Gjuhë Shqipe dhe letërsi(Lënd zgjedhore )Paralelet maqedone … · 2020. 3. 22. · LASGUSH PORADECI . 1. 3.03.2020 -7 8 Marsi . 7 Marsi dita e mêsuesit . Te nderuar e te respektuar,mesuesit

Gjuhë Shqipe dhe letërsi(Lënd zgjedhore )Paralelet

maqedone klasa e 9.

Mars 2020

04.03.2020 -Nëna ime

06.03.2020-Dita e ekologjisë

11.03.2020-Kroi i fshatit tonë

13.03.2020-7 dhe 8 Marsi

18.03.2020-Analiza e poezisë*Kroi i fshatit tonë*

20.03.2020-Përemrat

25.03.2020-Pēremrat dëftor-pronor

27.03.2020 -Fragmenti*Dëshirë për të lexuar*

04.03.2020-Nëna ime (të shënojmë dicka rreth nënës

,dashurin ndaj saj).

Nëna...qenia me sublime, që me krahët e saj lëshon dashurinë si një breshër i fortë dhe

bota ngjyroset në të gjitha skajet nga veriu në jug me nuancat e jetë.

Ne jemi fryt i një nëne të palodhur, që çdo natë bie duke menduar dhe falënderuar zotin,

që i fali ndjenjën më të bukur që ekziston. Nuk resht kurrë së ndaluari për të kthyer çdo

vuajtje që tronditin zemrën si një tërmet i fuqishëm në dashuri dhe ngrohtësi. Vetëm

nënat e zotërojnë këtë aftësi sikur të kenë një damar të përbërë prej qelizash dashurie

dhe jete.

Sikur ta rikthenim jetën pas si një film dhe të përfytyronim sesi do të ishte jeta pa nënën,

a do të mundeshim vërtet që ta realizonim? Kam frikë që jo sepse edhe kur e

shkruaj këtë frazë me këtë penë të zezë ngjan sikur nuk jam një njeri, jam dikush që

nuk ka ndjenja njerëzore, jam dikush që nuk është dikush në fakt, po thjeshtë një hije që

kërkon të kthejë kohën e çmuar pas.

Ndonëse mund të jem një fëmijë dhe nuk kuptoj ndjenjën e të qenurit e tillë, por ama

kuptoj fare mirë ato lot që rrjedhin çdo ditë e natë sikur oqeani të kishte lot vuajtje e jo

ujë. Trupi, krahët, këmbët e tyre nuk ndjejnë dhimbje nga keqtrajtimet prej

frikacakëve të kësaj bote, që nuk nxjerrin kokën, po rrinë ashtu si strucë të fshehur, por

e vetmja gjë që u dhemb atyre është ajo foleza e vogël e cila prodhon dashuri dhe

vetëm dashuri.

Me një fjalë zemre mund të them që nëna është gjeneratori që prodhon dashuri dhe jetë

për botën sepse në fund të fundit për këtë jetojmë dhe vdesim. Dashuria është gravitet,

i bën njerëzit që të tërhiqen nga të tjerët, ajo është pushtet i nënës e cila nuk lejon

njerëzit që të mbyten në egoizmin e verbër.

E në fund për nënat dashuria është ajo çfarë i jep kuptim jetës njerëzore dhe përpiqen

gjithmonë që jeta të mos mbushet me harbutëri, por të mbështillet fort e asnjë pjesë të

mos ngelet e hapur ngaqë dashuria duhet të pikojë sadopak në trupin e të gjithëve.

Mund të jetë përmendur shumë herë fjala "dashuri " apo "jetë", por në fakt është si një

leksion për të gjithë ato njerëz që kanë humbur sensin e të jetuarit dhe të zgjojmë

çdokënd që të mos harrojnë se nëna është burimi i vetëm ku mund të gjesh dashurinë

dhe jetën. Nëse mërzitja, vuajtja, të qarat të kanë mbërthyer si lëkura pas vetes futu në

krahët e nënës sepse do të ndiesh atë aromë që do t'i përkasi parajsës së dytë.

Si fëmijët e nënave të palodhshme nuk duhet zhytemi vetëm në atë botën tonë, por të

qëndrojmë pranë tyre duke ua shpërblyer çdo copëz të vogël dashurie vetëm me një

fjalë ose me një buzëqeshje të ëmbël. Për to është bota që përjetojnë ose më saktë

rruga që përshkojnë vetëm për të parë një të tillë. Mbeten si fotografi të ngjitura në

zemrat e tyre dhe sa herë që i shohin frymëzohen për të dhuruar akoma edhe më

shumë jetë. Yjet mund të ndriçojnë tokën, por ama nënat mund të ndriçojnë jetën e një

fëmije që vjen në këtë botë duke qarë dhe që në ato momente ai kthehet në thesarin

më të çmuar për të.

Nënat janë dhe do të mbeten mbretëreshat e kësaj bote, ato sundojnë tokën dhe na

qëndrojnë gjithmonë pranë si një magnet. Nënat mund të zëvendësojnë çdokënd, po

vendin atyre nuk mund ta zërë askush.

Detyrë:

Gjatë kësaj teme për Nënën,të mundoheni ta përktheni

në gjuhën e juaj amtare nga ajo shqipe.

06.03.2020 -Dita e ekologjisë(Eko standardet)

Ekologjia është degë e biologjisë, e cila e studion shpërndarjen dhe pasurimin e

jetës dhe marrëdhënieve në mes organizmave me njëri tjetrin si dhe ambientit

jetësor. Termi "ekologji" rrjedh nga fjala greke "ojkos - vendbanim, mjedis jetësor

dhe logos - shkencë, dituri". Termin "ekologji" për herë të parë e ka përdorur

shkencëtari Hekeli, megjithëse si themelues i ekologjisë moderne merret

shkencëtari i njohur Darvini. Gjithashtu ai merret me problemet e mjedisit duke gjetur zgjidhjen e tyre më të mirë dhe me vetëdijesimin e njerëzve mbi dëmet që po

i shkaktojnë mjedisit dhe vendit ku jetojnë. Ambienti i një organizëm mund të

përbehet prej dy pronash, faktor Abiotike siç është insulimi (drita e diellit), klima,

gjeologjia dhe faktorët biotike, në të cilët hyjnë organizmat që ndajnë

vendbanimin.

Ekologjia paraqet të gjith pjesen e jetës së

një individi duke mos përfshirë

vetëm vendbanimin e tij, por duke përfshirë edhe jetën e tij që nga lindja, zhvillimi e deri tek vdekja.

Ekologjia studion shumë degë të cilat i ngërthen në

vete, duke filluar nga mikroorganizmat e deri

tek makroorganizmat.

Ekologjia e bimëve meret me studimin e mardhënieve dhe veprimeve të cilat ndodhin në botën bimore (fitocenoza). Në anën tjetër ekologjia e shtazëve meret me studimin e marrëdhënieve midis llojeve shtazore dhe bashkësive të tyre (zoocenozave). Ekologjia e mikroorganizmave është pak e studiuar.

Të mësojmë dicka rreth ekologjisë .

11.03.2020 Kroi i fshatit tonë

https://sq.m.wikipedia.org/wiki/Individihttps://sq.m.wikipedia.org/wiki/Vendbanimihttps://sq.m.wikipedia.org/wiki/Lindjahttps://sq.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Zhvillimi&action=edit&redlink=1https://sq.m.wikipedia.org/wiki/Vdekjahttps://sq.m.wikipedia.org/wiki/Mikroorganizmathttps://sq.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Makroorganizmat&action=edit&redlink=1https://sq.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Fitocenoza&action=edit&redlink=1https://sq.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Zoocenoza&action=edit&redlink=1

Kroi i fshatit tone, uje i kulluar,

ç'na buron nga mali, dyke mërmëruar

Vene e mbushin uje vashat anembanë

cipëzën me hoja lidhur mënjanë;

cipëzën e bardhë, cipëzën e kuqe,

gushën si zëmbaku, buzët si burbuqe.

E si mbushin uje, bubu ç'm'u ka hije,

ndaj kthehen prap me hap nusërije

ndezur yll i ballit si yll shenjtërie.

II

Kroi i fshatit tonë, ngjyr' ergjënd i lyer

që nga rrez' e malit ç'na buron rrembyer.

Venë e pinë uje trimat anembanë

takijen me lule, përmbi sy mënjanë.

Takijen e dlirë, takijen e nxirrë

Buzën në të qeshur... më të psherëtirë...

Mbrënave kur uji mërmëron nga-dalë,

vjen t'i thotë trimi vashës nj'a dy fjalë:

Vashëzën bujare që po vin në krua

Siç'e përshëndeta, siç'm'u turpërua

Papu ula kryet e shikova si grua

III

Kroi i fìshatit t'onë, tetë sylynjarë

nër tetë krahina qënke kroj i parë

qënke një në botë, s'paskërke të dytë

ç'na shëroke plagët, ç'na shëroke sytë.

Kroi i fshatit tonë, n'atë mal me fletë,

derdhet aq i egër, derdhet aq i qetë

posi malli i zemrës mu në gji të shkretë

Derdhet aq i egër, derdhet aq i qetë,

posi malli i vashës, që djeg në të fshehtë,

posi malli i trimit, që buçet përjetë,

obobo. si malli, që nuk vdes përjetë.

LASGUSH PORADECI

13.03.2020-7 -8 Marsi

7 Marsi dita e mêsuesit Te nderuar e te respektuar,mesuesit tone,kudo qe jetoni e punoni,gezuar 7 Marsin diten

tuaj.Ne kete dite ne ju nderojme ju per punen e kontributin tuaj te madh qe keni

dhene,jepni e do te jepni per mesimin e gjuhes sone te paster shqipe te asaj gjuhe qe na e

lane amanet te paret dhe detyra jone eshte ta percjellim ashtu te paster tek brezat e

ardhshem.Ne jemi krenar me ju dhe ne me gjithe zemer ju urojme Gezuar festen tuaj,7

Marsin,duke ju uruar shendet e jete te gjate ne te mire te kombit e te atdheut tone te

shtrejte.Ne e ruajme me nostalgji mesimet e keshillat qe na keni dhene mesuesit tone te

shtrejte.Ndaj ne kete dite nje telefonate nje lule este ajo qe ju gezon dhe ju ben te lumtur

ju,kujtimet per ju do ti ruajme te gjithe jeten tone.

Sot, 7 Marsi, Dita e Mësuesit, shënohet si një ngjarje me rëndësi kulturore në gjitha trojet

tona shqipetare.Ne kete dite ne te gjithe se bashku kujtojme mesuesit tone te pare qe na

mesuan shkonjat shqipe,na mesuan se si ta duam dhe ta respektojme atdheun.Na mesuan

poezite e bukura te autorve tone te mrekullushem qe cdo fjale e varg i saj te mbetet e te

ngulitet thelle ne mendjet tona.Me aq dashuri e respekt jane sjellur me ne per té na mesuar

e kritikuar me ate metoden dashamise kur ne benim gabime.Mesimet e mesuesve tone u

bene udherrefyes per rrugen tone ne te ardhmen.Ato mesime na ndjekin edhe sot qe kemi

dale ne jeten tone te pavarur.Le t'ua dedikojmë suksesin tonë në jetë mesuesve tanë.

Mesuesit shqiptare ne çdo kohe e ne çdo krahine, kane qene jo thjeshte profesioniste te

arsimit, por ne rradhe te pare ishin patriote dhe njerez te emacipuar, agjitaore te

shqiptarizmes dhe idealiste, humane dhe artiste te fushave te ndryshme. Cdo njeri nga ne ,

ka ne zemer monumentin e mesuesit te tij te preferuar, te cilit i falet me mirenjohje. Pra cdo

njeri pavarsisht se cfare detyre ka sot, qofte ky minister apo politkan , biznesmen apo

punetror, ka qne dikur nxenes, ka patur perballe Mesuesin, Mesuesen qe s'kursente kohen,

frymen, pasionin, jeten, per te brumosur vogelushet me dije, me kulture dhe edukate.

Mesusit shqiptare kurre s'u shperblyn si duhet me paga, punuan ne kondita te veshtira, larg

ne zona te thella, perballuan rreziqet, injorancen dhe kanunin, por i qendruan besnik

misionit te tyre fisnik te arsimimit te brezave. Popolli yne halleshume, do te arrije

prosperitetin qe aspiron, atehere kur mesuesit ne kete vend do te respektohen me teper ose

aq sa politkanet me te larte te shtetit. Mesuesit shqiptare ishin mesues ishin edhe artiste,

prinder, pajtimtare, shok edhe miq me te gjithe.

7 Marsi, Dita e Mësuesit, shënohet si një ngjarje me rëndësi kulturore në gjithë vendin,

ndërsa në Kosovë për herë të parë, ka filluar të festohet puplikisht, vetëm pas viteve të '90-

ta, ku mësuesi dhe shkollat shprehën gëzimin e tyre për një datë të shënuar që festohej prej

katër dekadave në Shqipëri, kurse mësuesi kosovar para nxënsëve të tij nuk ka pasur

mundësi të flasi haptas ngase regjimi komunist serb i kishte rrënjet edhe në shkollat

shqipe.Por edhe pse regjimi serb ju a mbylli shkollat ato e vazhduan mesimin,ku populli

hapi dyet e shtepive te veta qe femijet te mesonin gjuhen shqipe.Shume mesues u denuan

dhe u gjykuan nga regjimi serb,por asgje nuk e ndalte ne rrugen e diturise e te arsimimit te

gjuhen ametare.Arsimi ne kosove i dha shume mesues luftes per lirine e kosoves.E sot ne

kete dite ato kujtohen me respek nga nxenesit e tyre. Edhe njehere gezuar festen tuaj

mesues te nderuar e te respektuar!

8 Marsi dita e gruas* Nje dite qe mbart respekt,dashuri te pafund,per ato qe na dhane jete nga jeta

e tyre.Per ato qe naten e bene dite dhe na mekuan me qumesht nga gjiri i

tyre.

Per ato qe gjenden prane sado larg qe te jemi ,sa here zemrat tona

deshperohen,sa here shpirtrat tane renkojne.

Per ate krijese te Zotit,mbushur me kaq dashuri,me kaq miresi.Ndaj sot ne

kete dite te shenuar po mbeshtes koken dhe mendimet e mija ne prehrin e

nenes sime,ne prehrin e nenave tuaja,ne ate preher ku loti thahet si me

magji,dhe brengat dhe trishtimet largohen.

Aty ku paste diell,drite,paqe,lumturi,qofshin ngahera NENAT tona.

Gezuar festen e 8 Marsit per te gjitha NENAT e botes,per ato me te

dhemshurat,me te mirat, me te shtrenjtat.

Dera e urimeve eshte e hapur ,se ne shpirtin e nje NENE nuk ka nevoje te

trokasesh.

Detyrë:Secili nga ju tè shënoni nga një ese për ditën e mësuesit dhe nënës.

Dhe pastaj të gjithë një nga një ti interpretojmë eset se cka keni shënuar .

18.03.2020-Përkthim i poezisë*Kroi i fshatit tonë*

Nga ora e kaluar që e mësuam poezin,KROI I FSHATTI

TONË NGA LASGUSH PORADECI ,sot do ta bëjmë

analizën e poezisë se për cka autori flet në këtë poezi.

Lasgushi është poet që e ka dashur shumë vendin e vet, ai me shumë

pasion flet për bukurinë e tij. Në këtë poezi flet për kroin e fshatit, me aq mburrje

tregon për bukurinë e tij, për vlerat që ka saqë të duket se po flet për ndonjë njeri

e jo për një krua. Vjershën e fillon duke lavdëruar ujin e kroit, ai buron nga mali

dhe të jep ndjesi të këndshme tek e dëgjon duke gurgulluar. Në pjesën e parë të

kësaj poezie përshkruan edhe vashat shqiptare që mbushin ujë te kroi duke i

krahasuar ato me zambakun e burbuqën. Pjesën e dytë e fillon duke krahasuar

kroin e fshatit me argjendin. Në vargjet: venë pijnë ujë trimat an’-e-mbanë\ takijen

me lule përmi sy më-nj’-anë., poeti na tregon se edhe trimat ndalen të kroi i

fshatit për të shijuar ujin e tij. Duke përshkruar bukuritë e kroit, poeti tregon se

aty edhe të rinjtë kanë rënë në dashuri. Pranë kroit të rinjtë kanë pasur mundësi

të shohin njëri-tjetrin e të shkëmbejnë ndonjë fjalë. Me aq krenari flet për kroin e

fshatit saqë në tetë krahina nuk mund të gjeshë një të tillë sipas autorit. Për

poetin vetëm ai është në botë, vetëm duke e shikuar dhe dëgjuar ujin që del nga

kroi të shërohen plagët. Atë e krahason me mallin e vashës për trimin e saj, mall

të cilin ajo e mban brenda vetës, e krahason edhe me mallin e trimit dhe

dashurinë që e përvëlon atë përbrenda.

Poezia është e ndarë në tri pjesë. Dy pjesët e para përbëhen nga tre distik

dhe në fund përfundojnë me një tercinë, ndërsa pjesa e tretë përbëhet nga dy

distikë, një tercinë dhe përfundon me një katrenë. Që të gjitha vargjet në poezi

rimojnë me njëra-tjetrën. Në tërë poezinë kemi rimë të puthur. Poeti mundohet

të përdorë një gjuhë sa më të pastër shqipe, duke lidhur fjalët me njëra-tjetrën aq

bukur sa poezia tingëllon fuqishëm. E tërë poezia ndërtohet mbi figurën e

krahasimit: Gushën si zëmbaku, buzët si burbuqe; E si mbushin ujë, bubu!; Papo

ula kryet e shkova si grua., etj.. Gjithashtu edhe epitetin e vërejmë në vargjet e

kësaj poezie: derdhet aq i egër, derdhet aq i qetë. Edhe metafora padyshim që zë

vend në poezi: gjyrë-‘rgjendi-i-lyer. Sinonimet e përdorura: e dlirë- e nxirë; i

egër- i qetë na bënë të kuptojmë që kroi i poetit në të gjitha mënyrat është i

mrekullueshëm.

20.03.2020-Përemri

Përemra quhen fjalët që përdorim në vend të emrave,mbiemrave ose numeroreve

Kemi shtate lloje të përemrave:

• Përemrat pronorë: im, e, tu, i, saj, etj

• Përemrat pyetës: kush, cili, cila, etj

• Përemrat dëftorë: ky, kjo, ai, ajo, kur shoqerohen me emer ose ndajfolje

• Përemrat vetorë: une, ti, ai, ajo, ne, ju, ata, ato

• Përemrat lidhorë: qe, i cili, e cila, te cilat, etj

• Përemrat e pacaktuar: dikush, askush, ndonje, etj

• Përemrat vetëvetor: veten, vetveten

Përemrat pronorë Fjalët qe tregojnë I kujt është një send,pra,pronarin janë përemra pronorë. E kujt ëshë kjo shtëpi? Imja.

Përemrat pronorë perdoren më vete dhe si përcaktues të emrit. Vëllai im (përcaktues I emrit) është më I madh se yti (më vete). Një torturë e panjohur për trupin tim (përcaktues I emrit).

Përemrat pronorë kur përdoren më vete,marrin mbaresat-I (ata të gjinisë mashkullore) dhe –a (ata të gjinisë femërore):

Veta e parë:imi,imja,yni,jona.

Veta e dyte:yti,jotja,juaji,juaja.

Veta e tretë:I tiji,e tija,I saji,e saja,I tyre,e tyrja.

Në shumës marrin mbaresën –t(ë)dhe disa edhe nyjën e përparme të:

Veta e parë : të mitë,të miat,tanët,tonat.

Veta e dytë : të tutë,të tuat,tuajt,tuajat.

Veta e tretë : te tijtë,të tijat,të sajtë,të sajat,të tyret.

Përemrat pronorë kanë kategorinë gramatikore të vetës,te gjinisë,te numrit dhe te rasës.

Përemrat pronorë kanë dy lakime te veçanta:kur përdoren më vete dhe kur përdoren si përcaktues të emrit.

Anita ështe shoqe e ngushtë me Norën, Rinën dhe Rinesën. Ajo - zëvendësim me fjalën anita (përemer vetor). Peremrat deftore tregon frymore sende a tipare prane ose larg folsit.Peremrat ky,kjo sherbejne per te treguar sende a frymore qe ndodhen afer folesit,ndersa peremrat i atille i ketille tregojne sende a frymore qe ndodhen larg folesit.Peremrat deftore perdoren te pashoqoruar me emrin. Peremrat ai,ajo,ata,ato perdoren si peremra vetore dhe si peremra deftore.

Peremri pyetes perdoret per te pyetur frymore a sende per tiparet e tyre. Ato jane dy llojesh: te ndryshueshem:kush,cili,i sati,sa dhe te .se.

25.03.2020-Përemri dëftor dhe përemri pronor

Përemri dëftor

DËFTOR mb. gjuh.

1. Që shërben për të dëftuar dikë a diçka, që tregon dikë a diçka. Përemër dëftor përemër që tregon sendin për të cilin flasim dhe e dallon atë nga sendet e tjera të një lloji me të afër ose larg (p.sh. ky, kjo,i atille etj.)Përemri dëftor ka gjini,numër dhe rasë.

2. Fjali dëftore: lloj fjalie që jep një kumtim të drejtpërdrejtë për ndonjë send ose dukuri dhe që shërben për t'u treguar të tjerëve njohuritë që ka folësi për diçka a për dikë (p.sh. Ushtarët mbrojnë atdheun. Rrushi piqet në gusht etj.).

3. si em. ~, ~I m. ~Ë, ~ËT. Përemri dëftor. Dëftorët e shqipes. Lakimi i dëftorëve.

• Mënyra dëftore një nga mënyrat e foljes në gjuhën shqipe, e cila shpreh një veprim ose gjendje që mendohet nga folësi si diçka që ndodh a është, ka ndodhur a ka qenë, do të ndodhë a do të jetë me të vërtetë (p.sh. punoj, ndodhem, punoja, ndodhesha, kam punuar, do të punoj etj.).

Përmeri pronor.

FJALA qe tregon se kujt i takon prona e caktuar ,quhet përemër pronor.

Format e përemrit pronor janê:

VETA e parë-miku im,ynë,mikeshat e mia,tona,miqtë e tu,tuaj,mikesha e tij, e saj, e tyre.

VETA e dytê-mikesha ime,jonë,miku yt,juaj,mikeshat e tua ,tuaja,miqtë e tij,e saj, etyre,

VETA e tretë-miqtë e mi,tanê,mikesha,jote,juaj,miku i tij,i saj,i tyre,mikeshat e tij,e saj,e tyre.

Nga e gjithë kjo kuptuam se cka na tregon përemri dëftor dhe pronor.

27.03.2020-Fragmenti*Dêshirë për të lexuar*

Pêr arsye se klasat e 9 nuk kan doracak të Gjuhës Shqipe,ky fragment është marë nga doracaku i klasës së 8 .

Për detyrë nxênësit kanë të shkruajnë njê hartim me shkrim me temën*Libri është si një kopsht i bukur,ku gjen gjëra të mira dhe të dobishme*Teksti të përmbajë deri më 15p fjalë.