GIS MODUL MATRIX ABCD...Gather/Bilgi Toplama Hikaye Anketler Antropometrik Biomarkerlar Klinik muayene Ana şikayet Aile hx Aldığı tedaviler Önemli olaylar Diyet/Yaşam T MSQ Spesifik

GIS MODUL MATRIX ABCD

Prof Dr Zeynep Tartan

Okan Üniversitesi, Kardiyoloji ABD

Gather/Bilgi Toplama

Hikaye Anketler Antropometrik Biomarkerlar Klinik muayene

Ana şikayet Aile hx Aldığı tedaviler Önemli olaylar

Diyet/Yaşam T MSQ Spesifik GIS

Vitaller BMI BÇ/K Bioempedans

Laboratuvar PFC-MVP

Ağız Deri/Saç/Tırnak Karın Periferik sinir

ZİHİN INANÇ/ANLAM DUYGU

Savunma Enerji İletişim Yapıısal

bütünlük Transport Asimilasyon

Bio transformasyon

A-T-M Uyku Hareket Beslenme Stres İlişki

Matrix

ZİHİN INANÇ/ANLAM DUYGU

Savunma Enerji İletişim Yapıısal

bütünlük Transport Asimilasyon

Bio transformasyon

A-T-M Uyku Hareket Beslenme Stres İlişki

Tıbbi Öykü

Tetikleyiciler Travma Enfeksiyon Antijen Toksinler Radyasyon Sosyal ilişkiler Hatıralar Yaşam şekli

Kronikleştiriciler Hormonlar ROS Metabolitler Düşünceler İnançlar Sosyal mecburiyetler

Zemin Hazırlayıcılar Konjenital Demografik Diyet Alışkanlık Çevresel Mesleksel Öğrenilmiş Travmatik Hastalık sonucu İlaca Bağlı

Zaman Akışı

Hikaye İpuçları Dia Gnosis

• Çocukluk hastalık/antibiyotik/travma/stres

• Kimyasal maruziyeti

• Sindirim

• Allerji

• 7 günlük yeme günlüğü

• Diş amalgam/kanal/gingivit

• Deri/Saç/Tırnak

• İlaç öyküsü

• Takviye Öyküsü

• Alışkanlıklar/stres/egzersiz

• Muayene ip uçları

Etkin Sorular

• Hastalığının hemen öncesinde ne gibi bir olay yaşadın?

• En son kendini iyi hissettiğin zaman ne zamandı? Sonra ne oldu?

• Eğer bir sihirli değnek olsa hayatıdaki hangi 3 sorunu önce yok etmek isterdin?

• Sence hastalığına sebep olan veya sürdüren sebep ne?

Matrix

Gather/Bilgi Toplama

Hikaye Anketler Antropometrik Biomarkerlar Klinik muayene

ZİHİN INANÇ/ANLAM DUYGU

Savunma Enerji İletişim Yapıısal

bütünlük Transport Asimilasyon

Bio transformasyon

A-T-M Uyku Hareket Beslenme Stres İlişki

Organize Et / Matrixe yerleştir

Hikayeyi Tekrarla/Sırala

Tedavi

Antropometrik ölçümler ve Vital bulgular

Biyobelirteçler ve Fonksiyonel laboratuvar ölçümleri

(C )Klinik Belirteçler ve Beslenme bazlı FM

Diyet ve Yaşam tarzı sorgulaması

Doku değişikliklerine konsantre ol!!

1. Doku dönüşümü (turn over) hızlı olan dokular

2. Mekanik olarak kırılgan, hassas olan dokular a odaklan

a) Saç-tüy (tepeden tırnağa)

b) Duyular (koku – tat)

c) Mukoza (ağız içi)

d) Deri-tırnaklar

e) Periferik sinirler

SAÇ: Yapısı Dağılımı Rengi

Kadın Tipi Saç kaybı

Saç ve kafa derisi bulguları ve işaret ettiği eksiklikler

Kuru Saç EFA

Kepek EFA, Zn

Donuk renkli olması Protein, Fe

Erken Beyazlama Cu, B12

Pigmentasyon Protein, Cu,Zn,Biotin,B12

Tirbüşon tüy Vitamin C

Kuğu boynu tüy Vitamin C

Menke’s Saç Cu

Saç incelmesi Protein,Zn,Se

Hammond, KA:Nurs Clin North Am 32(4):779, 1997 J Investig Dermatol Symp Proc. 2007 Dec;12(2):2-5.

Alopecia’ da eksikliği olabilecek nutrientler Protein eksikliği: Metilsülfanometionine Mineral: Zn,Cu,Fe Vitamin: B kompleks, Biotin Vitamin C, E, A, D CoQ 10

https://diseaeseshows.com/disease_of_the_hair/

AROMA

TAT

KOKU

Hikaye: Travma, Maruziyet, Alerji, Obstrüksiyon, Periferik nöropati İlaç etkileşimleri Nutrisyonel durum değerlendirmesi: Mineral: Zn, Cu, Fe, Iyod Vitamin: A, E, B kompleks B2, B3, Pantotenik asit, Biotin, Folat, B12

Am Fam Physician 2000;61:427-36, Curr Opin Otolaryngol Head Neck Surg

Ackerman BH, Kasbekar, N. Pharmacotherapy 1997;17:1.

İlaç etkileşimleri

TAT

Tat Genetiği

Ağız hijyeni bozulunca tat duyusu değişir

Tükürük içeriği ?

Ağız içi pH ?

Tat genetik belirteçlere bağlı

Acı tat için 25 gen var

Super Taster mısın ?

Phenylthiocarbamide-PTC

Kaçındıkları Bitter çikolata Koyu kahve Kafein Brasika sebzeler Brokoli Lahana Bürüksel lahanası

Hassas Oldukları Soya Yeşil çay Tatlılar PUFA Linoleic asit Alkol-Bira Baharatlar

Fnx Med: Acı tada hassas olmayanlar daha fazla sebze tüketebiliyor. Yılda 200 porsiyon daha fazla sebze yiyorlar.

Tatlı: Timus, Kemikler, Mide, Pankreas, İdrar kesesi Acı: Boğaz, Trakea, Akciğerler, Kalp, Üretra Tatlı ve Acı: Beyin, Burun, Sinüsler, Oral kavite, İnce ve kalın Barsaklar

Bitter taste, Endokanobinoid sistemin değişik dağılımı ile ilişkili Bu Ağrı ve BMI ile ilişkili

Vücuttaki bu reseptörler innate immüniteyi aktifliyor ve mukozalarda patojen mikroorganizmalardan korunma sağlıyor.

Malaty J. Smell and Taste Disorders in Primary Care Am Fam Physician 88;12; 852859, 2013.

Aroma= Koku ve Tat

Vitamin A, Niasin, Riboflavin, Pyridoxine, Pantotenik asit, Folik asit, Vitamin E, Cu, Fe, Iyod

Aroma

Olfaktör sinir

Vanilyanın kokusu, Çürük

kokusu

Tat Goncaları Trigeminal sinir

Acının Batıcı hissi, Mentolün

kıpırtısı

Koklama Duyusu Şart

Tat ve Koku Hastalık bağlantısı

• IBH (Çölyak ve Kron) olanların neredeyse %60ında hiposmi var

• Tatlı ve ekşi tat kaybı Acı ve tuzluya göre daha sık

• %30 dan fazla kişide az tat alma sorunu var

• Diabetiklerin %70inde koku ve tat disfonksiyonu var.

• Diabetiklerdeki tat ve koku disfonksiyonu periferik nöropati ile korelasyon göstermekte ve %75’i bu durumdan habersiz

Steinbach S, Reindl W, Dempfle A, Schuster A, Wolf P, Hundt W, Huber W: Smell and taste in inflammatory Bowel Disease. PloSOne 8(9)e73454.doi:10.1371/journal.pone.0073454. Mueller C, Kalbert S, Renner B, Stiassny K, Temmel AF, et al :Quantitative assessment of gustatory function in a clinical context using impregnated”taste strips”. Rhinology 41:2-6.2003 Hum Nutr 1984;38C:203-214, Acta Med Scan 1979:205:361-366, Oral surg Oral Med Oral Pathol 1950;3:1299-1327, JAMA 1971:218:1303, J Am Coll Nutr 1993:12:14-20, Lancet 1967;2;1268-1271, J Oral Pathol Med 1996;25:38-43, Arch Otolaryngol 1962;75:116-124. Am.JMedSci 1976;272:285-299.)

Ağız içi Muayenesi

1. Çene Hareketi

2. Dudaklar

3. Yumuşak ve Sert Damak

4. Dil

5. Diş etleri

6. Bukkal mukoza

7. Dişler

8. Çiğneme ve yutma

Nutrition and its effect on oral health and disease. Ch 5, pp 83-99. In M. Wilson: Food constituents and oral health. Current status and future prospects. CRC Press Boca Raton Fl 2009.

Oral mukozal durum İlişkili mikronutrient eksikliği

Anguler şelozis dudak kenarı çatlaklıklar B2, B3, B6, Folik asit, Biotin, B12, Vit C, Fe, Zn

Ağız içi yanma sendromu B6

Kandidiazis Folik asit, B12,Fe

Glossit B2, B3, B6, Folik asit, B12, VitC, Fe, Zn, Protein enerji malnutrisyonu

Dudak çatlaklıkları B6

Ağız içi hassasiyeti B1, B6

Rekürren aftlar B2, Folik asit, B12, Vit C

Stomatit B3, Folik asit, B12

Periodontal hastalıklar Vit A, D,E, C, Beta karoten, B1, Folik asit, Ca, Se

Mukokutanöz sınırın zayıflığı B2, B3, B6,Zn

Dil Muayenesi

Nelere bakmalı

1. Hareketliliği 2. Büyüklüğü 3. Scalloping 4. Renk 5. Pas 6. Tat goncası dağılımı 7. Fissür 8. Tethering 9. Lezyonlar 10. Varikozite

Scalloping

1. Makroglossi 2. Hipotiroidi 3. Akromegali 4. Amiloidoz 5. Down Sendromu 6. Uyku apnesi 7. Otoimmün hadiseler 8. Gıda allerjileri ve

duyarlılıkları

Case Reports Dentistry. 2013 489194. dx.doi.org/10.1155/2013/489194. Otolaryngol Head Neck Surg. 2005 Dec;133(6):966-71.

Renk

Pas Skorlaması 0= Yok 1= İnce yüzey olarak 2= Kalın yüzey olarak papillaları görmek zor

Pas

Oral Rehabil 2007 Jun;34(6):442-7.

Pas çok kalın ve yoğunsa anaerobik bakteri belirgin diye düşün Kandidaya özel bir pas yok

Papillalar

• Papillaların silik olup olmadığını kontrol et.

Dil üstü Fissürler

Longitüdinal- (orta hatta) Transvers Lambda

Fonk TP: Aktive olmuş GALT sistemi düşün IgG ve IgE

Pilikalı Dil veya Skotum Dili

Fonk TP Transvers: Melkersson-Rosenthal syndrome, Sjogren’s Syndrome, Syphilis, Genetic-scrotal tongue Longitudinal: Ailevi geçiş, Bozuk T hücre fonksiyonu (Psoriasis)...

Lambda fissuring- stomach and pancreatic associated maldigestion

Krschbaum B. Special tongue Signs. In: Atlas of Chinese tongue diagnosis. 2nd edition. Seattle WA Eastland 2010:243-248

Lambda Fissür

Glossit

Am Fam Physician. 2010 Mar 1;81(5):627-34 BW Neville, DD Damm, DK White: Color Atlas of Clinical Oral Pathology 2nd Edition. 2003. Stone, PM: 8 step mouth exam. Institute for Functional Medicine, Federal Way, WA. 2014

Coğrafya Dili FonkTP: Allerji yatkınlığı Ağrı da varsa :Fe, Folik asit, B2, B12, Niasin eksikliği düşün Sistemik enflamasyonla bağlantılı

Proc Finn Dent Soc. 1989;85(3):199-209 Am Fam Physician. 2010 Mar 1;81(5):627-34

Sıklık: Çocuklarda % 0.37-14.3 20-29 y arası %39, K>E 1.5:1 İlişkili olduğu durumlar: Astım/Atopi, HLA B15, T1DM, İlaç ve yiyecek allerjileri, Psoriazis (Ciddi hallerinde), Sigara, Mensin 17. günü, Beslenme: Fe, Zn, B3, B6, B12, folat eksikliği

Dil muayenesi - Nutrisyon Bağlantısı

Am Fam Physician. 2010 Mar 1;81(5):627-34., World J Gastroenterol 2014; 20(31): 10845-10850

Durumlar Nutrient Bağlantısı

Glossit (Kırmızı dil) Protein fakir beslenme, Fe,B2,B3, folat, B12

Glossit (Atrofik dil) Fe, Folat, B12, B2, B3

Glossit ve yanma B6, Kandida

Fissürler otoimmün hast, GALT aktif, genetik, enfeksiyon

Tat goncası paillar atrofi Fe, B2, B3, B12

Leukoplaki Vit A, B2, B3, B6, Folat, B12

Siyah Hairy tongue Sigara ile bağlantılı olabilir, sülfür granül pozitif bakteri ile oral disbiyoz, Bizmut, Antibiyotik

Dil ve Klinik bazı bağlantılar

Tied- ankyloglossia tek karbon metabolizma SNP ile ilişkili olabilir snps-MTHFD1 Uyku apne- Dil büyük veya şiş scalloping görüyorsan şüphelen sor Örn: HT + Scalloping var Apne ???? IR ?????

Hairy Tongue Black Haiy Tongue

Gingivit ve Periodontit

Enflamasyon nedeniyle Prematüre bebek Astım Ateroskleroz riskini arttırıyor

Diş Etleri

Atlas of Clinical Oral Pathology 2nd Edition. 2003. P. 100-101, Lane, M. Et al: Int J Dent. 2010; 2010: 324719

Periodontal Hastalıkları Arttıran RF

1. Sigara

2. Sistemik hastalıklar, AI, DM

3. İlaçlar steroid, epilepsi, kemoterapi

4. Gevşek köprüler

5. Hamilelik

6. Çatlak diş veya gevşek dolgu

7. Kontraseptifler

8. Düşük Vit D3, A, C, Fe, Zn

Jemin Kim-Periodontal disease and systemic conditions: a bidirectional relationship. Odontology. 2006 September ; 94(1): 10–21.

Burton Hattı

Ağır metal veya bazı terapötiklerin birikimi renk değişikliği oluşturması: PB, Cd, Bi, Hg, cis-platinum

J A Regezi, J L Sciubba and RCK Jordan: Oral Pathology Clinical Pathologic Correlations. 2008. 5th Edition p.138 Chawla MPS, Sundriyal D: Burton LineNEnglJMed 367:10.937

Dişler

International Academy of Oral Medicine & Toxicology www.iaomt.org

Eksik dişler, Dolgular, İmplantlar

Dudaklar ve Ağız içi

AFT İntra oral pigmentasyon Plummer Vinson Send

Ağızın İçine Bak

Deri

1.Isı 2.Doku 3.Renk 4.Nem 5.Tüy dağılımı 6.Lezyonlar

Esansiyel yağ (Omega-3), Vit A, Zn

Foliküler hiperkeratozis Sebore Kuru cilt

Kuru, ekzemalı cilt: gıda intoleransı, geçirgen barsak

Beta karotenin A vitaminine dönüşümü çok genetik değişkenlik içerir BCMO1(beta carotene mono oxygenase 1) beta karotene retinol Diğer etki eden durumlar

Yiyecek kaynakları VKI artarsa çevirim azalır Hipotiroidi Zn, Cu, Se

Zn eksikliğinde Vit A biyoyararalanımı düşer o nedenle Vit A ile Zn birlikte verilmesi,

Beta karoten Retinol

Lietz, G. et al J Nutr. 2012;142:161S-165S

Akantozis Nigrikans

Kabarık olmayan, kadifemsi, hiperkerotik plaklar Axilla, ense, kasıklarda sık rastlanır

IR düzelince geçer

Vitamin C Eksikliği

Actas Dermosifiliogr. 2005 Jul-Aug;96(6):400-2. Léger D. Can Fam Physician s2008;54:1403-6

Triad: •Akral dermatitis •Alopecia •Diyare

Zn Eksikliği Biyomarkerları : Serum ALP ve Zn düzeyleri düşük Post Roux-n-Y Malabsorption Chronic Diarrhea

Akne

Eksiklikler EFA, Zn, Se, Vit A., E, C, B6, Pantothenic Acid

•Diet •Allerjen gıdalar • Şekerden yüksek beslenme •Süt ürünü (IGF-1) •CyanoCobalamine yüksek alımı •SIBO

Tırnaklar

Şekil Renk Rengin Paterni Doku ve sertliği Büyüme paterni Çevredeki doku

Normal: Düz yüzeyli translüsent, hafifçe kavisli, tırnak yatağına sıkıca yapışık olmalı Kapiller geri dolum < 3sn olmalı

Koilonişiya Kaşık tırnak

Protein (Sülfürden zengin Proteinler) Fe, Cr, Cu, Zn Sağ-Sol El-Ayak tırnaklarını karşılaştır

Rengin Paternleri

Leukonychia Punctata Leukonychia Striate

Se ve Ar toksisitesinde de aynı görüntü

Leukonychia

• Eksiklikleri: Zn, Se • Toksisite: Ar, Se • Sistemik hastalık: Renal (hemodializ), KC hast • İlaçlar: Kemoterapi • Travma: Manikür, Tırnak yeme, vurma

Mees Çizgileri

Ayırıcı tanı: Hodgkin’s lenfoma, KKY, lepra, malaria, kemoterapi, karbon monoksit zehirlenmesi

Arch Dermatol. Mar 1996;132(3):349-50

Arsenik toksisitesii!!!

Beaus Çizgileri

Çinko Protein Niasin Eksikliği

Doku Sertlik ve Büyüme paterni

Eksiklikler: Zn, protein, niasin Diğer : • Ağır hastalık • Kızamık/Kabakulak • Sifiliz • Kontrolsüz DM • Miyokardit

Malnütrisyon: Protein, EFAs, Fe, Ca, Zn, VitA, Vit D Vit C, B6, Biotin eksikliği Diğer: Tiroid, Osteoporoz

Tırnaklar ve Nutrient eksiklikleri