jy ies jwmy ƒ r`q l`g jwvy qW ieh plIq qy nmwz Adwkrn leI AXog smiJAw jWdw hY[ jo ivAkqI dUijAW dw SoSx krky r`q pI rhy hn aunHW dy ihrdy nmwz Adw krn leI iks qrHWinrml ho skdy hn ?” AnYiqkqw qy SoSx ivc Zlqwn mnu`K dyDwrimk kwrj ArQhIx qy pwKMf bx ky rih jWdy hn[ mnu`KI soc qyivvhwr dI Su`Dqw aus ƒ Drm nwl juVn dw pwqr bxwauNdI hY[muslmwn leI imhr (dUijAW pRqI dieAw) dI msIq, r`bI XkIn dwmus`lw qy nyk kmweI kurwn bxdI hY[ ivkwrW qoN Srm mihsUs kr kyienHW ƒ iqlWjlI idMidAW sdwcwr ƒ rozw bxwauxw s`cy muslmwn dIpCwx hY :
imhr msIiq isdku muslw hku hlwlu kurwxu]srm suMniq sIlu rojw hohu muslmwxu] (sRI gurU gRMQ swihb, 140)
mnuK AMdr Bog-ivlws dIAW rucIAW qy pdwrQW dy BMfwr dIqmMnw huMdI hY[ mnuK gYbI SkqIAW dI pRwpqI leI vI XqnSIl rihMdwhY qW jo mnmrzIAW kr sky[ Kws krky purwxy smyN ivc ies dI
gurmiq pRkwS 69 julweI 2020
jbrdsq lwlsw sI[ gurU swihb Anuswr jy mnuK A`g qy pwly dy k`pVybxw lYx ijhIAW AdBuq SkqIAW dw mwlk bx bYTy qy svrg dIAWbyh`d UbsUrq iesqrIAW dw swQ pRwpq ho jwvy qW vI aus ƒ AnMd dIpRwpqI nhIN ho skdI[ sdIvI AnMd dI pRwpqI dw AwDwr ivkwr-mukqinrml jIvn qy Akwl purK dI s`cI ArwDnw hY[
sMswrk auQl-puQl dw ie`k v`fw kwrn AigAwnqw hY[ iehmUrKqw dw rUp Dwr lYNdI hY[ mUrK ƒ AnYiqkqw kwrn pYdw ho rhy sMktdw Aihsws hI nhIN huMdw[ auh pSU vWg Zlq rwh ’qy n`k dI syDquirAw jWdw hY[ m`CI leI pwxI dI gihrweI qy pMCI leI AkwS dIaucweI koeI muSkl pYdw nhIN krdI[ p`Qr ’qy pwly dw koeI Asr nhINpYNdw[ Kusry leI ivAwh qy igRhsQ dI dunIAw dw vjUd nhIN huMdw[ kuqyleI cMdn qy boLy leI isimRqIAW dy pwT dw koeI ArQ nhIN huMdw[ AMnHyA`gy Anyk dIvy jgwaux dw koeI lwB nhIN huMdw[ pSUAW leI sonwkImqI nhIN Gwh vfmulw huMdw hY[ lohw kuty jwx ’qy vI kpwh vWg nrmnhIN huMdw[ iesy pRkwr mUrK vI AwpxI mUrKqw nhIN C`fdw aus leIigAwn pRsMigk nhIN auh bykwr dy kruKq bolW rwhIN smwj AMdr aulwrpYdw krdw hY[
mnuKI cir`qr qy ivvhwr ’qy rwjnIiqk hlwqW dw bhuq gihrwAsr pYNdw hY[ hwkm iDrW jnqw dy kilAwx dI QW SoSx dw rwh cuxlYNdIAW hn[ Awpxy ih`qW dI rwKI leI zbr dw hiQAwr vrqdIAWhn[ AwpxI qwnwSwhI leI bkwiedw isstm auswrdIAW hn qy AwpxyleI lok-ivroDI AihlkwrW dw vrg KVHw krdIAW hn[ ies isstmiv`coN jnqw dw bwhr inklxw muSikl huMdw hY[ hkUmq ivruD au~TIjwiez h`k mMgdI hr Avwz byrihmI BrI qwkq nwl dbw id`qI jWdIhY[ s`c bolxw gunwh bx jWdw hY[ duKI lokW dI bWh PVnI AprwD qyrwjDRoh grdwinAw jWdw hY[ Aijhy ibKVy smyN sRI gurU nwnk swihbSoSx dw iSkwr bxI prjw dI BlweI leI msIhw bx ky swhmxy Awey[aunHW ny rwijAW ƒ ksweI kihx dI jurA`q idKweI[ rwjnIiqkiBRStwcwr Drm ƒ burI qrHW pRBwivq krdw hY[ hwkm Drm AwgUAW ƒirAwieqW dy ky jW frw ky Awpxy h`k ivc BugqwauNdy hn[ ies nwlDrm pMK lw ky au~f jWdw hY[ ip`Cy rsmW qy pKMf rih jWdy hn[ kUV dI
gurmiq pRkwS 70 julweI 2020
Amwvs s`c qy iensw& dy cMd ƒ F`k lYNdI hY :kil kwqI rwjy kwsweI Drmu pMK kir aufirAw]kUVu Amwvs scu cMdRmw dIsY nwhI kh ciVAw] (sRI gurU gRMQ swihb, 145)
mnuK dy au~cy ikrdwr leI aus AMdr Awqm-snmwn hoxw AiqAMqzrUrI hY[ zmIr nwl smJOqw krn vwly lok ieiqhws nhIN isrjskdy[ Aijhy lokW dI QoVHw smW gu`fI cVHdI hY iPr p`q guAw ky smyNdI DUV ivc rul jWdy hn[ nwm r`qIAW rUhW dI qrz-ey-izMdgI dwv`Krw hI rMg huMdw hY[ ie`Qy hMkwr nhIN Akwl purK A`gy smrpx qysmu`cI kwienwq pRqI pRym qy izMmyvwrI dw Aihsws huMdw hY[ Aijhyienswn hI Asl ivc ijaUNdy jwgdy khy jw skdy hn[ jnqw dy ih`qWqy du`KW ƒ nzr-AMdwz kr ky rwj-rMg qy mwl-rMg dI ivlwsqw ƒie`Qy koeI sQwn nhIN[ ivlwsI mwniskqw ‘piq’ gvw ky rswql ƒpRwpq huMdI hY :
so jIivAw ijsu min visAw soie] nwnk Avru n jIvY koie]jy jIvY piq lQI jwie] sBu hrwmu jyqw ikCu Kwie]rwij rMgu mwil rMgu] rMig rqw ncY nMgu]nwnk TigAw muTw jwie] ivxu nwvY piq gieAw gvwie] (sRI gurU gRMQ swihb, 142)
mwJ rwg pMjwb dw hrmn-ipAwrw rwg hY[ iesy leI hwkmjmwq qy aus nwl sMbMiDq musilm smwj AMdr AweIAW kurIqIAW dysuDwr leI gurU swihb ny ies rwg dI cox kIqI[ musilm smwj AMdrjIvn mulW dy sMcwr leI ieslwm nwl sMbMiDq SbdwvlI qy rhu-rIqWdI aucycy qOr ’qy vrqoN kIqI geI hY qy ies dw rUpWqrn jIvn mulW nwljoV ky kIqw igAw hY[ n&rq qy qMg-idlI gurU ilv dy pRym mMfl ivcGuspYT krn qoN kMbdIAW hn[ ie`Qy koeI ibgwnw— nhIN sBnw jIAwkw ieku dwqw dI mihkdI audwrqw hY[ gurU swihb iek cMgy ienswn,s`cy muslmwn qy Xog Swsk dI inSwndyhI krdy hn Aqy auswrU smwj dwsuhwvxw ichrw auBwr ky mnuKI AiDkwrW dI rwKI qy AwpsI sMbMDW dyau~cy imAwr sQwipq krdy hn[
gurmiq pRkwS 71 julweI 2020
sRI gurU Arjn dyv jI duAwrw ricqsRI gurU Arjn dyv jI duAwrw ricqsRI gurU Arjn dyv jI duAwrw ricqsRI gurU Arjn dyv jI duAwrw ricqsRI gurU Arjn dyv jI duAwrw ricqjYqsrI kI vwr dw rs ivDwnjYqsrI kI vwr dw rs ivDwnjYqsrI kI vwr dw rs ivDwnjYqsrI kI vwr dw rs ivDwnjYqsrI kI vwr dw rs ivDwn
bIr rs pRDwn huMdw hY[ ieh auh kwivmeI vwrqw hY ijs ivc iksy XuDjW sMGrS dy pRkrx ivc sUrbIr XoDy dI bhwdrI dw guxgwn hovy, ijsivc pVHn jW suxn dOrwn pwTk/sroqy ’qy pRBwv pwaux qy joS pYdw krndI qwkq hovy[ gurmiq swihq AMdr AnykW hI vwr rUp imldy hn ijsivc lVweI dOrwn XoiDAW dy jIvn dIAW gwQwvW ƒ bhuq joSIly FMgnwl ivAkq kIqw huMdw hY Aqy Awm qOr ’qy Dwrimk myilAW jWgurpurbW ’qy FwfI lok pyS krdy hn[ sRI gurU nwnk dyv jI ny vwr ƒbIr rs dy Gyry ’coN k`F ky BgqI-Bwvnw nwl vwr swihq dI rcnwkIqI Aqy ies prMprw dI pwlxw krdy hoey pMjvyN pwqSwh sRI gurUArjn dyv jI ny AwpxIAW vwrW dI rcnw kIqI hY[1
sRI gurU gRMQ swihb ivc sRI gurU Arjn dyv jI dIAW Cy AiDAwqimkvwrW drj hn[ ienHW vwrW iv`coN hI iek vwr jYqsrI rwg ivc hY[‘jYqsrI’ Sbd ƒ ‘jYqsRI’ krky vI iliKAw jWdw hY[ sRI gurU gRMQ swihbivc ies Sbd ƒ ‘jYqsrI’ krky vriqAw jWdw hY[ ‘jYq’ qoN Bwv Pqy(Piqh) Aqy ‘isrI’ dw Bwv Akwl purK qoN hY[ ies ivc aus AkwlpurK dI Pqy (Piqh) jW ijq ƒ ilAw igAw hY[2 vwr jYqsrI dIAW kul20 pauVIAW hn[ hr pauVI ivc pMj-pMj qukW hn[ hr iek pauVInwl do-do slok hn[ vwr ivclw inrMqr vhwE mwlw dy mxikAW vWgbiJAw hoieAw nzr AwauNdw hY[ pauVI qoN pihlW Awaux vwly slokpauVI dw smucw Bwv Awpxy AMdr smoeI bYTy hn[ Anyk iviSAW ƒibAwnidAW hoieAW vI iKAwlW ƒ ie`ko mwlw dy mxikAW vWg pro kyriKAw igAw hY, ijs krky gurU swihb dI ieh vwr hunrI sUJ-bUJ ivcinpuMnqw dI pRqIk ho inbVdI hY[*#579, bI-12 kwmrwn rof, nyVy gurduAwrw klgIDr isMG sBw, luiDAwxw-141008;mo: +9185679-04416
gurmiq pRkwS 72 julweI 2020
ies vwr ivc mn ƒ is`iKAw id`qI geI hY ik supn mnorQ cIzWivc idl lgwaux dI QW iek hrI (prmwqmw) ivc iDAwn joVnwcwhIdw hY, ikauNik ies ivc sB suK iml jWdy hn[ Akwl purK ƒbyAMq qy srb-SkqImwn jwx ky aus dy nwm ismrn dw AiBAws krnwqy Bwxw mMnx dI smr`Qw pYdw krnw ies vwr dw mnorQ hY[ sMswirkqwAqy AiDAwqimkqw ƒ sp`St kridAW AiDAwqimk mwrg au~qy c`lxdw aupdyS id`qw igAw hY[
sRI gurU Arjn dyv swihb duAwrw sB qoN pihlW ies vwr ivc pRBUausqqI rwhIN aus prmwqmw dy aupjwey jgq Aqy mwieAw ƒ ibAwinAwigAw hY ik iks qrHW sMswr dy pKMfI Aqy JUTy idKwvy vwly rUp qoN bcxleI nwm rUpI swDn hI Bv swgr qoN pwr krvw skdw hY[ nwm dIpRwpqI swD-sMgq rwhIN pRwpq ho skdI hY[ gurU swihb ny jIv ƒ BlypurSW dI sMgq krn Aqy nyk ivcwr gRihx krn dI pRyrnw id`qI hY[ieh vwr pRBU-ausqqI ƒ ibAwndI, bRhm Aqy jgq dy pswry dw vrxnkrdI, swD-sMgq Aqy nwm dI pRwpqI duAwrw drSn-AiBlwSw dIiK`c pUrn krn dI locw ƒ pRgt krdI hY[ sRI gurU Arjn dyv jIAnuswr AiDAwqimk mwrg leI sMgq iek swrQk jIvn-jugq hY[gurbwxI ivc sMgq dw sMklp smwijk kilAwx dw Bwv r`Kdw hY[sMgq Asl ivc ivl`Kx BweIcwrw hY[ ies ivc hr mnuK ƒ Swimlhox dI AwigAw hY[ hr koeI siqgurU dI Srn gRihx kr skdw hY[srb`q dw Blw mMgxw sMgq dw mUl audyS hY[3
mwieAw ivc rihMidAW hoieAW aus qoN inrlyp rihxw, mn ’qy kwbUpwauxw, nyk sMgq krnw Aqy gurU dI is`iKAw ’qy c`lidAW hoieAWAwqmw qoN prmwqmw qk dw pYNfw sr krnw hI sRI gurU Arjn dyv jIdw muK audyS, muK isDWq irhw hY[ ‘jYqsrI kI vwr’ ij`Qy ivSy-vsqUdy p`K qoN mh`qvpUrn bwxI hY, au~Qy klwqmk qOr ’qy vI au~c p`Dr dIswihqk ikrq hY[ gurU swihb ricq ies vwr ivc rs ivDwn dwau~cqm vrxn imldw hY, jo smkwlI smyN dI au~qm audwhrn hY[kivqw dy Awm qOr ’qy do p`K mMny gey hn— Bwv p`K Aqy klw p`K[Bwv p`K ivc ivSy nwl sMbMiDq Aqy klw p`K ivc kvI dI rcnw dwpRgtwau FMg huMdw hY[ ies pRkwr ieh dovyN hI rs dy nyVy hn[ donW FMgW
gurmiq pRkwS 73 julweI 2020
nwl hI kvI Awpxy mnoBwvW dw sMcwr pwTk/sroqy dy mnW ivc krdwhY[ rs iksy kwiv rcnw dw Aijhw pRgtwA hY jo pVHn vwly dy mn ’qypYNdw, aus dy AMdrUnI mn ƒ tuMbdw, jgwauNdw Aqy grmwauNdw hoieAwiek suhjmeI, AnMdmeI AvsQw qk phuMcwA idMdw hY[ fw. pRym pRkwSAnuswr swihq dy pVHn-suxn qoN pwTk-sroqy jW drSn ƒ Polx vwlwjW ihlorw dyx vwlw jo suhj suAwd jW AwnMd mihsUs huMdw hY auh kwivSwsqRI SbdwvlI ivc rs AKvwauNdw hY[4 swihq ivc 9 rs mMny geyhn— iSMgwr rs, bIr rs, SWq rs, rOdr rs, kruxw rs, AdBuqrs, vIBqs rs, iBAwnk rs Aqy hws rs Awidk[ iSMgwr rs, SWqrs Aqy kruxw rs mn AMdr komlqw pYdw krdy hn[ bIr rs, rOdrrs Aqy iBAwnk rs mn ivc joS pYdw krdy hn[ hws rs, vIBqsrs Aqy AdBuq rs nwl mn ivc ivsmwd Br jWdw hY[ gurU swihbwnduAwrw ricq gurbwxI SWq rs dw auqikRSt nmUnw hY[ gurU swihbwn nysMswirk bMDnW dw iqAwg krn leI mn ivc iekwgrqw Aqy vYrwgpYdw krn leI SWq rs dI vrqoN kIqI ijs nwl mn dI Btkxw dUr hojWdI hY Aqy mn SWq ic`q ho jWdw hY[ fw. pRym pRkwS Anuswr sMswirkAsiQrqw dy kwrn jW q`q igAwn dy kwrn mn ivc jdoN vYrwg pYdwhuMdw hY, au~Qy SWq rs dI siQqI bx jWdI hY[5
sRI gurU Arjn dyv jI ricq jYqsrI vwr ivc SWq rs pRDwn hY,pr ies rs dy nwl gurU swihb ny bwkI rsW dI vI vrqoN kIqI hY[ SWqrs dy mwiDAm duAwrw Bgq Aqy prmwqmw dy irSqy dI pySkwrI AqyswD-sMgq dy mh`qv dI pySkwrI hoeI hY :
kruxw rs : mncwhI vsqU dI hwnI Aqy vsqU dI pRwpqI hox ’qyij`Qy Sok Bwv dI puStI hovy, au~Qy kruxw rs huMdw hY[ gurmiq kwivivc prmwqmw dy ivCoVy qoN pYdw hoey ibhblqw dy Bwv ƒ kruxw rsivc pRgtwieAw igAw hY[ jYqsrI kI vwr ivc vI ies dw vrxnhoieAw hY :
supny syqI icqu mUriK lwieAw ]ibsry rwj rs Bog jwgq BKlwieAw ]Awrjw geI ivhwie DMDY DwieAw ]pUrn Bey n kwm moihAw mwieAw ]ikAw vycwrw jMqu jw Awip BulwieAw ] (sRI gurU gRMQ swihb, 707)
vIBqs rs : ies dI aupj iGRxw qoN huMdI hY[ iksy cIz dw ic`qr iesqrHW iK`cxw ik ies qoN iGRxw aupjy[ ies vwr ivc sMswrk nwSmwnqw,gurU dI Srn Aqy srIrk nwSmwnqw dy BwvW ƒ bVy vDIAw FMg nwl gurU
gurmiq pRkwS 75 julweI 2020
swihb ny vIBqs rs dI vrqoN krky pRgtwieAw hY :mhw BieAwn auidAwn ngr kir mwinAw ]JUT smgRI pyiK scu kir jwinAw ]kwm k®oiD AhMkwir iPrih dyvwinAw ]isir lgw jm fMfu qw pCuqwinAw ]ibnu pUry gurdyv iPrY sYqwinAw ] (sRI gurU gRMQ swihb, 707-08)
iBAwnk rs : BYA ies dw sQweI hY[ frwauxy idRS ibAwn kr ky frdI siQqI pYdw krdw hY[ sMswr smuMdr bVw iBAwnk qy AQwh hY, prgurU rUp jhwz jIvW ƒ ies iv`coN Awp hI bcwauNdw hY [ vwr ivc iesrs dI vrqoN dw pRgtwvw ies pRkwr hY :
gur goibMd gopwl gur gur pUrn nwrwiexh ]gur dieAwl smrQ gur gur nwnk piqq auDwrxh ]Baujlu ibKmu Asgwhu guir boihQY qwirAmu ]nwnk pUr krMm siqgur crxI ligAw ] (sRI gurU gRMQ swihb, 710)
inrsMdyh ieh vwr gurmiq kwiv dy ivSySkr pMjwbI vwr kwivivc iek invyklI rUpwkwrk hsqI vjoN aujwgr huMdI hY[ ies ‘vwr’isrlyK qoN sp`St hY ik pauVIAW ivc ricq ieh bwxI rUpwkwr vjoNpMjwbI dy pRis`D kwiv rUp ‘vwr’ dw Anusrn krdI hY, prMqU AwpxIAWsmkwlI qy pUrbkwlI swihq rUVHIAW dw Anusrn kridAW vI Awpxwivl`Kx cir`qr sQwipq krdI nzr AwauNdI hY[ gurU swihbwn Aqyis`K Drm prMprw dw swrQk icqrn krdI hY[ Al`g-Al`g BwvW ƒpRgtwaux leI rsW dI FukvIN vrqoN vwr jYqsrI dy kwiv-suhj ƒaujwgr krn ivc shweI is`D huMdI hY[hvwly1. bIbI prmjIq kOr, nwnk pRkwS piqRkw, jUn-2006-AMk pihlw, pMnw 335
2. swihb isMG ArSI, jYqsrI kI vwr, pMnw 10
3. swihb isMG ArSI, jYqsrI kI vwr, pMnw 32
4. pRym pRkwS isMG, BwrqI kwiv-Swsqr, pMnw 101
5. auhI, pMnw 251
gurmiq pRkwS 76 julweI 2020
BweI gurdws AiDAYn ivcBweI gurdws AiDAYn ivcBweI gurdws AiDAYn ivcBweI gurdws AiDAYn ivcBweI gurdws AiDAYn ivcBweI vIr isMG jI dw XogdwnBweI vIr isMG jI dw XogdwnBweI vIr isMG jI dw XogdwnBweI vIr isMG jI dw XogdwnBweI vIr isMG jI dw Xogdwn
-s. jiqMdr pwl isMG*BweI vIr isMG ny is`K swihq dI auswrI ivc Aihm BUimkw
1. jIvnI-mUlkBweI gurdws jI dy jnm dw sMmq aunHW dy ivAwh, sMqwn Awid dw
koeI pqw nhIN imldw, aunHW dIAW vwrW ivc vI iksy pRkwr dw koeIsMkyq nhIN, jo aunHW dy jIvn JwkI au~pr koeI Jwq pw sky, pr KojkIiqAW kuJ Anumwn hI huMdy hn[ BweI vIr isMG jI ny Aijhy keIAnumwn lgwey hn, ijnHW qoN BweI gurdws jI dy jnm, Akwl clwxwAqy jIvn dIAW kuJ GtnwvW bwry jwixAw jw skdw hY[
BweI vIr isMG BweI swihb dy prvwr bwry ilKdy hn ik iesprvwr dw ieqnw ku pqw cldw hY ik bwsrky ivc bwbw qyjo nwm dwiek suihrd purK vsdw sI, jo Awpxw ibRD AvsQw dw smW Bjnivc gujwrdw sI[ aunW dy cwr pu`qr sn[ v`fy spu`qr dw nwm sRIAmrdws sI, jo ‘gurU Amr dws’ jI (sRI gurU Amrdws jI) ho ky gurUbxy[ bwkI iqMnW iv`coN iek dw nwm dwqwr cMd sI, ijs dy pu`qr BweIgurdws jI sn[2
Awid qoN ielwvw hor keI ivdvwnW ny BweI gurdws jI dy ipqw dw nwmeISr dws d`isAw hY[
sRI gurU Amrdws jI bIbI Amro jI qoN Sbd sux ky sRI gurU nwnkdyv jI dI vwk&I qy pqy ijvyN puCdy sn, aunW qoN shI huMdw hY ik bwvjUdirSqydwrI dy gurU-Gr nwl SrDw vwlI isAwx hY nhIN sI[ aus prvwrivc aus smyN iksy b`cy dw nwau ‘gurdws’ r`iKAw jwxw sMBwvq nhINhuMdw[ sRI gurU Amrdws jI au~qy sRI gurU AMgd dyv jI dw dYvI pRBwvipAw Aqy auh is`K sjy[ hux SrDwvwn ho ky iksy bcy dw nwauN gurdwsr`Kxw TIk jwpdw hY[ sRI gurU Amrdws jI ƒ guirAweI imlx qoNpihlW goieMdvwl vs cukw sI, so ies smyN bwsrky jW goieMdvwl puj kyAwp dw jnm hoieAw qW nwau ‘gur+dws = gurdws r`iKAw jwxw krInyikAws hY[6
BweI vIr isMG jI BweI swihb dy jnm bwry Anumwn lgwauNdy
gurmiq pRkwS 78 julweI 2020
hn ik sRI gurU Arjn dyv jI dy guirAweI Dwrn krn qoN bwAd jdBweI swihb AMimRqsr Awey qW aunHW ny sRI gurU Arjn dyv jI dImwqw bIbI BwnI jI, jo aunHW dI BYx sI; ƒ m`Qw tyikAw[ ies qoNieh is`D hoieAw ik auh bIbI BwnI jI qoN in`ky sn Aqy bIbI jI dwjnm 1590-91 ib. dw pqw lgdw hY[7 BweI swihb duAwrw bIbIBwnI jI ƒ m`Qw tykx dI iek hor audwhrn imldI hY, jdoN BweIgurdws jI ƒ im`sy prSwdy lMgr iv`coN imly qy Awp dy pu`Cx ’qy sRIgurU Arjn dyv jI ny ikhw ik lMgr mwqw jI dy h`Q hY, aunHW qoN pu`Clvo, qW BweI swihb ny jw ky AwpxI BYx bIbI BwnI jI ƒ m`QwtyikAw qy swrw hwl pu`iCAw[8
BweI vIr isMG jI ny BweI swihb dw jnm sMmq 1600(1543 eI.) qoN 1610 (1553 eI.) dy drimAwn mMinAw hY[ iessMbMDI AwpxI Dwrnw ƒ sp`St krdy hoey BweI vIr isMG jI ilKdyhn ik B`lw vMS iv`coN sB qoN pihlW sRI gurU Amrdws jI 1597 ib.ivc gurU-Gr ivKy hwzr hoey[ ies qoN ip`CoN hI ies vMS ivc gurU-Gr pRqI SrDw jwigRq hoeI[ sRI gurU Amrdws jI 1609 ib. ivcgurg`dI au~pr suSoiBq hoey[ ie`QoN BweI vIr isMG ieh AnumwnlwauNdy hn ik BweI gurdws jI dw jnm 1600-1610 ib. dydrimAwn hI hoieAw hovygw[ bhuqy ivdvwnW dw mq iesy kQn dIpRoVHqw krdw hY ik BweI gurdws jI dw jnm 1608 ib. (eIsvI sMnmuqwbk 1551 eI.) ivc hoieAw[ audwhrn vjoN fw. rqn isMGj`gI9, BweI rxDIr isMG10, pRo. srdUl isMG11, sMq isMG syKoN12
Awid[ BweI gurdws jI dy jIvn dw pihlw ih`sw goieMdvwl ivc hIbIiqAw[ BweI swihb ny m`uFlI iv`idAw ie`Qy rih ky hI pRwpqkIqI[ ies sMbMDI BweI vIr isMG ilKdy hn ik— ie`Qy ieh hoxhwribrvw PutdI msU By dI aumry gurmuKI, ihMdI, sMsikRq qy &wrsIAwid ivdXw nwl hirAwvlw ho igAw qy SwsqRW, aupinSdW, purwxWdI coKI vwk&IAq nwl pRPuilq ho igAw[13
ies pRkwr BweI vIr isMG kibq BweI gurdws - dUsrw skMDivc BweI swihb dy jIvn bwry crcw krdy hoey, aunHW dy jIvn ƒ dUjygurU sRI gurU AMgd dyv jI qoN CyvyN gurU sRI gurU hirgoibMd swihb jI dI
gurmiq pRkwS 79 julweI 2020
hzUrI ivc vwicAw igAw hY[ BweI vIr isMG, BweI gurdws jI dyjIvn ƒ BwvyN dUjy gurU jI dy smyN qoN vwcx dw kMm ArMBdy hn, praunHW dy smyN ivc BweI gurdws jI nwl sMbMiDq koeI jwxkwrI nhINimldI[ sRI gurU Amrdws jI dy smyN hI BweI gurdws jI ny isKIDwrn kIqI[ is`K ivcwrDwrw ƒ smJ ky auh ies dy idRVH ivSvwsIbx cuky sn[
sMmq 1631 ivc jd sRI gurU rwmdws jI g`dI ’qy bYTy aus smyNBweI swihb goieMdvwl nhIN sn[ pRcwr leI jMmU Awid v`l jW ikqy horsyvw leI bwhr gey hoey sn[ sRI gurU rwmdws jI dy gurg`dI ’qy bYTxqoN bwAd BweI gurdws jI nvIN gur-jXoqI dy drSnW leI qur pey AqySrn pRwpq hoey qW ieh vwk khy :
mokau isKI dyhu mhwnI (sRI gu. pR. sU. gRMQ)BweI vIr isMG jI ny ies Sbd dy BulyKy dUr krn leI bVy
ivsQwr nwl smJwieAw hY[14
aus qoN bwAd gurU swihb ny Awp ƒ Awgry qor id`qw jo ihMdusqwndI is`KI dw pRbMD krn[ sRI gurU rwmdws jI dy joqI joq smwaux auprMqAwp goieMdvwl vwps Aw gey[ iPr rwmdwspury phuMc ky sRI gurU Arjndyv jI dy drSn pey[ ie`Qy Awp ƒ ipRQIey dy Dn Dwm bzwr au~qy kbzwkrn dw pqw ligAw qW Awp ny bwbw buFw jI ƒ nwl lY ky sMgq dwmwrg-drSn kIqw[ sRI gurU Arjn dyv jI ny gurbwxI dy sMkln dwsMklp DwirAw Aqy ilKwrI BweI gurdws jI ƒ muk`rr kIqw[ iehmhwn kwrj 1601-1604 eI. qk smwpq hoieAw[ sRI gurU Arjndyv jI dy ShId hox qoN bwAd pwT dy Bog bwbw buFw jI ny pwey AqyArdwsw BweI gurdws jI ny soiDAw[
sRI gurU hirgoibMd swihb jI dy mIrI-pIrI dIAW ikrpwnW Dwrnkrn ’qy bwbw buFw jI qy BweI gurdws jI s`jy Aqy K`by bYTy ilKy hn[‘guriblws pw. 6vIN’ Anuswr Akwl qKq swihb dy pihly syvwdwrBweI gurdws jI sQwipq kIqy gey :
qKq pUj kirby nimq gurdws BweI Tihrwie]ies pRkwr BweI swihb ny AwpxI swrI aumr is`KI dy pRcwr Aqy
syvw ivc guzwr id`qI[ bwbw buFw jI dy Akwl clwxy dw pwT BweI
gurmiq pRkwS 80 julweI 2020
gurdws jI ny hI kIqw[ goieMdvwl swihb ivKy sRI gurU hirgoibMd swihbjI keI guris`KW nwl pRcwr leI Awey hoey sn[ iek rwq fyF pihrrihMidAW BweI gurdws jI au~Ty qy gurU jI pws bynqI kIqI, hy dIndieAwl! myrw AMq smW Aw igAw hY[ gurU jI muskrwey Pyr gMBIr rMgivc ‘Awsw kI vwr’ dy dIvwn ivc jw bYTy[ kuJ icr bwAd BweI jIny ibnY kIqI, hy nwQ! myry prlok ipAwny ivc hux dyr G`t hY[ hux BweIgurdws jI ny hOly-hOly jpujI dw pwT kr ilAw sI Aqy suKmnI swihbdw Bog vI pw ilAw sI[ Awp jI ny gurU crnW ivc m`Qw tyikAw, Awpxysdw leI Aih`l ho jwx vwly h`QW nwl crnW ƒ pRym nwl Gut ilAw[sdw smwiD siQq ho jwx vwly m`Qy ƒ crn kMvl Cuhwey qy sdw leI bMdho jwx vwlI srIrk rsnW nwl AwKrI vwk khy; ‘hy dwqw! myry leIsmwD nhIN bnwauxI, ies srIr dI Bsm ibAwsw ivc pRvwh kr dyxI[Awp dy nYxW hyT roVHI geI ieh suAwh bI pwvn huMdI sPl ho jweygI[’siqgur jI sux dRvy qy BweI gurdws jI sdw leI bMd ho cly sRvxW ny huxAMq dI vwrI ieh gurvwk suxy15 :
ieh vwk sux ky BweI swihb lyt gey qy cwdrw qwx ilAw, ieauN sRIgurU jI dIAW qwrnhwr nzrW dy hyTW Awp dI dyhI ngrI qoN ivdw ho geI[
BweI vIr isMG jI Anuswr BweI gurdws jI dy Akwl clwxy dwsMmq 1694 ib. (eI. sMn muqwbk 1637 eI. shI mMinAw igAw hY16,ijs bwry jIvn bwbw buFw jI ivc id`qw igAw hY pr fw. drSn isMG ny‘Bt vhI qlONfw prgnw jINd’, sRI gurU gRMQ swihb jI dw goieMdvwlvwlw srUp Aqy ‘gurpRxwlIAW’ ƒ AwDwr bxwaudy hoey ikhw hY ik vwrWivc vrxy vwikAwq dy AwDwr pur qy jMqrI Anuswr, au~qy id`qy iqQIvwrmylu sMmqu 1693 imqI 25 BwdroN (25 Agsq 1636 eI.) ƒ hI AMiqmscweI mMn ilAw hY[17
gurmiq pRkwS 81 julweI 2020
2. sMpwdnwsMpwdk dy qOr ’qy ShId BweI mnI isG jI qoN bwAd BweI vIr
isMG jI ny iek muFlI BUimkw vjoN kMm kIqw[ aunW dy prvyS qoN pihlWAjoky sMpwdn dI prMprw Ajy nw mwqr hI sI[ BweI vIr isMG jI dwsMpwdn dy Kyqr ivc pihlw kMm 1891 eI. ivc vzIr ihMd pRY~s qoN SurUhoieAw[ ies dy QoVy smyN bwAd hI aunW ny 1894 eI. ivc Kwlsw tRYktsuswietI ƒ vI sQwipq kr idqw[ ies suswietI ny CyqI hI gurbwxIpRcwr, gurmiq ivsQwr, Awqm suDwr, mnmq prhwr Aqy BweIcwrksuDwr sMbMDI swihq Cwpx leI ‘inrguxIAwrw’ nW dy do hPqIey p`qrhyT iek tRYkt lVI jwrI kr leI, ijs ƒ ilKx Aqy sMpwdn dI swrIizMmyvwrI BweI vIr isMG jI dI hI sI[ ies qoN bwAd 1899 eI. ivc‘Kwlsw smwcwr’ pRkwiSq hoxw SurU ho igAw[
Drm isMG Anuswr sMpwdn ƒ vDyry ivigAwnk bxwaux Aqy TIkArQW ivc qorn dw ishrw BweI vIr isMG dy isr hI jWdw hY[ aunHW nyijhVIAW vI rcnwvW ƒ mh`qvpUrn smiJAw, aunHW ƒ cux ky Xog BWqsMpwidq kIqw[18
BweI gurdws AiDAYn ivc BweI vIr isMG jI dw sB qoN pihlwkMm igAwnI hzwrw isMG jI pMifq duAwrw sRI gurU gRMQ swihb jI dI kuMjIArQwq vwrW BweI gurdws jI dw Bwv pRkwSnI tIkw smyq jo ikigAwnI jI ny AwpxI aumr dy AMqly idnW ivc kIqw sI, dw sMSoDn AqyBwvW dw pRkwSn qy sMpwdn kIqw[ BweI swihb duAwrw ies dw pihlIvwr sMpwdn Agsq 1911 eI. ƒ BweI vIr isMG swihq sdn duAwrwkIqw igAw Aqy 2012 qk ies dI 22 vwr CpweI ho ky hzwrWkwpIAW ivk cukIAW hn[
BweI mnI isMG ShId dy nW nwl sMbMiDq ‘Bgq rqnwvlI’ jW‘is`KW dI Bgqmwlw’ jo ik BweI swihb ny 121 swKIAW dI ieh ilKqIpoQI iek Aiq purwqn nusKy nwl BlI-pRkwr soD ky pihlI vwrAgsq 1912 ivc pRkwiSq kIqI sI[ ieh pusqk pihlI pwqSwhIsRI gurU nwnk dyv jI qoN lY ky CyvIN pwqSwhI sRI gurU hirgoibMd swihbjI qk dy is`KW dI nwmwvlI ƒ drswauNdI hY[
1940 eI. ivc Awp ny ‘kibq BweI gurdws-dUjw’ skMD
gurmiq pRkwS 82 julweI 2020
pRkwiSq kIqw[ ies ivc qdoN qk lwpqw qy AxCpy 119 kib`qWƒ l`B ky Bwv pRkwSnI tIky smyq pihlI vwr sMpwidq kr kypRkwiSq kIqw igAw[ SurU ivc BweI gurdws jI dy jIvn qy rcnwdI kwiv-kuSlqw bwry iek sivsQwr qy vwkPI-BrpUr BUimkwilKI[ ies pusqk dy do nvyN qy Kws sMpwdkI l`Cx A`Kr-kRmAnuswr id`qy gey do qqkry hn: pihlw Bwv qqkrw ArQwqkib`qW dy Bwv dI sUcI Aqy dUjw pwl qqkrw ArQwq kib`qW dIAWpihlIAW sqrW dI sUcI hY[19
auprokq qoN ibnW BweI vIr isMG jI ny gurbwxI tIky, pRwcIn pMQpRkwS, purwqn jnmswKI, gur pRqwp sUrj gRMQ (ikRq BweI sMqoK isMG)14 ijldW, gurU gRMQ swihb koS, BweI nMd lwl jI dI &wrsI rcnwqosIPo snw qoN ibnW hor AnykW gRMQW ƒ aulQw kr ky sMpwdn dI bVIivl`Kx BUimkw inBweI[
inrsMdyh BweI swihb iek cyqMMn qy prbIn, ihMmqI qy imhnqI,sucy qy imAwrI sMpwdk sn[ aunHW dI sMpwdn klw ivigAwnk sUJ qyqulnwqmk rucI vwlI sI[ aunHW ny hmySw mUl sRoqW qk phuMc kr kyilKx qy sMpwdn dy kwrjW ƒ pRmwixk bxwieAw[ Awpxy hr ivSySnukqy dI puStI leI QW pur QW sMMbMiDq hvwly vI idMdy hn[3. ieiqhwisk KojI
BweI vIr isMG jI dIAW ilKq iv`coN ieh g`l sp`St pRqIqhuMdI hY, is`K ieiqhws dI Koj krky purwqn pusqk h`QIN-ilKIAWhoeIAW, aunHW ny Anyk iek`qr kIqIAW[ BweI vIr isMG jI dIAWilKqW pVHn qoN vI ieh pqw l`gdw hY ik smgrI dI Bwl ivc Koj-pVqwl leI auh iksy qrHW vI ivigAwnk ieiqhws-Kojkwr nwloNv`Kry jW G`t nhIN sn[ auh ivigAwnk ieiqhwskwr vWg smgrIdI Bwl krdy hn, hr somy ƒ GoKdy hn[ keI vwr auh AYsy ieiqhwisksomy l`B lYNdy hn, ijnHW v`l Swied ivigAwnk ieiqhwskwr dwiDAwn nw jWdw hovy[3.1 vwrW sMbMDI Koj:
BweI gurdws jI dy AiDAYn ivc BweI vIr isMG vI Aijhyieiqhwisk KojI bx ky Awey ik aunHW dI rcnw bwry keI mqByd pwey
gurmiq pRkwS 83 julweI 2020
jWdy hn[ pihlw mqByd qW vwrW dI igxqI hI mMn lE qW koeI 39,koeI 40 Aqy koeI 41 d`sdw sI[
“pRQm 39 vwrW BweI gurdws B`ly jI dI ikRq hn] auprMq 1 vwrhor iksy hor buDIvWn dI ikRq hY Aqy CykVdI 1 vwr hor BweI gurdwshoXw hY iqsdI ikRq hY[”
BweI vIr isMG Anuswr mgroN ieh Xqn vI hoey ik ies 41vINvwr ƒ BweI gurdws Bly jI dy nwm nwl hI joiVAw jwvy, ijvyN:rwmklI vwr pwqSwhI dsvyN kI 10] bolxw gurdws B`ly jI dw] iPraunHW hI nusiKAW ivc ies vwr dy AMq ivc iek dohrw imldw hY[gurdws isMG pUrn kIE sRI muK gRMQ pRmwn]20 prMqU 40vIN vwr dy Putnot ivc ies sMbMDI kuJ ies pRkwr iliKAw hY :
keI lok S`k krdy hn ik cwlIvIN vwr BweI gurdws jI dI ricqnhIN, iksy hor is`K dI rcI hoeI hY, prMqU ‘guriblws pw. CyvIN’ ivc40 vwrW BweI gurdws ikRq d`sIAW hn[ sRI gurU Arjn dyv jI BweIgurdws ƒ kihMdy hn : vwr cwlIs rco qum pUrI] jwky pVy hoie BRmdUrI] (iDAwie 4 AMk 363) cwlIvIN vwr dI rcnw qy iKAwl qy bolIsB pihlIAW 39 vwrW nwl imldIAW hn, ies krky vI 40 vwrW hIBweI gurdws Bly jI dIAW smJxIAW TIk hn[21
3.2 kib`qW sMbMDI Koj:1) BweI gurdws jI dy Cy sMsikRq SlokW dw mUl sRoq mhWkvI sMqoK
isMG jI duAwrw ricq sRI gur pRqwp sUrj gRMQ dw hI rwis 7 AMsU 3 hY,ijs ivc ieh Slok AMk 45 qoN ip`CoN drj hn[22 BweI gurdws jI dykeI SlokW dw mUl pwT Ajy qk nhIN iml sikAw[ ienHW SlokW ivcBweI vIr isMG jI Anuswr BwSW dIAW kuJ ASuDIAW hn, jo ik BwSw qoNAxjwx auqwrw krn vwilAW dI Bul krky jwpdIAW hn Aqy jykrsMqoK isMG dw mUl KrVw pRwpq ho jwvy qW ieh ASuDIAW dUr ho skdIAWhn[23 ienW SlokW dw tIkw BweI vIr isMG jI ny sRI gur pRqwp sUrjgRMQ (pMnw 3057 qoN 3060) Aqy kib`q BweI gurdws dUsrw skMD(pMnw 65 qoN 69) ivc id`qw hY[
gurmiq pRkwS 84 julweI 2020
2) BweI gurdws jI dy pihlW 556 kib`q sveIey hI mMny jWdysn[ ies dw kwrn iksy dw ies pwsy v`l iDAwn nhIN igAw hoxw[ies pwsy pihlw au~dm BweI vIr isMG jI ny hI puitAw[ aunHW ny jdoNKoj dw au~dm ArMB kIqw qW aunHW ƒ iek purwqn poQI pRwpq hoeI, ijsivc ieh kib`q imly ijhVy hux 556 qoN 673 qk AMq huMdy hn[ iPriek poQI hor imlI ijs ivc 21 kib`q imly, ijnW iv`coN 15 qWpihly pRcilq 556 kib`q svXy ivc hI sn Aqy cwr bwAd ivcimly kibqW iv`coN sn bwkI dy rihMdy 2 aunHW 673 qoN A`gy 74, 75nMbr ’qy r`K ky nvyN pRwpq kib`qW ƒ pihly pRcilq kib`q svXy nwloNvKirAwx leI dUsrw skMD dy nwm hyT AkqUbr 1940 ivc pRkwiSqkr id`qy[24 BweI vIr isMG ƒ kib`q-svXy dI igxqI 556 qoN vDyryhox dI sMBwvnw gur pRqwp sUrj gRMQ qoN hoeI, ijs ivc BweI sMqoKisMG ny BweI gurdws dy pRsMg ivc BweI swihb dy cwr CMdW dw Anuvwdrws 7, AMsU 4 (AMk 61 qy 62) Aqy AMsU 5 (AMk 39 qy 40) ivcid`qw hY[ ienHW iv`coN pihly, qIjy Aqy cOQy dw mUl rUp BweI gurdwsikRq kib`q sveIey iv`coN AMk 520, 527 Aqy 528 iml igAw hYpr dUjy CMd dw mUl ikqy nhIN imldw[25
ies pRkwr BweI vIr isMG jI dIAW dlIlW, jo aunHW kib`qsvXy dUsry skMD ivc id`qIAW hn, kwPI Tos hn, ijs bwbq aunWny Pu`t notW ivc hr QW sMkyq idqy hn[ ies sMbMDI Awp pMnw 11 qoN14 dyK skdy ho, jo ik kib`q svXy dy ilKwrI bwry sMsy inr`uqr krnleI kwPI hn[
kib`q svXy dI BwSw, ivSyS SbdW dw duhrwE, vwk rcnw,idRStWq, SYlI, ivSy Awid dI pihly skMD dy kib`qW nwl qulnw krkyBweI vIr isMG ny ienHW ƒ BweI gurdws dI rcnw is`D kIqw hY[26
3) BweI gurdws jI dI is`KI isdk, GoVy KrIdx Aqy vwps s`dyjwxw dovyN pRsMg CyvyN siqgurW smyN ilKy hn pr ‘mihmw pRkwS’ ivciliKAw hY ik GoiVAW vwlw qy n`s jwx vwlw pRsMg pMjvyN siqgurW v`loNhoieAw qy vwps CyvyN siqgurW ny s`idAw[ ieh g`l TIk nhIN huMdI ikauNik ieiqhwskwrW ny sRI gurU Arjn dyv jI dI ShIdI qy CyvyN siqgurW dIguirAweI vyly BweI gurdws jI sRI AMimRqsr d`sy hn Aqy ieh sMBv
gurmiq pRkwS 85 julweI 2020
nhIN ik sRI gurU Arjn dyv jI dw ihrdyvydk swkw vrq jwey qy prmpRymI BweI gurdws jI luky bYTy rihx qy sRI AMimRqsr Awp nw jwx, nwlhI jd ik aunHW dI ieMnI nyVy dI swkwdwrI sI ik Awp pMcm pwqSwh dymwmw jI lgdy sn[ iPr aunHW dI rcI pauVI— gur Arjn ivthukurbwxI qoN AYauN jwpdw hY ik Es swky smyN auh sRI AMimRqsr sn nw hIpMjvyN pwqSwh vyly rwjsI TwT b`Jw sI nw hI is`K foly sn, gurU dy sWgvrqwaux vwlI g`l hI nhIN hoeI qW ksvtI iks gl dI lwauxI sI[27
4) BweI vIr isMG ny BweI gurdws v`loN gurU nwnk dyv jI dI isDWnwl goSt ƒ ‘purwqn jnmswKI’ ivc id`qy vrxn nwloN vDyry cMgwmMinAw hY[28
ies pRkwr BweI vIr isMG iek au~cy drjy dy ieiqhwisk-KojIsn, aunHW ny koeI vI g`l ibnW pRmwxW qoN nhIN AwKI; ij`Qy iksy g`l dwq`Q k`Fxw hovy, aunW v`loN au~icq pRmwxW dw pRXog kIqw igAw hY Aqy hrg`l ƒ vwjb Aqy Tos kdmI pRmwxW smyq pyS kIqw hY[3.3 is`KW dI Bgqmwlw :
swKI BweI gurdws jI kI vwr igAwrHvIN dw tIkw is`KW dIBgqmwlw isrlyK ADIn ieh kwrj Kwlsw smwcwr, AMimRqsr qoN1912 eI. ivc pihlI vwr pRkwiSq kIqw igAw Aqy 2011 qkies dy 11 AYfISn Cp cuky hn[ ies kwrj au~qy keI ivdvwnWduAwrw kwrj hoey pr BweI vIr isMG duAwrw kIqw kwrj pRQmkwrjW ivc AwauNdw hY, BweI swihb ny ies poQI ƒ pRkwiSq krnleI 1892 ib. (1835 eI.) vwly KrVy ƒ AwDwr bxwieAw hY[ies KrVy dI CpweI leI BweI swihb ny hor vI keI h`Q-ilKqpoQIAW dyKIAW hn qW ik igAwrHvIN vwr dw tIkw SuD qy dr`usqkIqw jw sky[
is`KW dI Bgqmwlw au~qy hor ivdvwnW duAwrw hoey kwrj iespRkwr hn: goibMd isMG (lWbw) (is`KW dI Bgqmwlw, imqI hIx), fw.Drm cMd bwiqS is`KW dI Bgqmwlw: AiDAYn Aqy sMpwdn, 1979),iqRlocn isMG (bydI) (is`KW dI Bgqmwlw, 1994 dUjI vwr), fw.mlikMdr kOr (gurmiq ivcwrDwrw : is`KW dI Bgqmwlw dy sMdrB ivc,2010), s. s. pdm (is`KW dI Bgqmwlw, 2013) Awid[
nhIN, sgoN ieh mUl AnuBv dy mUl sMdyS ƒ ivsQwr ivc sp`Stqwsihq ibAwn krn dw Xqn huMdw hY[
BweI vIr isMG dI is`K Drm qy bwxI-ivAwiKAw AwpxysMprdwiek pRsMg qoN pRBwivq vI hY, pr ies pRBwv qoN mukq rihxdI pRivrqI vI aunHW dI bwxI-ivAwiKAw ivc sp`St vyKI jw skdIhY[29 BweI vIr isMG ny purwxI rUVHIAW dI lIh au~pr qur ky ij`Qyglp-rcnwvW rwhIN bwxI-ivAwiKAw kIqI hY, au~Qy sMQXw sRI gurUgRMQ swihb ivc ies ivAwiKAw ƒ nvW moV vI id`qw hY[ iehivAwiKAw-ivDI gurbwxI dy pYtrn ƒ Sbd-ArQ, quk-ArQ Awidqk hI sIimq nhIN r`KdI[ ieh qW bwxI dy smu`cy QIimk pYtrnqIk pu`j ky ivAwiKAw krdI hY[30
kuldIp isMG haurw Anuswr BwvyN BweI vIr isMG dI tIkwkwrI qyivAwiKAwkwrI auqy igAwnI hzwrw isG jI dw Asr qW hY, pr BweIvIr isMG ny ivAwiKAw qy tIkwkwrI dy Kyqr ivc iek nvIN pRxwlI dwmuF bMinHAw[31
ivAwiKAwkwrI leI BweI vIr isMG ny sRI gurU gRMQ swihb qoN CutAwpxw Bwv sp`St krn leI QW-QW BweI gurdws jI dy kib`q sveIeyAqy vwrW iv`coN pRmwx vrqy hn[
BweI vIr isMG Anuswr BweI gurdws jI dy sdw iQr rihx vwlydo syvw dy kMm hn[ iek sRI gurU Arjn dyv jI nwl bYT ky gurbwxI dyiek`qr qy sMkilq krn ivc syvw krnI Aqy swrI bwxI AwpxI h`QINilKxI[ dUsrw kMm aunHW dI AwpxI bwxI hY, jo guris`KI qy gurbwxI dyBwvW ƒ smJx leI scmuc kuMjI dw kMm idMdI hY[32
jo bwxI gurdws kI gur mihmw BwrI[is`KI pRwpiq pTy qy iem lyhu ibcwrI] (sRI gu. pR. sU. gRMQ, rws 3, AMsU 33, AMk 14)
s. dlIp isMG dIp Anuswr Dwrimk BwvW dI jW sdwcwrk q`qWdI kivqw ivc ivAwiKAw krn leI BweI gurdws qoN bwAd BweI vIrisMG ƒ hI mwx pRwpq hY[33
gurmiq pRkwS 87 julweI 2020
BweI gurdws AiDAYn ivc BweI vIr isMG dw pihlw XogdwnaunHW duAwrw sMpwidq kIqw igAw vwrW dw stIk hY[ jo muFlI dyx vjoNBweI gurdws AiDAYn vjoN hr Kojkwr leI burj dw kMm krdw hY[BweI swihb iek cotI dy ivAwiKAwkwr vjoN jwxy jWdy hn[ aunHW dIivAwiKAwkwrI ivc iek AjIb cmqkwr hY, jo aus dI SYlI Aqy BwSwrwhIN Dur AMdr qk jzb ho jWdw hY[ BwvyN ‘gurU nwnk cmqkwr’ hovyBwvyN in`kI kivqw dw rh`smeI vwqwvrn hovy BweI swihb ƒ pVH ky hrivAkqI aunHW dI SYlI qy rcnw dw kwiel ho jWdw hY[
ijvyN:ipRQmY swis n mws sin AMD DuMD kCu Kbir n pweI[rkiq ibMd kI dyh ric pWic qq kI jiVq jVweI[
BweI vIr isMG jI dI S^sIAq AijhI hY ik aunHW dI qulnw BwvyNAsIN BweI gurdws jI nwl qW nhIN kr skdy pr s`cmuc hI cMgysMpwdk, ieiqhwisk KojI Aqy is`KI dy iek ivAwiKAwkwr dy qOr ’qy
gurmiq pRkwS 88 julweI 2020
aunHW dI Gwlxw bVI ivl`Kx hY[ BweI swihb dw nwm Ajoky pMjwbI AqyDrm dy Kyqr ivc Awaux vwly hr KojwrQI dy Koj kwrj dI pusqkwvlIivc suBwiemwn huMdw hY, auh hr KojwrQI dI Koj leI iek rol mwflvWg vfmuly Xogdwn vjoN shwiek is`D huMdy rihxgy[hvwly Aqy it`pxIAW :1. rUp isMG, pRmuK isK SKsIAqw, SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI, 2010 (5vI vwr), pMnw 218.
is`K Drm dy sMsQwpk gurU nwnk swihb dy lwswnI jIvn,ivAkiqqv Aqy idRStI dy keI p`KW pwswrW ’coN ie`k Awpxy s`c-pRswrBRmx dOrwn muK qOr ’qy ivSwl au~qr-p`CmI Kyqr ’c BgqI lihr dyAwpxy pUrvkwlI Bgq swihbwn duAwrw rcy mhwn AiDAwqimk Aqysmwijk swihq dw auqwrw kr ky ilAwaux dy mh`qvpUrn kwrj ƒinBwauxw vI sI[ gurU jI dy ies au~dm dw sdkw pMjvyN gurU, sRI gurUArjn dyv jI Awid sRI gurU gRMQ swihb ƒ eynw BrpUr qy srbsWJw,swrI mwnvqw ƒ syD dyx vwlw srUp dyx ’c smr`Q hoey[ sRI gurU gRMQswihb ’c 15 Bgq swihbwn dI mhwn bwxI drj hY[ ieh bwxI ieslwswnI gRMQ dw Ain`KVH qy bhuq hI mh`qvpUrn ih`sw hY[ swfy vrqmwnKojI lyKk s. suKdyv isMG SWq ny ies rcnw dy rcnwkwr Bgqswihbwn dw jIvn purwxy Aqy nvyN sB qrHW dy auplbD sroqW dI pCwxqy puxCwx kridAW ieiqhwisk kwlkRm Anuswr ‘pMdrW Bgq swihbwn’pusqk duAwrw aunHW dI rcnw dI pUrn suihrdqw sihq shI kdr pwauxdI koiSS kIqI hY[
ivdvwn lyKk SWq ny Bgq swihbwn dw jIvn qy aunHW dI rcnwsbMDI ibRqWq qy ivcwr klmb`D krn qoN pihlW v`fI igxqI ’cauplbD gRMQW qy hor soimAW dI ivsiqRq qy fUMGyrI pux-Cwx kIqI AqyAwpxI auswrU, pwrKU qy ivSlySxI idRStI duAwrw Asl s`c qk phuMcxleI kw&I lMmW pYNfw qYA kIqw hY[
pMdrW Bgq swihbwn dy jIvn Aqy bwxI sbMDI ieiqhwisk kwl-kRm Anuswr Koj BrpUr icMqn ’c sB qoN pihly Bgq jYdyv jI bwry
gurmiq pRkwS 91 julweI 2020
iliKAw igAw hY jo ik bMgwl dy iek pRis`D Bgq hoey hn ijnHW dIsMsikRq BwSw ’c rcI ‘gIq goivMd’ BwrqI kwiv swihq dI iekpRvwinq qy cricq rcnw dy qOr ’qy jwxI, pVHI qy gweI jWdI hY[ iehd`KxI bMgwl ’c hoey qy ivcry jo pihlW srguxvwdI BgqI ’c lIn rhyprMqU bwAd ’c inrguxvwdI mMizl ’qy pujy[
auprMq bwkI 14 Bgq swihbwn Bgq SyK &rId jI, Bgq iqRlocnjI, Bgq nwmdyv jI, Bgq sDnw jI, Bgq rwmwnMd jI, Bgq rivdwsjI, Bgq kbIr jI, Bgq sYx jI, Bgq DMnw jI, Bgq pIpw jI, BgqbyxI jI, Bgq BIKn jI, Bgq sUrdws jI Aqy Bgq prmwnMd jI dyjIvn dw ibRqWq Aqy aunHW dI bwxI nwl kw&I BrpUr qy mh`qvpUrnjwxkwrI srl-swdI, spSt BwSw-SYlI ’c swry rcnwkwrW pRqI ipAwrqy siqkwr dy Bwv ’c iB`j ky pwTkW qk pujdI krn dw v`fw au~dmkIqw hY[
hryk lyK hI sMbMiDq Bgq jI dy jIvn, aunHW dy prvwirk Aqysmwijk hwlwq, aunHW dy vkq dy Bly jW bury SwskW dy nwl ivcrn qybyKO& s`c AwDwirq sMbwd dI sUcnw jW jwxkwrI pwTkW dy idRStIgocrkrdw hoieAw swry Bgq swihbwn ƒ isr& prmwqmw dI srbau~chsqI dI hI prvwh krn vwly Aqy qqkwlI Zlq lokW ƒ suDwr kylIh ’qy ilAwaux vwly smwj-suDwrkW dy qOr ’qy auBwrdw hY, jo ik myrInzr ’c lwswnI hY[ iviBMn Bgq swihbwn dy pRspr ipAwr sMbMDW AqyaunHW drimAwn c`ldI rhI igAwn-vIcwr ƒ aunHW dI bwxI dy hvwilAWsihq joV ky pRsquq krnw ies pusqk dw iek hor mIrI gux mMinAw jwskdw hY[ audwhrn dy qOr Bgq nwmdyv jI Aqy Bgq iqRlocn jI sbMDIie`kw-dukw ihMdI BwSI ivdvwnW duAwrw iksy kwrn pRswr id`qy geyault sMbMDW dw shI noits lYNidAW lyKk SWq horW ny iek s`cyieiqhwskwr dy qOr ’qy Awpxy &rz ƒ inBwieAw[ AYsy inKyV qysp`StIkrn kridAW iksy ivdvwn nwl jwqI (ivAkqIgq) ivvwdnw CyiVAw jwey ies qoN lyKk loVINdy rUp ’c sucyqnw vrqdw dyiKAw jwskdw hY[ lyKk dI mUl rUp ’c sinmr qy suJwaU SYlI AYsy p`KW ƒpRsquq kridAW hor inmr ho jWdI hY[
iviBMn 15 Bgq swihbwn sMbMDI keI sMBv sMBwvI sroqW qoN eynI
-SRomxI kmytI v`loN jQydwr pMjolI ny kIqI SmUlIAq-SRomxI kmytI v`loN jQydwr pMjolI ny kIqI SmUlIAq-SRomxI kmytI v`loN jQydwr pMjolI ny kIqI SmUlIAq-SRomxI kmytI v`loN jQydwr pMjolI ny kIqI SmUlIAq-SRomxI kmytI v`loN jQydwr pMjolI ny kIqI SmUlIAq
-jQydwr sRI Akwl q^q swihb qy SRomxI kmytI pRDwn ny-jQydwr sRI Akwl q^q swihb qy SRomxI kmytI pRDwn ny-jQydwr sRI Akwl q^q swihb qy SRomxI kmytI pRDwn ny-jQydwr sRI Akwl q^q swihb qy SRomxI kmytI pRDwn ny-jQydwr sRI Akwl q^q swihb qy SRomxI kmytI pRDwn nyByjy Sok sMdySByjy Sok sMdySByjy Sok sMdySByjy Sok sMdySByjy Sok sMdyS
sRI AMimRqsr, 2 jUn : 26 swljylH ivc bMdI rhy is`K kYdI BweIvirAwm isMG sbMDI au~qr pRdySdy ipMf brIbwrw ivKy hoey AMiqmArdws smwgm mOky aunHW dy spuqrs. jgdIs isMG Aqy s. jsivMdrisMG ƒ sRI Akwl q^q swihbAqy SR omxI gurduAwrw pRbMDkkmytI v`loN pu`jy SRomxI kmytI mYNbr
jQydwr krnYl isMG pMjolI ny gurUbKiSS isropwE dy ky snmwinqkIqw[ d`sxXog hY ik BweIvirAwm isMG bIqy idnIN Akwlclwxw kr gey sn[ aunHW nimqsRI AKMf pwT swihb dy Bog mOkysRI Akwl q^q swihb dy jQydwrigAwnI hrpRIq isMG Aqy SRomxIgurduAwrw pRbMDk kmytI dy pRDwn