Giới quan chức trong kinh doanh

1. LI NHA XUT BAN giup ban oc co thm tai liu nghin cu, tham khao v vai tro va hoat ng cua cac doanh nghip nha nc cac nc ang phat trin, Nha xut ban Chnh tr quc gia cho dch va xut ban cun sach Gii quan chc trong kinh doanh, do cac nha nghin cu co uy tn thuc cac quc tch khac nhau cua Ngn hang Th gii vit va Nha xut ban Oxford University n hanh. y la cun sach th t trong loat Bao cao nghin cu chnh sach cua Ngn hang Th gii. Da trn c s phn tch cac s liu va cac trng hp cu th, cun sach a nu ln mt s kho khn, tr ngai va nhng bin phap khc phuc, nhng thanh cng va tht bai trong qua trnh cai cach cac doanh nghip nha nc 12 nc ang phat trin. c bit, cun sach con rut ra nhng iu kin cn thit co th thc hin thanh cng cai cach doanh nghip nha nc i vi nhng nc ang phat trin. Mc du co mt s anh gia v vai tro, v tr cua doanh nghip nha nc va bin phap cai cach doanh nghip nha nc do cac tac gia a ra ch mang tnh cht nghin cu va cha phu hp vi Vit Nam, song chung ti hy vong cun sach se la tai liu tham khao b ch i vi ban oc, nht la cac nha hoach nh chnh sach, cac nha quan ly doanh nghip va cac nha nghin cu. Xin trn trong gii thiu cun sach cung ban oc. Thang 6 - 1999 NHA XUT BAN CHNH TR QUC GIA

2. LI NOI U Vic xut ban bao cao nay din ra vao mt thi im rt thch hp. Trn khp cac nc ang phat trin va cac nc ang trong thi ky qua , cac chnh phu ang n lc cai cach nn kinh t nc mnh. Tuy nhin, nhiu nc, nht la cac nc ngheo nht, mt s b phn cua nn kinh t vn dai dng chng lai cai cach. Bao cao nay giai quyt mt trong s nhng lnh vc quan trong hn ca: la cac doanh nghip nha nc lam n thua l va hoat ng kem hiu qua; cac doanh nghip nay la ganh nng v cung to ln i vi ngn sach va cac ngun lc khan him cua chnh phu nhiu nc. Nhng doanh nghip nay lam chm tc tng trng, ngn tr vic t do hoa th trng va nh vy trc tip va gian tip han ch nhng n lc trong giam ngheo oi. Da vao mt c s d liu chuyn mn duy nht va nhng nghin cu trng hp chi tit, bao cao nay phn tch loai hnh doanh nghip nha nc ma cac bin phap cai cach a to ra co tac dung nhiu nht. No miu ta cac chng ngai vt to ln ma cac chnh phu phai i mt khi c gng giai th cac doanh nghip nha nc hoc theo cach khac cai thin nng lc hoat ng cua chung, va ch ra cach thc ma cac nha cai cach thanh cng a vt qua nhng chng ngai vt nay. No nhn nhn su sc kinh nghim cng ty va ap dung mt cach sang tao vic phn tch th ch xac nh xem bng cach nao cac hp ng gia gii quan ly va chnh phu co th ong vai tro nh la cng cu cai cach cac doanh nghip. Cui cung, no ra cac ng li chnh sach cn phai c ap dung theo nhng iu kin t nc va doanh nghip khac nhau. Kt qua nghin cu trung tm cua bao cao nay rt ang khch l: mt s chnh phu a thc s vt qua nhng tr ngai nay. Theo ui mt chin lc cai cach toan din, nhng nc nay a thc hin giai th khi nao co th, va cai thin cac bin phap khuyn khch thanh tch hoat ng cua cac doanh nghip con lai trong pham vi quan ly cua chnh phu. Lnh vc mu dch va u t cung a lun i theo chiu hng nay, dn n tc tng trng nhanh hn va em lai nhiu c hi hn cho toan th xa hi. Nhng tai sao nhng chnh phu khac lai khng t nhn hoa hay cai cach cac doanh nghip quc doanh? Bi v chnh tr la mt b phn khng th tach ri cua cai cach, nn mt nghin cu v cai cach trong s hu cng cng khng th loai bo vic phn tch chnh tr. Mt kt qua nghin cu chu cht cua bao cao nay la ch nhng chng ngai vt chnh tr la ly do chu yu khin cho vic cai cach doanh nghip nha nc at c t tin b n nh vy trong thp ky qua. Bao cao nay co mt n lc sang tao nhm g ri va o lng cac yu t cu thanh nhng tr ngai chnh tr i vi cai cach. y la mt ong gop to ln, song chung ti cung lun ghi nh rng tri thc phn tch cua chung ti v cac qua trnh chnh tr, mc du co th la lu i hn, thng khng toan din bng tri thc phn tch v cac lc lng va ng c kinh t. y la mt lnh vc ma trong cng vic phn tch b sung va vic b sung d liu se chc chn nng cao tri thc cua chung ta trong nhng nm ti. Tuy nhin, chung ti tin tng rng muc tiu cua nhng kt qua nghin cu chnh trong nghin cu nay se vn c ung du co trai qua s kim duyt ky lng hay xem xet nh th nao i chng na.

3. LI NOI U iii Chung ti hy vong rng nghin cu c trnh bay trong cun sach nay se cho phep cac nha lanh ao chnh tr, cac nha hoach nh chnh sach va toan b gii nghin cu phat trin thy c mt bc tranh ro rang hn v nhng li ch to ln cua vic cai cach doanh nghip nha nc va, cung quan trong khng kem, cua vic hiu bit tt hn v cach thc khc phuc nhng tr ngai i vi cai cach. Gii quan chc trong kinh doanh la bao cao th t trong mt loat Bao cao nghin cu chnh sach c thc hin vi muc ch ph bin rng rai hn na nhng kt qua cua nghin cu do Ngn hang Th gii thc hin v cac vn chnh sach phat trin. D hiu i vi nhng ngi khng phai la chuyn gia, nhng cun sach trong loat sach nay cung tm cach thuc y vic thao lun trong gii hoc thut va cac nha hoach nh chnh sach v cac muc tiu va cng cu chnh sach cng cng phu hp i vi cac nc ang phat trin. Ging nh cac Bao cao nghin cu chnh sach trc y, bao cao nay la mt san phm cua i ngu nhn vin Ngn hang Th gii; nhng nhn xet trong y khng nht thit phan anh quan im cua cac Ban giam c hay chnh phu cua nhng nhn vin nay. Michael Bruno Pho chu tch, Ban kinh t phat trin, kim Chuyn gia kinh t chnh Ngn hang Th gii. Thang 9-1995.

4. LI NHA XUT BAN LI NOI U NHOM BAO CAO LI CAM N CAC NH NGHA GII THIU VA TNG QUAN iu g tao nn thanh cng trong cai cach cac doanh nghip nha nc? Ky kt hp ng: iu g co tac dung, iu g khng va tai sao iu kin chnh tr cai cach cac doanh nghip nha nc Co th lam g thuc y cai cach va nng cao hiu qua? CHNG I: CAC QUAN CHC VN NG TR TRONG KINH DOANH Bt chp vic giai th ngay cang tng, khu vc doanh nghip nha nc vn ln Doanh nghip nha nc tac ng nh th nao n hoat ng kinh t Kt lun Chu thch CHNG 2: THANH CNG VA THT BAI TRONG CAI CACH DOANH NGHIP NHA NC anh gia s thanh cng va tht bai Nhng c im cai cach nao giup nhn ra cac nha cai cach thanh cng? Vn giai th va cai cach doanh nghip nha nc Phat trin vt cac doanh nghip nha nc: Mt bin phap thay th giai th? Ch ring giai th con cha u Tng cng hoat ng cua cac doanh nghip nha nc thng qua canh tranh Ngn sach ngt ngheo Cai cach khu vc tai chnh Thay i quan h gia cac chnh phu va cac nha quan ly doanh nghip nha nc Kt lun MUC LUC

5. MUC LUC v Phu luc 2.1 Nhng cai cach nhm m ra canh tranh cac th trng doanh nghip nha nc va a ra thc hin nhng han ch cua ch ngn sach ngt ngheo Phuluc 2.2 Cai cach khu vc tai chnh Chu thch CHNG 3: KY KT HP NG: IU G CO HIU QUA, IU G KHNG VA TAI SAO Cac yu t khuyn khch a tac ng ln nhau nh th nao anh hng ti kt qua Hp ng hoat ng: Vi cac nha quan ly cng cng Hp ng quan ly: Vi cac nha quan ly t nhn Hp ng iu chnh: Vi cac chu s hu t nhn Kt lun Chu thch CHNG 4: CHNH TR HOC V CAI CACH DOANH NGHIP NHA NC anh gia iu kin I: s mong mun v chnh tr anh gia iu kin II: tnh kha thi v mt chnh tr cua cai cach doanh nghip nha nc anh gia iu kin III: tnh ang tin cy cua cai cach doanh nghip nha nc Giai thch va d oan thanh cng cua cai cach Kt lun Phu luc 4.1: Chnh tr hoc cai cach doanh nghip nha nc: bng chng b sung Chu thch CHNG 5: CN LAM G THUC Y CAI CACH VA NNG CAO THANH QUA Lam th nao khng nh c la mt nc a sn sang cai cach hay cha Cn lam g nhng nc cha sn sang cai cach doanh nghip nha nc Nhng nc a sn sang cai cach doanh nghip nha nc cn lam nhng g Cn lam g vi cac doanh nghip nha nc khng th giai th Kt lun Chu thch NHNG TAC NG I VI VIN TR NC NGOAI PHU LUC THNG K TAI LIU THAM KHAO HP 1 Vin tr nc ngoai co th h tr nh th nao i vi cai cach cac doanh nghip nha nc 1.1 Doanh nghip nha nc la g? 1.2 H qua phuc li cua vic ban doanh nghip nha nc 1.3 T nhn hoa va nhim 2.1 Cac m hnh s hu cua Trung Quc: khng phai nha nc cung khng thuc t nhn 2.2 Nhng bin phap khuyn khch bn ngoai hoat ng cua doanh nghip: Trng hp khach san Shepheard 2.3 at c nhiu nht t t nhn hoa 2.4 Cac x nghip hng trn cua Trung Quc khac vi cac x nghip quc doanh nh th nao 2.5 Cng khai nhng tr cp b che giu 2.6 Cac doanh nghip nha nc co u ai ln at cac nha ch tao t nhn n

6. GII QUAN CHC TRONG KINH DOANH vi 2.7 Nhng vai tro cua mt h thng tai chnh phat trin lanh manh trong cai cach doanh nghip nha nc 2.8 anh gia s phat trin cua khu vc tai chnh 2.9 Khu vc tai chnh va cai cach doanh nghip nha nc: trng hp cua Ba Lan 2.10 H thng iu tit tai chnh yu kem co th pha hoai qua trnh t nhn hoa: trng hp Chil 3.1 anh gia hoat ng cua doanh nghip nha nc: v cac muc tiu xa hi th sao? 3.2 Hp ng hoat ng Trung Quc 3.3 Kinh nghim v hp ng quan ly cua Xri Lanca 3.4 iu tit khung gia va muc tiu 4.1 Cac ch s v t chc lai lin minh - trng hp Mhic 4.2 Cai cach doanh nghip nha nc Trung Quc 4.3 n bu cho nhng ngi b thit v cai cach trong cai cach doanh nghip nha nc cua Chil 4.4 T nhn hoa hang loat bng c phiu tai cng hoa Sec 4.5 o lng tnh ang tin cy 4.6 Giam ham cai cach: nhng can tr hanh ng i vi c quan hanh phap tai Chil 5.1 Lam cho t nc tr nn sn sang cai cach 5.2 Nhng cam by co th cua t nhn hoa 5.3 Nhng bao am va t nhn hoa BANG 1. Cac iu kin khng c ap ng cac nc cai cach doanh nghip nha nc kem thanh cng hn 1.1 Giai th cac nc ang phat trin 1980-1993 1.2 Doanh thu t giai th cac nc ang phat trin theo khu vc va nganh, 1988-1993 (ty USD) 2.1 Mi hai nc thc hin cai cach doanh nghip nha nc 2.2 Cac nc cai cach thanh cng lai giai th doanh nghip nhiu hn 2.3 T nhn hoa trong cac nganh cng nghip 2.4a Tnh hnh canh tranh trong nc trc cai cach, cac nganh cng nghip la chon 2.4b Tnh hnh canh tranh trong nc sau cai cach (1994), cac nganh cng nghip la chon 2.5 anh gia canh tranh nc ngoai 2.6 Nhng chuyn khoan cua chnh phu cho cac doanh nghip nha nc (1978-1991) va iu tit gia ca 2.7 Nhng cai cach v t chc doanh nghip nha nc trong nhng nm 1980 3.1 S lng hp ng hoat ng cac nc ang phat trin, theo nganh 3.2 Cac doanh nghip c nghin cu 3.3 So sanh cac c trng ch tiu 3.4 So sanh cac ng c khuyn khch trong hp ng 8.5 V du v vic chnh phu tht ha hoan toan hay mt phn 3.6 So sanh hoat ng vi cac c trng hp ng la chon 3.7 Cac hp ng quan ly, theo nc 3.8 Hp ng quan ly, theo nganh 3.9 Mu hp ng quan ly 3.10 Tom tt kt qua 3.11 Anh hng cua vic la chon va cp vn i vi hoat ng cua hp ng 3.12 Gia tr t nhn hoa c s ha tng trong thi gian gn y cac nc ang phat trin 3.13 Mu cac nc co khu vc t nhn tham gia vao nganh vin thng 3.14 Cac ch s cht lng dch vu vin thng thuc va sau khi cai cach

7. MUC LUC vii 3.15 Cac c ch tit l thng tin v nganh vin thng 3.16 iu tit gia ca cac nc mu 3.17 Cac c quan thc hin vic iu tit: tnh trung lp, quyn cng ch thc thi va ky nng cua ho 4.1 iu kin I cai cach doanh nghip nha nc: s mong mun v chnh tr 4.2 Nhng c tnh v tnh trang d tha bin ch tai cac doanh nghip nha nc 4.3 iu kin II cai cach doanh nghip nha nc: tnh kha thi v mt chnh tr 4.4 iu kin III i vi cai cach doanh nghip nha nc: tnh ang tin cy 4.5 Cac iu kin khng c thoa man tai cac nc cai cach doanh nghip nha nc kem thanh cng hn Bang phu luc A.1 Ty trong cua cac doanh nghip nha nc trong hoat ng kinh t, 1978-1991 A.2 Ty trong cua cac doanh nghip nha nc trong hoat ng kinh t phi nng nghip, 1978-1991 A.3 Ty trong cua u t doanh nghip nha nc trong tng u t ni a, 1978-1991 A.4 Ty trong cua u t doanh nghip nha nc trong tng san phm quc ni, 1978-1991 A.5 Ty trong cua cac doanh nghip nha nc trong vic lam, 1978-1991 A.6 Ty trong cua can cn tng th doanh nghip nha nc trc khi co cac chuyn khoan, 1978-1991 A.7 Ty trong cua cac lung tai chnh thun t chnh phu n cac doanh nghip nha nc trong tng san phm quc ni, 1978-1991. A.8 Ty trong cua doanh nghip nha nc trong tng tn dung ni a, 1978-1991 A.9 Ty trong cua tng tn dung ni a cho cac doanh nghip nha nc trong tng san phm quc ni, 1978-1991 A.10 Ty trong cua cac doanh nghip nha nc trong tng n nc ngoai, 1978-1991 A.11 Ty trong n nc ngoai cua cac doanh nghip nha nc trong tng san phm quc ni, 1978-1991 Biu 1 Cy s quyt nh v cai cach doanh nghip nha nc 1.1 Ty trong u t cua cac doanh nghip nha nc trong tng u t ni a, theo khu vc 1.2 Ty trong cac doanh nghip nha nc trong GDP, theo khu vc 1.3 Ty trong vic lam cua cac doanh nghip nha nc trong tng vic lam, theo khu vc 1.4 Ba thc o tm quan trong cua doanh nghip nha nc trong cac nn kinh t co thu nhp thp 1.5 N lc nhm ngn chn nhim 1.6 Cac mc nhim nc theo tui tho va s hu cua cng ty, Innxia 1.7 Tit kim cua cac doanh nghip nha nc tr u t

8. GII QUAN CHC TRONG KINH DOANH viii 1.8 Chuyn giao tai chnh thun n cac doanh nghip nha nc, ty trong trong GDP 1.9 Ty trong cua cac doanh nghip nha nc trong tng tn dung ni a 1.10 Ty trong cua cac doanh nghip nha nc trong tng n nc ngoai 1.11 Tr cp hoat ng cng khai cho cac doanh nghip nha nc 1.12 Ch s hoat ng cua doanh nghip nha nc cac nc ang phat trin 2.1 Hoat ng tai chnh cua cac doanh nghip nha nc 2.2 Nng sut cua cac doanh nghip nha nc 2.3 Ty l phn trm cua tit kim tr u t trong tng san phm quc ni 2.4 Trung Quc: Ty l tng trng theo loai hnh s hu 2.5 Trung Quc: Phan ng cua khu vc nha nc i vi canh tranh t khu vc ngoai quc doanh 2.6 Nhng ch s phat trin khu vc tai chnh, 1991 3.1 Hoat ng trc va sau khi ky hp ng: Mc li nhun rong trn tai san a c anh gia lai 3.2 Hoat ng trc va sau khi ky hp ng: nng sut lao ng 3.3 Hoat ng trc va sau khi ky hp ng: nng sut toan b cac yu t san xut 3.4 Nhng thay i trong hoat ng sau khi ky hp ng hoat ng 3.5 Vic thc hin cac hp ng quan ly: tom tt kt qua 3.6 Anh hng cua hp ng i vi c cu thu lao, quyn t chu va thi han hoat ng 3.7 Cai cach nganh vin thng: anh hng ti vic m rng mang li nng sut lao ng va li nhun 4.1 Cac lung vin tr rong cho Ai Cp 4.2 Cac lung vin tr rong cho Xngan 4.3 Tinh gian lao ng tai cac doanh nghip nha nc chon loc 4.4 Ganh: Tnh hnh ct giam vic lam k hoach va thc t tai cac doanh nghip nha nc 5.1 Cy s quyt nh v cai cach doanh nghip nha nc BIU HP 1.2 Anh hng phuc li cua vic ban cac doanh nghip nha nc 1.3 S ong gop cua cac doanh nghip nha nc va cac cng ty t nhn vao vic gy nhim Braxin 2.8 Phat trin khu vc tai chnh, 1991

9. ng u nhom bao cao nay la MARY SHIRLEY. Cac ng tac gia Chu yu la Ahmed Galal va Mary Shirley; Philip Keefer la tac gia chnh cua chng 4. Cac oan da chu yu vao cng trnh cua Asli Demirguc kunt va Ross Levine (tai chnh), ALan Gelb va I.J.Singh (cac nn kinh t ang chuyn i) va Hafeez Shaikh (cac hp ng quan ly). Bharat Nauryal a bin soan phu luc thng k va h tr v mt nghin cu; Luke Haggarty vit nhiu hp va h tr v mt nghin cu. Abdalla Gergis, Rebecca Hife va Clemencia Torres h tr trong nhng lnh vc khac. Herbert Baer vit hp 2.9, Gerald Caprio vit hp 5.3 va David Wheeler vit hp 1.3. Bao cao nay c thc hin di s ch ao cua Lyn Squire va Michael Bruno. Lawrence Macdonald la bin tp vin chnh. ng u nhom san xut - bin tp bao cao nay la Jenepher Moseley, vi s h tr cua Luke Haggarty, Audrey Heiligman va Bill Moore. Polly Means tao cac hoa. Alfred Imhoff c vn b sung v bin tp. ng u nhom nhn vin h tr la Zeny Kranzer va bao gm Damele Evans, Bill Moore va Paulina Sin tim - Aboagye. NHOM BAO CAO

10. Nhiu ca nhn bn trong va bn ngoai ngn hang th gii a co nhng ong gop va bnh lun v cung quy bau. Li cam n c bit xin danh cho Ban cac vn tai chnh thuc Quy tin t quc t v s giup v c s d liu va danh cho Ban c vn bn ngoai cua chung ti - Robert Bates, Heba Handoussa, Moises Naim, David Newbery, Lawrence H.Summers, Vito Tanzi, John Vickers, John Waterbury va Oliver Williamson - v s hng dn va nhng bnh lun cua ban nay. S cam n c bit cung danh cho Robert Klitgaard, Douglas North va Raymond Vernon v nhng nhn xet cua ho. Nhiu nhn vin Ngn hang a ong gop nhng bnh lun quy gia. Chung ti xin c bit cam n Lu ca Barborne, Harry Broadman, Eliana Cardoso, Maureen Cropper, Marinela Dado, Shanta Deveragan, Willam Easterly, Jefferey Hammer, Ulrich Hewer, Ishrat Husain, Magdi Iskander, Emmanuel Jimenez, Hyung-ki Kim, Robert Lacey, Muthukumara Mani, Martha de Melo, John Nellis, Robert Picciotto, Lant Pritchett, Enrique Rueda-sabater, Joanne Salop, Luis Servin, Ulrich Thumm, Paulo Vieira Da Cunha va Douglas Webb. Rt nhiu tai liu khoa hoc c s v gia c thc hin cho bao cao nay la cua Arup Banerji (lao ng), Ed Campos (kinh t chnh tr), Nichola Dyer Cisse (hp ng hoat ng), Robert Cordon (nghin cu trng hp), Hadi Esfahani (kinh t chnh tr), Gunnar Fors (mu dch), Gyimah-boadi (nghin cu trng hp), Song Dae Hee (nghin cu trng hp), William Heller (kinh t chnh tr), Rolf Luders (nghin cu trng hp), Mathew McCubbins (kinh t chnh tr), Vedot Milor (nghin cu trng hp), Richard Sabot (lao ng), Luis Servin (kinh t v m), Andres Solimano (kinh t v m), Raimundo Soto (kinh t v m), Pankaj Tandon (th trng san phm) va Bruce Tolentino (nghin cu trng hp). LI CAM N

11. Cac nn kinh t thu nhp thp va thu nhp trung bnh i khi c cp trong bao cao nay nh la cac nn kinh t ang phat trin. Vic s dung thut ng nay rt tin li; no khng h ham y rang tt ca cac nn kinh t nhom nay ang kinh qua cung mt loai hnh phat trin hoc cac nn kinh t khac a at ti mt giai oan phat trin cao hn hoc giai oan phat trin cui cung. Vic phn loai theo thu nhp khng nht thit phan anh a v phat trin. Tng t, thut ng cac nn kinh t cng nghip a c s dung cho cac nn kinh t thu nhp cao va khng ham y rng cac nc thuc cac nhom khac la khng c cng nghip hoa, cung khng ham y rng cng nghip la yu t quyt nh duy nht cua phat trin kinh t. CAC NHOM KINH T Cac nn kinh t thu nhp thp la cac nn kinh t co thu nhp bnh qun u ngi nm 1992 la 675 la tr xung. Cac nn kinh t thu nhp trung bnh la cac nn kinh t co thu nhp bnh qun u ngi nm 1992 at t 676 la n 8355 la. Cac nn kinh t ang phat trin la cac nn kinh t co thu nhp bnh qun u ngi nm 1992 at 8.355 la tr xung. Cac nn kinh t cng nghip la cac nn kinh t co thu nhp bnh qun u ngi nm 1992 at 8.356 la tr ln. CAC NHOM A LY Sau y la nhng hng dn cho cac nhom phn tch theo khu vc a ly c s dung trong bao cao nay. Mt s tnh toan, biu va bang s dung cac nh ngha a ly khac nhau bi v chung da vao cac tp hp d liu khac nhau. Cn phai xem xet ky cac ngun co c thanh phn nhom chnh xac. Chu Phi noi chung bao gm tt ca chu Phi. Nam Xahara chu Phi la khng tnh cac nc Bc Phi nh Ma rc, Angiri, Tuynidi, Li bi va Ai Cp. Chu A bao gm Nam A, ng Nam A va Thai Bnh Dng, va cac nn kinh t khng trong giai oan qua Trung A. CAC NH NGHA

12. GII QUAN CHC TRONG KINH DOANH xii My Latinh la cach goi vn tt cho My Latinh va Carib; bao gm GNP tt ca cac nn kinh t chu My va Carib nm pha nam nc My. Cac nn kinh t La cac nn kinh t xa hi chu ngha trc y Trung va ng u, Trung A va chuyn i Trung Quc. Pham vi cua d liu khng th bao gm tt ca cac nc trong mi nhom. Xem phn chu thch ky thut phu luc thng k bit thm thng tin v cac nc cu th trong cac nhom khac nhau. CHU THCH D LIU Cac d liu lch s trong cun sach nay co th khac vi d liu trong cac xut ban phm khac cua Ngn hang Th gii nu nh co cac d liu ang tin cy hn, nu nh mt nm c s khac c s dung cho cac d liu v gia khng i, hay nu cac nc c phn loai theo cach khac. Ty la 1.000 triu. la ($) la ng la My theo hin gia tr phi c xac nh theo cach khac. Dong vin tr thun la gia tr giai ngn thc t cua cac khoan thanh toan chu yu + lai sut. BAN CHU GIAI NHNG CH VIT TT ADB Ngn hang phat trin chu A ADI Cac ch s phat trin chu Phi (WB) AFDB Ngn hang phat trin chu Phi CFA ng franc CFA, mt loai tin t c bit n Ty Phi nh la ng franc cua Cng ng tai chnh chu Phi va c bit n Trung Phi nh la ng franc cua Hp tac tai chnh Trung Phi CPI ch s gia tiu dung DFI u t trc tip nc ngoai. ECU n v tin t chu u GATT Hip nh chung v thu quan va thng mai GDP Tng san phm quc ni GNP Tng san phm quc dn IBRD/IDA Ngn hang tai thit va phat trin quc t/ Hip hi phat trin quc t (WB) IDB Ngn hang phat trin lin My IMF Quy tin t quc t NAFTA Hip nh mu dch t do Bc My OECD T chc hp tac va phat trin kinh t

13. CAC NH NGHA xiii ROA Ty sut li nhun trn tai san UNDP Chng trnh phat trin Lin hp quc TFP Nng sut toan b cac yu t san xut TVE X nghip hng trn (Trung Quc) S-I Tit kim tr u t SOE Doanh nghip nha nc WTO T chc mu dch th gii (t chc k tuc GATT)

14. Gii quan chc hin nay vn tham gia vao cac hoat ng kinh doanh. Mc du a qua hn mt thp ky n lc chuyn i vi s ng tnh gia tng va ngay cang co nhiu y kin cho rng chnh phu hoat ng kem hiu qua hn so vi khu vc kinh t t nhn trong mt loat cac hoat ng, th cac doanh nghip nha nc cac nc ang phat trin vn chim mt ty phn ln gn bng vi ty phn cua 20 nm trc y. Trn thc t, nh cac s liu nu ra trong nghin cu nay, khu vc kinh t nha nc ch giam i cac nc xa hi chu ngha trc y va mt s nc co thu nhp trung bnh. hu ht cac nc ang phat trin, c bit la cac nc ngheo nht, hn bao gi ht, gii quan chc vn iu hanh phn ln nn kinh t. Cac cng chc chnh phu iu hanh song bac Gana, san xut banh ngot Ai Cp, lp rap ng h n , san xut mui mo Mhic, dim Mali, va du n ong chai Xngan. Tuy nhin, nhiu nc ang phat trin, nhng nc vn tip tuc ung h khu vc kinh t nha nc rng ln, cac doanh nghip nha nc lam n kem hiu qua a gy nn tnh trang thm hut ngn sach, can tr tng trng kinh t va lam cho ngi dn kho thoat khoi oi ngheo. Hay xem xet nhng thc trang sau: nhiu nc ang phat trin, cac doanh nghip nha nc hp thu mt lng vn ln ma lng vn nay se tt hn nu c u t vao cac nganh dch vu xa hi c ban. Tandania, ngn sach nha nc cung cp cho cac doanh nghip nha nc tng ng khoang 72% ngn sach cua nha nc danh cho nganh giao duc va bng 150% cho nganh y t. Doanh nghip nha nc thng chim mt ty phn khng cn i v tn dung, chen ep khu vc t nhn trong vic vay vn. Bnglaet, cac doanh nghip nha nc chim ti 1/5 tn dung trong nc, tuy nhin san phm cua cac doanh nghip nha nc lai ch chim cha n 3% GDP. Cac doanh nghip nha nc thng gy nhim nhiu hn cac doanh nghip t nhn. Chng han, Innxia, trn mt n v san phm, cac doanh nghip nha nc lam nhim ngun nc cao hn 5 ln so vi cac doanh nghip t nhn cung quy m, cung thi gian hoat ng va hoat ng trong cung lnh vc. Nng cao hiu qua hoat ng cua cac doanh nghip nha nc, du ch mc khim tn, v c ban cung co th giam, va trong nhiu trng hp, loai tr c thm hut tai chnh hu ht cac nc ang phat trin. Ai Cp, P ru, Xngan va Th Nh Ky, ch vi vic giam 5% chi ph hoat ng cua cac doanh nghip cung a giam c thm hut tai chnh khoang 1/3. Nhiu chnh phu a cng b k hoach ban cac doanh nghip nha nc va cai thin hoat ng cua cac GII THIU VA TNG QUAN

15. GII QUAN CHC TRONG KINH DOANH 2 doanh nghip vn con nm trong tay chnh phu, nhng ch co mt s t nc ang phat trin thu c kt qua kha quan. Qua nghin cu, chung ti a nhn thy: Cac nc ang phat trin, khng k cac nn kinh t ang chuyn i, trung bnh mt nm ch giai th c ba doanh nghip nha nc, trong khi phn ln cac nc nay co ti hang trm doanh nghip. Mc du mc thm hut tai chnh cac doanh nghip nha nc a giam, song vn la mt ganh nng ang k i vi h thng ngn hang va tai chnh cac nc ang phat trin. Tuy a ban mt s doanh nghip rt ln, ty phn cua cac doanh nghip nha nc cac nn kinh t th trng ang phat trin vn duy tr mc kha cao, k t nm 1980, khoang 11% GDP, con ty phn nay cac nc cng nghip la 7-9%. Khu vc kinh t nha nc cang ln hn va nhng vn co lin quan n khu vc nay cang nghim trong hn trong th gii nhng nc ngheo nht, ni ma cac doanh nghip nha nc chim ti 14% GDP. Co th noi, tuy nhng thanh tu at c qua vic t nhn hoa cac doanh nghip nha nc va cac cuc cai cach khac la rt quan trong, song rt t nc thanh cng trong vic cai cach cac doanh nghip nha nc. Tai sao lai khng co nhiu nc hn thc hin cai cach cac doanh nghip nha nc? Co g khac nhau gia mt s t nc thc hin va nhiu nc khng thc hin? u la nhng can tr v mt chnh tr i vi cai cach va lam sao vt qua c nhng can tr ? Lam th nao cac nha lanh ao va cac nha hoach nh chnh sach cac nc ang phat trin y nhanh cng cuc cai cach va tng kha nng thanh cng. Va cui cung, vai tro cua s tr giup nc ngoai la nh th nao? la nhng vn ma cun sach nay phai giai ap. lam c iu nay, chung ti a xem xet cac vn kinh t nay sinh khi gii quan chc tham gia vao cac hoat ng kinh t - co ngha la, khi cac chnh phu s hu va iu hanh cac doanh nghip ma le ra nn cho t nhn lam va nhng can tr v chnh tr cn phai khc phuc. Chung ti khng co y noi rng gii quan chc gy ra nhng sai lm nay. Ngc lai, chung ti thy rng vic chuyn i hay thc hin mt s cai cach khac i vi cac doanh nghip nha nc khng th thanh cng c nu khng co mt gii quan chc hu hiu. Vic yu cu gii quan chc am nhim nhng cng vic ma gii t doanh co th lam tt hn a chim phn ln tm tr va sc lc cua gii quan chc cac nc ang phat trin, lam chch hng s chu y cua ho ra khoi nhng vn ma le ra ho phai quan tm. Gii quan chc hoat ng kinh t kem hiu qua khng phai la do ho khng co kha nng (ho co kha nng), ma la do ho phai ng u vi nhng muc tiu trai ngc nhau va nhng bin phap khuyn khch sai lm, nhng muc tiu va bin phap co th lam xao nhang va nan ch ngay ca nhng cng chc nha nc toan tm va co kha nng nht. Vn khng phai la con ngi ma la th ch, khng phai la cht xam cua gii quan chc ma la nhng thc trang ma ho thy mnh trong o vi t cach la nhng quan chc tham gia vao hoat ng kinh t. Chung ti bt u nghin cu cua mnh bng vic o lng pham vi va tac ng kinh t cua khu vc kinh t nha nc cac nn kinh t ang phat trin. Nh a nu trn, chung ti thy rng, cac doanh nghip nha nc vn ong vai tro rt ln cac nc ang phat trin va khu vc to ln nay a gy ra nhng tac ng tiu cc n tng trng (chng I). tm hiu s khac nhau gia mt s t nc thanh cng va nhiu nc khng thanh cng, tip theo chung ti a khao sat nhng n lc cai cach cac doanh nghip nha nc 12 nc ai din cho cac khu vc va nhng bai hoc tiu biu nht. iu tra chon mu cua chung ti c thc hin trn chn nn kinh t th trng ang phat trin (gm Chil, Ai Cp, Gana, n , Mhic, Philippin, Han Quc, Xngan va Th Nh Ky) va ba nn kinh t chuyn i (Trung Quc, Cng hoa Sec va Ba Lan). Chung ti thy rng, nhng nc nao nng cao hiu qua hoat ng cua cac doanh nghip nha nc u ap dung mt s bin phap nh giai th (divestiture), canh tranh, ngn sach cng va cai cach tai chnh. Ngoai ra, ca 12 nc nay u c gng cai thin c cu khuyn khch bng vic thay i mi quan h gia chnh phu va cac doanh nghip nha nc, nhng bin phap khuyn khch nay kho ma co th phat huy hiu qua nu thc hin ring re (chng 2). Chung ti thy rng, nng cao hiu qua cac doanh nghip nha nc hay kim soat vic t nhn hoa oi hoi phai co mt c cu khuyn khch. Hay noi mt cach khac, hp ng gia chnh phu va gii quan ly cac doanh nghip nha nc, gia chnh phu vi gii quan ly t nhn hoa,

16. GII THIU VA TNG QUAN 3 hay gia chnh phu vi cac ng chu cac doanh nghip thuc nhng nganh c quyn nhng a c t nhn hoa, chu s iu tit cua chnh phu phai c soan thao lai nhm muc ch thuc y ca hai pha nng cao hoat ng cua mnh (chng 3). Gp tt ca cac yu t lai vi nhau, phn tch nay cho thy rng giai th va cac cai cach khac thc s co th nng cao hiu qua cua cac doanh nghip nha nc, nhng vn la ch ch co mt s t chnh phu chp nhn nhng chnh sach cn thit cho cai cach c thanh cng. Tai sao lai khng co nhiu chnh phu hn ap dung nhng chnh sach nay? giai ap, chung ti a khao sat cac iu kin v mt chnh tr tin hanh cai cach cac doanh nghip nha nc 12 nc trong iu tra mu, tm ra nhng tr ngai chnh tr va nhng bin phap ma cac nc cai cach thanh cng ap dung vt qua nhng tr ngai (chng 4). Cac nha hoach nh chnh sach va cng ng phat trin co th lam g y nhanh tin trnh cai cach? Chng cui cua chung ti da vao cac kt qua nghin cu cua cng trnh trc xy dng cy quyt nh cho cac nha cai cach s dung nhm khng nh liu mt nc a sn sang cai cach hay cha va lam th nao tin hanh cai cach trong tng trng hp (chng 5). Chung ti kt lun bng phn trnh bay nhng phng cach ma vin tr nc ngoai co th h tr cho cai cach. oan con lai trong phn m u va phn tng quan se nu bt cac lun im va cac phat hin trong tm cua cun sach t chng 2 tr v sau. IU G TAO NN THANH CNG TRONG CAI CACH CAC DOANH NGHIP NHA NC? tm hiu s khac nhau gia cac doanh nghip nha nc thanh cng, u tin chung ti cn o lng mt cach khach quan s thanh cng. Chung ti nu ra ba ch s khach quan: li nhun tai chnh, hiu sut lao ng va mc thm hut tit kim tr u t cua cac doanh nghip nha nc (v phn thao lun chi tit nhng bin phap nay, xem chng 2). Da trn nhng ch s nay, chung ti thy rng Chil, Han Quc va Mhic thu c nhng kt qua tt nht; khu vc kinh t quc doanh cac nc nay hoat ng tt hn so vi cac nc khac va con co th tt hn na trn c s a hoat ng tt nay. Cac nc Ai Cp, Gana va Philippin cho thy kt qua mc trung bnh, con n , Xngan, Th Nh Ky cho kt qua kem nht. Mc du chung ti thiu cac s liu co kha nng i chiu xp hang cac nn kinh t chuyn i, sang mt s ch s ring le cung a cho thy Trung Quc, Cng hoa Sec va Ba Lan co kt qua mc trung bnh. iu g co th giai thch cho s khac bit nay? tm hiu, chung ti a xem xet pham vi ma tng nc trong iu tra mu cua chung ti a ap dung nm bin phap cai cach ma cac nha ly lun kinh t va cac nha thc hin cai cach a xut rng rai. Cac bin phap la giai th, canh tranh, ngn sach cng, cai cach khu vc tai chnh va nhng thay i trong mi quan h co tnh th ch gia chnh phu vi cac doanh nghip nha nc. Chung ti nhn thy rng nhng nc cai cach thanh cng hn chnh la v ho a ap dung tt ca nm bin phap nay. Trn thc t, ho a ap dung nhng bin phap nay khng ch nh nhng s la chon ring re ma nh nhng bin phap co tnh h tr ln nhau trong mt chin lc tng th. Cac nc khac trong iu tra mu cua chung ti thu c t kt qua hn la do ap dung cac bin phap cai cach nay mt cach n le va theo mt chin lc kem tnh tng th. Nhng cach thc ma cac nc cai cach thanh cng, cac nc co kt qua pha trn va cac nc kem thanh cng dung ap dung mi trong s nm bin phap di y la nh sau: Cac nc cai cach doanh nghip nha nc thanh cng ap dung bin phap giai th nhiu hn, c bit la nhng ni ma quy m ban u cua khu vc kinh t nha nc la ln. Cac nc cai cach doanh nghip nha nc thanh cng ap dung bin phap canh tranh nhiu hn. Ho tin hanh t do hoa thng mai, ni long nhng han ch v hai quan va chia nho cac doanh nghip ln. Cac nc cai cach doanh nghip nha nc thanh cng tht cht hn ngn sach cac doanh nghip nha nc. Ho giam hoc ngng cung cp ngn sach trc tip, tip cn tn dung trn c s thng mai hn, hoan thin cac quy ch v gia ca i vi nhng nganh co tnh c quyn, giam hoc ct hn cac khoan bao cp tra hnh.

17. GII QUAN CHC TRONG KINH DOANH 4 Cac nc cai cach doanh nghip nha nc thanh cng a tin hanh i mi trong lnh vc tai chnh. Ho tng cng giam sat va iu chnh, ni long nhng kim soat v lai sut, va giam tn dung trc tip. Ho cung ni long cac hang rao hai quan va t nhn hoa cac ngn hang khi ma cai cach cac doanh nghip nha nc va cai cach iu chnh giam sat ang trong qua trnh thc hin. iu ngac nhin la cac nc cai cach thanh cng va khng thanh cng u c gng hoan thin c cu khuyn khch bng cach thay i mi quan h gia cac chu doanh nghip nha nc vi chnh phu. Cac nc cai cach thanh cng nht va cac nc kem thanh cng nht u thanh lp nhng c quan giam sat mi, nng cao quyn t chu trong quan ly va ky kt nhng vn ban cam kt hoat ng ro rang. Tai sao nhng c gng dng nh ging nhau nhm thay i cac mi quan h gia cac chu doanh nghip nha nc vi chnh phu lai a ra nhng kt qua khac nhau? Mt phn la bi v nhng cuc cai cach th ch nh vy ch thc hin c trong mi lin h vi cac cuc cai cach khac a nu trn. Ngoai ra, co th co nhng s khac nhau trong ng li ma cac nc ra va thc hin nhng thay i ch co th cho thy kt qua da trn nhng phn tch cp doanh nghip mt cach chi tit. tm li giai ap, chung ti a phn tch nhng cach ma cac chnh phu a soan thao lai cac hp ng cua mnh vi cac chu doanh nghip nha nc, vi cac nha quan ly t nhn a ky cam kt quan ly cac doanh nghip nha nc, va vi cac chu doanh nghip c quyn a c t nhn hoa va co iu tit. KY KT HP NG: IU G CO TAC DUNG, IU G KHNG VA TAI SAO Mi mi quan h gia chnh phu vi mt ng giam c mt doanh nghip nha nc, hay gia chnh phu vi nhng ngi quan ly t nhn cac tai san cua nha nc, hay gia chnh phu vi chu cua mt nganh c quyn t nhn, co iu tit trong cac hp ng ky kt, co th c coi nh mt vn ban thoa thun gia chnh phu va pha bn kia da trn c s cung chia se li nhun. Cac hp ng thanh vn c xy dng ch i vi mt ty l nho cac doanh nghip nha nc trn toan th gii, nhng vic s dung chung ngay cang tng. Cac nc thng s dung cac hp ng thanh vn cho nhng hoat ng co tnh quan trong va cp thit nht, chng han nh trong cac nganh ha tng c s co tnh c quyn (in, nc va vin thng), mt s nganh xut khu quan trong va thu li nhun ln (nh che Xri Lanca, vang Gana, va khach san Ai Cp). Tuy nhin, iu ma moi ngi t bit n la liu nhng hp ng nay co hiu lc hay khng, u la nhng hp ng co tnh thanh cng, hay loai hp ng nao co hiu qua nht trong tnh hung nao. Nghin cu cua chung ti (chng 3) tp trung vao ba loai hp ng sau: Cac hp ng hoat ng (performance contracts), loai hp ng nh ra mi lin h gia chnh phu va cac cng chc chnh phu iu hanh mt doanh nghip nha nc. Cac hp ng quan ly (management contracts), loai hp ng xac nh mi quan h gia chnh phu vi mt cng ty t nhn c ky kt quan ly mt doanh nghip nha nc. Cac hp ng iu chnh (regulatory contracts), loai hp ng bao gm nhng quy nh va phap lut nh ra mi quan h gia chnh phu va ng chu cua mt nganh c quyn a c t nhn hoa va chu s iu tit. i vi mi loai hp ng, trc ht chung ti tin hanh mt iu tra mu gm cac doanh nghip ma hp ng a nng cao c hiu qua hoat ng. Sau , tm hiu s khac nhau v kt qua, chung ti a phn tch xem tng hp ng a giai quyt va khng giai quyt c nhng vn g trong ba lnh vc: thng tin, thng va phat, va cam kt. Chung ti a thy rng cac hp ng hoat ng la kem hiu qua nht. Cac hp ng quan ly hoat ng tt hn, nhng ch trong nhng tnh hung c nu di y. Cac hp ng iu chnh, khi a c thit k mt cach hoan hao va c thc hin, a co kt qua tt i vi cac doanh nghip trong cac th trng c quyn. Noi tom lai, s tham gia cua t nhn trong s hu va quan ly cang ln, doanh nghip cang hoat ng

18. GII THIU VA TNG QUAN 5 co hiu qua. Phn tch cua chung ti cho thy rng, iu la do cac chu s hu va quan ly t nhn, khng ging nh cac ng nghip pha chnh phu, co th kp thi nm bt li nhun nu nh hoat ng cua doanh nghip c nng cao; ap ng vi nhng khuyn khch ho a lam vic tch cc hn cac nha quan ly cua chnh phu va thu c nhng kt qua tt hn. Chung ti xin tom tt nhng kt qua nghin cu chnh i vi tng loai hp ng di y. Cac hp ng hoat ng t tao ra c nhng khuyn khch va co th gy hai nhiu hn la li Cac hp ng hoat ng hin nay c s dung 33 nn kinh t ang phat trin. Phn tch cua chung ti da trn iu tra mu 12 cng ty thuc sau nc khac nhau ch ung h phn nao gia thuyt cho rng cac hp ng nay giup nng cao c hoat ng cua cac doanh nghip nha nc. Ch ba trong s 12 cng ty c nghin cu nay chng to s quay vong trong nng sut toan b yu t san xut (TFP) sau khi hp ng a c ap dung (Cng ty nc Gana, in Mhic va Cng ty vin thng Xngan), sau cng ty tip tuc chiu hng trc y, va ba cng ty hoat ng kem i so vi trc khi ap dung nhng hp ng nay. Ty sut li nhun trn tch san giam i i vi ba cng ty nay, s con lai khng co thay i g ang k. Tai sao cac hp ng hoat ng lai to ra kem hiu qua nh vy? Chung ti nhn thy rng, nhng hp ng nay a khng cai thin va, trong mt s trng hp, con lam trm trong thm c cu khuyn khch vn yu kem ma cac nha quan ly pha chnh phu vp phai. Thc ra, cac hp ng hoat ng a khng giai quyt c ba vn v hp ng. Cac hp ng nay a khng han ch c li th thng tin cua cac nha quan ly; thay vao o, cac nha quan ly a co th s dung kin thc cua mnh v cng ty thng lng nhng muc tiu ma ho co th d dang at c. Tng t, cac hp ng hoat ng t bao gm cac vn v thng hay phat ma nhng iu nay le ra co th thuc y cac nha quan ly hay b may lam vic c gng hn. Khi ma nhng phn thng bng tin c a ra, chung t co tac dung bi v chung khng lin quan g n s hoat ng tt hn; nhng khuyn khch co tnh cht ha hen khac, chng han nh quyn t chu trong quan ly ln hn, thng khng c a ra; va nhng hnh thc phat do hoat ng kem, chng han nh sa thai hay giang cp, lai hu nh khng c ap dung. Cui cung, trong cac iu khoan cua hp ng, cac chnh phu cho thy co t s cam kt va thng hay vi pham nhng iu khoan quan trong nht. iu nay cang thuc y cac nha quan ly s dung li th thng tin at c nhng muc tiu d dang. Nhng vn nay co th thy trong hp ng hoat ng trong Cng ty in Xngan. Hp ng bao gm 22 tiu ch anh gia hoat ng, nhng khng thy cp cac giai thng cho cac nha quan ly nu ho hoan thanh cac nhim vu; hn na, cac nha iu tit chnh phu lai khng co quyn ap dung cac hnh phat mt cach hu hiu. Cui cung, mc du cac chnh phu a ha hen se hanh ng giup cho cng ty co th at c cac muc tiu, chng han nh buc cac doanh nghip nha nc khac thanh toan ht cac hoa n tin in, nhng nhng li ha hen thng khng c thc hin. Cng ty phai ganh chu s sa sut trong san xut. Trn thc t, cung vi mt s doanh nghip khac trong iu tra mu cua chung ti, dng nh hp ng nay ch lam xu thm hoat ng cua cng ty. Cac hp ng quan ly co hiu lc, song khng c ap dung rng rai Cac hp ng quan ly tuy khng c ap dung rng rai nhng noi chung chung to ra thanh cng ni ma ngi ta c gng thc hin chung. Chung ti a s dung phng phap xac nh trn mt pham vi tng i rng (xem chng 3) va ch tm thy 150 hp ng quan ly (gm 44 hp ng trong nganh khach san do mt s cng ty quc t ln quan ly, s con lai tp trung vao nganh nc va nng nghip). Phn tch cua chung ti v cac hp ng quan ly cua 20 hang thuc 11 nc trn th gii cho thy co li nhun va hiu qua san xut hai trong s ba trng hp. Nhng hp ng quan ly thanh cng co c im g? Va, nu chung lun thanh cng, tai sao chung lai khng c ap dung nhiu hn? Phn tch nhng cach ma cac hp ng thanh cng t ra nhng vn v thng tin, thng phat va cam kt co th tra li c ca hai cu hoi trn.

19. GII QUAN CHC TRONG KINH DOANH 6 u ma cac hp ng quan ly thanh cng, o cac chnh phu s dung canh tranh han ch thng tin cua quan ly. Trong s 13 hp ng quan ly thanh cng, co 10 hp ng lin quan n cac doanh nghip nha nc trong cac th trng canh tranh, ba hp ng con lai b li cun vao cuc u thu co tnh canh tranh i vi cac doanh nghip co tnh c quyn (hai cng ty nc va mt cang cngtenn). Cac hp ng thanh cng thng t ra nhng giai thng va hnh phat co y ngha, thng la gn tai san cua ngi ky hp ng vi hoat ng cua hang. Cui cung, cac hp ng thanh cng thng c t trong nhng tnh th ma ta co th thy mt s cam kt manh me ca hai pha. Chng han, chung trai ra trong mt thi gian dai hn, bao gm ca kha nng co th gia han, va a ra trong tai khi co tranh chp. Nu cac hp ng quan ly phat huy hiu qua, tai sao chung lai khng c ap dung thng xuyn hn? Chung ti kt lun rng, nhng chi ph cua chnh phu nhm thu c thng tin cn thit ban bac, giam sat va lam cho hp ng co hiu lc la mt nguyn nhn giai thch tai sao nhng hp ng thanh cng thng trong cac nganh khach san, nng nghip va nc. Thng tin th tng i sn co, va nhng chi ph giao dch hp ng do vy thp hn trong nhng nganh ma cng ngh khng thay i nhanh chong va san phm thng la n le ng nht (v du nh nc va ng); hay u ma ngi ky kt hp ng t nhn co danh ting quc t bao am th th trng thng co sc canh tranh, va cht lng co th d dang so sanh (v du nh khach san). Hn na, trong nhng iu kin ma hp ng quan ly co th phat huy hiu qua, t nhn hoa se em lai li nhun cao hn cho chnh phu (li nhun t vic ban) va chi ph thp hn (khng cn phai giam sat, gy sc ep hay thng lng lai hp ng). Cac hp ng iu chnh co th phat, tac dung, nhng oi hoi phai c thit k cn thn Hu ht tt ca cac cng ty cung cp dch vu c s ha tng a c t nhn hoa u hoat ng trong cac th trng c quyn, ni ma s iu tit cua chnh phu la cn thit ngn can cac cng ty lam dung quyn lc th trng cua mnh. Nhng quy nh nay va mt s iu khoan giai th khac hnh thanh nn mt hp ng iu chnh, co ngha la, mt s thoa thun gia chnh phu va cac ng chu cng ty v nhng iu kin ma theo cng ty se vn hanh. anh gia loai hp ng nay, chung ti a phn tch kinh nghim cua bay nc ang phat trin, nhng ni co mang li in thoai v c ban a c t nhn hoa va chnh phu tham gia iu tit (Achentina, Chil, Giamaica, Malaixia, Mhic, Philippin va Vnxula). Chung ti thy rng, cac hp ng iu chnh a nng cao hoat ng trong hu ht cac trng hp; u t va nng sut lao ng a tng ln ang k nm nc, va s lng cung nh cht lng thng xuyn c nng cao nhanh chong. Tuy nhin, khng phai tt ca cac hp ng iu chnh u thanh cng nh chung ta co th thy c qua so sanh vic s dung chung mt cach thanh cng Chil va nhng vn vp phai Philippin. Mt ln na, cac nc co nhng hp ng thanh cng a giai quyt ca ba vn v hp ng. Chng han, Chil, chnh phu a giam bt li th v thng tin cua mnh bng cach ban ai ly c quyn dch vu in thoai ni a thng qua u thu canh tranh va bng cach a cac yu t canh tranh vao trong hp ng bt ky ch nao co th c. Cac quy nh v gia ca a c ra nhm co nhng hnh thc thng nu hoat ng c cai thin va, ngc lai, phat nu khng nng cao c hiu qua. Cui cung, Chnh phu Chil a nu ln cam kt cua mnh la tun thu hp ng vi cac nha u t bng nhiu cach; chng han, cac c quan lp phap thng qua nhng iu lut quy nh cac thu tuc a ra trong tai phn x khi xut hin tranh chp. Nhng bng chng tng th trong iu tra mu cua chung ti cho thy rng, vic giai th cac doanh nghip thuc s hu nha nc trong cac th trng khng canh tranh, cung vi nhng quy nh phu hp, thng em lai hiu qua to ln, phat trin dch vu va nng cao phuc li. Nhng ch co mt ty l nho cac nc co nhng nganh ln ma nha nc c quyn trong cac khu vc khng canh tranh ap dung nhng hp ng iu chnh nay. Trn thc t, nh chung ta a thy, mc du li ch kinh t cua vic ban cac doanh nghip nha nc hay cac hnh thc cai cach khac la rt to ln, ch co rt t nc ap dung nhng bin phap co tnh h thng va co quyt tm cai cach cac doanh nghip nha nc. tm li giai ap, chung ti a nghin cu cac iu kin v mt chnh tr tin hanh cai cach cac doanh nghip nha nc.

20. GII THIU VA TNG QUAN 7 IU KIN CHNH TR CAI CACH CAC DOANH NGHIP NHA NC Cai cach cac doanh nghip nha nc co th lam tn hai c s ung h cua chnh phu, bi v hu ht cac cuc cai cach u lin quan tt yu n vic giam vic lam va ct i s bao cp keo dai nhiu nm. Khng co g ang ngac nhin khi cac nha chnh tr tnh toan ky lng bt ky mt s thay i nao trong cac chnh sach v doanh nghip nha nc, va thng th ho thch nhng chnh sach co li cho cac c tri cua mnh va giup ho duy tr quyn lc hn la nhng chnh sach lam giam s ung h va co th lam cho ho b mt quyn lc. Trong khi mt s nha lanh ao ngoai l co th co kha nng thay i c s ung h cua mnh va huy ng nhng b phn ung h mi vao cuc cai cach, th hu ht u c gng ap ng nguyn vong cua nhng ngi a a ho vao v tr quyn lc. Cac nc a cai cach thanh cng lam th nao vt qua c nhng tr ngai nay? Cac nc khac co th hoc hoi c g t tm gng y nhanh tin trnh cai cach? Trong khi xem xet nhng vn nay, chung ti a nhn thy co ba iu kin c ban cho cai cach c thanh cng, o la: Cai cach phai la mong mun v mt chnh tr cua gii lanh ao va cac c tri cua ho. No tr thanh mong mun cua gii lanh ao va nhng ngi ung h khi ma li ch chnh tr ln hn nhng chi ph chnh tr. iu nay thng xay ra khi co mt thay i trong ch , hay mt s thay i trong chnh phu lin hip, trong nhng ai khng mun thay i b gat ra khoi quyn lc. No cung co th xay ra khi mt cuc khung hoang kinh t lam cho s bao cp i vi cac doanh nghip nha nc ln n mc cuc cai cach tr nn phu hp hn la nguyn trang. Cai cach phai kha thi v mt chnh tr. Cac nha lanh ao phai co nhng phng tin thc hin thay i va co kha nng ng u vi s chng i cai cach. Nhng ha hen cua chnh phu i vi cai cach cac doanh nghip nha nc phai ang tin cy. Cac nha u t phai tin rng chnh phu se khng quc hu hoa lai cac cng ty a c t nhn hoa; nhng ngi lao ng tai cac doanh nghip nha nc va nhng ngi khac lo ngai cai cach se lam ho mt vic phai tin tng rng chnh phu se a ra li ha hen n bu trong tng lai. Chng 4 se m ta chi tit nhng iu kin nay, ly v du 12 nc cai cach thanh cng va khng thanh cng ma chung ti gii thiu chng 2. Phn tch nay khng ng tnh vi quan im cho rng cai cach cac doanh nghip nha nc dng nh ch thc hin c trong cac ch c oan. Trong iu tra mu cua chung ti, trong s cac ch c oan co ca nhng nc cai cach thanh cng va khng thanh cng, trong khi cai cach lai to ra chm mt s nc dn chu nay va nhanh mt s nc dn chu kia. Di y, chung ti se minh hoa ba iu kin vi nhng v du tom tt, sau nu ln mt s d oan nhng iu kin chn mui cho cai cach. iu kin I: S mong mun v chnh tr Cac cuc cai cach c gii lanh ao mong mun theo hai hng b sung nhau. Th nht la co s thay i trong chnh phu: hoc la thay i ch hoan toan ( Chil nm 1973 hay Cach mang Velvet Tip Khc nm 1989), hoc la thay i trong chnh phu lin hip ( Mhic nm 1988), thng la chon khu vc bu c cua gii lanh ao theo cach nhng ai co th b thua thit trong cai cach cac doanh nghip nha nc th khng con la mt b phn quan trong trong nn tang ung h gii lanh ao na. Hng th hai la mt cuc khung hoang kinh t- chng han nh mt s giam ang k GDP (Tip Khc, Gana, Mhic) hay la h tr nc ngoai giam manh (Xngan, Ai Cp) - lam tng kho khn cho chnh phu nu tip tuc bao cp cho cac doanh nghip nha nc. Quy m cua cuc khung hoang kinh t cn thit lam cho cuc cai cach tr thanh mong mun cua gii lanh ao phu thuc vao vic gii lanh ao da nhiu hay t vao s ung h cua nhng ngi ma ho c li t thc trang o. Trong iu tra mu cua chung ti, tt ca cac nc cai cach thanh cng u co c s mong mun v chnh tr i vi cai cach, trong khi o, cac nc co kt qua cai cach pha trn hay kem u khng co c iu nay. Ngay ca khi hu ht cac nc t hay kem thanh cng u co nhng thay i ang k v chnh tr hay kinh t co th tao iu kin cho mt cuc cai cach, th tm quan trong cua khu vc kinh t nha nc trong

21. GII QUAN CHC TRONG KINH DOANH 8 nn tang ung h chnh phu i vi cai cach lai khng tr thanh s mong mun v mt chnh tr. Chng han, Th Nh Ky, s thay i v mt chnh tr nm 1983 a dn n mt s cuc cai cach khac nhau. Tuy nhin, nhng n lc nay khng thuc y t nhn hoa va cai cach cac doanh nghip nha nc bi v nhng ngi lam vic trong cac doanh nghip nha nc la rt quan trong i vi nn tang ung h chnh phu mi o. iu kin II: S kha thi va chnh tr Cai cach tr nn kha thi v mt chnh tr khi gii lanh ao co th bao am mt s ph chun va ung h nhng thc th chnh tr khac ma s hp tac cua chung co anh hng ti s thanh cng. Nhng thc th nay bao gm h thng lp phap, gii quan chc, chnh quyn trung ng va a phng co trach nhim ra chnh sach va thc hin cai cach. Ngoai ra, gii lanh ao phai ng u c vi s chng i cua nhng ngi b thit thoi do cai cach; nhng ngi nay co th la nhng ngi lao ng trong cac doanh nghip nha nc, c bit khi nhng nhom ngi nay c t chc lai, ng ao va sn sang tham gia biu tnh, nh cng trong cac nganh chin lc, va mt s hanh ng khac co th gy thit hai khng nho cho chnh phu. Kha nng chng i se rt quyt lit khi ma doanh nghip di ra qua nhiu lao ng - trong mt s doanh nghip nha nc co ti 90% ngi lao ng co th tr nn khng cn thit na. Trong nhng tnh hnh nh vy, nhng ngi lao ng co quyn chnh ang khi cho rng cai cach dn n vic sa thai lao ng, va ho chng i lai rt manh. Trong hu ht cac nc ang cai cach thanh cng trong iu tra mu cua chung ti, gii lanh ao nm quyn hoach nh chnh sach va thc hin khi cai cach bt u; hn na, trong tng nc, gii lanh ao a thc hin bi thng va i khi con ap dung mt s bin phap bt buc co hiu qua i vi s chng i ngoai nhng knh chnh tr thng thng. S ep buc nay nhiu khi phai tra gia v xa hi rt cao va cac cuc cai cach c tin hanh thng qua s bt buc nay thng khng lu bn. Khng co chnh phu nao lai ch da hoan toan vao s bt buc giai quyt s chng i. Chil chng han, chnh phu qun s trong nhng nm 1970 a ap dung nhng bin phap i khi tan bao i pho vi cac t chc cng oan, nhng cung a bi thng mc cao cho nhng ngi lao ng cang, nhng ngi ma nu khng c bi thng se lam v nn kinh t. Trong nhng nm 1980, chnh phu a ban mt s c phn doanh nghip nha nc cho cng chung va nhng ngi lao ng trong cac doanh nghip nha nc theo nhng hnh thc tai chnh khac nhau. Hai nc Ba Lan va Cng hoa Sec u khng ap dung bin phap cng bc va thay vao la thoa man nhng ngi chng i cai cach bng cach phn chia cho ho mt s c phn doanh nghip khac nhau. Gana, nc ma chung ti xp la phn nao ap ng iu kin II, a gp phai nhng kho khn cung ging nh nhng nc cai cach kem thanh cng vp phai khi phai i pho vi s chng i cai cach. Trong gn sut thp ky 1980 va bc vao thp ky 1990, gii hanh phap kim soat vic lp chnh sach. Nm 1985, i pho vi s chng i cai cach doanh nghip nha nc, chnh phu a th ap dung cac bin phap va cng bc va bi thng. Mt mt, chnh phu a giam bt quyn lc cua t chc cng oan cac doanh nghip nha nc, bt giam nhng ngi lanh ao nghip oan co anh hng n cai cach, mt khac, chnh phu bt u cp cho nhng ngi lao ng b sa thai trong cac doanh nghip nha nc nhng khoan bi thng hao phong. Tuy nhin, vi ng li cua cuc bu c cp huyn nm 1988, chnh phu ngay cang khng mun cng ch tun thu nhng quy nh v sa thai cng nhn. Vic bi thng hoan toan a tr nn qua tn kem va chnh phu a phai hoan lai nhng n lc nhm giam bt nhn cng cac doanh nghip nha nc. iu kin III: S ang tin cy iu kin th ba va la iu kin cui cung cai cach cac doanh nghip nha nc thanh cng la s ang tin cy cua chnh phu. Chung ti a xac nh c ba cach anh gia tin cy cua chnh phu. Th nht, chnh phu ang tin cy la phai bit gi li ha; chng han, ho a cng b va thc hin cuc cai cach kinh t toan din hoc khng chim oat cac doanh nghip t nhn. Th hai, ho phai i mt vi mt s kho khn trong nc v vic thay i chnh sach, chng han nh mt s han ch v mt th ch co th lam cho chnh phu kho co th xoa bo c quyn s hu c phn rng ln va hp phap trong cac doanh nghip nha nc a c t nhn hoa, va iu nay tao ra mt lng c tri ln ung h cai cach. Th ba, chnh phu phai chp nhn mt s

22. GII THIU VA TNG QUAN 9 tr ngai v mt quc t, chng han nh mt s hip nh thng mai hay mt s thoa c vay n, iu se gy tn kem nu huy bo cac cuc cai cach. Mt s c ch tr nn co sc manh hn cac c ch khac. Mt chnh phu bit trong danh d, hay co nhng bin phap kim ch manh trong nc, co th c tin cy du chnh phu o co chp nhn cac hip c thng mai quc t hay khng. Tuy nhin, ao ngc la khng co thc: nhng tr ngai v mt quc t thng qua yu khng th da vao xac nh ang tin cy nhng ni ma khng co cac iu kin khac. Pham vi dan trai nhng kha nng ma cac nc th hin s cam kt ang tin cy vao cai cach co th thy bng cach xem xet hai nc cai cach kem thanh cng hn la n va Ai Cp, va hai nc thanh cng hn la Cng hoa Sec va Ba Lan. Mc du n khng ap ng hai iu kin u cho cai cach, nhng bt ky cuc cai cach nao ma chnh phu d nh tin hanh u gianh c s tin tng cua cng chung. n a co mt s bin phap kim ch trong nc co y ngha i vi vic thay i chnh sach va c coi la mt ni an toan trao gi ngun lc i vi nhng nha u t vao cac nganh co rui ro cao. Ngc lai, Ai Cp trong nhng nm 1980 t c cac nha u t nc ngoai tin cy va t co nhng bin phap kim ch trong nc bao v cac cuc cai cach khoi b ao ngc. Kinh nghim cua Cng hoa Sec va Ba Lan a cho thy bng cach nao nhng bc i co tnh cht quyt nh nhm thc hin cai cach kinh t v m ng thi vi vic a ra nhng bin phap kim ch trong nc lam cho chnh sach kho thay i c co th tao iu kin cho mt nc gy dng c nim tin trong mt thi gian rt ngn. khng ap ng iu kin. iu kin I: Ch c ap ng khi co s thay i trong chnh phu hay co khung hoang bn ngoai va nhng ngi b thua thit do cai cach doanh nghip t nhn nm ngoai c s hu thun chnh phu, khng ap ng nu nhng ngi b thua thit do cai cach lai nm trong c s hu thun chnh phu. iu kin II: Ch c ap ng khi cac nha cai cach danh c s ung h va am bi thng thoa ang lam tranh s chng i, khng ap ng th khng lam c iu kin trn. iu kin III: Ch c ap ng khi chnh phu ma c coi la bit trong li ha, phai ng u vi nhng kho khn t trong nc va nc ngoai do vic thay i chnh sach gy ra. Lu y rng, theo tiu chun cua OECD, trong o cac nc co s im cao hn rt nhiu trong ch s ICRG (chng han nh la Thuy S) va co im 7 v nhng han ch v mt hanh phap th khng nc nao trong iu tra mu cua chung ti co y u iu kin III. Vi muc ch cua bang nay ChiL, Han Quc va Cng hoa Sec c coi la chun mc t o so sanh cac nc con lai trong iu tra mu. Noi chung, nhng nc nao thc hin ti hn trn ca hai phng din va khng tt hn cac nc khac c anh gia la khng ap ng iu kin. Ngun: xem ni dung. iu kin I S mong mun iu kin II S kha thi iu kin III S ang tin cy Xngan 1983-1988 1988- Th Nh Ky 1983-1991 1991-1992 n Nc Ai Cp Gana Philippin Bang 1 Cac iu kin khng c ap ng cac nc cai cach doanh nha nc kem thanh cng hn

23. GII QUAN CHC TRONG KINH DOANH 10 D oan nhng iu kin sn sang cho cai cach Vic tm hiu xem cac nc ap ng n u nhng iu kin nh s mong mun, s kha thi va ang tin cy co th giup cho vic d oan kt qua cua cai cach. Hanh vi chnh tr co le la phc tap va nng ng, cho nn vic d bao se la kho khn. Tuy nhin, phng phap lun c phat trin trong nghin cu nay cho phep chung ta hnh thanh nn nhng ch s khach quan va ro rang cho 1 vic d bao, c kim nghim v tnh lin tuc va chnh xac va c ap dung mt cach h thng vao toan b iu tra mu cua chung ti. Bang 1 cho thy nhng nc nao trong iu tra cua chung ti a khng ap ng ba iu kin cn thit trn theo nhng phep o lng khach quan. Nhng nc ap ng y u ba iu kin trn a cai cach thanh cng. Nhng nc khng co bt ky mt iu kin nao trong ba iu kin trn u cai cach kem thanh cng hn. Do vy, nhng nc cha sn sang cai cach a t nhn hoa t co kt qua va a khng thc hin c cac cuc cai cach phi giai th mt cach hu hiu. iu nay chng minh cho mt kt qua then cht trong phn tch cua chung ti: cai cach khng th thanh cng tr khi cac nc phai co y u ca ba iu kin nay. CO TH LAM G THUC Y CAI CACH VA NNG CAO HIU QUA? Bng chng cho thy ro rang la vic giam vai tro cua gii quan chc trong hoat ng kinh doanh va nng cao hiu qua hoat ng cua cac doanh nghip nha nc con lai co th dn n nhng thanh tu kinh t quan trong cho t nc. Tuy nhin, cai cach con din ra chm va kem thanh cng. Chng 5 kt thuc nghin cu cua chung ti bng vic gi y nhng cach thc ma gii lanh ao va hoach nh chnh sach cac nc ang phat trin co th thuc y cai cach doanh nghip nha nc nhanh hn va thanh cng hn, va nhng cach ma vin tr nc ngoai co th h tr mt cach co hiu qua hn. Biu 1 Cy s quyt nh v cai cach doanh nghip nha nc Ngun: Xem ni dung chng 5

24. GII THIU VA TNG QUAN 11 Cy s quyt nh i vi cai cach cac doanh nghip nha nc Cai cach doanh nghip nha nc bao gm mt loat nhng la chon khac nhau ma mi mt s la chon u a ra mt loat nhng vn va c hi. Nhng s la chon d nhin la khac nhau gia cac nc; nhng dn n thanh cng chung phai c a ra theo mt trt t hp ly. Song, iu co ve ro rang la cac nc se khng cai cach thanh cng tr phi gii lanh ao nhn thc cai cach nh la mt s mong mun. Tuy nhin, co le la nhng thanh tu v kinh t do cai cach mang lai la rt quan trong, nhng t chc bn ngoai co y nh tt, nh Ngn hang Th gii, i khi a c gng li keo cac nc ang phat trin, nhng nc cha sn sang cai cach vao hanh ng. Tng t, gii lanh ao cung nh cac nha hoach nh chnh sach cac nc ang phat trin, b thuyt phuc bi li ch cua cai cach cac doanh nghip nha nc, cung co luc a c gng lam nh vy, nhng lai ch la chon nhng giai phap dn n tht bai. Lam th nao nhng ngi mun cai cach nay co th la chon mt la chon ung n trong v s nhng la chon co th tng kha nng thanh cng ln? Trong khi xem xet cac tin cho cai cach va nhng iu kin cn thit cho s thanh cng cua nhng chon la khac nhau, chung ti thy cn thit phai ve ra mt cy s quyt nh (biu I). mi mt thi im, chung ti t cu hoi, va li giai ap gi n chung ti theo mt trong hai hng, va o chung ti lai t cu hoi va nhn cu tra li. Vn c ban u tin la liu mt nc a sn sang cai cach cha. Cu tra li se c xac nh bng cach la liu t nc a thoa man mt trong ba iu kin cn thit a nu trn hay cha. Trong cac trng hp giap ranh (ngha la gn u iu kin) ma o a co nhiu hanh ng don ng, chng han nh sp xp lai lc lng lao ng qua d tha cac doanh nghip nha nc, hay ban, hay giai th mt doanh nghip ln, co th la mt du hiu tt cho vic sn sang thc hin mt chng trnh ln hn cua cai cach cac doanh nghip nha nc. Da trn cu tra li, qua trnh hanh ng v cn ban la khac nhau. Nu mt nc ma cha sn sang, vic cai cach cac doanh nghip nha nc kho co th thanh cng. Thay vao o, cac nha hoach nh chnh sach ch nn theo ui nhng cuc cai cach cac lnh vc khac bng quyn han cua ring ho va ng thi tao nn mong cho cai cach cac doanh nghip nha nc trong tng lai. Bi v vin tr nc ngoai co th co mt anh hng quan trong n thi im va cach thc cai cach doanh nghip nha nc, cui cun sach nay (va c tom tt hp I) chung ti a ra nhng giai phap cao hiu qua trong vic ung h cai cach cac doanh nghip nha nc. Phai lam g nhng nc cha sn sang cho cai cach doanh nghip nha nc. Nhng n lc cai cach khng thanh cng co th phai tra gia rt t. Chng han, s tin danh cho vic c cu lai cac doanh nghip nha nc va thanh toan ht n se tr nn lang ph nu cac doanh nghip khng nng cao hiu qua hoat ng. Con mt tn tht na, tuy kho xac nh hn, song khng kem phn quan trong, o la s lang ph v ngun vn con ngi va chnh tr. nhng nc khng ap ng c ba iu kin sn sang trn th khng nn c ap dung cai cach cac doanh nghip nha nc, k ca vic t nhn hoa va cac cuc cai cach ma khng bao gm giai th. Co phai chung ta cho rng khng th lam c g trong nhng tnh hung nh vy sao? Tt nhin la khng. Thay vao o, cac nha hoach nh chnh sach cung nn co nhng hanh ng tch cc trong pham vi quyn han cua mnh, va cung nn lam cho cai cach doanh nghip nha nc tr nn c mong mun, kha thi hn va ang tin cy hn. Nhng cuc cai cach nh vy thng co th thc hin c nhng ni ma vic cai cach doanh nghip nha nc cha thc hin c, bi v chung tac ng n cac khu vc ung h khac nhau. Chng han, cac cuc cai cach kinh t v m, co th lam tng ap lc va hu thun i vi cai cach doanh nghip nha nc, do vy no co th tr nn c mong mun hn v mt chnh tr. Nhng bc cu th bao gm: Giam thm hut tai chnh. Cac cuc cai cach tai chnh va tin t dn n vic thu va chi hai hoa cung lam tng sc ep i vi cai cach cac doanh nghip nha nc bng vic lam ro ganh nng thm hut tai chnh cac doanh nghip nha nc.

Giới quan chức trong kinh doanh

Entertainment & Humor