Gülperçin, N. & S. Tezcan, 2008. Amber and its importance in entomological studies. Alatarım, 7 (1): 42-48. Amber ve entomolojik yönden önemi. Alatarım, 7 (2): 42-48.

Nilay CULPER<;iN1 Serdar TEZCAN2

lEge Oniversitesi, Tabiat Tarihi Ara~tlrll1a ve Uygulama Merkezi, 35 J 00 izmir2 Ege Oniversitesi, Ziraat FakUltesi, Bitki Koruma Baliimu, 35 J 00 izmir

OzetBu <;:alJ~mada bir dogal madde alan amber hakkmda gene! bilgi verilmekte ve ardmdan amberinentomolojik yanden anemine deginilmektedir.

Anahtar Kelimeler: Amber, kehribar, entomoloji, bocek.

Abstract

In this paper, general information has been given on natural product amber and its importance inentomological studies has been explained.

Sorumlu YazariCorrespondence to: N. Gulperyin, [email protected]~ Tarihi: 21.03.2008 Kabul Tarihi: 21.11.2008

Makalenin Tiirii: DerlemeCategory: Review

Giri~

Amber ya da kehribar moda, tIp tarihi, mitoloji gibi c;ok degi~ik alanlarda on em ta~lyan dogalbir maddedir. Aym zamanda bilimse1 aC;Idan da onemli bilgileri gec;mi~ten gunumuze ula~tJr1r.Bu c;alJ~mada amber hakkll1da genel bilgi verildikten sonra, amberin ozellikle bocek bilimi vetanm yonLinden sagiadigi yararlar Lizerinde durulmasl ve gec;mi~e bir pen cere ac;t1masl

. amac;lanml~tlr.

Amber toprak altll1da kaldlktan sonra uc;ucu bile~iklerini yitirip, kimyasal degi~iklige ugrayarakkararll bir yap 1 kazanan fosil agac; rec;inesidir (Anonim, 1994). Amber, Aristo zamanllldan buyana ic;inde banndlrdigi canltlarla insanoglunun ilgisini c;ekmi~ olup, bilimsel aC;Idan da bLiyLikoneme sahiptir.

Milyonlarca ytl once ya~aml~ Hymenaea protera (Poinar, 1991a) (Leguminoseae), Pinitessuccinifera (Goppert & Berendt, 1845) (Pinaceae), Shorea spp. (Dipterocarpaceae) ileAraucariaceae ve Taxodiaceae familya1anna bagIJ bazl bitkilerin salgtladlg1 ho~ kokuya sahipresin maddesinin doga ~artlarll1da ISl ve I~Ikla etkile~ip, fosille~mesiyle amber olu~mu~tur(Poinar, 1991 b). Amberin blitLinLiyle kattla~lp normal gorlinLimlinu almasl uygun ortamdabinlerce ylllIk bir sLireci gerektirir. Ross (1997), glinLimLizde Yeni Zelanda' da yeti~en Kauric;aml (Agathis australis) (Araucariaceae) ile Dogu Afrika, Guney ve Orta Amerika'da yeti~enHymenaea cinsine baglJ agac;lann da birer amber kaynagi oldukJanm bildirmektedir.

DLizensiz yumrular, c;ubuklar ya da damlaClklar bic;iminde bulunan amberin rengi sann1ll tOmton1annda, turuncu, kahverengi ve kmTIlZImSI, nadiren mavi ve ye~il olabilir. SLit beyazl ve matturlerine kemik amberi denir (Anonim, 1994).

Amberin dLinya Lizerinde bulundugu yerler belirli bolgelerde yogunla~l11I~tlr. Bu alanlarAmerika'da Alaska, Kanada'da Manitoba GolLi c;evresi, A.B.D. 'inde Michigan GolLi veArkansas Innagl c;evresi ile Meksika ve Dominik Cum.huriyeti'dir. Avrupa'da Kuzey Fransa,Sicilya, Romanya, Almanya'mn Saksonya Bolgesi, Baltlk Denizi ve iskandinav ulkelerinin klyl~eridindeki alanlar onemli amber yataklanm ic;erir. Asya'da ise Rusya'nm kuzeyinde Sibirya veTaymir Yanmadasl, \=in'in dogusunda Fushun yoresi ile Llibnan ve israil'de onemli amberalanlan yer alJr (Poinar, 1991 b). Bilinen en bliyLik rezervlere Baltlk Bolgesinde rastlanmaktadlr.Balhk amberi oJarak amlan bu amber tUru; Batt Avrupa'nm ba~ta Baitik Bolgesi olmak Lizere

PoJonya, Rusya, Almanya, Danimarka ve Litvanya'da r,;lkanlmakta ve buna kuzeyin altlDl adlverilmektedir. BaltIk amberi yakla~lk 40 milyon yIilIk doneme l~lk tutmaktadlr. DUnyamn digeronemli amberlerinden olan Dominik ve Meksika amberinin ise 23-30 mil yon ydhk bir ger,;mi~iaydlOlattIgl bilinmektedir (Anonim, 1996) .

Amberin Kullantrn AlanlanAmber, ~effaf ve parlak gorLinil~ilyle r,;e~itlisLis e~yalan, tespih, mUcevher olarak ger,;mi~ten buyana bilytik onem ta~llnakta ve amberden yapllml~ takllara dtinyadaki en iyi koleksiyonlardarastlanmaktadlr. Amberden aym zamanda boya, cila ve tLitsil kaynagl olarak dayararlallilmaktadir.

Amber tip alanmda da kullal1l1makta olup, bazl hastahklann tedavisinde ger,;mi~ten bu yanaolumlu etkiler gostermi~tir. Tablet halinde r,;e~itJikanamaJar, soguk alglOhgl, ba~ agnsl, uykubozuklugu ve psikolojik rahatslzhklara kar~l kullamlan amberin, suda Islatllmaslyla hazlrlananve katran suyu olarak adlandmlan SlVI formu ise r,;i<;ekhastahgl, Liiser, ishal ve frengitedavisinde kullal1llml~tlr (Grimaldi, 1996).

Amberin ozel sembolik gLi<;lerta~ldlgllla inanan insanlar, amberi oyma sanatmda kullanml~larve elde ettikleri tirtinleri sihir ve dini amar,;ll objeler olarak degerlendirmi~lerdir.

i. O. 7-3 ytizylllannda Etrliksler tarafllldan bu objelerin tannlan ve tannr,;alan simgelemek i<;inslkhkla kullalllldlgi bilinmektedir. Mitoloj ide Gtine~ tannSl Helios' un oglu Phaeton' unbabasll1111 altmdan yapIiml~ sava~ arabasml gokyiiztinLi ba~tanba~a ge<;mek i<;in sUrmeyidenerken oldUriildligti; ilzlinttisiinden donup kalan annesi ve klz karde~inin agaylara,gozya~lannm ise amber damlalanna donii~ttigLine inallilmaktadlr (Grimaldi, 1996).

Amberin Entomolojik Yonden OnemiSalgllandlk1an bitkilerden dl~anya aktlktan bir sLire soma sertle~en resin ile temas edenboceklerin, resin i<;inde kalmalan sonucu aslma uygun olarak korunarak glinlimLize fosil olarakula~malan amberin entomolojik yonden onemini arttmnaktadlr. Amber iyinde bullll1an boceklerkorunarak, doku kaybl olmadan ve <;Lirlimeden bir mumya formunda glinilmilze ula~lr ve budurum bocek bilimi aylsmdan pek yok bilginin elde edilmesini saglar. Amberin onemini arttlranbu noktalara a~aglda ana ba~hklar halinde deginilmektedir:

1. BocekJerin Akrabahklannm Ortaya KonmaslGer,;mi~ jeolojik donemlerde ya~aml~ boceklerin fosillerinden yararlandarak bunlannakrabahklanm ortaya koyan filogenetik agacm olu~turulmasmda amber kaynakh bilgilerinbliylik bir roIU bulunmaktadlr. Bu sayede akrabahk ili~kilerinde bilinmeyen noktalannaylklanmasl mLimktin olabilmekte ve eksik bilgiler tamamlanabilmektedir.

• .;F""~ •

/. t, c:;f;

,'.',/2'r):t~~· ,'.ni~;~-~:~. jf .~

$ekil I. Harvard Oniversitesi,Kar~Ila~tlrmall ZoolojiMilzesi'nde sergilenen NewJersey amberindeSphecomyr111(1 freyi(Hymenoptera: Formieidae)fosili (Grimaldi, 1996).

$ekil 2. Amber iyinde erkek birtatarelk (Grimaldi, 1996).

$ekil 3. Amber iyinde kUyUk birhamamboeegi (Grimaldi, 1996).

2. Boceklerin Tiir Zenginliginin BelirlenmesiBocek tlirlerinin zenginliginin belirlenmesi aylsmdan da amber onemli bir maddedir (Carpenter,1952). \:ogllnJukla zaYlf, kmlgan, narin yapdt olan boceklerin amber i<;:ine dU~tlikleri andanitibaren bozulmadan gUniimtize kadar llJa~malan ve gtinUmtizdeki mevcllt ornekler ilekar~lla~tmlabilmeJeri, taksonomik <;:alt~malartn yapllmas1l1da onemli adtmlar olmaktadJr.

Amber i<;:inde buillnan bir<;:ok bocek tlirUnUn incelenmesi sonucllnda yeni olan tUrler bilimdtinyasl11a tallltJlmakta ve boylece boceklerin tUr zenginligi konusunda onemJi adllnlaratdmaktadtr.

3. BocekJerin Gec;mi~inin AydmlatJlmaslAmberde blliunan boceklerin fosil orneklerine ili$kin degerlendi1111eler sonunda, bocekleringe<;:mi~inin ayd1l11atJlmasl mtimkUn olmaktadtr. Milyonlarca yll onceye dayanan 0 donemdekiya~am ~ekli, ya~amakta olan veya gtintimUzde yok olmll~ tUrlerin neler oldllgll, 0 donemdeki<;:evrenin durumll hakk111da bazl bilgilerin elde edilmesinde amberin biiyUk yaran vardlr.Ornegin Rasnitsyn ve Michener (1991) tarafmdan yapllan ara$tlrmalar sonucunda sosyalboceklerden an, kannca ve termitler Cretaceous devre ait amberler i<;:inde blllllnmu~ ve boylecebu gruplardaki boceklerin ge<;:mi~i hak.londa bilinmeyenler aydtnlatI1mt~tlr. Vine bilinen en eskian tUrUntin Trigona prisco (Michener & Grimaldi, 1988) (Hymenoptera: Apidae) oldllgU ve UstCretaceous devre ait amberde bulundugu da bu incelemelerle ortaya konmu~tllr. Kanada veBaltlk amberindeki incelemelerde bulunan Trichogrammatidae (Hymenoptera) familyas1l1abagh bazl yumurta parazitoiti tUrlerin, Cenozoik devirde ya~aml~ oldugu gosterilmi~tir.Kanncalara ait orneklerin Cretaceous devre ait LUbnan amberinde; Thysanura, Mantodea,Zoraptera, Embioptera, Siphonaptera ve Strepsiptera taklmlanna ait orneklerin de Cenozoikdevir amberinde buillnu~u boceklerin ge<;:mi~inin aydmlatllmasl yonUnden onemli omeklerdir.

~ekil 4. Amerika Doga TarihiMUzesi'nde sergilenenDominik amberinde erkek birkannca (Grimaldi, 1996 .

Aynca boceklerin ttikenme durumlannll1 ortaya konmasl yonUnden de amber bUyiik onemta~lmaktadlr. Omegin amber i<;:inde bulunan Sphecomyrl71a Wilson ve Brown, 1967(Hymenoptera: Formicidae) cinsine bagh kanncalar ile akrabalannm giinUmiizde altfamilyadiizeyinde tlikenmi~ olmasl bu bilgilere dayanarak ortaya konabilmi~tir.

Son ydlarda amber i<;:indeki organizmalardan elde edilen DNA ekstraktlannm ge<;:ml~myorumlanmasmda onemli katkdarda bulundugu gozlenmektedir (Anonim, 1996).

~ekiJ 5. Amberdegnek s;ekirgesiJ 996).

is;inde bir(Grimaldi,

~ekil 6. Amber is;inde metalikrenkli bir kelebek (Lepidoptera:Riodinidae) (Grimaldi, 1996).

4. Boceklerin Zoocografi DaglhmlOlO BelirlenmesiDominik amberi iyerdigi ilginy orneklerle, bazl boceklerin zoocografik dagtilmllllll geymi~tegGnGmUzden daha farkh oldugunu gostermektedir. Leptomyrmex (Mayr, 1862) (Hymenoptera:Formicidae) cinsine bagiJ tUrlere Dominik amberinde rastianmasllla ragmen, bu tiirleringLinUmUzde sadece Avustralya'da bulunmasl (Baroniurbani, 1980) bu tGrlerin geymi~teki yaY11J~alanlan ile gunumGzdeki yayJI1~ alanlanmn farkiJiJgllla i~aret etmektedir. Benzeri durumDominik ve Meksika amberindeki Mastotermes Froggat, 1896 (lsoptera: Mesotermitidae)turlerinde de gorGlmekte olup (Krishna ve Emerson, 1983), gUnUmi.izde bu cinsi temsil eden tektUr Kuzey Avustralya'mn tropik onnanlannda ya~amaktadlr (Krishna ve Grimaldi, 1991).Anisopodidae (Diptera) familyasllllll Mesochria Enderlein, 1910 cinsine baglJ tUrler sadece eskidGnya tropiklerinde yer aiJrken, Valeseguya Colless, 1990 cinsine bagiJ tGrlerin Avustralya'dabulunmasl bu tGrlerin zoocografi dagJllmlan konusunda bilgiler vermektedir.

$ekil 7. Amber i<;indekanncalara saldlran bir mantid(Grimaldi, 1996).

$ekil 8. Amerika Doga TarihiMUzesi'nde sergilenen amberi<;inde bir Heteropter nimfi(Grimaldi, 1996).

$eki1 9. Amerika Doga TarihiMUzesi'nde sergilenen amberi<;inde di~i bir sivrisinek(Grimaldi, 1996).

5. Boceklerin Gel;mj~teki Yapllannm AydmlahlmaslAmber kaynaklan bulunmadan once ara~tlflctlar boceklerin daha yok dl~ klslmlanmnkorundugunu du~unmekteydiler. Oysa amber iyinde milyonlarca ytl korunarak gUnUmtize ula~anbocek1erin, geymi~ donemlere ili~kin durumlanntn ortaya konmaSI mGmkLin olmu~tur. OrneginBaltIk amberi Uzerinde yapJIan yaiJ~malarda bOceklerin epidermis ve kas hticrelerinin amberiyinde korundugu gori.i1mU~tiir.

Poinar (1985) tarafllldan yapJlan bir ara~tlrmada amber iyinde bulunan bazl boceklerin trake vetrakeol'lerindeki lipoprotein tabakalar incelenmi~, yakla~lk 40 milyon yJl!Ik bir amberiniyindeki tatarclgtn [Phlebotomus sp. (Diptera: Psychodidae)] hLicreleri en ince aynntJlannakadar incelenerek hiicrelerin iy yapJlanl1ln hi<;: bozulmadan korunarak gLinLimLize ula~tlglsaptanml~tlr (Anonim, 1983).

Bir amber omegi iyinde bulLman Riodinidae (Lepidoptera) familyasma baglJ bir kelebeklarvasllllll sekizinci abdomen segmentindeki bir yift bez, yanlarda sac,:aklar halinde uzanan kJllarve thorax Uzerinde kalkan ~eklinde titrek papillae'nin net olarak gori.i1mesi 0 donemdeki bocekyaptlannm ogreni1mesi ve gUnumGzdekilerle kar~tla~t1fl1masl aylSllldan bLiylik onemta~lmaktadlr. Papilionidae (Lepidoptera) familyasll1a baglt bazl tiirlerin larvalannlllfosillerindeki kJllann ve bazl yapdarm bozulmadan glintimi.ize ula~abilmesi ancak amber~ayesinde mLimkLin olabilmi~tir. Phoridae (Diptera) familyasllla bagh kanatslz sineklerin di~ileriDominik amberinde bulLman orneklere dayanarak tanJianabilmi~ ve bilim dLinyasll1a bu sayededuyurulmu~tur (Ross, 1997).

6. Boceklerin Dogal Du~manlarmm Ortaya KoymaslAmber il;inde bulunan bocek fosillerinin incelenmesi, bll boceklerin dogal dii~manlan veili~kide bulunduklan diger canhlar hakk111dada bilgi vermektedir.

Chironomidae (Diptera) familyas1l1a bagii bazl ttirler uzerinde bulunan bazi akar tlirlerinin,amber sayesinde gunumiize kadar bozulmadan geldigi bilirimektedir (Poinar, J 985).Chironomidae (Diptera) ve Memlithidae (Nematoda) familyasma baglJ bazl ttirlerin, Dominikamberinde bir arada gorulmesi bu tlirlerin ortak ili~kilerini gostermektedir. AyncaAllantonematidae familyas111a ait nematodlar ile Drosophilidae (Diptera) familyas111a bagiisineklerin birlikte bulunu~u da bunlarll1 gel;mi~teki ortak ili~kilerirri ortaya koymasl baku11lndanonemlidir (Poinar, 1984).

Aynca 1984'te Sicilya amberindeki parazitli bir bocek il;eriginin incelenmesi slras1l1da 0

zamana dek saptanmaml~ olan Emeria Skalski, 1988 cinsine baglJ bir Trichogrammatid tlirtibulunarak hem bilim dunyas111a tallltIlml~, hem de konukl;usll ile aralannda olan ili~ki oliayakonmu~tur (Scalski, 1988).

Sekil I I. Amerika Doga TarihiMUzesi'nde sergilenen Dominikamberinde Proplebeiadominicana (Hymenoptera:Apidae: Meliponinae)(Grimaldi, 1996).

Amber il;inde bulunan entomopatojenlerle bula~lk bocek omeklerinin incelenmesiyle, birl;okfungus rum bilim dunyasma tal1ltIldlgl gibi, ge9mi~teki konuk9u-entomopatojen ili~kilerine deI$lk tutulmaktadlr. Omegin amber iizerinde yapIlan incelemelerde Troctopsocopsis Mockford,1967 (Psocoptera) cinsine baglJ bir bocek ttirtintin, Hirsute/la Pat., 1892 (Fungi:Clavicipitaceae) cinsinden bir fungus ile hastalandlfllmasl bu ili~kiye bir omektir (Poinar,1984). Termitler iizerinde bull.man Conidiobu/us coronata constantin isimli entomopatojenfungusun ortaya 91kanlJ~1 da yine amberin incelenmesi sonucu miimkiin olmu~tur (Poinar veThomas, 1984).

Sekil 10. Stuttgart, NaturkundeMOzesi'llde sergilenen amberi<;:illdebir pire (Grimaldi, 1996).

Sekil 12. Londra Doga TarihiMOzesi'nde sergilenen amberiyinde Fannia scalaris(Dipterea: Fannidae) (Grimaldi,1996).

Amber i9inden elde edilen bazl omekler, bu rurler ile ili~kide olan diger tilrler hakkmda da bilgivermektedir. Omegin Leiodidae (Coleoptera) familyasma baglI bazl tiirlerin fosilleri iizerindeektoparazit akarlara rastlanmasl bu ili~kiyi yansltmaktadlr (Spahr, 1981). TermitlerleStaphylinidae (Coleoptera) familyasma bagh baZI rurlere ait orneklerin de Dominik amberiil;inde birJikte bulunu~u, bu birlikteligin ne kadar eski oldugunu gostermektedir (Poinar, 1992).

7. Boceklerin Birbirlerie ve Diger Hayvanlarla ili~kilerinin Ortaya KonmaSIAmber iyine dli~en boceklerin ani olUmli, onlann hareketleri ve davrallI~ ozellikleri konusundabilgiler vermektedir. Omegin Londra Doga Tarihi Mlizesi'nde Baltlk amberinde sergilenenRachiceridae (Diptera) familyasllla ait bir sinegin bacaklanna aSlh bulunan bir yalancI akrep(Arachnida: Pseudoscorpionidae) omegi, bu iki tilr arasmdaki ili~kiyi yansltmasl aylsllldan yokonemli olup, uyamayan yalancl akreplerin boceklere tutunarak ta~mdlklanllI gostermesiyon linden de ilginytir.

Erkek ve di~i boceklerin yiftle~me sirasllldaki durumlannm glinlimlize ula~masl yon linden deamberde korunan fosillerin buylik onemi vardlr. Chironomidae (Diptera) ve Gerridae(Heteroptera) familyalanna ait yiftle~mek dummunda bulunan bireylere Dominik amberinderastlanmasl bu konudaki bilgilerimizi arttLrml~tIr (Andersen ve Poinar, 1992).

~ekil 13. Dominik amberinde Polistes dominulus (Hymenoptera: Vespidae) (Grimaldi, 1996).

Aynca Praecoris dominicana (Heteroptera: Reduviidae)'llln beslenme davralll~lan ile ilgiliilginr;: omeklere de Dominik amberinde rastlanml~tlr (Poinar, 1991a). Termitaradlls Myers,1924 (Heteroptera: Termitaphididae) cinsine baglI tilrlerin ve Rhinotermitidae (Isoptera)familyasllla bagh termit tlirlerinin kolonilerindeki yliksek uyuma ili~kin bulgular incelenenfosillerle ortaya Ylkanlml~tlr. Omegin tennitlerin yevreye uyum iyin vucutlanlll dlizle~tirdikleri,ba~ ve kanatlanlll gizleyebildikleri, gerektiginde de kanatlanm yitirdiklerine ili~kin kallltlaramber iyindeki bocek fosillerine dayallliarak ortaya konmu~tur (Poinar, 1992).

BaZl boceklerde gorUlen mimikriye ili~kin kallltlar da amber iyindeki orneklere dayalJ olarakaYlklanabilmi~tir. Ornegin Tilloclytus Bates, 1885 (Coleoptera: Cerambycidae) cinsine baglJtlirlerin di~ilerinin Campono/us (Mayr, 1861) (Hymenoptera: Formicidae) cinsine baglIkanncalan taklit etme egiliminde olduklanna ili~kin kallitiar Dominik amberinde goIiilmektedir(Wilson, 1985).

8. Boceklerin Bitkilerle iJi~kilerinin Ortaya KonmaslBitki ve boceklerin ortaya ylkl~lan arasmda bir paralellik olup, belirli bitkilere ozelle~mi~boceklerin amberde bulunu~u sayesinde, 0 donemdeki bitki tlirleri ortaya Ylkarttlabilmektedir.Ornegin incir ilek anclgI (Blastophaga psenes (Linnaeus, 1758» (Hymenoptera:Agaonidae)'l1In Dominik amberinde bulunu~u, incirin Dominik dolaylannda bulundugunubizlere gostermekte ve bu bitkinin fitocografi dagl11ml hakklllda bilgiler vermektedir (Poinar,199Ia). Dominik amberi iyinde Psyllipsoclls (Selys & Longchamps, 1872) (Psocoptera:Psyllipsocidae) cinsine baglI tlirlerin bulunu~u da, bu tlirlerin beslendigi palmiye agaylannmormanlardaki varhglyJa yakl~makta ve bilinmeyen bu noktalara aylklJk getirmektedir.

Sonu!;

DLinyadaki amber kaynaklan ve amber ic,;inde gunllmllze gelmi$ olan bocekler sayesinde,milyonlarca yIl onceki devirlerin karanhkta kalml$ bocek tiirleri ve bitki ortuleri belirlenerek bllkonllda bilinmeyenler Oliadan kaldmlmaktadlr. Ozellikle boceklerin akrabahklannll1, tlirzenginliginin, zoocografi dagIllmlOln, dogal dU$manlanJ1ln, birbirleriyle, diger hayvanlarla vebitkilerle ili$kilerinin oJiaya konmasll1da ve gec,;mi$teki yapIlanJ1ln aydll1latIlmaslnda amberinbliyuk onemi oldugu ve gelecekte yurutlilecek paleoentomolojik c,;ah$malarla bu onemin vebilinenlerin daha da artacagl beklenmektedir.

Kaynaklar

Andersen, N.M., Poinar, G. O. J., 1992. Phylogeny and Classification of an Extinct WaterStrider Genus (Heteroptera: Gerridae) from Dominican Amber, with Evidence of MateGuarding in A Fosil insect. Z. Zoo I. Syst. Evollltionsforsch, 30: 256-267.

Anonim, 1983. KIrk Milyon Ya$ll1da Bir TatarcJk. Bilim Dergisi, 2: 20-27.Anonim, 1994. Ana Britannica, 18: 332.Anonim, 1996. Forever Amber. Geology Today, 12 (3): 118-120.Baroniurbani, c., 1980. The First Fosil Species of the Australian Ant Genus Leplol17yrl17exin

Amber from the Dominican Republic. Stllttgarter Beitr. Naturkd. Ser. B., 62: 1-8.Carpenter, F., 1952. "Fosil Insects, pp. 14-19". Insects (The yearbook of Agriculture). Editor: F.

C. Bishopp et al. U. S. Department of Agriculture, Washington, D. c., 780 pp.Grimaldi, D. A., 1996. Amber. Window to the Past. Abrams Insc., New York, N.Y. 10011. 216

pp.Krishna, K., Emerson, A. E., 1983. A New Fosil Species of Termite from Mexican Amber,

Meslolermes eleclromexicus (lsoptera, Mastotermitidae). Am.Mus.Novit., 2767: J -8.Krishna, K., Grimaldi, D., 1991. A New Fosil Species from Dominican Amber of The Living

Australian Termite Genus Maslolermes (lsoptera, Mastotermitidae). Am.Mus.Novit.,3021: 1-10.

Michener, C.D., Grimaldi, D.A., 1988. The Oldest Fossil Bee: Apoid History, EvolutionaryStasis, and Antiquity of Social Behavior. Proc. Natl. Acad. Sci. USA, 85:6424-6426.

Poinar, G. O. 1., 1984. Fosil Evidence of Nematode Parasitism. Rev.Nematol., 7: 201-203.Poinar, G. O. J., 1985. Fosil Evidence of Parasitism by Mites. Int. J. Acarol., II: 37-38.Poinar, G. O. J., 1991 a. Praecoris dominicana gen. n., sp. n. (Heteroptera: Reduviidae:

Hoioptilinae) from Dominican Amber, with An Interpretation of Past Behavior Basedon Functional Morphology. Entomol. Scand., 22: 193-199.

Poinar, G. O. 1., 1991 b. Hymenaea protera sp. n. (Leguminosae, CaesaJpinioideae) fromDominican Amber Has African Affinities. Experientia, 47: 1075-1082.

Poinar, G. O. J., 1992. Life in Amber. Stanford University Press, Stanford, California, 350 pp.Poinar, G. O. J., Thomas, G. M., 1984. A Fosil Entomogenous Fungus from Dominican Amber.

Experientia,40: 578-579.Rasnitsyn, A. P., Michner, c., 1991. Miocene Fosil Bumble Bee from the Soviet Far East, with

Comments on the Chronology and Distribution of Fosil Bees (Hymenoptera: Apidae).Ann. Entomal. Soc. Am., 84: 583-589.

Ross, A. 1.,1997. Insects in amber. Geology Today, 13 (I): 24-28.Scalski, A. W., 1988. A new fosil trichogrammatid from the Sicilian amber (Hymenoptera:

Chalcidoidea: Trichogrammatidae). Fragm. Entomol., 21 (I): 111-1 16.Spahr, Y., 1981. Supplements and Corrections to R. Keilbach's Bibliography and List of Amber

Fossils-Order Diptera. Stuttgmier Beitr. Naturkd., Ser. B. (Ill).Wilson, E. 0., 1985. Ants of the Dominican Amber (Hymenoptera: Fornlicidae). 3. The

Subfamily Dolichoderinae. Psyche., 92: 17-37.