GISTDA Magazine ฉบับที่ 14

Delivering Values from Spaceมกราคม 2557 ปท 4 ฉบบท 14 ISSN : 1906-8719

www.gistda.or.th

อณหภมในอวกาศ กองศา?

นำ�คณค�จ�กอวก�ศเพอพฒน�ประเทศช�ตและสงคม

ก�รจบภ�รกจของด�วเทยมสำ�รวจโลกทมอ�ยก�รใชง�นม�ย�วน�น

ต�มรอยเทคโนโลยก�รสร�งด�วเทยมขน�ดเลก (ตอนท 1)

16 10 9 6 5 4 8 7

สวสดคะคณผ อ าน ทกทาน ผานไปแลวกบเทศกาลปใหม หวงวาผ อ านทกทาน จะมความสขและโชคดตลอดป 2557 นนะคะ

คณรหรอไมวาเมอปทผานมามดาวเทยมส�ารวจโลก Landsat 5, Radarsat 1 และ SPOT 4 ไดจบภารกจดาวเทยมส�ารวจโลกลงเนองจาก ครบก�าหนดอายการใชงาน แต GISTDA ของเรา ยงคงท มเทท�างานหนกอยางตอเนอง ในการแสวงหาเทคโนโลยอวกาศใหมๆ ทงในและตางประเทศ เพอน�ามาพฒนาตอยอดในการพฒนาประเทศชาตอยางไมหยดยง ซงการแสวงหาในครงน ท�าใหเรา ไดคนพบเทคโนโลยในการผลตดาวเทยมขนาดเลก ทจะน�ามาใช เพอเพมประสทธภาพในภารกจ ส�ารวจโลก แตดาวเทยมขนาดเลกทวานนจะมประโยชนอยางไร ตดตามชมไดในเลมคะ

และภารกจหนงทส�าคญท GISTDA ไดด�าเนนการมาอยางตอเนองคอการน�าเทคโนโลยจากอวกาศและภมสารสนเทศถายทอดลงสชมชน และแนนอนวาในป 2557 เราจะเขามามบทบาทในการน�าเทคโนโลยเหลานลงสชมชนมากยงขน ดงจะเหนไดจากการสนบสนนขอมลเพอโซนนงการเกษตรเพอเพมผลผลตและความเปนอยทดขนของเกษตรกรไทย เปนตน

ท ายสดน…ขอเชญชวนนองๆ ระดบมธยมศกษาประกวดสอภมสารสนเทศครงท 3 หรอ GMC 2014 Contest เพอชงเงนทนผลตสอฯ มลคารวม 150,000 บาท โดยออกแบบสอการเรยนการสอนทางดานภมศาสตร ไมจ�ากดรปแบบและเนอหา ขอเพยงใหมความนาสนใจและสามารถน�าไปใชงานไดจรง ซงเปนโอกาสทาทายทนองๆ ไมควรพลาดนะคะ

ดร. พรสข จงประสทธ บรรณาธการ

ผอ. ส�านกยทธศาสตร GISTDA: ส�านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ (องคการมหาชน)

โทร 02-141-4406, 081-816-4280

ส�านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ (องคการมหาชน) หรอ สทอภ. มชอภาษาองกฤษวา Geo-Informatics and Space Techonogy Development Agency (Public Organization) หรอ GISTDA ในก�ากบของรฐมนตรวาการกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลยกอตงขนเมอวนท 3 พฤศจกายน 2543 โดยมภารกจหลกในการใหบรการขอมลดาวเทยมและขอมลภมสารสนเทศทงภายในและตางประเทศ การก�าหนดมาตรฐานกลางส�าหรบระบบภมสารสนเทศ สงเสรมการประยกตใชขอมลดาวเทยมในหลายสาขา รวมถงการถายทอดเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ และพฒนาบคลากร คณะผจดท�าทปรกษา ดร.อานนท สนทวงศ ณ อยธยา, ดร.สรชย รตนเสรมพงศ บรรณาธการ นายสามารถ ดวงวจตรกล บรรณาธการ นางนรมล ศรภมนทร กองบรรณาธการ นายปญญา สงวนสข, นายชยยนต เมาลานนท, น.ส.นวนตย อภชลต, ดร.เชาวลต ศลปทอง, น.ส.สภาพศ ผลงาม, นางร�าพง สมกง, นายรงอนนต ศรนยมชย, นางสนทร ศรสวรรณ, น.ส.พมพนภส เกดผล จดท�าโดย ส�านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ ( องคการมหาชน ) ศนยราชการเฉลมพระเกยรต 80 พรรษา 5 ธนวา 2550 เลขท 120 หม 3 อาคารรวมหนวยราชการ (อาคารรฐประศาสนภกด) ชน 6 และ ชน 7 ถนนแจงวฒนะ แขวงทงสองหอง เขตหลกส กรงเทพฯ 10210 โทรศพท 0-2141-4470 โทรสาร 0-2143-9586-87 Website : www.gistda.or.th, E-mail: [email protected]

สรางสรรคโดย บรษท มายด มเดย เซนเตอร จ�ากด

คณะผจดท�ำ

บทบรรณาธการ

GISTDA มเรองเลา

3โซนนงภาคเกษตร

CONTENTS

6 7

การจบภารกจของดาวเทยมส�ารวจโลก

ทมอายการใชงานมายาวนาน

โคจรรอบโลก

GISTDA ON TOUR เรองเลานอกกรอบ

อณหภมในอวกาศ กองศา?

กบรานเดนโดนใจGPS

12

13

15

เทคโนโลยอวกาศ คอ อะไร???

ถามมาตอบไป14

GISTDA for Fun

สทอภ. เปนเจาภาพจดการประชมเชงปฏบตการ The 2nd ASEAN Workshop on Ground Station Experts Exchange

ตามรอยเทคโนโลยการสรางดาวเทยมขนาดเลก

(ตอนท 1)

10

DELIVERING VALUES FROM SPACE 3

แมประเทศไทยจะสงออกสนคาทางดานเกษตรเปนจ�านวนมากตอป สรางรายไดมหาศาลใหกบประเทศ แตเกษตรกรไทยกยงคงมฐานะท ไมคอยสดนก นนเพราะขาดการบรหารจดการ ทด สงหนงทเหนไดชด คอ เมอผลผลตชนดใด ใหก�าไรด เกษตรกรจะแหกนไปปลกพชชนดนน จนลนตลาดกระทงราคาตกในทสด บางรายยงไมทนเกบเกยวดวยซ�า จงเกดปญหาหนสนตามมา เชน ยางพาราใหก�าไรงาม ชาวนากเลกท�านา หนมาปลกยางพาราแทน เปนตน ดวยเหตนจงเกดแนวคด จดโซนนง ภ�คเกษตรขนมา

ดร.อานนท สนทวงศ ณ อยธยา ผ อ�านวยการส�านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ (องคการมหาชน) หรอ สทอภ. ไดเปดเผยถงการจดท�าโซนนงภาคเกษตร ทผานมาเกษตรกรมตนทนสงและไดผลผลตตอไรต�า จนขาดทนตอเนองทกป ดวยความเคยชนกบการเพาะปลกแบบเดมๆ รวมถงคณภาพของดนทปลกอาจไมเหมาะสมกบพชชนดนนๆ สทอภ. และหนวยงานตางๆ จงรวมจดท�าโซนนงภาคเกษตร โดยศกษาวาพชชนดใดเหมาะสมกบการปลกในพนท หรอดนลกษณะเชนไร เพอชวยใหเกษตรกรมเสถยรภาพ มทศทางการปลกพช ชนดตางๆ ทไดผลผลตตอไรสงขนชดเจน ชวยลดตนทนคาเมลดพนธและคาปยลง โดยหนวยงานทเกยวของจะใหค�าแนะน�าและความรเกยวกบการปลกพชแตละชนดใหแกเกษตรกร

“ประเทศไทยปลกขาวทงประเทศอยทประมาณ 70 ลานไร ไดผลผลตประมาณ 35-40 ลานตนตอป ซงเกน ความตองการ ประกอบกบแนวโนมการบรโภคขาวของคนไทยกลดนอยลง และทส�าคญ เกษตรกรไดรายไดนอย ตนทนสงกวาก�าไร จงไดด�าเนนการศกษาเพอแกไข โดยเรมจากการท�าโซนนงทเหมาะสมส�าหรบการเพาะปลก เพอชวยใหเกษตรกรมทศทางการเพาะปลกพชแตละชนดไดเหมาะสมและมผลผลตตอไรตอปสงขน”

GISTDA มเรองเลา

โซนนงภาคเกษตรเพมมลคาผลผลตเตมคณภาพชวตเกษตรกรใหดขน

ดร.อานนท สนทวงศ ณ อยธยาผอ�านวยการ สทอภ.

GISTDA AROUND THE WORLD4

แนวความคดในการจดท�าโซนนงภาคเกษตรไทย ทาง หนวยงานจะแนะน�าพนทเพาะปลกทเหมาะสม และใหผลตอบแทนแกประชากรภาคเกษตรใหมากทสด โดยก�าหนดชนดพชเศรษฐกจ (Crop Type) นอกจากขาวแลว ยงมพชเศรษฐกจอก 5 ชนดของประเทศ ทสามารถปลกทดแทนขาวได เชน ออย มนส�าปะหลง ขาวโพด ยางพารา และปาลมน�ามน หรอ อาจปลกพชพลงงานทดแทน เชน หญาเนเปยร เปนตน แตในการน�ารองจะใชพช 3 ชนด คอ ขาว ออย และมนส�าปะหลง โดยค�านงถงความเหมาะสมของพนท ดานกายภาพ หรอ พนทเพาะปลกนนๆ เหมาะสมกบพชพนธอะไร และพชพนธแตละชนดมความตองการของตลาดภายในและ ตลาดโลกมากนอยเพยงใด ราคาผลผลตตอหนวยเหมาะสม หรอไม และใหผลตอบแทนทเหมาะสมดวยหรอไม

ก�าหนดจ�านวนเนอทปลกพชแตละชนด (Crop Area) ชาวเกษตรกรจะตองใชความช�านาญและความเชยวชาญในการเพาะปลกตงแตแรกเรม โดยอาศยเทคโนโลยเขามาชวยในดานการผลต หรอพฒนาสายพนธการปองกนโรคระบาด ภยธรรมชาต รวมถงการศกษาและพฒนาพนทเพาะปลกใหมศกยภาพมากยงขน เพอใหไดผลผลตทมคณภาพทด ใหปรมาณทมาก ทงนในหนงพนทอาจปลกพชอนรวมไดอก ซงขนอยกบความเหมาะสมของพนท และความเชยวชาญของเกษตรกร

จากนน ก�าหนดเขตปลกพชเศรษฐกจ (Crop Zoning) ในความเหมาะสมของพนทดานกายภาพ จะตองศกษากอนวาสภาพของดนในปจจบน สามารถน�ามาใชประโยชนไดมากนอยเพยงใด บรเวณพนทใกลเคยงเปนพนทปาอนรกษ เขตชมชน โรงงาน หรอสถานทสาธารณะหรอไมมเสนทางคมนาคมอยางไร มระบบสาธารณปโภคและระบบชลประทานทเอออ�านวยตอการเพาะปลกหรอไม

“การจดท�าโซนนงจะตองท�างานแบบบรณาการรวมกน โดยเฉพาะหนวยงานภาครฐตางๆ เขามามสวนเกยวของ อยางแนนอน เพราะจากทไดกลาวแนวความคดในการจดท�า โซนนงไปแลวขางตน จ�าเปนตองอาศยขอมลเชงกายภาพ ขอมลโครงสรางพนฐาน ขอมลเศรษฐกจ หรอขอมลอนๆ จาก หนวยงานตางๆ ดวย เพอสงเสรมการเพาะปลกของเกษตรกร ใหมคณภาพและไดผลผลตทดมากยงขน รวมถงสงเสรม คณภาพชวตทดใหแกเกษตรกรดวยเชนกน”

กระบวนการการจดโซนนงวา พนทใดเหมาะกบพช ชนดใดนน ทาง สทอภ. มหลกการดงน

ขอมลเชงกายภาพ ศกษาพนทลกษณะทางธรรมชาต ทเปนสวนประกอบของเปลอกโลกทเปนองคประกอบทางภมศาสตร เชน ขนาด ทตงภมประเทศ ทรพยากรธรรมชาต ฯลฯ และวเคราะหวาเปนพนททเหมาะสมกบการเพาะปลกหรอไม หรอเปนพนทเขตปาอนรกษหรอไม ซงขอมลเหลานจะตองมความรวมมอ จากหนวยงานตางๆ เชน ขอมลแผนทความเหมาะสมในการเพาะปลก จากกรมพฒนาทดน ขอมลพนทเขตปาอนรกษ จากกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทตงโรงงานหรออตสาหกรรมจากกรมโรงงานอตสาหกรรม เปนตน

ขอมลโครงสรางพนฐาน เปนโครงสรางทางกายภาพทรองรบการท�างานของประชาชน เชน ถนน ระบบชลประทาน ระบบการจดการน�า ฯลฯ เพอศกษาวาพนทนนๆ มเสนทางคมนาคมอยางไร เชน แผนททางรถไฟ ทาเรอ และถนน จากกระทรวงคมนาคม เปนตน โดยเฉพาะพนททแหงแลงระบบชลประทาน เขาไมถง หนวยงานจะแนะน�าชนดหรอพนธพชใชน�านอยแทนพชทปลกอยในปจจบน

GISTDA มเรองเลา

DELIVERING VALUES FROM SPACE 5

ขอมลดานเศรษฐกจ เชน พชเศรษฐกจทปลกแตละชนดใหผลผลตในปรมาณเทาใด ไดราคาทเหมาะสมและมก�าไรมากนอย เพยงใดและเปนทตองการของตลาด ณ ในขณะนนหรอไม รวมถงหาโรงงานหรอแหลงรบซอผลผลต ซงแนนอนวากระทรวงเกษตรและสหกรณ จะตองใหความรวมมอในเรองปรมาณและราคาผลผลตของพชแตละชนด ประกอบกบใชขอมลรปแปลงทดน จากกระทรวงมหาดไทยในการวเคราะหดวย

เมอไดขอมลครบถวนแลว สทอภ.จะน�าขอมลมาก�าหนดเขตพนทปลกพชเศรษฐกจหลกทง 6 ชนดของประเทศ โดยเรมจากการโซนนงพชเศรษฐกจรายชนด เพอหาขนาดพนททปลก

ทเหมาะสมและปลกจรง รวมถงพนทเหมาะสมทสามารถปลก เพมเตมได โดยดจากปจจยโรงงานและเสนทางคมนาคม จากนน จะน�าเขตพนทปลก หรอ โซน (zone) ของพชแตละชนดมาลงบน

แผนทประเทศไทย แลวแปลงขอมลการใชทดนปจจบนและแปลงเขตพนท

ปลกพชเศรษฐกจทง 6 ชนด จากนนจะน�าขอมลทไดมาเปรยบเทยบเพอ

หาขนาดพนทและผลตอบแทนตอหนวยในลกษณะแผนภมแทง นอกจาก

การโซนนงดวยวธนแลว ยงสามารถวเคราะหพนททบซอนโดยดจากการใช

ทดนในปจจบนจากภาพถายดาวเทยมไดเชนกน

การน�าผลการโซนนงภาคเกษตรมาส ภาคปฏบต จะท�าให

ทกหนวยงานไดรวมกนชวยผลกดนใหเกษตรกรปลกพชในพนททเหมาะสม

มากขน ไดผลผลตทเพมขน อกทงหนวยงานตางๆ ยงไดพฒนาประเทศ

ใหดขน เชน ระบบชลประทาน การพฒนาสายพนธพชอนๆ การพฒนา

ปรบปรงพนทไดเหมาะสมทงพนทเพอการอนรกษ และพนทอนๆ ส�าหรบใช

ประโยชนสาธารณะ เปนตน ทงหนวยงานทเกยวของจะตองสรางความเขาใจ

และลงมอปฏบตใหประชาชนเหนผลจรง สวนประชาชนภาคเกษตรกร

กตองท�าความเขาใจและปรบเปลยนทศนคตใหม เพราะจะชวยใหกระบวน

การเพาะปลกมเสถยรภาพ รทศทางการปลกทชวยลดภาระหนจากการลงทน

ในแตละป

โซนนงภาคเกษตร จงเปนอกวธหนงทจะชวยพฒนา

ภาคเกษตรใหดยงขน รวมทงเปนการเพมคณภาพชวตทดแกเกษตรกร

อยางยง เพราะการควบคมพนทปลก นอกจากจะเหมาะกบการเจรญ

เตบโตของพชนนๆ แลว ยงท�าใหไดผลผลตทด ราคาไมตกต�าอยาง

ปจจบน ทแหปลกพชชนดเดยวกนทงๆ ทภมภาคไมเอออ�านวย

เขตพนทปลกข�วของประเทศ Rice Zoning

ป 2556 น เรยกไดเปนปทนาจดจ�า กบการจบภารกจของ

ดาวเทยมส�ารวจโลก ทมอายการใชงานมายาวนาน

ดาวเทยม Landsat 5เมอ 5 มถนายน 2556 ทาง USGS ไดสงยกเลกภารกจดาวเทยม Landsat 5

ซงปฏบตภารกจมาแลว 29 ป 3 เดอน 4 วน หลงจากถกสงขนสอวกาศ โดยองคการอวกาศแหงสหรฐ หรอนาซา (NASA) จากฐานทพอวกาศ Vandenberg ในวนท 1 มนาคม 2527 ทผานมาดาวเทยม Landsat 5 ประสบความส�าเรจ ในการบนทกภาพการเปลยนแปลงของพนโลก โดยทาง USGS ไดพยายามแกไขปญหาทเกดขนกบดาวเทยมหลายครง เพอทจะไดกลบน�ากลบมาใชอก แตกไมส�าเรจ จงไดยกเลกภารกจของดาวเทยม Landsat 5 ในทสด เปนเวลามากกวาหนงในสของศตวรรษ ทดาวเทยม Landsat 5 ไดสงเกตการเปลยนแปลงของพนผวโลก อาทเชน ไฟไหมในประเทศคเวต ภยพบตทเชอรโนป และการเปลยนแปลงของพนน�าแขงในเขตแอนตารกตก เปนตน ดาวเทยม Landsat 5 เปนทยอมรบโดยกนเนสสบคใหเปนดาวเทยมส�ารวจทรพยากรทมอายการใชงานยาวนานทสด

เวลาทปฏบตภารกจในอวกาศ : 29 ป 3 เดอน 4 วน

จ�านวนการโคจรรอบโลกของ Landsat 5 : มากกวา 150,000 ครง

จ�านวนการถายภาพพนโลก : มากกวา 2.5 ลานภาพ

ดาวเทยม RADARSAT-1เปนดาวเทยมส�ารวจทรพยากรดวงแรกของ

ประเทศแคนนาดา ซงถกสงใหไปปฏบตภารกจในการตรวจสอบการเปลยนแปลงทางดานสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตของโลก แตเมอวนท 29 มนาคม 2556 กประสบปญหาดานเทคนคจนท�าใหไมสามารถปฏบตภารกจไดอกตอไป

สงขนสอวกาศทฐานทพอวกาศ Vandenberg ในรฐแคลฟอรเนย

ของสหรฐ : 4 พฤศจกายน 2538

อายการใชงาน : 5 ป

เวลาในการบนทกภาพทวโลก : 24 วน

ดาวเทยม SPOT 4ดาวเทยม SPOT 4 ขนสวงโคจรเมอวนท

24 มนาคม 2541 เปน ดาวเทยมรนท 2 ของ โครงการ SPOT ทออกแบบ โดย CNES

เวลาในการปฏบตภารกจ : 177 เดอน

จ�านวนภาพทไดบนทก : มากกวา 6.8 ลานภาพ

ยกเลกภารกจ : 11 มกราคม 2556

โคจรรอบโลก

ทมา : นตยาสาร Geospatial Worldผแปล : พณฐ ค�าภระ

http://igkd.gistda.or.th/2014/01/the-year-of-adieus/GISTDA AROUND THE WORLD6

ตามรอยเทคโนโลยการสรางดาวเทยมขนาดเลก (ตอนท 1)

การสรางดาวเทยมเปนภารกจหนงทส�าคญ ของ GISTDA ในปจจบนประเทศไทยมดาวเทยมไทยโชต ทไดด�าเนนการมากวา 5 ปแลว เพอเตรยมความพรอมในการสรางความตอเนองของการพฒนาและสรางศกยภาพซงทางเลอกท เหมาะสมคอการพฒนาดาวเทยมขนาดเลกน�าหนกไมเกน 100 กโลกรม ทม ต นทนการผลตทต� าและสามารถใช Payload ได หลากหลาย การสร างท�าได เรวกว าดาวเทยม ขนาดใหญและสามารถเขารวมเปนกลมดาวเทยม (Constellation) เพอให มการครอบคลมพนท ไ ด กว า งข น และมความสามารถ ในการ เข า ถ ง พนทเป าหมายไดถขน ดวยเทคโนโลยทก าวหนา ท�าใหดาวเทยมขนาดเลกมความนาเชอถอสงขน ทงน Pay load ท ตดต ง ในดาว เทยมขนาดเลก ยงมประสทธภาพเทยบเคยงไดกบ Payload ของดาวเทยมขนาดใหญ

ประจวบเหมาะกบท ศาสตราจารย Dr. Takahashi Yukihiro, Director of Space Mission Center, Hokkaido University ไดมาเสนอแนวทางในการพฒนาดาวเทยมขนาดเลกและการใชประโยชนขอมล รวมถงการถายทอดเทคโนโลยการสรางดาวเทยมและพฒนา optical payload แบบ multi/hyper spectral โดยใช Liquid crystal tunable filter (LCTF) ใหกบเรา จงท�าใหคณะเดนทางของ GISTDA ซงประกอบดวย ดร.พรสข จงประสทธ (ผอ�านวยการ ส�านกยทธศาสตร) และวศวกรอก 4 ทานคอ ดร.ทพวรรณ วนวเวก ดร.ชยพล อนอาน นายนรนดร เตชาธาราทพย และนายดศพฒน สวสดสขตกล ไดจดตงขนเพอเดนทางไปประเทศญปน โดยมเปาหมายในการไปประเมนศกยภาพและความพรอมของเครองมอในการพฒนาดาวเทยมของ Hokkaido University

ณ เกาะฮอกไกโด Dr. Takahashi ไดพาคณะของเราไดเขาเยยมชม Space Mission Center ซงตงอยใน Creative Research Institution ซงชนสวน Payload และระบบควบคมพลงงานความรอนไดถกออกแบบ

GISTDA การประยกตใชเทคโนโลย

Dr. Takahashi Yukihiro

DELIVERING VALUES FROM SPACE 7

และพฒนาขนทน โดย มการท�างานแบบครบวงจร

ภายในศนย ตงแตออกแบบประกอบ และทดสอบ เพอใหไดชนสวนในระดบ Flight model

ในการตดตงบนดาวเทยม ในหองปฏบตการมเครองมอ ในการพฒนา อาทเชน Clean booth (class 100) ส�าหรบ

ประกอบชนสวนดาวเทยม Thermal chamber ส�าหรบทดสอบระบบควบคมความรอน

Dr. Takahshi ใหจดทมงานมาเลาแนวทางการพฒนาดาวเทยมใหเราฟงดวย โดย Dr. Totani จากคณะวศวกรรมศาสตร ได ให ข อมล เก ยวกบการพฒนาระบบ Thermal control บน Micro-Sat และ Dr. Kurihara ผเชยวชาญดานระบบ Payload ไดเลาเกยวกบ Liquid Crystal Tunable Filter (LCTF) ซง LCTF นใชส�าหรบพฒนา Satellite Payload แบบ Multi-spectrum และ Hyper-spectrum จดเดนของ LCTF คอการเลอกแถบสเปคตรมตามทตองการ (400-1000 นาโนเมตร: nm) ได

Clean booth

Clean booth

Thermal Chamber ขนาดเลกGISTDA AROUND THE WORLD8

GISTDA การประยกตใชเทคโนโลย

GIS ในกจการประมง

GIS for Carbon Management

Media dynamics

หลงจากทเราไดพดคยกบทมพฒนาดาวเทยมแลว เรายงไดพบกบทมพฒนาแอพลเคชนดวย ศาสตราจารย Sei-Ichi Saitoh ผเชยวชาญดานการประมงของมหาวทยาลยฮอกไกโด เลาใหฟงเกยวกบการศกษาคนควาและแนะน�าชาวประมงในแถบตะวนตกเฉยงใตของเกาะฮอกไกโดในการออกหาปลาโดยอาศยขอมล GIS มาชวยสนบสนน ดวยการใชขอมลจากดาวเทยมเปนขอมลน�าเขาแลวประมวลผลดวยโปรแกรม TOREDAS เพอประเมนต�าแหนงของกลมปลา (Potential fishing zone prediction) ตดตามทศทางทฝงปลาวายจะไปเพอการเพมโอกาสในการจบปลาได มากขน โดยศกษาการเปลยนแปลงของตวแปรอณหภมท เหมาะสมส�าหรบการท�านายทศทางการวายของปลาชนดตางๆ และขอมลทไดจากการวเคราะหจะถกตรวจสอบกบขอมลท เกบไดจากทน (Buoy) อกดวย นอกจากนยงมศนยวจยดานอนๆ ทประยกตใชขอมลภาพถายดาวเทยมเพอจดการปญหาดานตางๆ เชน การจดการไฟปาโดยใชขอมลจาก Multi-spectral/Hyper-spectral Camera การบรหารจดการการปลอยสารประกอบคารบอนในปาพรโดยใช GIS จากหลายแหลงประกอบกน รวมถงคดคนนวตกรรม ทมพนฐานมาจากการประมวลขอมลขนาดมหาศาล (Big data) เพอน�ามาใชในการประมวลผลขอมลภาพถายดาวเทยมจากกลอง Hyper-spectral ทมปรมาณขอมลจ�านวนมากได ตวอยางเชน ผลงาน Laboratory Media dynamics ของ ศาสตราจารย Miki Haseyama

Thermal Chamber

ตามรอยเทคโนโลยการพฒนาดาวเทยมขนาดเลกยงไมจบนะครบ โปรดตดตามตอในฉบบหนา

DELIVERING VALUES FROM SPACE 9

สทอภ. เปนเจาภาพจดการประชมเชงปฏบตการ The 2nd ASEAN Workshop on Ground Station Experts Exchange

GISTDA ON TOUR

สทอภ. เปนเจาภาพจดการประชมเชงปฏบตการ The 2nd ASEAN Workshop on Ground Station Experts Exchange เมอวนท 28-29 พฤศจกายน 2556 ณ หองประชมอทยานรงสรรคนวตกรรมอวกาศ สทอภ. อ�าเภอศรราชา จงหวดชลบร โดยมผแทนจากประเทศอาเซยน ประกอบดวย มาเลเซย อนโดนเซย เวยดนาม กมพชา บรไน และประเทศไทย จ�านวน 50 คน เขารวมประชม

การประชมเชงปฏบตการดงกลาว มวตถประสงคเพอ การแลกเปลยนประสบการณในการปฏบตการสถานภาคพนดนดาวเทยมส�ารวจระยะไกล การบ�ารงรกษา การวจยและพฒนารวมถงการประยกตใชขอมลดาวเทยมของประเทศตางๆ ในภมภาคอาเซยน ซงผแทนจากประเทศอาเซยนผเขารวมประชม ไดน�าเสนอความกาวหนาของเทคโนโลยการส�ารวจโลกและ การประยกตขอมลดาวเทยมของแตละประเทศ

จากผลการประชมหารอ ทประชมไดมมตรวมกน ทจะยกระดบความรวมมอในการส�ารวจโลกดวยดาวเทยม ของภมภาค เพอการใชประโยชนจากดาวเทยมส�ารวจโลกรวมกน

The 2nd ASEAN Workshop on Ground Station Experts Exchange organized at Space Krenovation Park, GISTDA, Thailand

GISTDA hosted The 2nd ASEAN Workshop on Ground Station Experts Exchange on November 28-29, 2013. The venue of the workshop was Space Krenovation Park, Siracha, Chonburi Province, Thailand.

50 participants included delegates from some ASEAN countries: Malaysia, Indonesia, Vietnam, Cambodia, Brunei Darussalam and Thailand.

Exchange of experiences in the operation of Remote Sensing satellite ground station, maintenance, R&D as well as the utilization of the satellite data from each country were discussed. In conclusion, the participants agreed to cooperate more in order to co-create value from earth observation satellites.

GISTDA AROUND THE WORLD10

ฝาความหนาว เพอคนหาเทคโนโลยดาวเทยมทซอนตวอย ณ เมองซปโปโร

เชาวนท 5 มกราคม 2557 คณะเดนทางน�าโดย ดร.พรสข จงประสทธ กไดเดนทางมาถงทาอากาศยาน New Chitose, Sapporo ทนททกาวถงแผนดนแดนปลาดบ เรากคนพบวาตองเผชญกบความหนาวมากกวาทคดไว อากาศเยนซมผานเสอกนหนาวของเรามาอยางงายดาย ดานนอกของสนามบนมหมะปกคลมไปทว ซง Yahoo weather ไดใหขอมลวาวนนอณหภมสงสดไมเกน -1 องศาเซลเซยสแนนอน หนาวนะเนย แตถงจะหนาวแคไหนเปาหมายของเราจะตองส�าเรจ....พรงนเจอกน!!! วนท 6 มกราคม 2557 คณะฯ

ออกเดนทางไปยง Hokkaido University เพอพบกบบคคลซงเปนกญแจส�าคญ ทจะน�าเราไปรจกกบเทคโนโลยดาวเทยมขนาดเลกทซอนตวอยในเกาะเหนอของประเทศญป น ดวยระยะทางประมาณ 1,200 เมตร ไมใกลและไมไกลจนเกนไป ประกอบกบไมมหมะตกและลมแรง เราจงออกเดนฝาหมะไปยงจดหมาย ขอมลใหมทไดร มาคอ หมะเพงตกมาได ไมนานยงไมหนามาก เพยงแค 50 ซม. ซงชวงทหมะตก มากทสด สามารถหนาไดถง 2 เมตร !!!

แลวเรากไดมาพบกบคนทเราตามหา Prof. Takahashi Yukihiro, Director of Space Mission Center, Creative Research Institution, Hokkaido University เจอกนกจบมาเลคเชอรถงเรองดาวเทยมขนาดเลกท Hokkaido University และพนธมตรรวมกนพฒนานน เปนดาวเทยม Micro-Satellite ขนาด 50 กโลกรม แบบควบคมการวางตว 3 แกน (3 axis attitude control) ม Payload เปนกลอง Liquid Crystal Tunable Filter - LCTF Telescope สามารถถายภาพไดหลายชวงคลนโดยอาศย LCTF เปนเครองมอแยงชวงคลนของแสง

Bus หรอตวดาวเทยม พฒนาโดย Tohoku University ซงไดรบการถายทอดเทคโนโลยมาจากบรษท NEC และ Payload พฒนาโดย Hokkaido University อาจารย อาจจะเกรงวาเราจะไมเชอวาทางมหาวทยาลยสามารถพฒนาดาวเทยมไดเอง จงไดพาเราเขาไปเยยมชม Space Mission Center ดวย ซงภายในจะมหองปฏบตการ ในการพฒนาชนสวนตางๆ ของดาวเทยม ซงมเครองมอและอปกรณตางๆ ทจ�าเปนในการท�างาน เชน Thermal Chamber ใชส�าหรบทดสอบเกยวกบอณหภม เปนตน และในหองยงม Clean Booth ไวส�าหรบการประกอบชนสวนตางๆ อกดวย

พนทท�างานใน Clean Booth

ตทดสอบอณหภมรนเกา

Clean Booth

Thermal Chamber

DELIVERING VALUES FROM SPACE 11

อณหภม ในอวกาศ

กองศา?

เรองเลานอกกรอบ

ทมา : http://www.space.mict.go.th/knowledge.php?id=temperatureinspace

ในอวกาศ ในขณะทอณหภมของอนภาคมคาสงมากๆ ความหนาแนนของอนภาคจะมคาต�า ดงนนความสามารถในการถายโอนความรอนจะอยในระดบต�าสด ทงนอณหภมของอนภาคเหลานอาจจะมคาเปนลานองศาเคลวน แตเนองจากอนภาคเหลานอยหางกนจนแทบจะไมมโอกาสชนกน ผลกคอปรากฏการณทเกดขนจรง ของอณหภม หรอการแลกเปลยนความรอนจงไมเกดขน ดงนนอณหภมในอวกาศ จงเปนเรองของการเคลอนไหวและความหนาแนนของโมเลกล โดยจะพจารณาถงความถของการชนกนของโมเลกลเพอรบหรอสญเสยพลงงาน

การหาคาอณหภมจะตองใชกฎของพลงค (Planck’s law) ซงกลาวไววา ทกวตถในจกรวาลปลดปลอยรงสตามอณหภมของมน จากการเฝาสงเกตรงสทถก ปลดปลอยออกมาจากอวกาศและใชสมการของพลงค นกวทยาศาสตรพบวาคาอณหภมดงกลาวมคา 2.725 องศาเคลวน ทงนแตละสวนของอวกาศจะมคาอณหภมทแตกตางกนออกไป ส�าหรบกาแลคซทางชางเผอกทซงมโลกอยจะมอณหภมคอนขางอนกวาอวกาศในสวนอนๆ

การวดคาอณหภมในอวกาศเปนเรองทยงยากซบซอน เนองจากอณหภมเปนคาทมความหมายเพยงเมอความรอนสามารถถายโอนไดอยางมประสทธภาพจากทหนงไปยงอกทหนง

GISTDA AROUND THE WORLD12

รานแมเลก เตาหด�า เจาแรกโพธาราม

“เตาหด�า รานแมเลก” เปนรานท�าเตาหด�าเจาแรก และเปนสตรดงเดม ตงอยท อ.โพธาราม จ.ราชบร ด�าเนนกจการมามากกวา 50 ปแลวคะ ลกษณะของเตาหด�านน ไมตางจากเตาหขาวสกเทาไหร เพราะท�ามาจาก เตาหขาวนนเอง โดยน�าไปตมในน�าพะโลพรอมสมนไพรชนดอนนาน 3 วน กจะไดเตาหด�าทแสนอรอย สวนรสชาตของเตาหด�าจะออกหวานเคมนมละมนลน สามารถทานเลนเปลาๆไดเลย หรอใครอยากน�าไปปรงอาหารเพมกไดหลากหลายสารพดเมนคะ ไมวาจะเปน ทอด ผด ย�า ท�าแกง และมอน ชางชมพไดสงเมนทขนชอลอชาของรานเลยคะ ใครมาเปนตองสง นนกคอ ย�าเตาหด�า, เตาหด�าผดกระเพรา, แกงปาเตาหด�า, เตาหด�าผดถวงอก และ ทขาดไมไดเลยคะคอพะโลนนเอง เมนฟงดอาจดธรรมดาโลกมาก แตรสชาตนนไมธรรมดาเลยคะ ( .. อะๆๆๆ คณผอานคงคด ชางชมพจะหลอนจะสงอะไรเยอะแยะตง 6 อยาง?? ขอบอกตรงนเลยนะคะวา มนเปนเรองธรรมชาตของชางชมพมากมากคะ)

โอย .. อมมาก แถมยงไดรความลบของรานนอกอยางนะคะ ลกคาบางคนกขอน�าทตมเตาหเพอน�ากลบไปท�าพะโล ซงทางรานกไมหวงลกคาเลยคะ เพราะน�าทเหลอจากการตมเตาห รานเคาไมไดน�าไปตมตอ เพราะจะท�าใหรสชาตของเตาหด�าเปลยนไปจากสตรดงเดม เคายงแอบบอกอกนะคะวา การท�าเตาหด�าแตละครงตองปรงรสและท�าน�าใหมทกครงดวยสตรเฉพาะของทางรานคะ ... นนแน หวกนแลวสคะ เสาร อาทตยไหนวางๆ กขบรถพาครอบครวมาเทยว จ.ราชบร และอยาลมแวะทานเตาหด�ากนนะคะ เปนอาหารดของไทยอกอยางเลยทเดยวคะ

กบรานเดนโดนใจ

ทมา : http://www.sadoodta.com/info/ รานแมเลก-เตาหด�า-เจาแรกโพธาราม http://www.manager.co.th/iBizchannel/ ViewNews.aspx?NewsID=9550000100331

GPS

สวสดป ม.มาคกคก นะคะคณผอาน ปใหมหยดยาวชางชมพกคกคกตามประสาคนปมา ออกทองเทยวเปนวาเลน ตะลอนมาจนถง อ.โพธาราม จ.ราชบร กบ ายโมงกวาแลว ความหวกเขาสงสคะ หนซายแลขวาปะเขาใหกบปาย “เตาหด�า รานแมเลก” .. เอะ !! เตาหด�า?? อะไรอะ ท�าไมด�า?? กนได?? อรอยมย?? พลนไมชกชาร�าไรเลยวปราดจอดหนาราน หาโตะนง ไดเมนมา วายท�าไมเตาหด�าเอามาท�าอาหารไดเยอะและนากนอยางนละ

ทอยราน : 17 ถ. ราษฎรอทศ หรอ ซอยจบกง ต.โพธาราม อ.โพธาราม จ.ราชบร 70120 โทร : 032-231-429 Taohoodum.Lek

ชางชมพ

เตาหด�าใสเหดฟางหมสบผดน�ามนหอย

เตาหด�าผดกระเพรา

DELIVERING VALUES FROM SPACE 13

เทคโนโลยอวกาศ คอ อะไร???

การพยากรณอากาศดาวเทยมอตนยมวทยา ท�าหนาทสงสญญาณภาพถาย

ทางอากาศทประกอบดวยขอมลทางอตนยมวทยา เชน จ�านวนและชนดของเมฆ ความแปรปรวนของอากาศ ความเรวลม ความชน อณหภม ท�าใหสามารถเตอนภยทเกดจากธรรมชาตตางๆ โดยเฉพาะการเกดลมพาย

การส�ารวจทรพยากรธรรมชาตดาวเทยมส�ารวจทรพยากรธรรมชาต เปนดาวเทยมท

ถกใชเปนสถานเคลอนทส�ารวจดพนทผวโลกและการเปลยนแปลงตาง ๆ ทเกดขน ท�าใหทราบขอมลทงทางดานธรณวทยา นเวศวทยา เปนประโยชนดานการเกษตรและการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

ตวอยางดาวเทยมส�ารวจทรพยากร ไดแก ดาวเทยม IKONOS, ดาวเทยม QUICKBIRD, ดาวเทยม RADARSAT-1, ดาวเทยม LANDSAT-5, ดาวเทยม SPOT-5, ดาวเทยม LANDSAT-7, ดาวเทยม Thaichote เปนตน

ความหมายของเทคโนโลยอวกาศอวกาศ หมายถง อาณาบรวเวณอนกวางใหญทอยเลย

ชนบรรยากาศของโลกออกไป ไมสามารถระบถงขอบเขตได อยางชดเจน โดยปกตอวกาศเปนทวางเปลา มความหนาแนนนอย การศกษาความรเกยวกบอวกาศจ�าเปนตองใชความร เครองมอ และกลวธทางวทยาศาสตรมาประยกตปรบใชใหเกดประโยชน

ดงนน เทคโนโลยอวกาศ จงหมายถง ระเบยบการน�าความร เครองมอและวธการตางๆ ทางวทยาศาสตรมาปรบใชใหเหมาะสมกบการศกษาทางดานดาราศาสตร และอวกาศ ตลอดจนสามารถน�ามาประยกตใชใหสอดคลองกบทรพยากรธรรมชาต และการด�ารงชวตของมนษยดวย เชน การน�าเทคโนโลยอวกาศมาใชส�ารวจและตรวจสอบสภาพอากาศของโลก เปนตน

ความกาวหนาของเทคโนโลยอวกาศปจจบนสงประดษฐทอาศยความรทางดานเทคโนโลย

อวกาศมมากมายหลายชน โดยเฉพาะการสรางดาวเทยมประเภทตางๆ ขนมาชวยอ�านวยประโยชนตอการด�ารงชวตของมนษยในหลายๆ ดาน ทส�าคญ ไดแก

การสอสารดาวเทยมสอสาร เปนดาวเทยมทท�าหนาทเปนสถาน

รบสงคลนวทยเพอการสอสารและโทรคมนาคม ทงทเปนการสอสารภายในประเทศและระหวางประเทศ สวนใหญใชส�าหรบกจการโทรศพท โทรเลข โทรสาร รวมทงการถายทอดสญญาณโทรทศนและสญญาณวทย

ถามมาตอบไป

ดาวเทยม RADARSAT-1

ดาวเทยม Thaichote

ดาวเทยม IKONOS

GISTDA AROUND THE WORLD14

กตกา... แคดภาพถายจากดาวเทยมแลวทายวาเปนภาพถายจากสถานทใด

จากนนสงค�าตอบ พรอมทง ชอ นามสกล ทอย ทพรอมจดสง

มาท E-mail: [email protected]

เฉลยค�าถามครงทแลว “สนามบนสวรรณภม”

ส�าหรบ 5 ทานแรกททายถก รบไปเลยหมอน 2in1 สดนารก จาก GISTDA

หมดเขตภายในวนท 1 พฤษภาคม 2557

รายชอผโชคด ทไดรบรางวล 1. ธญลกษณ เอยมณรงคฤทธ 2. ชนนทร ทรงชน 3. วระ ครวจกษณ 4. อาทตย สมวาท 5. วจตรา คณโฑแกว

GISTDA for Fun

Where is it ???

สนกงายๆ ทายสทไหนเอย?

DELIVERING VALUES FROM SPACE 15

GISTDA รวมกบ ศนยภมภาคเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ ทง 5 แหงทวประเทศ (ม.เชยงใหม ม.นเรศวร ม.ขอนแกน ม.บรพา และ ม.สงขลานครนทร)

ขอเชญชวนนองๆ ระดบมธยมศกษารวมกลมกนไมเกนทมละ 10 คน สงผลงานการออกแบบสอการเรยนการสอนทางดานภมศาสตร

ไมจ�ากดรปแบบและเนอหา ขอเพยงมความนาสนใจและน�าไปใชงาน ไดจรง ในการประกวดสอภมสารสนเทศครงท 3 หรอ GMC 2014 Contest เพอชงเงนทนผลตสอฯ มลคารวม 150,000 บาท พรอมโอกาสเขามาฝกอบรมการสรางสอภมสารสนเทศ ทกรงเทพมหานคร เปนเวลา 1 สปดาห

เรมเปดรบสมครตงแตวนท 1 ก.พ. – 31 พ.ค. 57 ดาวนโหลดใบสมครและรายละเอยดเพมเตมอน ท www.facebook.com/gmc2014

ส�าหรบใครทยงไมมไอเดย สามารถตดตามตวอยางสอการสอนภมศาสตรทนาสนใจ

จากตางประเทศไดจากแฟนเพจนทเดยวเทานน