This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
QUI TRÌNH PHAÂN TÍCH THIEÁT KEÁ HEÄ THOÁNG .............................................................................................................. 8
I PHAÂN TÍCH VAØ THIEÁT KEÁ HEÄ THOÁNG THOÂNG TIN LAØ GÌ?.......................................................................................... 8
II HEÄ THOÁNG (system) ................................................................................................................................................... 10
III QUI TRÌNH PHAÂN TÍCH THIEÁT KEÁ HEÄ THOÁNG ...................................................................................................... 12
III CSDL, HQTCSDL VAØ NGÖÔØI DUØNG (User).............................................................................................................. 19 1 CSDL quan heä vaø heä taäp tin theo loái cuõ.................................................................................................................... 19
IV DÖÕ LIEÄU TAÄP TRUNG HAY PHAÂN TAÙN .................................................................................................................... 20
V MOÂ HÌNH DÖÕ LIEÄU .................................................................................................................................................... 20 1 Phaân tích döõ lieäu vaø phaân tích heä thoáng thoâng tin..................................................................................................... 20 2 Vaán ñeà toàn kho vaø nhaø cung caáp .............................................................................................................................. 20 3 Vieäc söû duïng vaø vai troø cuûa moâ hình döõ lieäu ............................................................................................................ 21
VI THIEÁT KEÁ MOÂ HÌNH DÖÕ LIEÄU VAØ CSDL.................................................................................................................. 21 1 Caùc böôùc phaân tích thieát keá CSDL ........................................................................................................................... 21 2 Toùm taét caùc giai ñoaïn khaùc nhau trong PTTK CSDL ............................................................................................... 22
VII TOÙM TAÉT CHÖÔNG.................................................................................................................................................... 22
VIII BAØI TAÄP .................................................................................................................................................................. 22
GIÔÙI THIEÄU VEÀ MOÂ HÌNH HOÙA DÖÕ LIEÄU ........................................................................................................................ 23
I GIÔÙI THIEÄU MOÂ HÌNH HOÙA DÖÕ LIEÄU .......................................................................................................................... 23
III MOÂ HÌNH ER THEO KYÙ HIEÄU CUÛA CHEN ............................................................................................................... 27
IV PHIEÁU THÖÏC THEÅ THUOÄC TÍNH ............................................................................................................................. 28
V CAÙCH TIEÁP CAÄN MOÂ HÌNH HOÙA DÖÕ LIEÄU.............................................................................................................. 29
MOÂ HÌNH QUAN HEÄ .............................................................................................................................................................. 37
I MOÂ HÌNH QUAN HEÄ LAØ GÌ............................................................................................................................................. 37 1 Quan heä (relation).................................................................................................................................................... 37 2 Thöïc theå, quan heä, vaø baûng (table)........................................................................................................................... 37 3 Boä (tuple)................................................................................................................................................................. 38 4 Thuoäc tính (attribute) ............................................................................................................................................... 38 5 Kyù hieäu .................................................................................................................................................................... 39
III NHÖÕNG TÍNH CHAÁT KHAÙC CUÛA MOÂ HÌNH QUAN HEÄ ........................................................................................... 41 1 Ñaïi soá quan heä, pheùp tính quan heä ........................................................................................................................... 41 2 Raøng buoäc toaøn veïn ................................................................................................................................................. 42 3 Keát noái quan heä........................................................................................................................................................ 42 4 Mieàn giaù trò (data domain integrity) ......................................................................................................................... 42 5 Raøng buoäc do ngöôøi duøng (user constraint) .............................................................................................................. 43
IV QUI TAÉC BIEÁN ÑOÅI MOÂ HÌNH ER THAØNH MOÂ HÌNH QUAN HEÄ ............................................................................ 43 1 Qui taéc bieán ñoåi moâ hình ER .................................................................................................................................... 43 2 Qui taéc theå hieän moái keát hôïp thoâng qua khoùa ngoaïi ................................................................................................. 43 3 Toùm taét caùc qui taéc bieán ñoåi ..................................................................................................................................... 45
PHAÂN TÍCH DÖÕ LIEÄU VAØ YEÂU CAÀU CHÖÙC NAÊNG......................................................................................................... 48
I GIÔÙI THIEÄU..................................................................................................................................................................... 48 1 Hoaït ñoäng kieåm tra yeâu caàu chöùc naêng .................................................................................................................... 48 2 Phaân tích heä thoáng thoâng tin..................................................................................................................................... 48
Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng
4
3 Phaân tích döõ lieäu ...................................................................................................................................................... 48
II NGUOÀN DÖÕ LIEÄU ....................................................................................................................................................... 49 1 Caùc phöông phaùp thu thaäp thoâng tin ......................................................................................................................... 49 2 Phaân tích maãu bieåu................................................................................................................................................... 49
III KIEÅM TRA YEÂU CAÀU CHÖÙC NAÊNG........................................................................................................................... 51 1 Nguyeân taéc chung .................................................................................................................................................... 51 2 Ví duï: ....................................................................................................................................................................... 51
IV BAØI TAÄP 4.1 ................................................................................................................................................................. 53
V TRAÉC NGHIEÄM ........................................................................................................................................................... 54
II THUOÄC TÍNH HAY TAÄP THÖÏC THEÅ.......................................................................................................................... 64
III TAÄP THÖÏC THEÅ CHA VAØ TAÄP THÖÏC THEÅ CON ....................................................................................................... 65 1 Caùi toång quaùt vaø caùi chuyeân bieät .............................................................................................................................. 65 2 Kyù hieäu taäp thöïc theå cha/con.................................................................................................................................... 66 3 YÙnghóa ..................................................................................................................................................................... 66 4 Caùi toång theå vaø caùi thaønh phaàn................................................................................................................................. 66 5 Thuoäc tính cuûa caùc taäp thöïc theå cha/con................................................................................................................... 66 6 Caùc tính chaát cuûa taäp thöïc theå cha/con ..................................................................................................................... 67 7 Bieán ñoåi taäp thöïc theå cha/con thaønh quan heä............................................................................................................ 69 8 Moâ hình hoùa caùc taäp con giao nhau baèng vai troø ...................................................................................................... 70
IV TAÄP THÖÏC THEÅ CHA, CON TRONG CAÙC BÖÔÙC moâ hình hoùa döõ lieäu ..................................................................... 71
V BAØI TAÄP 6.1 ................................................................................................................................................................. 71
I MOÁI KEÁT HÔÏP MOÄT-MOÄT .............................................................................................................................................. 73
II NHIEÀU MOÁI KEÁT HÔÏP GIÖÕA HAI TAÄP THÖÏC THEÅ .................................................................................................. 74
III MOÁI KEÁT HÔÏP hay THUOÄC TÍNH.............................................................................................................................. 75
IV MOÁI KEÁT HÔÏP LOAÏI TRÖØ .......................................................................................................................................... 75
V MOÁI KEÁT HÔÏP BA NGOÂI (ternary RELATIONSHIP) ................................................................................................. 76
I GIÔÙI THIEÄU..................................................................................................................................................................... 89
III CAÙC DAÏNG CHUAÅN.................................................................................................................................................... 90 1 Ví duï ........................................................................................................................................................................ 90 2 Daïng chuaån moät (first normal form)......................................................................................................................... 91 3 Daïng chuaån hai (second normal form) ..................................................................................................................... 92
Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng
6
4 Daïng chuaån ba (third normal form).......................................................................................................................... 92
IV CHUAÅN HOÙA THEO LYÙ THUYEÁT CSDL.................................................................................................................... 93
V TIEÁP CAÄN THEO MOÂ HÌNH ER.................................................................................................................................. 94
CAÙC SUY XEÙT TRONG THIEÁT KEÁ VAÄT LYÙ...................................................................................................................... 97
I GIÔÙI THIEÄU..................................................................................................................................................................... 97
II BAÛNG, VUØNG .............................................................................................................................................................. 97
IV KHOÙA CHÍNH VAØ KHOÙA NGOAÏI ............................................................................................................................... 98
V KHOÙA NHAÂN TAÏO....................................................................................................................................................... 98
VI LAÄP CHÆ MUÏC............................................................................................................................................................. 98
SÔ ÑOÀ DFD ............................................................................................................................................................................ 110
I KHAÙI NIEÄM .................................................................................................................................................................... 110
I PHAÂN TÍCH VAØ THIEÁT KEÁ HEÄ THOÁNG THOÂNG TIN LAØ GÌ? Phân tích và thiết kế hệ thống thông tin là một phương pháp được sử dụng bởi dãy các công ty từ IBM đến Pepsi, Hasbro, Inc., để tạo và duy trì hệ thống thông tin nhằm thực hiện các chức năng cơ bản như lưu trữ chính xác các tên và địa chỉ của khách hàng, xử lý các đơn hàng và thanh toán cho người làm công. Mục tiêu chính của phân tích và thiết kế hệ thống là cải tiến hệ thống cấu trúc, điển hình là qua ứng dụng phần mềm, có thể giúp đỡ các nhân viên hoàn tất các công việc chính của doanh nghiệp được dễ dàng và hiệu quả hơn. Là một người phân tích hệ thống, bạn sẽ là trung tâm của sự phát triển phần mềm đó. Phân tích và thiết kế hệ thống thông tin được dựa trên:
Sự hiểu biết của bạn về các mục tiêu, các cấu trúc và các qui trình của tổ chức. Kiến thức của bạn về làm thế nào để triển khai công nghệ thông tin nhằm mang lại lợi ích
cho doanh nghiệp. Để thành công trong cố gắng này, bạn nên có một tiếp cận cấu trúc. SDLC được trình bày trong hình 1-1 là một tiếp cận bốn-giai đoạn để nhận diện, phân tích, thiết kế, và thực hiện một hệ thống thông tin. Qua giáo trình này, chúng tôi dùng SDLC để cấu trúc sự bàn luận về qui trình phát triển hệ thống. Trước khi chúng tôi nói về SDLC, Chúng tôi mô tả trước nhất phân tích và thiết kế hệ thống có nghĩa là gì. Phân tích và thiết kế hệ thống: các khái niệm chính Mục tiêu chính của phân tích và thiết kế hệ thống là để cải tiến hệ thống cấu trúc. Thông thường điều này liên quan đến phát triển hay tạo được phần mềm ứng dụng và huấn luyện nhân viên để sử dụng nó. Phần mềm ứng dụng, cũng còn được gọi là một hệ thống, được thiết kế để hỗ trợ một nhiệm vụ hay một qui trình được tổ chức cụ thể như quản lý tồn kho, chi trả lương, hay phân tích thị trường. Mục tiêu của phần mềm ứng dụng là chuyển dữ liệu thành thông tin. Ví dụ chẳng hạn phần mềm được phát triển cho bộ phận kho của một cửa hàng bán sách có thể theo dõi số lượng sách trong kho của các cuốn sách bán chạy nhất của đợt bán sau cùng. Phần mềm cho bộ phận chi trả lương có thể theo dõi sự thay đổi lương của nhân viên. Sự đa dạng của phần mềm ứng dụng rời khỏi kệ bán có thể được mua bao gồm WordPerfect, Lotus, and PowerPoint. Dẫu sao, phần mềm rời khỏi kệ bán có thể không phù hợp với yêu cầu của một tổ chức nào đó, và vì vậy tổ chức phải triển khai sản phẩm riêng cho mình. Ngoài phần mềm ứng dụng, hệ thống thông tin còn bao gồm:
Phần cứng (hardware) và phần mềm hệ thống (system software) là nền tảng để phần mềm ứng dụng hoạt động. Hãy nhớ rằng, phần mềm hệ thống trợ giúp các chức năng của máy tính, trong khi phần mềm ứng dụng trợ giúp người sử dụng hoàn thành các công việc như viết lách, chuẩn bị bảng tính, và nối với Internet.
Các tài liệu sưu liệu và huấn luyện (documentation and training manuals) là các tài liệu được tạo bởi người phân tích hệ thống để trợ giúp nhân viên sử dụng phần mềm mà từ đó nó tạo ra sự trợ giúp.
Các vai trò công việc cụ thể (specific job roles) gắn liền với toàn bộ hệ thống, ví dụ như người chạy máy tính và việc canh giữ cho phần mềm hoạt động.
Kiểm soát (controls) là các phần việc của phần mềm nhằm ngăn ngừa gian lận và bị trộm cắp.
Người sử dụng phần mềm nhằm thực hiện công việc của mình.
Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng
9
Các thành phần của các úng dụng hệ thống thông tin dựa trên máy tính được tóm tắt trong hình 1-2. Chúng tôi chỉ ra mọi chiều của toàn bộ hệ thống, với sự chú trọng đặc biệt đến sự phát triển phần mềm ứng dụng – trách nhiệm hàng đầu của bạn khi là một người phân tích hệ thống. Mục tiêu của chúng tôi là giúp bạn hiểu và làm theo qui trình công nghệ phần mềm mà nó sẽ dẫn dắt bạn đến sự tạo dựng một hệ thống thông tin. Như được chỉ ra trong hình 1-3, các phương pháp (methodologies), kỹ thuật (techniques), và công cụ (tools) đã được minh chứng là phần cốt lõi để xử lý công nghệ phần mềm.
Methodologies
Techniques Tools
Software Engineering
Process
Figure 1-3: The software engineering processuses methodologies, techniques, and tools
Phương pháp (methodologies) là một dãy cách tiếp cận theo từng bước giúp phát triển sản phẩm cuối cùng: hệ thống thông tin. Phần lớn các phương pháp tích hợp một vài kỹ thuật phát triển, như quan sát trực tiếp và phỏng vấn người sử dụng hệ thống hiện hành. Kỹ thuật (techniques) là các xử lý mà bạn, là một người phân tích, sẽ làm theo để bảo đảm rằng công việc của bạn là hiểu được, trọn vẹn và dễ hiểu. Kỹ thuật cung cấp sự hỗ trợ trên một phạm vi rộng lớn các công việc bao gồm cả việc dẫn dắt trọn vẹn việc phỏng vấn người dùng hiện hành và tương lai của hệ thống thông tin để xác định hệ thống của
Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng
10
bạn nên làm gì, hoạch định và quản trị các hoạt động của dự án phát triển hệ thống, sơ đồ hóa hệ thống thực hiện chức năng như thế nào và thiết kế các báo cáo, ví dụ như hệ thống của bạn sẽ phát sinh các hóa đơn cho người dùng để họ hoàn thành công việc. Công cụ (tools) là các chương trình máy tính, như công cụ máy tính trợ giúp công nghệ phần mềm (CASE: computer aided software engineering) giúp dễ dàng để sử dụng một kỹ thuật nào đó. Ba phần tử này-phương pháp, kỹ thuật, và công cụ - cùng làm việc với nhau để tạo ra một tiếp cận có tính cấu trúc để phân tích và thiết kế hệ thống.
II HEÄ THOÁNG (SYSTEM) Thuật ngữ chính được sử dụng thường xuyên trong quyển sách này là hệ thống. Hiểu biết về hệ thống và về chúng hoạt động ra sao có tính quyết định để hiểu phân tích và thiế kế hệ thống. Sự xác định hệ thống và các thành phần của nó Một hệ thống là một tập tương quan các thủ tục kinh doanh (hay các thành phần) được sử dụng trong một đơn vị doanh nghiệp, cùng hoạt động vì một mục tiêu nào đó. Ví dụ, mộ hê thống trong bộ phận lương sẽ theo dõi chính xác khoản chi trả, trong khi hệ thống kho theo dõi chính xác các hoạt động cung ứng. Hai hệ thống này hoàn toàn tách biệt. Một hệ thống có chín tính chất, bảy trong các tính chất đó được trình bày trong hình 1-4. Sự giải thích chi tiết mỗi tính chất sẽ đi theo sau, nhưng từ hình bạn có thể thấy một hệ thống tồn tại trong một thế giới rộng mở, một môi trường. Một đường biên tách hệ thống với môi trường của nó. Hệ thống nhận nguồn vào từ bên ngoài, xử lý chúng và gởi kết quả ngược lại môi trường của nó. Mũi tên trong hình trình bày sự tương tác này giữa hệ thống và thế giới bên ngoài của nó.
1. Thành phần (component) 2. Tương quan (Interrelated components, interrelationship) 3. Biên giới (Boundary) 4. Mục tiêu (Purpose) 5. Môi trường (Environment) 6. Giao diện (interface) 7. Nguồn vào (Input) 8. Kết xuất (Output) 9. Hạn chế (Constraint)
Một hệ thống được cấu tạo từ các thành phần. Một thành phần hoặc là một phần đơn (không thể chia nhỏ được) hoặc là một tập các thành phần còn được gọi là hệ thống con (subsystem). Khái niệm đơn của một thành phần thì rất quan trọng. Ví dụ với một ô-tô hay một hệ thống stereo với thiết kế đúng đắn, chúng ta có thể sửa chữa hay nâng cấp hệ thống bằng cách thay đổi từng thành phần mà không cần phải thay đổi toàn bộ hệ thống.
Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng
11
Input
Component
Boundary
Interface
Interrelationship
Output Environment
FIGURE 1-4: Seven characteristics of a system
Các thành phần thì tương quan; nghĩa là, chức năng của một thành phần bằng cách nào đó thắt chặt với chức năng của các thành phần khác. Ví dụ, công việc của một thành phần, như tạo ra các báo cáo hàng ngày về đơn hàng được tiếp nhận, không thể tiến triển thành công, trước khi công việc của thành phần khác được hoàn tất như sắp xếp các đơn hàng theo ngày tiếp nhận. Một hệ thống có một biên giới (boundary), mà tất cả các thành phần được chứa trong đó, nó còn thiết lập giới hạn của hệ thống, tách nó khỏi các hệ thống khác. Các thành phần trong biên giới có thể được thay đổi trong khi các hệ thống bên ngoài biên giới không thể bị thay đổi. Tất cả các thành phần làm việc với nhau để đạt được một vài mục tiêu toàn diện cho hệ thống lớn hơn: lý do tồn tại của hệ thống. Một hệ thống tồn tại trong một môi trường - mọi thứ bên ngoài biên giới hệ thống có ảnh hưởng đến hệ thống. Ví dụ, môi trường của Đại học Bang bao gồm những sinh viên tương lai, tiền dự trữ, các quĩ tài trợ và thông tin tin tức. Thông thường hệ thống tương tác với môi trường của nó. Trường đại học tương tác với sinh viên tương lai bằng cách ưu ái và tuyển chọn từ trường trung học địa phương. Một hệ thống thông tin tương tác với môi trường của nó bằng việc tiếp nhận dữ liệu (sự kiện thô) và thông tin (dữ liệu qua xử lý ở một dạng có ích). Hình 1-5 trình bày một trường đại học có thể được hiểu như một hệ thống sẽ ra sao. Điểm mà ở đó nguồn vào bắt gặp đường biên giới của nó được gọi là giao diện (interface), và cũng có các giao diện giữa các hệ thống con.
Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng
12
Prospective StudentsNews Media
Funding Sources
UNIVERSITY
FIGURE 1-5: A University As a System
Interface
University Boundary
ENVIRONMENT
Một hệ thống phải đứng trước sự hạn chế (constraint) trong nhiệm vụ của nó vì có các giới hạn (theo nghĩa số lượng, tốc độ, hay khả năng) về nó có thể làm cái gì và làm thế nào nó có thể đạt được mục tiêu trong môi trường. Một vài hạn chế này được đặt bên trong hệ thống (ví dụ: một số lượng giới hạn các nhân viên có thể có). Một hệ thống nhận nguồn nhập từ môi trường để thực hiện nhiệm vụ. Ví dụ con người nhận thực phẩm, dưỡng khí, và nước từ môi trường như nguồn nhập. Bạn bị hạn chế khỏi hít thở không khí trong lành nếu bạn ở bên trong một thang máy với ai đó đang hút thuốc. Cuối cùng, một hệ thống kết xuất ra môi trường của nó như là một kết quả của việc thực hiện nhiệm vụ và như vậy nó đạt được mục tiêu. Hệ thống bị hạn chế khi mất điện.
III QUI TRÌNH PHAÂN TÍCH THIEÁT KEÁ HEÄ THOÁNG
Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng
13
Giai đoạn 1: Hoạch định và chọn lựa hệ thống (systems planing and selection) Giai đoạn đầu tiên trong chu kỳ sống (SDLC: system development life cycle), hoạch định và chọn lựa hệ thống, có hai hoạt động chính: - Hoạt động thứ nhất, ai đó nhận diện sự cần thiết phải có một hệ thống mới hay một hệ thống nâng cấp. Nhu cầu thông tin của tổ chức được xem xét và các dự án phù hợp với các nhu cầu này được nhận diện. Nhu cầu hệ thống thông tin của tổ chức có thể là kết quả của:
Các yêu cầu phải đối phó với các vấn đề trong các thủ tục kinh doanh hiện hành. Sự mong muốn thi hành các nhiệm vụ mới. Sự hiện thực điều mà công nghệ thông tin có thể được sử dụng nhằm tận dụng một cơ
hội hiện có. Nhóm phân tích hệ thống, được thành lập trong giai đoạn này, ưu tiên chuyển đổi các yêu cầu thành các kế hoạch cho bộ phận IS (information system), bao gồm một thời biểu phát triển mới các hệ thống chính. Các yêu cầu về hệ thống mới xuất phát từ người sử dụng có nhu cầu một hệ thống mới hay một hệ thống cải tiến. Trong giai đoạn hoạch định và chọn lựa hệ thống, một tổ chức xác định có hay không việc nên dành (có sự cân nhắc) các nguồn lực cho phát triển và cải tiến hệ thống thông tin. Nghiên cứu khả thi được lèo lái trước giai đoạn thứ hai của chu kỳ sống SDLC để xác định sự tác động mang tính kinh tế và tổ chức của hệ thống. - Hoạt động thứ hai trong giai đoạn hoạch định và chọn lựa hệ thống là điều nghiên hệ thống và xác định phạm vi yêu cầu của hệ thống. Đội ngũ phân tích hệ thống tạo ra một kế hoạch cụ thể cho dự-án-được-đề-nghị để đội ngũ làm theo. Kế hoạch dự án này cụ thể hóa của chu kỳ sống chuẩn SDLC và mô tả thời gian và nguồn lực cần thiết để thực hiện. Xác định hình thức của một dự án dựa trên một thực tế là bộ phận IS của tổ chức có khả năng phát triển một hệ thống giải quyết được vấn đề hay tận dụng được thời cơ và xác định được có hay không cái giá của việc phát triển hệ thống lớn hơn lợi ích có thể có. Điều trình bày cuối cùng cho người quản trị của tổ chức về kế hoạch xử lý với các giai đoạn dự án con thường được thực hiện bởi người đứng đầu dự án và các thành viên đội ngũ khác. Giai đoạn 2: Phân tích hệ thống (systems analysis) Giai đoạn thứ hai của chu kỳ sống là phân tích hệ thống. Trong giai đoạn này, người phân tích thông qua nghiên cứu thủ tục kinh doanh hiện hành của tổ chức và hệ thống thông tin được sử dụng để tạo ra các nhiệm vụ công việc như thực hiện sổ cái, vận chuyển, nhận đơn hàng, lên lịch thiết bị và chi trả lương. Phân tích có vài giai đoạn con. Giai đoạn con thứ nhất bao hàm đến việc xác định yêu cầu hệ thống. Trong giai đoạn con này, bạn hay một phân tích viên khác làm việc với những người sử dụng để xác định người dùng mong
Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng
14
muốn điều gì từ một hệ thống được đề nghị. Giai đoạn con này bao gồm sự nghiên cứu tỉ mỉ các hệ thống hiện hành, bằng thủ công hay bằng máy tính, sẽ được thay thế hay cải tiến xem như một phần của dự án. Bước kế, bạn nghiên cứu các yêu cầu và cấu trúc chúng phù hợp với các mối tương quan của chúng, loại bỏ sự dư thừa. Thứ ba, bạn phát sinh ra các thiết kế được chọn lựa phù hợp với các yêu cầu. Rồi bạn so sánh các chọn lựa này với nhau để xác định cái nào phù hợp tốt nhất với các yêu cầu bao hàm cả giá cả, nhân công và cấp độ kỹ thuật mà tổ chức sẵn lòng chuyển giao cho tiến trình phát triển. Kết xuất của giai đoạn phân tích là bản đặc tả giải pháp thay thế được đề nghị bởi đội ngũ phân tích. Một khi việc đề nghị được chấp nhận bởi tổ chức, bạn có thể tạo ra các kế hoạch để có được phần cứng và phần mềm hệ thống cần thiết để xây dựng hay vận hành hệ thống như được đề nghị. Giai đoạn 3: Thiết kế hệ thống (systems design) Giai đoạn thứ ba của chu kỳ sống được gọi là thiết kế hệ thống. Trong quá trình thiết kế hệ thống người phân tích chuyển bản mô tả của giải pháp chọn lựa được đề nghị thành đặc tả logic rồi vật lý. Bạn phải thiết kế mọi diện mạo của hệ thống từ nhập vào và xuất ra của màn hình đến máy in, cơ sở dữ liệu, và các xử lý tính toán. Thiết kế lôgic không bị ràng buộc bởi bất kỳ phần cứng và phần mềm hệ thống cụ thể nào. Về phương diện lý thuyết, hệ thống mà bạn thiết kế có thể được thực hiện trên bất kỳ phần cứng và phần mềm hệ thống nào. Thiết kế logic tập trung vào khía cạnh doanh nghiệp của hệ thống; nghĩa là hệ thống sẽ tác động ra sao với các đơn vị nhiệm vụ trong tỗ chức doanh nghiệp. Hình 1-16 trình bày cả thiết kế logic của một sản phẩm với thiết kế vật lý của nó, cạnh nhau nhằm tiện so sánh. Từ sự so sánh bạn có thể thấy rằng nhiều quyết định cụ thể phải thực hiện để chuyển từ mô hình logic sang sản phẩm vật lý. Trạng thái này rất tương đồng trong thiết kế hệ thống thông tin. Trong thiết kế vật lý, bạn chuyển thiết kế logic thành vật lý, kỹ thuật hay đặc tả. Ví dụ bạn có thể chuyển sơ đồ ánh xạ dữ liệu gốc, dòng dữ liệu và xử lý dữ liệu của hệ thống thành một cấu trúc thiết kế hệ thống rồi có thể phân rã thành các đơn vị nhỏ hơn để chuyển thành các chỉ thị viết được bằng một ngôn ngữ lập trình. Bạn thiết kế các phần khác nhau của hệ thống để tạo ra các hoạt động vật lý cần thiết để dễ dàng thu được, xử lý, kết xuất thông tin dữ liệu. Trong quá trình thiết kế vật lý, đội ngũ phân tích quyết định ngôn ngữ lập trình mà các chỉ thị máy tính sẽ được viết, hệ cơ sở dữ liệu và cấu trúc tập tin nào sẽ được sử dụng cho dữ liệu, và nền tảng phần cứng, hệ điều hành, môi trường mạng nào mà hệ thống sẽ chạy. Các quyết định này hoàn thành các kế hoạch phần cứng và phần mềm mà nó được nhận diện ở phần cuối của giai đoạn phân tích. Giờ đây bạn có thể có được bất kỳ công nghệ mới nào không có sẵn trong tổ chức. Sản phẩm cuối cùng của giai đoạn thiết kế là đặc tả hệ thống vật lý, được trình bày dưới dạng như một sơ đồ hay bản báo cáo được thảo sẵn sàng cho việc chuyển giao cho các lập trình viên và những người xây dựng hệ thống khác để xây dựng chưong trình. Giao đoạn 4: Thực hiện và vận hành hệ thống (systems implemention and operation) Giai đoạn cuối cùng của chu kỳ sống là một qui trình hai bước: thực hiện và vận hành hệ thống. Trong quá trình thực hiện và vận hành hệ thống, bạn chuyển các đặc tả hệ thống thành hệ thống làm việc được vận hành thử rồi đưa vào sử dụng. Thực hiện bao gồm mã hóa, chạy thử và cài đặt. Trong quá trình mã hóa, lập trình viên lập các chương trình tạo nên hệ thống. Trong quá trình chạy thử, lập trình viên và phân tích viên kiểm tra từng chương trình rồi toàn bộ hệ thống để tìm và sửa chữa lỗi. Trong quá trình cài đặt, hệ thống mới trở thành một phần của hoạt động hàng ngày của tổ chức doanh nghiệp. Phần mềm ứng dụng được cài đặt, hay tải vào phần cứng hiện hữu hay mới; sau đó những người sử dụng được giới thiệu về hệ thống mới và được huấn luyện. Khởi đầu hoạch định cả chạy thử và cài đặt đồng thời với việc hoạch định dự án và giai đoạn chọn lựa, bởi vì chúng cùng đòi hỏi sự phân tích mở rộng để phát triển chính xác các tiếp cập đúng. Hoạt động thực hiện hệ thống cũng bao gồm khởi tạo sự hỗ trợ người dùng như hoàn thành các tư liệu sưu liệu, các chương trình huấn luyện và giúp đỡ người dùng. Hãy chú ý tư liệu sưu liệu và chương trình huấn luyện được hoàn thành trong quá trình thực
Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng
15
hiện. Tư liệu sưu liệu được tạo ra trong suốt chu kỳ sống và huấn luyện xảy ra vào lúc khởi đầu một dự án. Thực hiện hệ thống có thể tiếp tục cùng với sự tồn tại của hệ thống bởi vì sự hỗ trợ người dùng cũng là một phần của thực hiện. Bất chấp các cố gắng tốt nhất của người phân tích, người quản lý, người lập trình dẫu như thế nào thì việc cài đặt không phải luôn luôn là một xử lý đơn giản. Nhiều hệ thống được thiết kế tốt vẫn gặp thất bại do qúa trình cài đặt gặp lỗi. Hãy nhớ là ngay cả một hệ thống được thiết kế tốt cũng gặp sự cố khi mà việc thực hiện không được quản lý tốt. Do việc quản lý việc thực hiện hệ thống thường được thực hiện bởi đội ngũ dự án, chúng tôi nhấn mạnh khía cạnh thực hiện xuyên suốt quyển sách này. Phần thứ hai của giai đoạn thứ tư của chu kỳ sống là vận hành. Ngay khi một hệ thống đang hoạt động trong tổ chức, người sử dụng cũng nhận ra các vấn đề về nó làm việc như thế nào và thường suy nghĩ các cách cải tiến. Trong quá trình vận hành, người lập trình tạo sự thay đổi mà người sử dụng yêu cầu và sửa đổi hệ thống để phản ánh các điều kiện doanh nghiệp. Các thay đổi này thì cần thiết để duy trì hệ thống hoạt động và có ích. Lượng thời gian và mức độ cố gắng dành cho sự cải tiến hệ thống trong quá trình hệ thống hoạt động phụ thuộc vào sự thoả thuận trên việc thực hiện của các giai đoạn trước trong chu kỳ sống. Dẫu sao, vấn đề của hệ thống chắc chắn xảy đến, khi một hệ thống thông tin không thực thi như mong muốn, khi giá cả để duy trì hệ thống hoạt động trở nên cao hay khi một yêu cầu của tổ chức đòi hỏi được thay đổi một cách cơ bản. Những vấn đề như vậy chỉ ra rằng đến lúc bắt đầu thiết kế sự thay thế hệ thống. Do vậy, xảy ra hoàn tất chu kỳ lặp và bắt đầu chu kỳ sống lần nữa và mãi mãi.
---oOo---
Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng
16
Phaàn 1: THÖÏC HAØNH MOÂ HÌNH HOÙA DÖÕ LIEÄU ÑEÅ THIEÁT KEÁ CÔ SÔÛ DÖÕ LIEÄU (PRACTICAL DATA MODELLING FOR DATABASE DESIGN)
Chöông 2 .
CÔ SÔÛ DÖÕ LIEÄU VAØ MOÂ HÌNH HOÙA DÖÕ LIEÄU (DATABASES AND DATA MODELLING)
Toùm taét: Chöông naøy trình baøy lyù do cuûa vieäc thieát keá CSDL cho Heä thoáng thoâng tin quaûn lyù cuûa moät toå chöùc, so saùnh söï tieáp caän döïa treân taäp tin truyeàn thoáng ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà cuûa heä thoáng thoâng tin vôùi söï tieáp caän döïa treân Cô sôû döõ lieäu hieän ñaïi, vaø ñeà ra caùc böôùc coâng vieäc cuûa vieäc phaân tích, moâ hình hoùa vaø thieát keá coù tính heä thoáng ñeå thöïc hieän caùc giaûi phaùp csdl cho caùc vaán ñeà cuûa doanh nghieäp Ñeán cuoái chöông naøy, baïn coù theå:
- so saùnh giöõa söï tieáp caän döïa treân taäp tin truyeàn thoáng vôùi söï tieáp caän hieän ñaïi döïa treân csdl ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà tích hôïp.
- nhaän dieän ñöôïc nhöõng toàn taïi cô baûn cuûa tieáp caän döïa treân taäp tin truyeàn thoáng. - naém ñöôïc nhöõng khaùi nieäm caên baûn cuûa csdl quan heä - thaáy ñöôïc nhöõng lôïi ích trong vieäc duøng csdl quan heä - naém ñöôïc caùc böôùc coâng vieäc cuûa vieäc phaân tích, moâ hình hoùa, thieát keá vaø thöïc hieän caùc giaûi phaùp
csdl quan heä cho caùc vaán ñeà doanh nghieäp
I HEÄ THOÂNG TIN THEO LOÁI CUÕ (INFORMATION SYSTEM) Trong nhieàu naêm, coâng ngheä tính toaùn vaø thoâng tin phaùt trieån töø nhöõng heä thoáng lôùn, ñaét tieàn, ñoäc quyeàn ñeán caùc heä thoáng môû maïnh vaø vöøa phaûi khoâng ñaét tieàn. Söï phaùt trieån naøy mang laïi lôïi ích to lôùn cho ngöôøi duøng cuoái bôûi söï phaùt trieån cuûa caùc goùi öùng duïng soá nhö xöû lyù vaên baûn, baûng tính ñieän töû, vaên phoøng xuaát baûn, heä quaûn lyù csdl, maùy tính trôï giuùp coâng ngheä phaàn meàm laø nhöõng ví duï. Tröôùc khi maùy tính hoùa csdl ñöôc giôùi thieäu, döõ lieäu ñöôïc löu tröõ theo kieåu ñieän töû thaønh nhieàu taäp tin rieâng bieät, söû duïng heä taäp tin theo loái cuõ. Nhöõng taäp tin naøy ñöôïc xöû lyù baèng caùc ngoân ngöõ theá heä thöù ba nhö COBOL, FORTRAN, PASCAL vaø ngay caû BASIC ñeå taïo ra caùc giaûi phaùp cho caùc vaán ñeà cuûa doanh nghieäp. Moãi öùng duïng, chaúng haïn nhö heä tính löông, heä kho hay heä thoáng keá toaùn seõ coù moät taäp caùc taäp tin rieâng chöùa döõ lieäu rieâng. Nhöõng öùng duïng khaùc nhau:
Baát keå tieáp caän naøo xaûy ra, vaán ñeá cô baûn vaãn toàn taïi trong taát caû loaïi taäp tin vaø taát caû ngoân ngöõ theá heä thöù ba. Toàn taïi söï gaén boù giöõa:
- caáu truùc luaän lyù, vaät lyù cuûa taäp tin vôùi - chöông trình öùng duïng xöû lyù taäp tin naøy
Söï phuï thuoäc cuûa chöông trình öùng duïng vaøo caáu truùc taäp tin maø noù xöû lyù, taïo ra heä thoáng thoâng tin roái raém, vaø toán thôøi gian taïo döïng do vaäy toán keùm trong baûo trì. Neáu caáu truùc maãu tin cuûa taäp tin bò thay ñoåi (ví duï, moät coät hay moät qui taéc ñöôïc theâm hay ñöôïc thay ñoåi) taát caû chöông trình xöû lyù taäp tin naøy phaûi ñöôïc söû ñoåi.
- Moãi chöông trình phaûi ñöôïc chænh söûa (tröø khi phaàn thay ñoåi ñöôïc taïo trong phaàn thö vieän chung) ñeå phaûn aùnh caáu truùc taäp tin môùi.
- Moãi chöông trình phaûi ñöôïc bieân dòch vaø lieân keát laïi. - moãi chöông trình phaûi ñöôïc thöû laïi. - Döõ lieäu toàn taïi trong heä thoáng cuõ phaûi ñöôïc chuyeån ñoåi thaønh heä thoáng môùi, thoâng thöôøng baèng
v Moâ hình ER (Entity Relationship Model; Entity Relationship Diagram)
Moâ hình ER ñoâi khi coøn ñöôïc goïi laø moâ hình yù nieäm döõ lieäu (Conceptual Data Model) hay ñôn giaûn laø moâ hình döõ lieäu (data model) Caùc tính chaát trong moâ hình ER
Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng
25
Taäp thöïc theå (entity type, regular entity type,entity class, generic entity): Hình chöõ nhaät ñöôïc goïi laø taäp thöïc theå. Teân cuûa taäp thöïc theå ñöôïc ghi beân trong hình chöõ nhaät vaø duøng danh töø ñeå ñaët teân cho taäp thöïc theå. Thöïc theå (instance, entity instance):Moät taäp thöïc theå coù nhieàu phaàn töû coù cuøng loaïi. Moãi moät phaàn töû nhö vaäy ñöôïc goïi laø moät thöïc theå. Moái keát hôïp (relationship): Ñöôøng noái giöõa hai taäp thöïc theå ñöôïc goïi laø moái keát hôïp. Moái keát hôïp trong vaán ñeà treân laø moái keát hôïp moät-nhieàu (1:M). Noäi dung cuûa moái keát hôïp ñöôïc dieãn taû theo hai chieàu: “ghi danh vaøo”, “ñöôïc ghi danh bôûi” Thuoäc tính (attribute): Caùc döõ lieäu ghi beân caïnh taäp thöïc theå ñöôïc goïi laø thuoäc tính. Chuùng cung caáp thoâng tin chi tieát veà taäp thöïc theå. Coù hai loaïi thuoäc tính: Thuoäc tính nhaän dieän (identifier) laø thuoäc tính ñeå phaân bieät thöïc theå (instance) naøy vôùi thöïc theå kia trong taäp thöïc theå. Thuoäc tính moâ taû (descriptive attribute) laø thuoäc tính cung caáp thoâng tin chi tieát hôn veà thöïc theå trong taäp thöïc theå.
vi Bieåu dieãn qui taéc doanh nghieäp treân moâ hình Moâ hình ER treân ñaõ dieãn taû ñöôïc hai qui taéc quaûn lyù cuûa doanh nghieäp laø: Moãi HOÏC VIEÂN ghi danh vaøo moät MOÂN HOÏC Moãi MOÂN HOÏC ñöôïc ghi danh bôûi moät hay nhieàu HOÏC VIEÂN
vii Baûn soá keát noái cuûa moái keát hôïp (cardinality) Moái keát hôïp cuûa vaán ñeà treân laø moái keát hôïp hai ngoâi (binary relationship) coù bản số (cardinality, degree of relationship) kết noái moät nhieàu. Bản số keát noái moät-nhieàu raát phoå bieán trong moâ hình ER. Hai loaïi bản số keát noái coøn laïi ít phoå bieán hôn nhöng khoâng keùm phaàn quan troïng laø moái keát hôïp moät-moät vaø moái keát hôïp nhieàu-nhieàu.
+ XE COÄ trong Heä quaûn lyù baèng laùi. + KHEÁ ÖÔÙC trong Heä Baûo hieåm nhaân thoï.
Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng
30
+ SINH VIEÂN trong Heä thoáng thoâng tin sinh vieân. + GIAI ÑOAÏN CAÁT CAÙNH trong Heä thoâng tin caùc chuyeán bay. + CHUYEÁN BAY trong Heä thoâng tin caùc chuyeán bay.
1 Baøi 2.1 Tröôøng Cao ñaúng coäng ñoàng nuùi xanh xem xeùt laïi vaán ñeà hoïc vieân/moân hoïc vaø quyeát ñònh ñöa chi tieát veà chuû ñeà vaøo cô sôû döõ lieäu cuûa hoï. Thoâng tin veà chuû ñeà coù maõ chuû ñeà, teân chuû ñeà, thời lượng (môn học không còn thuộc tính thời lượng). Haõy söûa ñoåi moâ hình ER sao cho noù theå hieän ñöôïc caùc qui taéc quaûn lyù sau:
Haõy xaây döïng moâ hình ER cuûa vaán ñeà vaø chuù yù ñeán söï kieän giaù moät maët haøng thì khaùc nhau trong caùc ca-ta-loâ khaùc nhau, trong caùc khoaûng thôøi gian khaùc nhau.
5 Baøi 2.5 Söûa ñoåi baøi taäp 2.4 sao cho NOS coù theå ghi nhaän haøng ñaõ cung caáp cho khaùch haøng. Thoâng tin veà khaùch haøng coù maõ khaùch haøng, hoï teân, ñòa chæ. Khi moät khaùch haøng ñaët mua haøng töø NOS thì maõ ca-ta-loâ (nhö OE, PS) vaø ñôït xuaát baûn ñöôïc ghi keøm theo maõ haøng trong ñôn haøng. Ñieàu naøy cho pheùp NOS cung caáp cho khaùch haøng, saûn phaåm coù giaù ñuùng vôùi ca-ta-loâ cuûa khaùch haøng. Moät ñôn haøng coù nhieàu maët haøng vaø moãi maët haøng ñeàu coù soá löôïng ñaët mua. Thoâng tin veà ñôn haøng coù soá ñôn haøng (duy nhaát), ngaøy ñôn haøng vaø chi tieát khaùch haøng.
6 Traéc nghieäm 6.1) Which of the following is not correct? Answer ?
A) Entity Relationship Diagrams use four items; Rectangles, circles, lines, degree of relation (such as one to many).
B) Entity Relationship Diagrams show entities, how the entities interact and the attributes. C) In trasforming Entity Relationship Diagrams to a Database, entities become tables. D) Entity Relationship Diagrams are a graphical approach to modeling that helps the user design
systems 6.2) A type of documentation that contains the definition and the characteristics of the data elements within a data base is known as a:
A) record layout B) data dictionary C) data model D) data flow diagram E) entity-relationship model.
6.3) An entity type whose existence depends on another entity type is called a (n) _____entity A) Co dependent
Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng
36
B) Variant C) Strong D) Weak
6.4) An entity that associates the instances of one or more entity types and contains attributes specific to the relationships is called a(n)
A) Associative entity B) Intersectional entity C) All of the above D) Connecting entity
6.5) A persons name, birthday, and social security number are all examples of A) Descriptors B) None of the above C) Relationships D) Entities E) Attributes
6.6) A data model is A) Shown as an entity-relationship diagram B) A logical representation of the structure of the database. C) Transformed into tables and ralationships D) All of the above
6.7) One of the important properties of an attribute is whether or not it is required A) False B) True
----oOo----
Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng
37
Chöông 4 .
MOÂ HÌNH QUAN HEÄ (THE RELATIONAL MODEL)
I MOÂ HÌNH QUAN HEÄ LAØ GÌ
1 Quan heä (relation) Moâ hình quan heä xoay quan caùc khaùi nieäm quan heä, boä (tuple) vaø thuoäc tính (attribute). Nhöõng khaùi nieäm naøy töông öùng vôùi caùc khaùi nieäm taäp thöïc theå, thöïc theå vaø thuoäc tính.
Hình 3.1 trình baøy moâ hình ER vaø moâ hình quan heä töông öùng cuûa vaán ñeà Tröôøng Cao Ñaúng Coäng Ñoàng Nuùi Ayers. Moâ hình quan heä chæ laø moät daïng trình baøy khaùc cuûa moâ hình ER. Cuoái chöông naøy, chuùng ta seõ bieát laøm theá naøo ñeå chuyeån ñoåi moâ hình ER thaønh moâ hình quan heä.
2 Thöïc theå, quan heä, vaø baûng (table) Tieán trình giaûi baøi toaùn csdl ñöôïc phaùt trieån töø moâ hình döõ lieäu sang moâ hình quan heä roài cuoái cuøng sang baûng trong csdl.
MOÂ HÌNH DÖÕ LIEÄU
Hình 3.2 - Söï tieán trieån qua caùc giai ñoaïn khaùc nhau töø moâ hình döõ lieäu ñeán vieäc thöïc hieän baûng trong HQTCSDL
Hình 3.1 - Moâ hình ER, moâ hình quan heä vaø baûng cuûa vaán ñeà RFC
MOÂ HÌNH THÖÏC THEÅ MOÂ HÌNH QUAN HEÄ BAÛNG TRONG HQTCSDL taäp thöïc theå quan heä Baûng thöïc theå boä doøng hay maãu tin thuoäc tính thuoäc tính coät hay vuøng giaù trò thuoäc tính giaù trò thuoäc tính giaù trò vuøng
Baûng 3.1 – Moái töông quan giöõa caùc khaùi nieäm qua caùc moâ hình 3 Boä (tuple)
laø moät boä caùc giaù trò cuûa caùc thuoäc tính trong moät doøng cuûa quan heä. thöù töï xuaát hieän caùc thuoäc tính trong moät boä thì khoâng aûnh höôûng ñeán keát quaû tính toaùn. moät boä coù tính duy nhaát trong quan heä. Nghóa laø trong moät quan heä khoâng theå coù hai boä gioáng nhau
(giaù trò caùc thuoäc tính ñeàu gioáng nhau). Moät thuoäc tính hay nhoùm caùc thuoäc tính duøng ñeå phaân bieät boä naøy vôùi boä kia trong quan heä ñöôïc goïi
laø khoaù chính. khoùa chính trong moät quan heä laïi xuaát hieän trong moät quan heä khaùc ñöôïc goïi laø khoùa ngoaïi.
4 Thuoäc tính (attribute) Phaàn giao giöõa doøng vaø coät laø giaù trò thuoäc tính. Giaù trò cuûa thuoäc tính phaûi laø giaù trò ñôn khoâng ña trò hay caáu truùc. Moät quan heä coù giaù trò thuoäc tính nhö vaäy thì quan heä naøy ñaït daïng chuaån moät. Ví duï sau cho thaáy moät quan heä maø giaù trò thuoäc tính ñôn giaù laø ña trò.
Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng
39
5 Kyù hieäu
Teân quan heä ñöôïc ghi baèng chöõ hoa tröôùc ngoaëc troøn vaø taát caû thuoäc tính ñöôïc lieät keâ trong ngoaëc troøn.
Khoùa chính gaïch chaân. Khoùa ngoaïi vieát nghieâng
II KHOÙA
1 Khoaù (key, candidate key) Laø taäp hôïp nhoû nhaát caùc thuoäc tính maø giaù trò cuûa noù duøng ñeå phaân bieät boä naøy vôùi boä kia trong moät quan heä.
3 Khoùa chính (primary key) Laø khoùa ñöôïc choïn ñeå caøi ñaët trong moät HQTCSDL. Khi choïn khoùa chính ta phaûi chuù yù caùc tính chaát sau: aùp duïng, duy nhaát, nhoû nhaát, oån ñònh.
Khoùa coù tính aùp duïng khi noù khoâng boû soùt baát kyø tröôøng hôïp naøo cuûa vaán ñeà. Khoùa phaûi coù tính duy nhaát duøng ñeå phaân bieät boä naøy vôùi boä kia trong quan heä. Khoùa coù tính nhoû nhaát khi ta boû baát kyø thuoäc tính naøo cuûa noù thì noù khoâng coøn tính duy nhaát nöõa. Khoùa coù tính oån ñònh khi giaù trò cuûa khoùa khoâng thay ñoåi.
Khi NSD thay ñoåi maõ haøng thì maõ haøng cuûa WSE seõ bò thay ñoåi theo gaây ra tính maát oån ñònh. Khi moät maët haøng vöøa ñöôïc cung öùng töø nhaø cung öùng ñoäc laäp vaø töø NSD thì seõ gaây ra tình traïng
4 Khoùa ngoaïi (foreign key) Trong moâ hình quan heä, ñeå dieãn taû moái keát hôïp, ngöôøi ta cheùp khoùa chính töø quan heä naøy sang quan heä kia. Trong quan heä nhaän, khoaù ñöôïc cheùp sang goïi laø khoùa ngoaïi.
ii Raøng buoäc phuï thuoäc toàn taïi (referential Integrity) Raøng buoäc toàn taïi ñoøi hoûi giaù trò khoùa ngoaïi trong moät quan heä phaûi toàn taïi trong quan heä coù khoùa chính töông öùng. HOÏC VIEÂN MOÂN HOÏC
Maõ hoïc vieân
Teân hoïc vieân
… Maõ moân hoïc
Maõ moân hoïc
Teân moân hoïc Thôøi löôïng
91215 Jenny BBW BKE Cöû nhaân coâng ngheä bay 36 92325 Mun Chan ADRC ADRC Chöùng chæ leo nuùi 12 93642 Alexander … DFA BBW Cöû nhaân nuoâi chim 24
… … … … DFA Vaên baèng caém hoa 18 … … … ….
96789 Sarah DJK ? Hình 3.7 – Raøng buoäc sö toàn taïi bò vi phaïm bôûi hoïc vieân 96789
IV QUI TAÉC BIEÁN ÑOÅI MOÂ HÌNH ER THAØNH MOÂ HÌNH QUAN HEÄ
1 Qui taéc bieán ñoåi moâ hình ER
Khi bieán ñoåi moâ hình ER thaønh caùc moâ hình quan heä ta aùp duïng caùc qui taéc sau: Moãi taäp thöïc theå trong moâ hình ER ñöôïc chuyeån thaønh moät quan heä. Moãi thuoäc tính trong moâ hình ER ñöôïc chuyeån thaønh thuoäc tính trong quan heä töông öùng. Thuoäc tính nhaän dieän trong moâ hình ER ñöôïc chuyeån thaønh khoùa chính trong quan heä töông öùng.
Tröôøng hôïp khoùa chính khoâng thoûa 4 tính chaát choïn löïa, thì phaûi choïn khoùa chính khaùc hay ñöa vaøo khoùa nhaân taïo.
Theå hieän moái keát hôïp thoâng qua khoùa ngoaïi. 2 Qui taéc theå hieän moái keát hôïp thoâng qua khoùa ngoaïi
i Moái keát hôïp moät-moät Chuyeån khoùa chính töø quan heä 1 sang quan heä 2 hay ngöôïc laïi. Ví duï vaán ñeà ngöôøi laùi xe vaø baèng
laùi seõ coù moâ hình quan heä laø moät trong hai moâ hình quan heä sau
Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng
44
ii Moái keát hôïp moät-nhieàu
Chuyeån khoùa chính töø beân moät sang beân nhieàu.
Taïo moät quan heä môùi coù khoùa chính laø söï keát hôïp caùc khoùa chính cuûa hai quan heä coù baûn soá keát noái nhieàu nhieàu.
Ví duï giaû söû Tröôøng Cao Ñaúng Coäng Ñoàng Nuùi Xanh khoâng quan taâm ñeán ngaøy nhaäp hoïc cuûa hoïc vieân thì moâ hình ER seõ coù moái keát hôïp nhieàu nhieàu nhö sau:
3 Toùm taét caùc qui taéc bieán ñoåi
Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng
46
MOÂ HÌNH DÖÕ LIEÄU
QT 1: Moãi taäp thöïc theå trong moâ hình ER ñöôïc chuyeån thaønh moät quan heäQT 2: Moãi thuoäc tính trong moâ hình ER ñöôïc chuyeån thaønh thuoäc tính trong quan heä töông öùngQT 3: Thuoäc tính nhaän dieän trong moâ hình ER ñöôïc chuyeån thaønh khoùa chính trong quan heä töông öùng.Tröôøng hôïp khoùa chính khoâng thoûa 4 tính chaát choïn löïa, thì phaûi choïn khoùa chính khaùc hay ñöa vaøo khoùa nhaân taïo.QT 4: Theå hieän moái quan heä thoâng qua khoùa ngoaïi: 1 : 1 Chuyeån khoùa chính töø quan heä 1 sang quan heä 2 hay ngöôïc laïi. 1 :M Chuyeån khoùa chính töø beân moät sang beân nhieàu. M:M Taïo quan heä toaøn khoùa
QUAN HEÄ DÖÏ TUYEÅN
Hình 3.14 - Toùm taét caùc qui taéc bieán ñoåi moâ hình ER thaønh moâ hình quan heä treân khung cuûa caùc giai ñoaïn
DÖÕ LIEÄU YEÂU CAÀU
PHAÂN TÍCH
THIEÁT KEÁ
V BAØI TAÄP
1 Baøi taäp 1 Ñoái vôùi vaán ñeà sau ñaây haõy:
• (a) xaây döïng moâ hình ER • (b) ñeà xuaát veà thuoäc tính nhaän dieän vaø thuoäc tính moâ taû moät caùch thích hôïp. • (c) chuyeån moâ hình ER thaønh moâ hình quan heä vaø cho bieát khoùa chính, khoùa ngoaïi. • (d) keâ theâm caùc giaû ñònh cuûa vaán ñeà.
A) Guaranties that each row is unique B) Is always referenced by a foreign key in another table C) Is a combination of two keys that make a foreign key D) In a one to many relationship is also its own foreign key. E) Is always stored in one column
2.2) Entity integrity is when: A) There are no composite primary keys B) Referential integrity has been upheld. C) None of the above. D) Primary key values are unique. E) Entity relationship diagram is correct
2.3) The field used to id records in a database table is known as the: A) Query Identifier B) Primary key C) Relational Column D) Header E) Row
Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng
47
2.4)Which of the following is correct about referential integrity? A) Ensures tables are up to date B) Prevents data tables from having orphans C) Shows how tables are related to each other
----oOo----
Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng
48
Chöông 5 .
PHAÂN TÍCH DÖÕ LIEÄU VAØ YEÂU CAÀU CHÖÙC NAÊNG (DATA ANALYSIS AND FUNCTIONAL REQUIREMENTS)
I GIÔÙI THIEÄU
1 Hoaït ñoäng kieåm tra yeâu caàu chöùc naêng Hoaït ñoäng kieåm tra yeâu caàu chöùc naêng ñoâi khi coøn goïi laø löôïng giaù moâ hình (validating the model, data model validation) nhaèm phaùt hieän sai soùt trong moâ hình döõ lieäu, laøm cho moâ hình döõ lieäu phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa heä thoáng hôn. Kieåm tra yeâu caàu chöùc naêng laø hoaït ñoäng naèm trong giai ñoaïn thieát keá csdl logic (hình).
2 Phaân tích heä thoáng thoâng tin
Phaân tích heä thoáng thoâng tin coù caùc khía caïnh sau: Phöông phaùp tieáp caän töø treân xuoáng (töø toång quaùt ñeán chi tieát) (top down approach) Taäp trung chuù yù vaøo döõ lieäu yeâu caàu vaø moái keát hôïp cuûa chuùng. Phaân tích heä thoáng thoâng tin taïo ñieàu kieän cho vieäc duøng laïi döõ lieäu.
3 Phaân tích döõ lieäu Ngöôïc laïi vôùi phaân tích heä thoáng thoâng tin, phaân tích döõ lieäu chæ taäp trung vaøo moät öùng duïng trong moät toå chöùc nhö heä ñôn ñaët haøng, heä coâng nôï. Lôïi ích cuûa phaân tích döõ lieäu laø chi phí vaø thôøi gian öôùc löôïng cho döï aùn laø töông ñoái chính xaùc. Baát lôïi laø döõ lieäu duøng chung coù theå bò truøng laép.
8. Beân döôùi ñôn haøng laø chi phí giao haøng vaø toång giaù trò ñôn haøng. Chi phí giao haøng laø chi phí cuûa moät ñôn haønh neân chuùng laø thuoäc tính cuûa taäp thöïc theå ÑÔN HAØNG. Toång giaù trò cuûa ñôn haøng ñöôïc tính baèng caùch coäng caùc giaù trò treân coät thaønh tieàn vaø chi phí giao haøng neân chuùng khoâng ñöôïc ñöa vaøo moâ hình ER.
9. Thoâng thöôøng caùc thoâng tin treân moät maãu bieãu khoâng nhoùm chung ñeå dieãn taû moät thöïc theå. Trong caùc tröôøng hôïp nhö vaäy ñoøi hoûi ta phaûi bieát gaùn thuoäc tính thích hôïp cho töøng thöïc theå
Nhöõng thaønh phaàn chính cuûa maãu bieåu ñôn ñaët haøng: o Taäp thöïc theå KHAÙCH HAØNG o Taäp thöïc theå ÑÔN HAØNG o Taäp thöïc theå DOØNG ÑÔN HAØNG o Taäp thöïc theå HAØNG o Caùc vuøng tính toaùn nhö thaønh tieàn, toång coäng
Töø söï phaân tích treân ta coù moâ hình sau:
Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng
51
III KIEÅM TRA YEÂU CAÀU CHÖÙC NAÊNG
1 Nguyeân taéc chung Moãi baûng trong moâ hình caàn phaûi kieåm tra 4 chöùc naêng CRUD (create, retrieve, update,
delete/archive) sau: o Theâm môùi maãu tin vaøo baûng: chuù yù tröôùc khi theâm giaù trò cho khoùa ngoaïi phaûi theâm giaù trò
cuûa khoùa chính töông öùng tröôùc (theâm beân moät roài theâm beân nhieàu). o Khai thaùc maãu tin: khi khai thaùc ta coù theå keát noái thoâng tin thoâng qua caùc vuøng (thöôøng khoùa
chính vaø khoùa ngoaïi). Keát quaû cuûa vieäc khai thaùc cho hieän leân maøn hình hay in ra baùo caùo. o Söûa döõ lieäu: tröôøng hôïp söûa döõ lieäu treân vuøng khoùa ta phaûi chuù yù raøng buoäc phuï thuoäc toàn taïi o Xoùa: löu roài xoùa.
Moâ hình ER duøng ñeå kieåm tra chöùc naêng phaûi coù thuoäc tính vaø khoùa ngoaïi. Kieåm tra caùc chöùc naêng nhaèm muïc ñích phaùt hieän nhöõng thieáu soùt trong moâ hình döõ lieäu.
V TRAÉC NGHIEÄM 1) To do fact finding, the analyst does the following
A) Interviews personal, prepares questionnaires, observers current system B) Gathers forms and documents currently in use C) Cost-benefit analysis
2) Establishing team standards is part of which step in the data modeling process?
A) creating the data model B) validating the model C) planning the project D) determining system requirements E) It is not part of any of the above steps in the data modeling process.
----oOo----
Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng
55
Chöông 6 .
TÍNH BAÉT BUOÄC, KHOÂNG BAÉT BUOÄC TRONG MOÁI KEÁT HÔÏP (RELATIONSHIP OPTIONALITY)
I NGÖÕ NGHÓEA MOÁI KEÁT HÔÏP Trong chöông naøy ta boå sung theâm ngöõ nghóa (qui taéc quaûn lyù) vaøo moái keát hôïp vaø bieåu dieãn chuùng trong moâ hình ER. Moâ hình ER nhö vaäy ñöôïc goïi laø moâ hình thöïc theå keát hôïp môû roäng (Extended Entity Relationship).
1 Tính khoâng baét buoäc cuûa moái keát hôïp Tröôùc ñaây, chuùng ta vaãn ngaàm hieåu moïi thöïc theå ñeàu tham gia vaøo moái keát hôïp nhö moâ hình ER sau:
Moâ hình quan heä moät ñöôïc öa thích hôn vì chuùng ta khoâng phaûi quan taâm ñeán giaù trò ñaëc bieät. Moâ hình quan heä hai phaûi söû duïng giaù trò ñaëc bieät
3 Quan heä nhieàu-nhieàu Giả sử vấn đề của trường Cao đẳng Cộng đồng Núi Xanh nhà trường không quan tâm đến ngày nhập học của học viên. Ta có mô hình sau:
(a) Xaây döïng moâ hình ER. Söû duïng moâ hình thöïc theå theå hieän ôû nôi thích hôïp (b) Chuyeån moâ hình ER thaønh moâ hình quan heä. (c) Laäp phieáu moái keát hôïp. 2 Traéc nghieäm
2.1) Based on the ER-diagram, which of the following are true?
A) One customer can rent multiple videos B) There can be multiple videos of the same movie C) There can be blank videos (i.e., video without movies)
2.2) ACME places oders with their suppliers using the following purchase oder form. A buyer (an employee in the company) will fill the order form to order one or more items from a supplier. Each such order is placed with a single supplier and can be for one or more items. Based on the information, an E-R diagram is drawn below to represent the connectivity, cardinality, and optionality of the relationships. (Note: In the ERD below, “order line” represents each line of items in the order form.) If you want to map the above ER diagram into tables, how many tables do you need?
Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng
62
CUSTOMER
ITEM
BUYER
Order-lineorder
1M
1
M
1 M M 1
A) 4 B) 1 C) 3 D) 5 E) 2 F) 6 2.3) Given the following Entity-Relationship Diagram, what is the participation of A and B?
A BC1 1
A) Total A/Total B B) None of the above C) Partial A/Partial B D) Total A/Partial B E) Partial A/Total B
----oOo----
Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng
63
Chöông 7 .
TAÄP THÖÏC THEÅ CHA VAØ TAÄP THÖÏC THEÅ CON (SUPERTYPES AND SUBTYPES)
I TAÄP THÖÏC THEÅ PHUÏ THUOÄC (DEPENDENT ENTITY, ID-DEPENDENT ENTITY) Trong thöïc teá, coù caùc thöïc theå trong moät taäp thöïc theå laïi toàn taïi phuï thuoäc vaøo söï toàn taïi cuûa caùc thöïc theå trong taäp thöïc theå khaùc. Ta goïi taäp thöïc theå naøy laø taäp thöïc theå phuï thuoäc, coøn taäp theå maø chuùng phuï thuoäc vaøo laø taäp thöïc theå cha. Moâ hình ER cuûa taäp thöïc theå phuï thuoäc phaûi coù tính chaát sau: Thuoäc tính nhaän dieän cuûa taäp thöïc theå phuï thuoäc goàm moät thuoäc tính nhaän dieän cuûa taäp thöïc theå cha keát hôïp vôùi moät thuoäc tính khaùc duøng ñeå nhaän dieän thöïc theå ñoù trong caùc giaù trò nhaän dieän cha. Ví duï Haõng haøng khoâng quoác teá cung caáp caùc tuyeán bay ñeán nhieàu ñòa ñieåm treân theá giôùi. Caùc tuyeán bay ñöôïc leân lòch cho moät khoaûng thôøi gian nhö töø 1/3/1995 ñeán 31/10/1995. Taát caû caùc tuyeán bay ñeàu coù saân bay ñi vaø ñeán ví duï tuyeán bay coù theå töø saân bay Sydney ñeán saân bay Frankfurt. Moãi tuyeán bay ñeàu coù giôø khôûi haønh vaø giôø ñeán. Giôø khôûi haønh laø giôø khôûi haønh cuûa moät ngaøy cuï theå, ví duï nhö neáu tuyeán bay phuïc vuï theo tuaàn thì giôø khôûi haønh laø cuûa caùc ngaøy 01/03/95, 08/03/95, 15/03/95 … Ta coù moâ hình ER nhö sau:
Taäp thöïc theå CHUYEÁN BAY laø taäp thöïc theå phuï thuoäc. CHUYEÁN BAY chæ toàn taïi trong TUYEÁN
BAY Khoùa chính cuûa taäp thöïc theå CHUYEÁN BAY laø söï keát hôïp giöõa khoùa chính cuûa taäp thöïc theå TUYEÁN
BAY vaø thuoäc tính ngaøy khôûi haønh cuûa chuyeán bay. Moái keát hôïp treân ñöôïc goïi laø moái keát hôïp phuï thuoäc nhaän dieän (ID-dependent relationship) Döõ lieäu cuûa TUYEÁN BAY chæ toàn taïi trong moät khoaûng thôøi gian, ñaây laø tính chaát taïm thôøi cuûa döõ
lieäu, chuùng aûnh höôûng ñeán moâ hình döõ lieäu nhö theá naøo seõ ñöôïc ñeà caäp trong chöông sau. Moâ hình quan heä:
TUYEÁN BAY(maõ tuyeán bay, saân bay khôûi haønh, ...,loaïi maùy bay) CHUYEÁN BAY(maõ tuyeán bay, ngaøy khôûi haønh, soá haønh khaùch, ..., soá maùy bay)
Ñeå laøm roõ hôn khaùi nieäm taäp thöïc theå phuï thuoäc (dependent entity) , ta haõy xem moâ hình ER cuûa vaán ñeà nhaân vieân vaø phoøng ban.
Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng
64
Baûn soá keát noái cuûa moâ hình naøy hoaøn toaøn gioáng vôùi moâ hình haõng haøng khoâng quoác teá nhöng neáu ta xem nhaân vieân laø taäp thöïc theå phuï thuoäc thì khi moät phoøng ban bò giaûi theå daãn tôùi toaøn boä nhaân vieân trong phoøng ban ñoù bò giaûi theå theo. Ñieàu naøy khoâng ñuùng vôùi thöïc teá laø nhaân vieân coù theå chuyeån sang phoøng ban khaùc laøm vieäc. Vôùi moâ hình treân vieäc chuyeån naøy seõ laøm thay ñoåi giaù trò khoùa chính cuûa quan heä NHAÂN VIEÂN laøm maát tính oån ñònh cuûa khoùa chính.
PHOØNG BAN NHAÂN VIEÂN maõ phoøng ban teân phoøng ban maõ phoøng ban soá thöù töï hoï vaø teân ngaøy sinh
Nhöõng nguyeân taéc sau giuùp ta coù choïn löïa thích hôïp: 1. Neáu khaùi nieäm thaønh phoá coù thuoäc tính vaø ta quan taâm ñeán caùc thuoäc tính naøy trong coâng taùc quaûn lyù
thì chuùng ta moâ hình noù nhö moät taäp thöïc theå. 2. Neáu moät cöûa haøng coù khaû naêng naèm treân nhieàu thaønh phoá thì chuùng ta moâ hình thaønh phoá thaønh taäp
thöïc theå rieâng. 3. Neáu khaùi nieäm thaønh phoá coù quan heä vôùi moät vaøi taäp thöïc theå khaùc thì ta phaûi moâ hình chuùng thaønh
3. Taïo moät quan heä coù caùc thuoäc tính cuûa taäp thöïc theå cha vaø taát caû caùc thuoäc tính rieâng cuûa taát caû taäp thöïc theå con.
NHAÂN VIEÂN(maõ nhaân vieân, ..., chöùc danh, loaïi nhaân vieân, löông naêm, tieàn thöôûng naêm, ñôn giaù giôø coâng, ñôn giaù giôø laøm theâm) Khi caøi ñaët vaøo HQTCSDL ta phaûi xöû lyù raøng buoäc ñeå troáng löông naêm, tieàn thöôûng naêm hoaëc ñeå troáng ñôn giaù giôø coâng, ñôn giaù giôø laøm theâm. Nhöõng khía caïnh sau giuùp ta coù quyeát ñònh thích hôïp trong vieäc choïn löïa moät trong ba moâ hình quan heä:
o Döõ lieäu naøo ñöôïc khai thaùc thöôøng xuyeân.
Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng
70
o Thôøi gian ñaùp öùng cuûa heä thoáng. o Khaû naêng löu tröõ cuûa heä thoáng o Soá löôïng thuoäc tính rieâng cuûa taäp thöïc theå con o Khaû naêng thay ñoåi caáu truùc cuûa csdl.
Trong thöïc haønh, caùch 1 hay ñöôïc choïn 8 Moâ hình hoùa caùc taäp con giao nhau baèng vai troø
Phoøng Thöông Maïi. Vaên phoøng chính phuû DOT coù traùch nhieäm theo doõi caùc ñôn vò xuaáp nhaäp khaåu, mong muoán thieát laäp moät csdl theo doõi chi tieát veà caùc coâng ty naøy. Veà moâ hình döõ lieäu, coâng ty nhaäp khaåu vaø coâng ty xuaát khaåu raát gioáng nhau vì chuùng coù nhieàu thuoäc tính chung vaø chi tieát khaùc bieät thì khoâng quan troïng.
Khi chuyeån moâ hình treân thaønh moâ hình quan heä chuùng ta gaëp phaûi caùc vaán ñeà xöû lyù sau: Daïng 1: Khi moät coâng ty coù caû chöùc naêng nhaäp khaåu laãn xuaát khaåu thì khi theâm döõ lieäu cho quan heä
COÂNG TY ta phaûi baûo ñaûm chæ theâm moät laàn. Daïng 2: Khi theâm döõ lieäu cho coâng ty vöøa coù chöùc naêng nhaäp khaåu vaø chöùc naêng xuaát khaåu thì seõ gaây ra
(a) Xaây döïng moâ hình ER cho vaán ñeà treân. (b) Chuyeån moâ hình ER thaønh moâ hình quan heä. (c) Thieát keá phaàn xöû lyù nhaäp baûng chaám coâng vaøo cuoái ngaøy.
----oOo----
Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng
83
Chöông 9 .
KHÍA CAÏNH TAÏM THÔØI CUÛA MOÂ HÌNH DÖÕ LIEÄU (TEMPORAL ASPECTS OF DATA MODELS)
I DÖÕ LIEÄU LÒCH SÖÛ Laø döõ lieäu thay ñoåi theo thôøi gian nhö ñôn giaù baùn, vò trí laøm vieäc, möùc löông v.v….
Sau khi chuùng ta ñaõ caøi ñaët thaønh coâng baûng trong heä quaûn trò cô sôû döõ lieäu, ngöôøi quaûn lyù laïi quyeát ñònh moät ngaøy laøm hai ca. Nhö vaäy moãi thieát bò ñöôïc chòu traùch nhieäm bôûi moät hay nhieàu nhaân vieân. Qui taéc quaûn lyù thay ñoåi keùo theo söï thay ñoåi cuûa moâ hình.
Ta ñeå yù moâ hình ER cuûa hình 8.4 hoaøn toaøn coù theå löu tröõ ñöôïc döõ lieäu cuûa vaán ñeà tröôùc khi thay ñoåi qui taéc quaûn lyù. Nhö vaäy neáu ngay töø ñaàu ta moâ hình vaán ñeà theo moâ hình naøy thì traùnh ñöôïc nhöõng raéc roái cuûa vieäc söûa chöõa. Moâ hình quan heä:
o Moâ hình chuùng thaønh caùc taäp thöïc theå rieâng bieät. o Moâ hình chuùng thaønh moät taäp thöïc theå. o Hay moâ hình chuùng thaønh caùc taäp thöïc theå cha/con
2 Dö thöøa thuoäc tính Trong vaán ñeà cuûa doanh nghieäp TTR, ta coù theå moâ hình hai thuaät ngöõ XE DU LÒCH vaø XE TAÛI thaønh moät taäp thöïc theå XE DU LÒCH coù caùc thuoäc tính caáu taïo, kieåu daùng, soá maùy, maøu saéc, troïng löôïng bì, ....Khi xem xeùt kyõ vaán ñeà ta laïi thaáy coù nhöõng maùy moùc khaùc caàn löu tröõ nhö maùy caét coû, maùy keùo noâng nghieäp. Neáu ta xeáp chuùng vaøo taäp thöïc theå xe du lòch thì thuoäc tính troïng löôïng bì seõ khoâng thích hôïp vaø trôû neân dö thöøa ñoái vôùi chuùng. Trong tröôøng hôïp naøy toát nhaát laø ta söû duïng taäp thöïc theå cha con ñeå moâ hình vôùi XE COÄ laø taäp thöïc theå cha, XE DU LÒCH, XE TAÛI, MAÙY MOÙC laø caùc taäp thöïc theå con.
3 Dö thöøa moái keát hôïp Ñeå phaùt hieän moái keát hôïp dö thöøa trong moâ hình, ta tìm ñöôøng kheùp kính trong moâ hình.
1 Phuï thuoäc haøm Thuoäc tính Y trong quan heä phuï thuoäc haøm vaøo thuoäc tính X (hay X1, X2,..) cuûa cuøng quan heä, neáu öùng vôùi giaù trò cuûa X chæ coù 1 giaù trò cuûa Y.
Kyù hieäu: X→Y hay X1,X2→Y Ta noùi Thuoäc tính Y phuï thuoäc haøm vaøo thuoäc tính X hay giaù trò cuûa X xaùc ñònh duy nhaát moät giaù trò cuûa Y hay Y ñöôïc xaùc ñònh bôûi X. Ví duï: Trong heä csdl HOÏC VIEÂN, thuoäc tính teân hoïc vieân phuï thuoäc haøm vaøo maõ hoïc vieân
2 Phuï thuoäc haøm ñaày ñuû Thuoäc tính Y trong quan heä phuï thuoäc haøm ñaày ñuû vaøo thuoäc tính X (X1, X2,..) cuûa cuøng quan heä, neáu noù phuï thuoäc haøm vaøo X vaø khoâng phuï thuoäc haøm vaøo moät phaàn cuûa X.
Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng
90
Ví duï: Trong vaán ñeà Tröôøng Cao Ñaúng Coäng Ñoàng Nuùi Xanh tröôùc ñaây ta ñaõ coù qui taéc quaûn lyù: Moãi HOÏC VIEÂN coù theå ghi danh vaøo hoïc moät hay nhieàu MOÂN HOÏC. Moãi MOÂN HOÏC coù theå ñöôïc ghi danh bôûi moät hay nhieàu HOÏC VIEÂN.
Maõ hoïc vieân, maõ moân hoïc → ngaøy nhaäp hoïc
III CAÙC DAÏNG CHUAÅN
1 Ví duï Coâng ty Kim khí Ñai oác vaø Buø lon (NBHC) coù nhieàu cöûa haøng hoaït ñoäng vôùi teân rieâng. Baûng toàn kho cuûa Cöûa haøng Kim khí Maët nam (moät trong caùc cöûa haøng cuûa Coâng ty NBHC) coù daïng nhö sau: COÂNG TY KIM KHÍ ÑAI OÁC VAØ BUØ LON DANH SAÙCH TOÀN KHO Maõ cöûa haøng: M515 Teân cöûa haøng: Cöûa haøng kim khí maët nam maõ
haøng moâ taû haøng maõ nhaø
cung caáp teân nhaø cung
caáp ñòa chæ nhaø cung caáp
löôïng toàn
ñôn giaù
thaønh tieàn
3241 Buø lon 2 cm 34513 Acme Bolt Co 45 Hay Street 123 $0.50 $61.503541 OÁc 5 cm 34513 Acme Bolt Co 45 Hay Street 546 $0.70 $382.204325 Voøng ñeäm 30 mm 57913 Washer Co 7 Blacktown Road 567 $0.12 $68.045678 Ñai oác 8 mm 34513 Acme Bolt Co 45 Hay Street 342 $0.17 $58.141478 Ñinh oác 40 mm 00972 Best Fasteners 281 Pilbara Way 1267 $0.09 $114.034327 Voøng ñeäm 40 mm 57913 Washer Co 7 Blacktown Road 165 $0.15 $24.75
6. Toång coäng laø toång cuûa coät thaønh tieàn 7. Maõ cöûa haøng, maõ haøng, maõ nhaø cung caáp laø thuoäc tính nhaän dieän cuûa cöûa haøng, haøng, nhaø cung caáp Ta thöïc hieän caùc böôùc chuaån hoùa quan heä cuûa ví duï coâng ty NBHC theo caùc böôùc sau:
Hình 10.5 - Caùc böôùc thöïc hieän ñeå ñöa caùc quan heä veà daïng chuaån 3
QUAN HEÄ KHOÂNG CHUAÅN
QUAN HEÄ DAÏNG CHUAÅN 1
- Loaïi boû caùc thuoäc tính toång hôïp (thuoäc tính coù giaù trò laø keát quaû tính toaùn töø caùc giaù trò khaùc)- Xaùc ñònh khoùa chính- Chuyeån thuoäc tính laëp laïi thaønh thuoäc tính cuûa quan heä rieâng
QUAN HEÄ DAÏNG CHUAÅN 2
- Chæ thöïc hieän khi khoùa chính goàm nhieàu thuoäc tính.- Thuoäc tính khoâng khoùa phaûi phuï thuoäc haøm ñaày ñuû vaø khoùa chính- Chuyeån thuoäc tính chæ phuï thuoäc vaøo moät phaàn khoùa chính thaønh thuoäc tính cuûa quan heä rieâng
QUAN HEÄ DAÏNG CHUAÅN 3
- Chuyeån thuoäc tính khoâng khoùa phuï thuoäc baéc caàu vaøo khoùa chính thaønh thuoäc tính cuûa quan heä
2 Daïng chuaån moät (first normal form)
Ñònh nghóa: Thuoäc tính A laø laëp laïi (repeating group of attribute) neáu öùng vôùi moät giaù trò khoùa chính coù nhieàu giaù trò cuûa thuoäc tính A.
V TIEÁP CAÄN THEO MOÂ HÌNH ER Ñeå xaây döïng moâ hình quan heä cho vaán ñeà NBHC, thay vì tieáp caän baèng caùch aùp duïng caùc luaät chuaån hoùa (caùch tieáp caän töø döôùi leân theo bottom-up approach), ta tieáp caän theo moâ hình ER qua caùc böôùc sau (caùch tieáp caän töø treân xuoáng the top down approach): Böôùc 1: Aùp duïng caùch phaân tích bieåu maãu ñaõ ñeà caäp ôû chöông 4, töø bieåu maãu Baûng toàn kho cuûa NBHC,
ta nhaän dieän ñöôïc caùc taäp thöïc theå CÖÛA HAØNG, HAØNG, NHAØ CUNG CAÁP. Böôùc 2: Veõ moâ hình ER vaø gaén caùc thuoäc tính nhaän dieän
TR 003 C130 Hercules Transport LO Lockheed USA RI Richmond NSW SR 007 UH-1 Iroquois SAR BE Bell USA PE Pearce WA TR 009 C130 Hercules Transport LO Lockheed USA RI Richmond NSW T 026 A331B Macchi Trainer AM AerMacchi Italy PE Pearce WA
1) Töø baûng döõ lieäu treân ta coù quan heä khoâng chuaån sau: TRAÙCH NHIEÄM(maõ traùch nhieäm, maõ maùy bay, maõ loaïi maùy bay, caáu taïo maùy bay, dòch vuï phuïc vuï, maõ nhaø cheá taïo, teân nhaø cheá taïo, nöôùc, maõ cô sôû, teân cô sôû, bang) Choïn maõ maùy bay laøm khoùa chính TRAÙCH NHIEÄM(maõ traùch nhieäm, maõ maùy bay, maõ loaïi maùy bay, caáu taïo maùy bay, dòch vuï phuïc vuï, maõ nhaø cheá taïo, teân nhaø cheá taïo, nöôùc, maõ cô sôû, teân cô sôû, bang)
2) Trong quan heä TRAÙCH NHIEÄM, öùng vôùi moãi giaù trò khoùa chính khoâng coù giaù trò laëp laïi neân chuùng ñaït daïng chuaån 1
3) Khoùa quan heä TRAÙCH NHIEÄM chæ goàm moät thuoäc tính neân ñöông nhieân chuùng ñaït daïng chuaån 2
4) Trong quan heä TRAÙCH NHIEÄM coù söï phuï thuoäc giöõa caùc thuoäc tính khoâng khoùa nhö sau: Maõ loaïi maùy bay-> caáu taïo maùy bay, dòch vuï phuïc vuï, maõ nhaø cheá taïo, maõ cô sôû, bang maõ nhaø cheá taïo->teân nhaø cheá taïo, nöôùc maõ cô sôû->teân cô sôû, bang
Ta chuyeån caùc thuoäc tính naøy vaøo quan heä rieâng TRAÙCH NHIEÄM(maõ maùy bay, maõ traùch nhieäm, maõ loaïi maùy bay) LOAÏI MAÙY BAY(maõ loaïi maùy bay, caáu taïo maùy bay, dòch vuï phuïc vuï, maõ nhaø cheá taïo, maõ cô sôû) NHAØ CHEÁ TAÏO(maõ nhaø cheá taïo, teân nhaø cheá taïo, nöôùc) CÔ SÔÛ(maõ cô sôû, teân cô sôû, bang).
3 Traéc nghieäm 1) The process of converting complex data structures into simple, stable data structures is referred to as a) normalization b) process modeling c) structuring d) simplification
I GIÔÙI THIEÄU Trong caùc chöông tröôùc, chuùng ta ñaõ tìm hieåu qua caùc giai ñoaïn phaân tích döõ lieäu, moâ hình hoùa döõ lieäu, xaây döïng moâ hình quan heä roài chuaån hoùa caùc quan heä. Trong chöông naøy chuùng ta seõ böôùc sang giai ñoaïn söû duïng moät heä QTCSDL cuï theå nhö SQL Sever hay Oracle hay MS Access … ñeå xaây döïng caùc baûng, caùc moái keát hôïp vaø caùc raøng buoäc. Hình 11.1 cho ta thaáy vò trí cuûa hoaït ñoäng thieát keá csdl vaät lyù trong caùc böôùc phaân tích thieát keá döõ lieäu.
Coøn hình 11.2 cho ta thaáy vò trí cuûa hoaït ñoäng thieát keá vaät lyù trong qui trình phaân tích thieát keá heä thoáng.
II BAÛNG, VUØNG Khi chuyeån caùc quan heä thaønh baûng chuùng ta coù theå hôïp nhieàu quan heä thaønh moät baûng hay taùch moät quan heä thaønh nhieàu baûng. Vieäc laøm naøy tuøy vaøo tính chaát khai thaùc döõ lieäu cuûa vaán ñeà. Thoâng thöôøng chuùng ta chuyeån:
- moät quan heä thaønh moät baûng trong HQTCSDL. - Thuoäc tính cuûa quan heä thaønh vuøng trong baûng töông öùng - Taïo khoùa chính cho moãi baûng - Caùc vuøng ñeå löu tröõ caùc giaù trò toång hôïp nhö thaønh tieàn, toång coäng
Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng
98
Hình 11.2 - Thieát keá csdl vaät lyù trong qui trình PTTKHT
THIEÁT KEÁ HEÄ THOÁNG(SYSTEMS DESIGN)
THÖÏC HIEÄN VAØ VAÄN HAØNH HEÄ THOÁNG(SYSTEMS IMPLEMENTATION AND OPERATION)
1. Thieát keá giao dieän con ngöôøi (designing the human interface)2. Thieát keá cô sôû döõ lieäu (designing database) a) Thieát keá csdl logic (designing logical database)
- Bieán ñoåi moâ hình ER thaønh moâ hình quan heä- Kieåm tra yeâu caàu chöùc naêng- Chuaån hoùa cô sôû döõ lieäu
b) Thieát keá csdl vaät ly ù (designing physical database)- Chuyeån caùc quan heä ñaït chuaån thaønh caùc ñaëc taû taäp tin maùy tính
3. Cô sôû ñöôïc nhaän dieän bôûi maõ cô sôû. Teân cuûa cô sô û ñöôïc ñaët coù lieân quan ñeán vò trí ñòa lyù nhö: • CC – Cô sôû trung taâm thaønh phoá. • NR – Cô sôû caùc doøng soâng höôùng baéc • DH – Cô sôû caùc ñoài yeâu quí.
4. Moãi cô sôû coù moät soá khoa nhaát ñònh. Ví duï cô sôû CC coù khoa tính toùan, khoa kinh teá, khoa vaên phoøng vaø thö kyù, khoa luaät vaø coâng ngheä. Ngaøy thaønh laäp cô sôû cuõng caàn ñöôïc quan taâm.
Soá tieàn nôï ñaït giôùi haïn Y Y Y Y N N N N Ñieàu kieän Khaùch haøng coù quaù trình chi traû toát Y Y N N Y Y N N Soá tieàn mua treân 200 ñoàng Y N Y N Y N Y N Cho pheùp nôï x x x x Haønh ñoäng Töø choái cho nôï x x x Tham khaûo yù kieán ngöôøi quaûn lyù x
Ví duï: (kiểm tra khoùa chính) ii Söû duïng caây quyeát ñònh (decision tree)
Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng
121
Ví duï:
Soá tieàn nôïñaït giôùi haïn
Khaùch haøng coùquaù trình chi traû toát
Soá tieàn muatreân 200 ñoàng Töø choái cho nôï
Soá tieàn muadöôùi 200 ñoàng
Tham khaûo yù kieánngöôøi quaûn lyù
Khaùch haøng coùquaù trình chi traû toài Töø choái cho nôï
i Ñieåm vaøo cho moãi phaàn töû cuûa sô ñoà DFD Trong baûng phaân tích heä thoáng thöôøng coù nhieàu sô ñoà DFD, töø sô ñoà toång quaùt ñeán chi tieát. Töø ñieån döï aùn phaûi chöùa moät ñieåm vaøo cho moãi phaàn töû cuûa sô ñoà DFD. Moãi ñieåm vaøo ñöôïc trình baøy theo khuoân maãu sau:
Teân Form Thuoäc tính Giaù trò frmTinhThanhPho Record Source SELECT maTinh, tenTinh, soDan
FROM tinhThanhPhoTbl Default View Datasheet Teân control Teân thuoäc tính Giaù trò maTinh Input Mask L000;;_ Control Source maTinh tenTinh Control Source tenTinh Format > SoDan Control Source soDan Format 0