GIAO SU' TRAN DÙC THAO VÓI c u p e HÀNH TRÌNH TU HIEN TlTOìNG LUAN HUSSERL DEN CHU NGHÌA DUY VAT BIEN CHÙNG LE GÒNG SU' ' Tran Due Thào sinh ngày 26-9-1917 tai xà Song Thàp, huyén Tu Sòn, tinh Bàc Ninh trong mot già dình vién chùc nhò. Nàm 1935, sau khi dò tu tài loai xuàt sàc, óng theo hoc truòng luat tai Ha Nói. Nàm 1936 óng dUcJc gùi sang Phàp de chuàn bi thi vào Truòng Cao dàng Su pham phó' d' Ulm thù dò Paris (Ecole Normal Superieure de la Rue d' Ulm). Day là mot trong nhùtng trUòng noi tié'ng ò Phàp ve truyén thò'ng tu tuòng tié'n bo, vàn boa nhàn vàn va khoa hoc hien dai. Nàm 1939, Tran Due Thào thi do vào truòng vói so' diém cao va den nàm 1945 tòt nghiep thù khoa, nhàn hoc vi thac sì trié't hoc vói luan àn PhUctng phàp hien titang luàn cua Husserl (La methode phenomenologique chez Husserl). Sau dò óng dàng ky tié'p tue làm luàn vàn tié'n si trié't hoc ci Truòng dai hoc Sorbonne ve hién tUdng luàn Husserl. Nhung do cuòc chié'n tranh xàm \\Xóc cùa thUc dàn Phàp ò Dóng Dudng ngày càng àc liet, nguòi thanh nién yéu nUóc bi cuò'n * Tién sy triet hoc. Dai hoc Ngoai ngù Ha Nói. 431
17
Embed
GIAO SU' TRAN DÙC THAO LE GÒNG SU' - Tài Nguyên Sốtainguyenso.vnu.edu.vn/jspui/bitstream/123456789/18242/1/... · óng di Paris dUdng benh va thu thàp tài heu nhàm hoàn
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
GIAO SU' TRAN DÙC THAO
VÓI c u p e HÀNH TRÌNH TU HIEN TlTOìNG
LUAN HUSSERL DEN CHU NGHÌA
DUY VAT BIEN CHÙNG
LE GÒNG SU' '
Tran Due Thào sinh ngày 26-9-1917 tai xà Song Thàp, huyén Tu Sòn, tinh Bàc Ninh trong mot già dình vién chùc nhò. Nàm 1935, sau khi dò tu tài loai xuàt sàc, óng theo hoc truòng luat tai Ha Nói. Nàm 1936 óng dUcJc gùi sang Phàp de chuàn bi thi vào Truòng Cao dàng Su pham phó' d' Ulm thù dò Paris (Ecole Normal Superieure de la Rue d' Ulm). Day là mot trong nhùtng trUòng noi tié'ng ò Phàp ve truyén thò'ng tu tuòng tié'n bo, vàn boa nhàn vàn va khoa hoc hien dai.
Nàm 1939, Tran Due Thào thi do vào truòng vói so' diém cao va den nàm 1945 tòt nghiep thù khoa, nhàn hoc vi thac sì trié't hoc vói luan àn PhUctng phàp hien titang luàn cua Husserl (La methode phenomenologique chez Husserl). Sau dò óng dàng ky tié'p tue làm luàn vàn tié'n si trié't hoc ci Truòng dai hoc Sorbonne ve hién tUdng luàn Husserl. Nhung do cuòc chié'n tranh xàm \\Xóc cùa thUc dàn Phàp ò Dóng Dudng ngày càng àc liet, nguòi thanh nién yéu nUóc bi cuò'n
* Tién sy triet hoc. Dai hoc Ngoai ngù Ha Nói.
431
vào phong trào dà'u tranh dòi hoà bình cho dàn toc minh, nèn dà bi bon thuc dàn bàt giam. Hoi tudng lai giai doan lich su này, trong tiéu su tu thuat. Tran Due Thào viet: "Mot nhà bào dà bòi tòi là: "nhùng ngUòi Dóng Dudng sé làm gi khi quàn dói vien chinh dò bò''". Tòi tra lòi: "Phài nò sùng". Vi Idi dòi dàp này, tòi dà phài tra già, va bi bàt giam giù tai nhà tu Prision de la Sante tu dàu thàng 10 dén cuòi tbàng 12 nàm 1945, vói ly do "xàm hai an ninh nuòc Phàp trong nhùng lành thò co chù quyén cùa Phàp"... Tòi dà su dung thòi gian rành rói này de kiém tra lai nhàn thùc cùa mình ve hién tUdng hoc. Nhung tình bình khàch quan ma tòi tU nhàn thà'y, cùng vói sU dòi khàng manh me giùa dàn toc thuòc dja va chù nghìa tu bàn de quóc dà huóng tòi tói con duòng chù nghìa Mac - Lenin. Két qua cùa su dinh huóng này là tàc phàm Hién ti/<^ng hoc uà chù nghìa day vàt bièn chùng"\
Nàm 1946, khi Chù tich Ho Chi Minh sang thàm nUóc
Phàp, Tran Due Thào dà bào cao vói nguòi ve tình hình Vi^t
kiéu va bua sé trd ve dà't nUóc tham già càch mang sau khi
mang trong hién thUc. Cuòi nàm 1951 Tran Due Thào ròi bò
thù dò Paris tràng le, trd ve Viét Nam phuc vu khàng chié'n.
Tai chién khu Viét Bàc, òng tham già càc còng viéc cùa Bp
Ciào due, làm bién dich càc tàc phàm d cho dong chi TrUÒng
Chinh tai Vàn phòng Tòng bi thu.
Sau hoà bình, òng làm phó giàm dóc Xruòng Dai hoc Su pham vàn khoa, rói chù nhiém khoa Ljch su, giàng vién lich su trié't hoc - TrUÒng Dai hoc Tòng hdp Ha Nói. Tu sau nàm 1958. giào su Tran Due Thào dành nhiéu thòi gian nghién
1. Tran Due Thào. Tiéu su tu thuat, in trong Su hinh thành con ngUiri.
Nxb. Dai hoc Quóc già Ha Nói. 2004. tr.141. Xem thém: Van de con ngUdi
l'à chù nghìa ly luàn khóng co con nguài, Nxb.Thành phó' Ho Chi Minh 2000. ir. 18-19).
434
cùu càc tàc phàm kinh dién Màc - Lenin, òng làm ehuyén vién Nhà xuà't bàn Su That, nay là Nhà xuàt bàn Chinh tri Quóc già. Nàm 1992, nhà nUóc Viét Nam tao diéu kién cho óng di Paris dUdng benh va thu thàp tài heu nhàm hoàn thành tàc phàm La logique du present vivant (logie cùa thuc tai song dong). Nhung còng trình chUa hoàn thành thi òng ngà benh va qua dòi tai Paris ngày 19-4-1993.
Tiéu su cùa giào sU Tran Due Thào giàn ddn co vày, song
nhiing còng hién cùa òng cho nén trié't hoc Viét Nam khóng
nhò chùt nào'. Vói khuòn kho mot bài tham luàn, chùng tòi
khòng trình bay tà't cà nhùng gì òng dóng góp cho trié't hoc,
ma chi nói den mot thòi diém lich su dóng vai trò quan trong
trong cuòc dòi day suy tu t ran trò cùa òng. Qua dò phàn nào
giùp càc ban dong nghiep tra lòi càc càu bòi: Hién tUdng luàn
cùa Husserl dà ành hUdng dé'n tu tuòng Tran Due Thào nhu
the nào? Nguyén nhàn va thUc chà't bUóc ehuyén cùa Tran
Due Thào tu hién tUdng luàn Husserl dé'n chù nghìa duy vàt
bién chùng? Tran Due Thào dà co nhùng dóng góp gì cho sU
phàt trién trié't hoc Màc - Lenin d Viét Nam?
Hien ti/cfng luàn là mot khuynh huóng trié't hoc co tié'ng
tàm d chàu Àu cuoi the ky XIX dàu the ky XX, ngUÒi cha tinh
thàn cùa nò là Husserl (1858-1938). Trong càe tàc phàm tiéu
biéu: Nhùng nghién cùu logie hoc (Logicai invertigations,
1901), Nhùng bài giàng ve hién ti/cfng luàn cùa y thùc hi/àng
nói (Leetures on the phenomenology of inner time
1. Ve cupo dòi va sii nghiep cùa Tran Due Thào. xem thém: Le Còng Su,
Giào !ìU Tran Due Thao va nhùng dóng góp cùa óng ve triet hoc. Tap chi
Thóngtin khoa hoc xà hai, so 9 - 2003. tr. 4 1 - 48.
435
consciousness,1902), Cuóc khùng hodng cùa khoa hoc chàu
Àu va hién tUcfng luàn tién nghiém (The crisis of european science and transcendental phenomenolog>', 1936). òng dà di sàu khai thàc vàn de chù thè tién nghiém (transcendental subject) trong hoc thuyét pham trù cùa Kant. Xuàt phàt tu luàn diém: "Ngoài bàn thàn tòi, thè giói tón tai trò thành qua trình chù the, qua trình dò dUdc sinh ra trong bàn thàn tòi, cùng giong nhu khòng gian va thòi gian cùa thè giói kinh nghiém - dò là nhùng gì tòi càm giàc, tri giàc, suy tu - tà't cà chùng deu là chù quan"', Husserl dà xày dUng hién tUdng luàn cùa mình. Theo òng, hién tUdng luàn nghién cùu hai vàn de ed bàn;
1) Bàn the luàn (ontology) là tong thè he thò'ng quan niém
tiém nghiém, nò bao gom hai yeu tò càu thành: Bàn thè luàn
thUc chat (apophatic ontology), yéu to' này nghién cùu h^
thòng càc pham trù thuòc giói tu nhién va xà hpi nhU bàn
chat, khòng gian, thòi gian, nhàn qua, y thùc, dòi song con
ngUÒi. lich su xà bòi, v.v. trong dò bàn chat là pham trù
trung tàm. Bàn thè luàn hinh thùc (formai ontology), yéu to
này nghién cùu he thòng càc pham trù cùa logie hình thùc va
toàn hoc. De tié'p càn nhùng vàn de cùa bàn thè luàn nhU dà
hoc thuyét pham trù cùa Kant, dóng thòi mò ra mot chàn tròi trié't hoc mói cho sU hình thành chù nghìa hién sinh cùa
Heidegger - mot sU bién tuóng cùa hién tUdng luàn.
Nói mot càch cu the hdn. net dàc thù cùa hién tUdng luàn là d viéc gat bò bàt ky sU ly tUdng nào vói tu càch là diém xuàt phàt, d viéc tiép nhàn mot tién de duy nhàt - khà nàng mò tà dòi song tu tUdng tu sinh cùa y thùc (hién tUdng luàn Husserl), boàc là giài thich nhùng càu trùc nén tàng ve sx^
tón tai cùa con ngUòi (hién tUdng luàn hién sinh cùa Heidegger). Vói khàu hiéu: "Hày quay trd lai vói càc sU vàt", Husserl dòi giài phòng y thùc va thè giói sU vàt kbòi nhùng mói lién he nhàn qua va su ehuyén hoà làn nbau giùa chùng, theo tu tuòng dò thi mói dói tUdng càn phài dUdc nàm bàt vói tu càch cài tUdng quan vói y thùc, tue là cài tUdng quan vói tri giàc, tri nhó, phàn doàn, sU nghi ngd'.
Ngay khi dén du hoc d chàn tròi phUdng Tày xa la, nguòi
thanh nién Viét Nam dà song trong bau khòng khi cùa hién
tUdng luàn. Bòi day là mot hoc phài triét hoc dang dUdc giói
tri thùc phUdng Tày sùng bài - dò cùng là ly do ma Tran Due
Thào chpn PhUcfng phàp hién tUctng luàn cùa Husserl (La
methode phenomenologique de Husserl) làm de tài cho luàn
àn thac sì cùa mình. Sau khi hoàn thành chUdng trình cao
hoc. Tran Due Thào vùa dàm nhàn còng tàc giàng day 0
truòng cao dàng, vùa viét càc bài bào ehuyén ve de tài này,
rói tàp hdp lai, in thành sàch duói nhan de Hién tUcfng hoc
va chù nghìa duy vàt bién chùng. Cuò'n sàch chia thành hai
1. Xem thém: Triét hoc phuang Tày hién dai - tu dién. Nxb Khoa hoc tà hòi 1996. tr. 261 va 281.
440
phàn: 1) PhUdng phàp cùa hién tUdng hoc va nói dung thùc
té cùa nò; 2) Phép bién chùng cùa su van dóng hién thuc.
Ve noi dung tong quàt cùa cuò'n sàch dà dUdc tàc già nói
trong Lai mò ddu: "Còng trình ma chùng tòi giói thiéu vói
còng chùng bao góm nhùng bài nghién cùu theo nhùng thòi
gian va sU gdi hùng khàc nbau. Trong phàn dàu, dudc soan
thào tu 1942 dé'n 1950, chùng tòi trình bay nhùng diém chù
yéu cùa hién tUdng hoc trén mot quan diém thuàn tuy lich su
va cà nhùng trién vong cùa tu tuòng Husserl, con su chi trich
ma chùng tói di tói chi là ghi nhàn nhùng màu thuàn nói tai
nhau trong sU phàt trién cùa nò: mò tà càc bàn chat co dinh,
cài dà song trai, xàc dinh di truyén. Càe khài niém d day khà
ddn giàn, va lai dà dUdc phàt trién day dù trong càc tàc phàm
dà xuàt bàn. Nhung khòng co thUc tién thi ly luàn chàng là
cài gi hét, va tu làu chùng tòi dà cho ràng càn phài long vào
441
ngay trong phàn trình bay ve phUdng phàp nhùng két qua
thuc té ma ly luàn dà dem lai, khi cài chinh yéu con chUa
dUdc xuàt bàn"'.
Vói trUc giàc nhay càm cùa mot ngUÒi dà tùng dàm minh trong kho sàch càc nhà khai sàng, còng thém nhùng thuc tién dà song trai trong suò't mày chuc nàm tròi d Vi^t Nam thuòc dia va nuóc Phàp chinh quóc. Tran Due Thào nhàn thày ràng, phUdng phàp hién tUdng hoc khòng thè giùp òng dat hiéu qua trong nghién cùu khoa hoc, ma càn phài ihay dòi nò. "Cho nén - Tran Due Thào viét - càc phàn tich hién tUdng hoc cu thè chi co thè thày hét dUdc y nghìa cùa chùng va dUdc phàt trién day dù trong pham vi cùa chù nghìa duy vàt bién chùng. Tà't nhién là trong nhùng diéu kién à'y, chùng ta buóc phài vùt bò khóng nhùng tinh tòng thè cùa hoc thuyét Husserl ma ngay cà phUdng phàp cùa nò trong chùng mUc nò bi xd cùng bién thành càc còng thùc trùu tUdng... dù the nào chàng nùa, ly thuyét chi co y nghìa thòng qua thUc tien, va chinh nhùng dòi hòi thUc tien cùa còng viéc mò tà bàt buóc ta phài làt nhào ly thuyét cùa chù nghìa duy tàm siéu nghiém"^.
Là mot ngUòi day còng nghién cùu càc trUóc tàc cùa
Husserl, thàm chS nghién cùu chùng ng^y cà trong càc ban
thào viét tay tai ed quan luu trù Husserl ò phó Louvain (nUóc
Bi), Tran Due Thào co càn cu thUc té de khàng djnh ràng:
"Néu Husserl vàn con ò lai vói truyén thò'ng cùa chù nghìa
duy ly duy tàm, dành dàu sU nò rò muòn man cùa giai càp ttf
1. Tran Due Thào. Hién tuang hoc uà chù nghìa duy vàt bién chùng. N)tb. Dai hoc Quóc già Ha Nói 2004. tr.l3.-14.
2. Tran Due Thào. Sdd, tr. 17.
442
san Due va nhùng diém tié'n bò chóm he nò cùa nò, thi sU
phàt trién cùa òng cùng chi chùng tò khòng hdn gì mot sU
khàc khoài thàc màc ngày càng tàng ve nén tàng hién thUc
cùa nhùng y nghi dUdc nhàm vào trong y thùe. Tu cho vui
mùng ve tinh vình cùu trong viéc trUc giàc càc bàn chat dé'n
và'n de lo àu dàt ra trong cuò'n sàch Su khùng hoàng cùa
khoa hoc chàu Au dUdc tr ình bay nhu là cuòc khùng hoàng
cùa nhàn loai d phUdng Tày, mói ngày càng bòc lo rò ra sàu
sàc hdn cài càm giàc ve tinh phù phié'm ma càc già tri
qua khù. NhUng bàn thàn nò khòng chi dUdc dat ra trén màt
y niém: nò là su vàn dóng thUc t é cùa toàn thè xà bòi, trong
dò càc ed cà'u trùu tUdng dUdc giai càp vó san hà'p thu bòi
tinh vàt chat cùa dòi song hién thuc cùa chùng"\
Tu tuòng chù dao này dòng vai trò nhU phudng phàp luàn,
xuyén suò't toàn bò càc tàc phàm cùa Tran Due Thào ve sau:
Lich su tii tuòng trUóc Marx (Nxb. Khoa hoc xà bòi, 1995);
Tim ve coi nguón ngòn ngù va y thùc (Nxb. Vàn hoà - Thòng
tin, 1996); Vàn de con ngUòi va chù nghìa ly luàn khàng co
con nguòi (Nxb. Thành phó' Ho Chi Minh, 2000); Vàn dung
triét hoc Màc - Lenin thè'nào cho dùng (Nxb. Su that, Ha Noi,
1991), Sit hình thành con ngUài (Nxb. Dai hoc Quóc già Ha
Nói, 2004). Tuy nhién, dù co doan tuyét vói hién tUdng hoc
1. Tran Dijfc Thào, Sdd. tr.374.
445
Husserl, nhUng tu tuòng cùa nhà triét hoc này vàn nhu mpt bòng ma àm ành suò't cuòc dòi Tran Due Thào. Nói càch khàc, hién tUdng hoc cùa Husserl co ành hudng làu dai dèn giào sU Tran Due Thào, bòi vày, toàn bó càc tàc phàm sau này cùa óng déu tàp trung xoay quanh chù de con ngUdi. dòi song xà bòi loài ngUÒi va ngòn ngù - mot chù de khà quen thuòc cùa hién tUdng luàn.
Dành già còng lao cùa Tran Due Thào, tién sì Dò Lai Thuy
trong lòi tua cho cuòn Tim ve coi nguón ngòn ngù va y thùc
dà viét: "Hành trình triét hoc cùa Tran Due Thào di tu hién
rói lai tu chù nghìa duy vàt bién chùng dén chù nghìa duy
vàt lich su. Day cùng là con duòng cùa mot so tri thùc lón cùa
Phàp, nhUng ve sau ho déu xét lai ti'n diéu cùa mình... Duy
Tran Due Thào vàn trung thành vói nò dén hdi thò cuòi cùng.
Óng là mot nhà triét hoc trung kién cùa chù nghìa Màc -
Lenin... Trong bàt ky hoàn cành nào, dù khò khan vàt chat
boàc tinh thàn, khóng làm òng ngùng suy tu ve triét hoc...
dòng gòp làu dai cùa Tran Due Thào cho hoc thuàt Viét Nam,
trUdc hét thè hién mot nàng lue tu bién cao, sau dò là khà
nàng biét dàt va giài quyét nhùng vàn de ed bàn cùa khoa
hoc, phubng phàp luàn nghién cùu lién ngành'".
Su nghiep khoa hoc va cupe dòi boat dóng càch mang cùa Tran Due Thào theo suò't cà hai cuóc khàng chién trUÒng ky cùa dàn toc. Nguòi ta dành già vi Giào su này theo nhiéu quan diém chinh tri khàc nhau, diéu dò hoàn toàn phù hdp
1. Tran Dite Thào, Tim ve eòi nguon ngòn ngù va y thùc. Nxb. Vén hoa -Thóngtin. 1996. tr 17-18.
446
vói logie va bién chùng cùa cuòc sò'ng. Con òng, khòng thanh
minh va cùng chàng tràch ai, cu lang le, càn man nhu con
ong trong rùng hùt phàn hoa dai de tao nén màt ngot, nhU
con trai duói day dai dudng, loc càe tinh chà't tu nuóc due làm
nén ngoc quy. Suò't cà cuòc dòi, Tran Due Thào sò'ng mot càch
co ddn, tram làng, luòn suy tu ve dòi song con nguòi, ve nhàn