Gazeta Mendimi 27

8/10/2019 Gazeta Mendimi 27

1/12

MendimiMendimiFORUMI INTELEKTUAL MYSLIMAN www.gazetamendimi.com NR. 12 27 DHJETOR 2014

Profeti Muhamed(paqja qoft mbi t) ka thn:

Perla profetike

Ai i cili thot se t gjith njerzit jan t prishursht m i prishuri i tyre.

(Muslimi)

do musliman q ka dy vajza dhe kujdeset mirpr to, vajzat e tij do t jen shkak q ai t hyjn Xhenet.

(Buhariu n El-edebu el-mufrad)

Ai i cili shpenzon pr familjen e tij dhe shpresonme kt vepr shprblimin e Allahut, shpenzimii tij do t konsiderohet si lmosh (bamirsie).

(Buhariu dhe Muslimi)

faqe 10

Shndeti,Turizmi

dhe

Turqia (6)

faqe 2

Pse nuk u ndikuan financatislame nga kriza globale

faqe 2

faqe 5

faqe 8

faqe 6

faqe 9

Shkenctart Mysliman (4)faqe 10

faqe 11

Nga Enklid PELLARI

Myftinia Elbasan - 2014

E kush s't do ty, Elbasan, qyteti im,

un t dua mbi t tjer, se ti je m i miri.

T dua si buzmbrmjeve, ashtu dhe n'agim,

kur mbretresha nat z tretet, si qiriri!...

Behauddin GASHI

Problemet sociale qdmtojn t ardhmen

Solidariteti, nj term abstraktme domethnie konkrete

Google prkthyesit faqe 7

NgaArens GJEVORI

Profeti Muhamed, modelim i mir i tolerancs

Martesat myslimane: 9 mnyra prt evituar mosmarrveshjet

Pesdhjet vjet ekip Alpinizmin Elbasan

HIMN PR QYTETIN TIM


2/12

Mendimi / Dhjetor 2014 / 2

e - m a i l : g a z e t a m e n d i m i @ g m a i l . c o m / m o b i l e : 0 6 9 6 7 8 5 0 9 9

1 Janar: Gjat vizits s mytiut t ElbasanitAgim Duka n shtetin e Kuvajtit u b e mun-dur nga amilja Al-Shaje, premtimi pr dona-cion t plot t xhamis s Ballies me vlertotale nj milion euro, donacion ky q do trakordohet drejtprdrejt n Mytinin Elbasan

4 Shkurt: Mbahet seminari n kujtim t Pro-etit Muhammed (Paqja dhe bekimi i Zotitqot mbi t) Mytiu Elbasanit Agim Dukaduke prshndetur n seminarin n kujtimt Proetit Muhammed (Paqja dhe bekimi iZotit qot mbi t)

31 Mars: Kreu i KMSH-s z. SknderBruaj, priti n nj takim Mytiun e Elbasa-nit z. Agim Duka. Mytiu Duka shoqrohejnga praqsues t tjer dhe imam t ksajmytinie, t cilt i shprehn urimet kryetaritBruaj pr detyrn e lart n shrbim t is-lamit dhe myslimanve shqiptar.

11 Maj: Mytinia Elbasan vazhdon meshprndarjen e ndihmave t njerzve n nevoj.Nj pako ndihma u dha edhe pr amiljen romee cila pati nj atkeqsi me humbjen e dy jetve.

13 Qershor: Inagurohet rikonstruksioni iXhamis s Nazareshs

15 Korrik: Mytinia Elbasan dhe IKA merastin e muajit t madhruar t Ramazanitka organizuar nj itar n ambientet e RealScampis. tuar ishin Kryetari i Komu-nitetit Mysliman t Shqipris z. SknderBruaj, Ministri i Mirqnies Sociale dheRinis z. Erjon Veliaj, Kryetari i BashkisElbasan Qazim Sejdini, Preekti Arben Ka-mami, Kryetari PDIU Shptim Idrizi, pr-aqsues t Ambasads urke si dhe drejtorii ika Pro .Dr. Birol Cetin, gjithashtu tpranishm ishin dhe deputet t Elbasanit,intelektual si dhe besimtar t shumt.

27 korrik: Nga adra e Bajramit duke uruarqytetart Elbasanas pr Fiter Bajramin.

2 Shtator: Klinika Pro Lie n bashkpunimme Mytinin Elbasan do t shrbej shum

shpejt pr t smurt e qytetit t Elbasanit,shrbim ky q do t specifikohet pr grat dhemijt n nevoj. Duke ndihmuar njerzit ar-rijm knaqsin e Zotit.

3 Shtator: Sektori i thirrjes n Islam pranmytinis Elbasan n moton Garojm n ve-prat e mira organizoi kamping tre ditor prgjimnazistt e rinj n Spille. Kampingu kishtepr qllim nxitjen e t rinjve pr angazhim m

t madh prpara vitit t ri shkollor

1 Tetor: Mytinia Elbasan sponsorizon drek prt moshuarit e qendrs sociale Balashe n Elbasan.

Aktiviteti i Myftinis s Elbasanit gjat vitit 20141 Tetor: N qytetin e Elbasanit sht elur Pa-nairi i Kurban Bajramit, organizuar nga My-tinia e ktij rrethi me mbshtetjen e KMSh.N ceremonin e hapjes ishin t pra-nishm kryetari i KMSh, z. Sknder Bru-caj, kryebashkiaku Qazim Sejdini, kryetari i

Komitetit Shtetror pr Kultet, z. Ilir Hox-holli, Kryetari i Kshillit t Prgjithshm tKMSH-s, z. Ylli Gurra, Mytiu i Elbasanit,z. Agim Duka, antari i Kshillit t Prgjith-shm pr Elbasanin, z. Arben Ramkaj, etj.

7 Tetor: Mytiu Agim Duka shprndanKurbane pr njerzit n nevoj n Elbasan.

8 Nntor: U organizua n Elbasan seminarinj ditor Zbulimi i Liderit ku i tuar ishtez.Fahmi Almashajakhi nga shteti i Katarit.

16 Nntor: Rikonstruksion i Xhamis nFush-Mbret

23 Nntor: Mytiu Elbasanit Agim Duka pritin nj takim miqsor n Elbasan, kryetarin edyt t Fondacionit pr shtjet Fetare Di-yanet Vakfi z Mazhar Bilgin. Sbashku viz-ituan xhamin e Nazareshs dhe miku u njohme aktivitetin e mytinis Elbasan. Z.Bilginshoqrohej nga Kshilltari pr shtjet Fetaren ambasadn urke n iran z.Shaban Ishlek.

26 Nntor: Restaurohet plotsisht xhamiaQerret n komunn Labinot Mal n Elbasan.N aktivitet ishin t pranishm kryetari i ko-muns Labinot Mal z.Qani Xhaa dhe be-simtar t shumt.

3 Dhjetor: Inagurohet Xhamia e Muriqanit.Kompleksi i Muriqanit, model i nj kom-pleksi shrbimesh multiunksionale i myt-inis Elbasan. N kt kompleks do t shr-bej qendra shndetsore, zyrat e kshillimoret gruas si dhe objekti i kultit q do ti shr-bej myslimanve t zons.

4 Dhjetor:Atashehu Kulturor i shtjeve Fe-tare n Ambasadn e Mbretris s ArabisSaudite pr Ballkanin, me qendr n Bos-nje, z. Abdulmaxhid Ghajth Alghajth zhvil-loi nj vizit n ambjentet e Albania Studio.

Ai pati nj takim me mytiun e Elbasanit zAgim Duka dhe me antarin e KP t KMShz.Arben Ramkaj. Zoti Algajth u njoh meprojektet dhe ambjentet e medias islame nElbasan. Gjithashtu Algajth vizitoi edhe am-bjentet e mytinis s Elbasanit nn shoqri-n e mytiut Duka dhe Drejtorit t Tirrjesn Islam z.Gzim Karaj.

16 Dhjetor: Drejt prundimit xhamia nKajan Elbasan

23 Dhjetor: N ambjentet e reja t Alba-nia Studio pati nj takim midis kryesis smytinis s Elbasanit dhe koordinatorit t.I.K.A (Agjencia urke pr Bashkpunimdhe Koordinim) Pro.Dr. Birol etin, nkuadr t Sigurimit Pajisjeve pr Ngritjene Sistemit Radio-eleviziv dhe Studios sProduksionit pr Grupin Mediatik Men-dimi, Mytinia Elbasan, realizuar nga Agjen-cia urke pr Bashkpunim dhe KoordinimIKA e Kryeministris s Republiks surqis. Zoti etin mbeti shum i impre-sionuar dhe shum i knaqur nga zhvilli-met e punimeve dhe ngritjen e studiove tteknologjis s lart HD. Ai deklaroi se kysht nj hap shum i rndsishm, ryt ibashkpunimit t Mytinis s Elbasanit me.I.K.A Duke par seriozitetin e treguar prmbshtetjen e ksaj medie deri m sot, thek-

soi se kjo sht nj nism e vogl si fillim porq do t bht dika shum e madhe n vazh-dim. Gjithashtu ai premtoi se bashkpunimii ngusht n mbshtetje t Shqipris do tvazhdoj n vijim dhe m gjer.


3/12


Kriza botrore q lindi n SHBA,konsiderohet si kriza q pati eek-tet m t mdha q pas periudhs s depre-sionit t madh... Eektet negative t vzh-guara n aspektin e kostove financiare dheat t humbjes s besimit tek tregjet finan-ciare, kishin kosto t madhe, aq sa vuri ndyshim edhe sistemin e financimit t eko-nomis globale... Kriza financiare globalee ka zanafilln e saj n tregun amerikan tpasurive t patundshme, ku mbivlersimii mimeve n kt sektor krijoi nj flluskfinanciare, e cila pasi shprtheu, i krijoiekonomis botrore kosto t mdha! Kjokriz solli pasoja t mdha negative, tnjpasnjshme, nn eektin domino, mbindrmjets t tjer financiar t lidhur in-direkt me industrin. E gjith kjo nisje,q realisht ishte vetm fillimi, solli pasoja

t jashtzakonshme, dshtime dhe ali-mentime t njpasnjshme t kompanive,bankave, etj. gjendur n kt situat,qeverit e mjat vendeve n bashkpunimme bankat e tyre qendrore, filluan t in-jektojn n mas likuiditet pr tregjet fi-nanciare.

Mendohet se shkaku kryesor i krizssht shkputja e madhe q u krijua mesekonomis reale dhe asaj virtuale! Duhetkuptuar se, ekonomia reale sht eko-nomia e bazuar n aktivitetin normalt parimeve normale, t saj! N vetveteekonomia kapitaliste, sht nj ekonomiegoiste, e jo altruiste, ku para s gjithash,parimor sht objektivi i fitimit!

A u ndikua versioni i financave is-lame nga kriza financiare globale?!

Nse i hedhim nj vshtrim bots is-lame dhe modelit t saj t financimit,konstatojm se ajo u ndikua pak ose aspaknga kriza financiare globale. Sipas statis-tikave t Banks Aziatike pr Zhvillim(ADB), rritja ekonomike gjat ksaj peri-udhe ishte 15 % n vit, duke iu praruarnj vlere rreth 1 trilion dollar n rangbotror...

Arsyet pse nuk u ndikua?!Si u citua edhe m sipr gjat pan-

orams se ar sht financa islame, the-mi se ajo nuk bazohet are mbi interesin,

pasi ai prbn shkelje t doktrins dheparimeve etare. Ekonomiksi i financs nvendet e zhvilluara, e konsideron paran sido lloj malli tjetr q tregtohet n km-bim t nj fitimi. Filozofia e financs is-lame e shikon paran si nj mjet q duhett jet krejtsisht i mbshtetur n asete,n mnyr q ti krijoj vler t shtuarreale ekonomis. Si prmendet se, shkaktjetr i dshtimit t ekonomis sht edheshtja e spekulimit, si mnyr e prfiti-mit nga luhatja e mimeve n treg pr njperiudh t caktuar. Parimi i ndarjes sriskut, mbrojti sistemin nga kriza...

ar ndodhi m pas?Me rnien e institucioneve kryesore

t Wall Street-it, sidomos t LehmanBrothers dhe duke vijuar m pas mekrizn financiare globale dhe me rrnimetekonomike, financiert dhe ekspertt eekonomis jan duke inkurajuar pothu-ajse n t gjith botn rrugzgjidhje ttjera financiare.

Pse nuk u ndikuan financat islame

nga kriza globale

Vmendja m e madhe sht okusuarn bankat dhe financat islame si nj mod-el alternativ. ar mund t msojm dhesi e kan prballuar bankat islame kriznbotrore?

Parimet e Bankave IslameFinancat islame, t mbshtetura nmsimet etare, jan t prqendruara nkontratat inanciare pr t siguruar seasnj nga palt ssht duke u shrytzuar.Riba (kamata apo interesi) sipas doktri-ns etare, sht nj burim shrytzimi,sidomos n rastin e huave nn-kredin,ku normat m t larta u jan ngarkuar

t ardhurave m t vogla. Pra, debi-tori, duhet t marr prsipr nj risk tdyfisht, at t likuidimit t borxhitdhe likuidimin e norms s interesit.Financat islame e bjn t mundur ndar-jen e riskut mes banks dhe klient it, e jotranserimin e t gjith riskut tek klienti.

Stabiliteti i Financave IslameBankat islame gzojn ndrtimin e

stabilizuar pr t ndihmuar ata q hasenme rnie ekonomike. N vend q bankatt paguajn interes tek depozituesit atame llogari bankare prfitojn nga fitimi ibanks. Nse fitimet psojn ulje kur eko-nomia sht n rnie, depozituesit marrin

m pak fitime, por nse ekonomia rritet,ather ata kan fitime m t larta. Kjondarje e fitimit mundson uljen e rrezi-kut pr bankat dhe gjithashtu ato jan mpak n rrezik pr alimentim. Gjithsesi,kur bankat ndrtojn nj rezerv barazimfitimi, q mund t prdoret pr t finan-cuar apo paguar depozitort gjat viteve tvshtira, depozituesit mund t prfitojnnga kjo mbrojtje e kthimit t investimitkur ekonomia sht n rnie.

Kto vite krize kan qen t vshtir,apo shkatrrues pr investitort e barazis,duke pasur parasysh rnien e mimevet tregut t aksioneve n nivel global.Investitort, n aksionet e shqyrtuaran prputhje me legjislacionin islam,

kan vuajtur m pak se sa homologt etyre konvencional, sepse ata nuk kaninvestuar n aksionet e (interesit) nbanka t cilat kan qen n humbje,sidomos gjat krizave globale financiare.Investitimet islame, t bazuara n parimetetare, jan m s shumti n sektor ttill si shndetsia apo n shrbime tndryshme, ku t ardhurat jan ruajturedhe gjat ciklit t krizs globale. Pra mepak fal, bankat islame jan me t vrtetnj struktur financiare e suksesshme qndihmon daljen nga kriza globale.

A sht financa islame zgjidhje engrit?!

Modeli i ekonomiksit islam, ka mjat

an pozitive, e shikuar kjo n t gjitha di-mensionet e tij, si n aspektin e ndarjess riskut, ashtu edhe n at t bazimit nekonomin reale... Ai krkon t arrij efi-kasitetin dhe drejtsin sociale nprmjetfiltrit moral, larg spekulimeve dhe njekonomie jo reale!

I vetmi problem q kritikohet sot fi-nanca islame, sht shtja q ka t bjme interesin, pra mospranimi (pr ql-lime religjioni), i prdorimit t asaj qquhet kostoja (apo pagesa e prdorimit),ngase ky instrument konsiderohet si i do-mosdoshm pr zhvillimin dhe mbarva-jtjen e ekonomiksit t financs. Ai shiko-het si krijuesi i likuiditetit n ekonomidhe mundsuesi i nj alokimi shum herm efient t burimeve si dhe aktorvet prodhimit n ekonomi... Por, a shtvrtet kshtu?! A sht vrtet problem ifinancs islame, interesi, kostoja e prdor-imit?! A sht shtja e interesit, ajo q e

bn financn islame, t mos jet zgjidhje engrit?! Kjo vlen pr tu diskutuar...

Megjithat, financa islame shihet sinj segment i financave ndrkombtareme nj potencial t lart zhvillimi dhe sinj pjes e rndsishme e arkitekturs fi-nanciare globale, pa t ciln mjat ondeme origjin parimet e religjionit islam,do kishin mbetur jasht mekanizmave ttregut.

Duhet theksuar se, nj nga kontrib-utet m t rndsishme t ekonomiksitislam, prve diskutimit t msiprm tparadigms, ishte adoptimi i nj qasjedinamike shum disiplinore. Dijetartmysliman nuk u okusuan n vmendjene tyre, vetm n variablat ekonomik.

Ata e kons ideronin mirqenien e njeriutsi produktin inal t ndrveprimit prnj periudh t gjat ndrmjet nj numriaktorsh ekonomik, moral, social,politik, demograik dhe historik, nnj mnyr q asnj prej tyre nuk shtn gjendje t jap nj kontribut optimal,pa mbshtetjen e t tjerve. Drejtsiazuri nj vend qendror n kt sistemt tr, al rndsis s saj kritike nbotvshtrimin islam. Ekzistonte njvetdije e mpreht se drejtsia sht edomosdoshme pr zhvillimin dhe q nmunges t drejtsis, do t prjetohejnj rnie dhe coptim.

Financa islame sht e hershme n ap-likim, q n vitet (908-932) vrehet se,

pr t financuar tregtin e tyre t brend-shme dhe ndrkombtare n rritje, botamyslimane zhvilloi gjithashtu nj sistemfinanciar, i cili ishte n gjendje t mobili-zonte t gjith rezervn e burimeve mon-etare t bots islame mesjetare. Bujqsia,zejtart, tregtia e produkteve t prpunu-ara dhe ajo n largsi t mdha, financo-heshin prmes ksaj mnyre (Udovitch,1970, q. 180 dhe 261). Financiert nji-heshin me emrin ar. Q nga koha ekalifit abasid el-Mutedir (908-932), atakishin nisur t kryenin shumicn e op-eracioneve q bankat moderne kryejnsot (Fishel, 1992). Ata kishin tregjet etyre, dika e ngjashme me Wall Street-in n Nju Jork dhe Lombard Street nLondr, dhe prmbushte t gjitha nevo-jat bankare t tregtis, bujqsis dhe in-dustris (Dri, 1986, q. 898). Kjo nxitiprdorimin e eqeve (akk) dhe letrave tkreditit (huele). Fjala ek vjen nga falaarabe akk. Shum koh para Adam Smi-thit (1790), i cili sht i amshm, mes ttjerash, pr ligjet e tij t taksimit (barazia,

siguria, lehtsia e pagess dhe ekonomian mbledhje) zhvillimi i ktyre ligjeve

mund t gjurmohet n shkrimet e di-jetarve paraislamik dhe islamik, vea-nrisht mbi nevojn q sistemi i taksavet jet i drejt dhe jo shtyps. E gjithkjo tregon pr qasjen e saj shum dimen-sionale dhe mjat t hershme, por mosvall sht e nevojshme q t kemi njazhornim (update-im) t unskionimit tsaj, n prputhje me normat e religjionit,n mnyr q t jet zgjidhje e ngritfinanciar global, n kuptimin e plot tfals?!...

Disa Konkluzione;Problemi kryesor i ekonomiksit is-

lam nuk sht pamjatueshmria e buri-meve, por menaxhimi dhe prndarja e

shprndarja e prshtatshme e tyre. Qllimii tij sht arritja e mirqenies shpirtroredhe materiale e shoqris njerzore (fel).Objektivat e ekonomiksit islam jan real-izimi i efikasitetit dhe drejtsis sociale eekonomike t shoqris njerzore. Pr tarritur n kt prmbushje, ekonomiksiislam prdor nj qasje shumdisiplinoredhe dinamike, q sht e lidhur ngushtme ndrtimin e personalitetit t duhur tnjeriut dhe krijimin e nj ambienti t pr-shtatshm bazuar mbi parimet religjiozeislame.

Nj rend social ekonomik islam krijonkushte t avorshme pr nj zhvillim tqndrueshm aatgjat, pr nj shrytzimt prshtatshm dhe t drejt t burimeve,

dhe pr prgjegjsi ndaj brezave pasard-hs, q gzojn t njjtat t drejta ndajtyre si popullsia aktuale e bots. N thelbt ktij sistemi qndron mekanizmi i tre-gut t lir, i prshtatur nga filtri moral.Nj mekanizm shtes sht mekanizmi imotivimit. Konsumi nuk sht nj tiparkaq i theksuar i rendit ekonomik islam.Nj pjes e moderuar e t ardhurave tamiljeve orientohen drejt plotsimit tnevojave materiale t tyre, ndrsa pjesatjetr ndahet ndrmjet kursimit dhebamirsis. Prgjithsisht nj sistem eko-nomik islam sht arena e biznesit tvogl dhe t mesm, t gjeneruar nga kur-simet amiljare dhe personale, duke reali-zuar nj prndarje dhe shprndarje m tdrejt t burimeve.

Zhvillimi historik i ekonomiksit islamdshmon se inteligjenca myslimane ishteokusuar mjat n studimin e sjelljes eko-nomike t individve dhe n shpjegimine sjelljes s variablave ekonomik dhe npropozimin e strategjive e politikave qe-veritare eektive, n prputhje me situatne tregut. Shletimi i vllimeve t IbnKhaldnit, Ebu Jsu, Ibn ejmje, ElMeurdi, El Marzit, Sheh Ueljullhut,etj, hedh drit mbi kontributin e papr-mendur t tyre, shum shekuj para seAdam Smith, David Rikardo, XhonMejdard Kejnes apo Milton Fridman,t ormulonin tezat e tyre shkencore,duke themeluar e zhvilluar ekonomiksit

konvencional. Konceptet e mekanizmitt tregut, sjellja e krkess dhe oerts,aktorve q ndikonin, azat e zhvillimitekonomik, roli i shtetit n ekonomi dherndsin e menaxhimit t burimeve,ishin mjat t njohura dhe t qarta prkto autor...

NgaEnklid PELARI


4/12


Pediatr, neurolog, psikolog,terapist, jan t mendimit seautizmi tek mijt n Elbasan ka marrprmasa dramatike, duke br t ditur

nj gjendje t paparashikueshme dhe jot ndodhur m par. Nj qendr e au-tizmit sht hapur prej tre vitesh dhe sotgjendet e tejmbushur nga mijt auti-k t moshave t ndryshme. Si shtbr e ditur tashm, autizmi sht njrregullim neurobiologjik pr t cilinpsikologt shprehen se duhet t merrenmasa n mnyr q t gjith mijtedhe ata npr rrethina t marrin trajti-min e duhur q n procesin e shaqjess tij.

erapistt shprehen se amiljart memij t rriskuar, din pak ose aspak prsmundjen dhe pothuajse asgj pr m-nyrn e trajtimit t mijve me autizm.

Pr shkak t paragjykimeve dhe niveleven edukimin social t prindrve, shummij mbeten ende t padiagnostiku-ar sepse mbi t gjitha nuk raportohen.Gjithmon sipas inormacioneve mjek-sore, n Elbasan msohet se prindritbjn t gjitha prpjekjet pr t mbuluarproblemet e maniestuara nga mijtdhe ata krkojn ndihm tek specialisttvetm kur autizmi i ka pushtuar tr-sisht ata.

N vitin 2014 numri i t kartelizu-arve me autizm ka shkuar n 56 mi-

j, shir kjo e cilsuar si alarmante prneuropediatrit.

Psikologe dhe nj nga terapistet m

t suksesshme t qendrs s autizmit nElbasan, Poliksen Dyrma, bn t diturse gjendja sht tepr shqetsuese. Ajoshprehet: them t drejtn dhe prt mos qen aspak e ndrojtur nga ju,m duhet t pranoj me shum keqard-hje se jemi n kufijt e nj situate tejett vshtir. Pse ta sheh, jan 56 mijt kartelizuar me autizm, nj shir ekonsiderueshme. Diagnostikimi shtbr nga qendra e specializuar e ira-ns, me t ciln kemi pasur marrdhnieshum serioze dhe proesionale. Rastete para jan vn re para 7-8 vitesh ngaekipi mjeksor, i cili fillimisht dyshoise shkak pr kt anomali patologjike

ishte ndotja e metalurgjis. U thelluanedhe n botimet shkencore pr autizmindhe dyshimet pr ndikimin e mjedisitt ndotur ran posht. Me kt dua tthem se nuk ka nj deklarim shkencornga mjeksia pr origjinn e autizmit.Vit pas viti t prekurit nga autizmi vi-

jn duke u shtuar. Viti 2014 ka shnuarrekordin. Sot disponohen statistika mt sakta dhe inormacioni diagnostikuessht m i kompletuar.

Sa e favorizon ambjenti realiziminme sukses tterapive?

Ky sht nj nga problemet q krkonzgjidhje. Ambjentet e qendrs jan teje t

mbushura me mij q kryejn trajtimedhe ne qot se numri i t smurve do tshtohej, do t duheshin hapsira t rejan mnyr q puna t kryhej me suksesdhe mijt t marrin trajtimin e nevo-

jshm.

Autizmi pushton fmijt e Elbasanit

Cilat jandisa nga shenjat qshfaqkjo kategori fmijsh?

N fillimet e jets, bebet nuk emaniestojn problemin. Nnat e kant vshtir ta veojn smundjen. Jemimsuar t dgjojm pr mij q ni-sin e flasin von, pr t tjer q znkmb pas bashkmoshatarve, t tjermij q maniestojn indierentizmndaj kshillave etj. Kto e ndrlikojnproblemin. Fmijt me autizm kanrregullime t sjelljes. Ata izolohen n

vetvete, trhiqen nga jeta aktive, mb-yllin gojn, u plqen t qndrojn nguaskn e vet, jeta e izoluar maniesto-het gjithnj dhe m shum, nuk kryejnnevojat personale n mnyr t kontrol-luar, su plqen shoqria etj.

Kta mij nuk kan qen t till nfillimet e jets. Ka prindr q e kapinshqetsimin q n filles dhe kshillo-hen me specialistt e duhur. tjer eln mnjan pr shkak t halleve t tyreapo edhe t mendimit se mija ka tekate veta dhe se me kalimin e viteve gjratdo t ndryshojn pr mir. N fillimete veta mijt jan social, me emo-cione, flasin, lozin me kukulla. Pastaj

nis stopimi i cili vjen ndonjher edhe ishpejt. Fmijt nuk thrrasin m si mpar Mami, Babi, nuk belbzojndhe as nuk artikulojn fal gjysma-gjys-ma. Defiiti i krijuar vjen dhe thellohetedhe pr shkak t pasivitetit t treguarnga prindrit.

Pra problemi duhet marr me shumseriozitet nga nnat e reja, prindritapo edhe mjekt pediatr. Autizmi nuksht patologji mjeksore dhe kjo ekomplikon m tej sepse duhet integruarme t dhnat shkencore t parreshturan kt ush. Fmijt shaqin bllokimt eljes trunore, pra kthehen n pa-siv apo bjn veprime t cilat ose jan

thjesht imitim, ose maniestim i gjesti-kulacioneve pa ndonj vler edukative.

Fmijt me autizm diagnostiko-hen si t till n mosh shum t vogl.Nj pjes e rasteve, kur prindrit janedhe t arsimuar, konstatimet bhen

n moshn 1 vje apo dika m von.Kjo na lehtson pasi q ktu z fill puna

jon pr tu marr me trajtimin specifikt mijs i cili rezulton se ka shum mpak probleme sesa mijt e diagnos-tikuar n moshn 5, 6 apo 7 vje. Jemigati n nj epidemi t rikshme dhe kjoduhet t na ndrgjegjsoj t gjithvepr t mos lejuar q mijt autik dheamiljet e tyre t vuajn gjith jetn ktenomen.

Mund tna thoni dika pr shkaqet

qojnnautizm?Shkenca mjeksore po krkon

gjithandej. Ne jemi n kontakt me inor-macionet e reja. Ka dyshime t cilat mbe-sin n kuadr t hamendsive. Nga anatjetr flitet se stresi tek itet mund t jetshkak n lindjen e bebeve me autizm.Ka mendime q mund t jet kequshqy-erja. Po t merret n konsiderat men-dimi im, un do t veoja ndikimin qkan ushqimet OMGJ. Neuropediatrit eojn mendjen gjithandej pr t zbuluart shehtn. Pra jan shum drejtime ngaku po punohet pr t shkuar fillimishtdrejt zbulimit t shkaqeve dhe m paspr t prcaktuar medikamentet apo

terapin e duhur. Shirat aspak pozitivejan jo vetm tek ne por edhe n ven-det e zhvilluara. Madje atje dika m tlarta n numr popullsie. N proesionintim si terapiste kam lexuar dhe kam m-suar shum gjra nga psikiatri shum injohur Gazmend Drishti, i cili ka dhnndihmes t veant n Qendrn Spital-ore Universitare n iran, n shrbimine psikiatris inantile pr diagnostikimt plot. N kt qendr shrbejnspecialist t mirillt dhe ata synojnt arrijn n prgjigjen e pyetjes suaj porsht ende hert pasi edhe autizimi shtzbuluar vitet e undit si smundje.

Ka ndonj mnyr apo rrug prprindrit q nuk kan mundsi tisjellin fmijt npr qendra, pr arsyetndryshme, tmarrin informacionet nevojshme pr tu kujdesur n njfarmnyre pr fmijn e tyre?

Po ka mnyra, Fondacioni FmijtShqiptar ka sjell tre libra pr Autiz-min.

Kta libra mund tju vijn n

ndihm shum prindrve q ndodhenn pamundsi pr t sjell mijt e tyrenpr qendra. Edukues, psikolog, log-oped, kshillues shkollash dhe prindr,t cilt mund t prdorin udhzuesitmsimore t ktij manuali pr t ndi-hmuar mijt me rregullime t spe-ktrit autik. Libri ka pr autore LynnBrenan nga USA e cila sht cilsuarnj terapiste e shklqyer n zbatimindhe aplikimin e terapis ABA. Ajo shtedhe trajnuesja e terapistve t QendrsRajonale pr Autizmin n Fark.

Shkaqet:- Baza gjenetike

- Ndryshimet biokimike- Problemet n perceptimin e bots s

jashtmeManiestimi:- olurit pak apo asgj- Atsia e t kryerit veprime t ku-

fizuara.- Izolimi n vetvete

Historiku i smundjesFmijt me autizm kan nj rreze t

kufizuar interesash, gjithashtu shaqinsjellje dhe mnyra t sjelljes prsritse.Ekzistojn dy lloje t autizmit:

a. Sindroma e Apsberkut e cila veo-het me nj orm m t leht t simp-

tomave ku edhe shanset e shrimit janm t mdha.

b. Sindroma e Kanerit vjen nga emrii studiuesit amerikan q bri analizn epar dhe sht cilsuar si autizmi i her-shm mijror. Kjo sindrom veo-het si m problematike dhe mundsiae shrimit sht minimale. N dukjemija i shndosh fillon t stonoj naspektin e sjelljeve, t komunikimit, tprqendrimit t lojs, t interesimeve tpazakonshme t mijs, t ushqimit, kado t thot se mija nuk sillet n mnyrt zakonshme. Fmija largohet nga dolloj kontakti me sy, shikon anash ose lartmbi kokn e personit kontaktues.

Simptom tjetr sht pagjum-sia. Fle von n mbrmje apo zgjohenshum hert n mngjes. ek mnyrate t ushqyerit, duart e tyre shkaktojnprobleme t mdha. Fmija bn lvizje tdors n mnyr rrethore dhe lvizjen egishtrinjve n mnyr t tendosur.

Nga e gjith kjo bised kuptohet sesituata mund t kontrollohet vetm nqot se do t hapeshin qendra n doqytet pr t br trajtimin e ktij eno-meni, sepse n rrethin e Elbasanit kaqytete q nuk kan qendr apo klinikprkatse dh trajtimi i smundjes bhetpothuajse i pamundur, gjithashtu kanevoj pr studime t reja, ushata sen-

sibilizuese si pr prindrit ashtu edhe prshoqrin. Ndrkoh duhet t ket edhendrgjegjsim t prindrve q trajtimi tbhet n azat e para t smundjes.

Intervistoi: Amarildo DHIMA


5/12


Vendi yn sapo kishte kaluarnj periudh t vshtir, at trrzimit t diktaturs komuniste dhe ar-dhjes s sistemit demokratik. Shqipriaishte n nj kriz t vrtet, ku popullipo vuante urin, papunsin dhe njgjendje kaosi, pasi e kishin t vshtir tprshtateshin me nj sistem q ata nuk enjihnin. Pr gati 50 vite me radh, vendiyn ka qen i izoluar nga pjesa tjetr ebots dhe si rrjedhoj organizatat hu-manitare por edhe ato politike e kan pa-sur t vshtir t operojn brenda kufijve

t territorit ton.N vitin 1991 ndodhi eksodi i am-

shm, ku nj pjes drrmuese e shqip-tarve u larguan nga vendi i tyre drejtbrigjeve t Italis pr nj jet m t mir.Pa marr parasysh mnyrn dhe mjetinme t cilit do t largoheshin. Nga brigjetshqiptare u nisn shum anije t mbush-ura tej kapacitetit t tyre drejt Italis.Mes tyre ndodheshin shum mij tmoshave t ndryshme, q bashk mprindrit e tyre rrezikuan jetn n atoudhtime t rrezikshme. Por n mesine tyre kishte edhe mij t pa shoqru-ar nga amiljart, t vetm fillikat atamorn rrezikun e prballjes s nj jeteplot peripecish, pr ti garantuar vetesdhe amiljes s tyre nj jet m t mir.

Pas viteve 90 n Shqipri filluan toperonin shum organizata humanitaredhe sociale, t cilat kan dhn nj ndi-hmes t madhe pr mirrritjen dhe edu-kimin e mijve.

OJQ t ndryshme u kan ardhur nndihm mijve q jan n skamje tplot, por q kan nj dshir t madhepr tu arsimuar.Nj raport i UNICEF-it dhe aleancave pr t drejtat e mijve,tregoi nj t dhn tepr domethnse.Sipas t dhnave t dala nga ky raport,u pa se, megjithse jetojn n varri,mijt rekuentojn m shum arsimine detyruar dhe at t mesm. N varsikjo edhe t zonave ku banojn, pasiduke qen se veriu i Shqipris mbahetsi nj pjes ku varria sa vjen e thellohet,numri i mijve q braktisin shkolln,pr shkak t gjendjes ekonomike, sht

Problemet socialeq dmtojn

t ardhmen

m i madh. Ky enomen sht m paki dukshm n zonat rreth qends (ira-ns).

do vit Ministria e Arsimit nxjerrshira alarmante prsa i prket brak-tisjes s shkolls. Vetm pr fillimvitin e2013 n shkollat e irans rezultuan 292nxns q ishin shkputur nga arsimi idetyruar. Kto shira tregojn qart se kysht nj problem q nuk po minimizo-het dhe se do t vazhdoj t jet i tilledhe pr vitet n vijim. Arsyet jan ngam t ndryshmet, por padyshim q m

kryesori mbetet gjendja e vshtir eko-nomike.Arsimi sht nj nga ushat mt rndsishme t shoqris dhe t dosistemi politiko-shoqror, sepse prmestij iu transmetohet vlera zhvillimorebrezave t ardhshm.

Duke konsideruar arsimin e lart simajn e piramids dhe arsimin e ult sidyshemen e tij, kemi dy skaje me varsidhe ndikim reciprok ndaj njri-tjetrit qkan nevojn e ruajtjes s raportit bash-kveprues midis bazs dhe majs s ksajpiramide. N t kundrt, e gjith godi-na e arsimit do t psonte nj lkund-

je me eekte negative. Prandaj krkohetnj vmendje m e madhe e instancaveprkatse, q t merren me kto prob-leme sepse sht n loj ati i t ardhmess kombit. Sa her q ndrrohen qeveri-t, aq her nis edhe puna e qeveritarvepr ti dhn nj prparsi m t madheproblemit t arsimimit, por q fillon ezbehet me kalimin e kohs.

Veriu i Shqipris mbart n vetvetenj plag, si sht enomeni i gjakmar-rjes. Pr shkak t tij, shum mij tmoshave t ndyshme, ngujohen n bane-sat e tyre, duke mos par dritn e diel-lit, nga rika se mos gjaksi i tyre qllonmbi ta. Nuk sht i pakt numri i mi-

jve q kan humbur jetn pr shkak tktij enomeni absurd. Shteti, por edhe egjith shoqria shqiptare, duke prshirktu edhe OJQ-t, jan munduar gjith-mon tu qndrojn ar ktyre mijvedhe jan prpjekur t ndrgjegjsojnt gjith opinionin publik, sidomos atverior, q t heq dor nga nj kanun i

vjetr e prapanik. i lejojn kta mijq t integrohen n shoqri dhe t zh-villojn nj jet normale si t gjithmoshatart e tyre. riksuar pr jetn,nga gjakmarrja q ka amilja e tyre mekomshinjt, mijt jan t destinuar tmos dalin n drit t diellit.

Nga viti 1991 deri m sot jan 10mij viktimat e hakmarrjeve mes fiseven Shqipri.

Mund tsjellim shembuj tpanumrtprsa i prket ktij enomeni, mij tcilt q n momentin q vijn n jetngujohen pas televizorit, i cili shti vet-mi mjet qi lidh me botn jasht murevet shtpis dhe kjo vetm pr aktin senj i arm i tyre ka br nj vrasje. Vrasjekjo q nuk lidhet drejtprdrejt me ta.Ky absurditet nuk ka shqetsuar vetmshoqrin ton, por mbar opinioninndrkombtar. Reportazhe t shumta

jan zhvilluar, duke sjell n vmendje sekanuni sht nj prapambetje e shekullitt XV dhe se kta mij kan t drejt t

jetojn moshn m t bukur n shoqrit njri-tjetrit, pa patur rik se sapo t

dalin nga shtpia mund ti presvdekjae sigurt.Por gjakmarrja nuk sht e vetmja

sfid e shoqris son, pasi dhuna ndajmijve, sht nj tjetr plag e saj.Prindrit, mendojn se duke ushtruardhun mbi ta, do t mund t marrinnj edukat dhe sjellje m t mir. Porkjo sht vetm nj asho q u z syt,pasi ata jan duke rritur nj brez t mb-yllur dhe q e kan t vshtir t inte-grohen n shoqri, ndryshe nga mijtq jan rritur n mnyr edukative ngaprindrit e tyre. Dhuna n amilje poredhe n ambientet shkollore po prhapetgjersisht, me gjith masat dhe reormat

sociale. Jan vet mijt ata q denon-cojn prindrit e tyre ose msuesit apokushdo q ushtron dhun mbi ta. Sipasnj studimi t kryer nga Alo 116 (LinjaKombtare e Kshillimit pr Fmijt nShqipri), n periudhn 2009 - 2014kan qen 530 mij teleonata q kankryer mijt e dhunuar fizikisht dhepsikologjikisht. Ktu utet edhe puna erndomt, q mijt nga mosha 5-17vje kryejn si pasoj e urdhrave osedetyrimeve t prindrve. Fmijt dety-rohen t braktisin shkolln dhe t dalinn rrug ose t bashkohen me prindrite tyre me justifikimin se jetojn nkushte t vshtira ekonomike. Rreth 57

mij mij shrytzohen pr pun dhendrkoh asnj nuk sht dnuar ngaligji pr shrytzimin e tyre.

Nj plag akoma m e madhe qka qen dhe vazhdon t ekzistoj edhesot, sht trafikimi i mijve. Fmijt emoshave t ndryshme jan trafikuar n

vendet qinje por edhe m tej. Nuk dihetende shira e sakt e mijve t traikuar,pasi nuk jan raportuar t gjith t hum-burit. rafikimi m i madh ka ndodhurgjat viteve 90. Edhe pse sot mund tkemi nj numr m t kufizuar, akomambetet nj plag e shoqris ton. Nukdihet ende ati i atyre mijve nse sot

jan gjall, duke u endur npr rrugt ebots apo jan shrytzuar pr transplant

organesh. Gjithashtu, kemi edhe shummij q shrytzohen pr qllime sek-suale.

U b gati tre vjet q nga zhdukja emijs nga rrethinat e Kuksit, Bleons,nga e cila nuk ka patur asnj lajm sot eksaj dite. E zhdukur n mes t dits dhenn pranin e amiljarve t saj, sot ajimbetet jetim. Familjart u munduan tajsojn njri-tjetrin ndrsa shteti edhenjher vrtetoi inekzistencn e tij prraste t tilla. Por Bleona nuk do t ishtee vetmja q do t rezultonte e humbur,pasi nj buj t madhe bri edhe zhdukjae Julianit, q pr muaj t tr u hod-hn hipoteza nga m t ndryshme deri

n momentin q doli n drit monstraPrrenjasi. Ai deklaroi se kishte abuzuarseksualisht dhe m pas kishte vrar njmij, duke e hedhur at n landfillin ekryeqytetit. Ky mij mendohej se ishte

Juliani, por pas shum krkimesh rrethasaj zone asgj nuk u gjend. Ashtu si Ble-ona edhe Juliani, pa harruar edhe shummij t tjer, rezultojn t humbur, kuati i tyre nuk dihet ende.

Nga Britania e madhe vijn shiraalarmante prsa i prket trafikimit tmijve. Sipas nj raporti t AgjencisKombtare t Krimit, prgjat 2013-s jan trafikuar 450 mij, 56 prej tcilve jan shqiptar. Kta mij nuk

jan shrytzuar vetm pr abuzime sek-suale apo pr pun t rndomta por edhepr veprimtari kriminale.

Mendohet se numri i mijve t trafi-kuar t jet 10 mij. Problem m i madhmbetet ai i amiljeve rome, pr t cilatnuk ka nj numr t sakt pr mijt ehumbur. Nuk ka t dhna statistikoreapo t veanta posarisht pr trafikimine komunitetit rom n Shqipri.

Luta pr mbrojtjen e mijve shte gjat dhe e vshtir, ka i bn qeveritdhe organizatat t jen vigjilente dhegjithmon n mbrojtje t t drejtave tmijve.

Nj thnie shum e bukur rreth t

drejtave t mijve citohet q n hyrje tDeklarats s t Drejtave t Fmijve:Njerzimi, u ka borxh fmijve

gjrat m t mira q ai mund tiuofroj.

Prgatiti: Jonilda Zaimaj

Fmijt kan nevoj t veant pr mbrojtje.

Fytyra e vrtet e nj njeriu thuhet se tregohet n

sjelljen e tij me fmijt. Kjo vlen pr t rriturit, njlloj

sikurse pr shoqrit dhe shtetet. Fmijt jan

keqprdorur dhe shfrytzuar n t gjitha koht,

prandaj le t bhemi m t dashur dhe m t

solidarizuar me ta. Fmijt vijn n kt bot nga

dashuria dhe t mundohemi t transmetojm sa

m shum dashuri t jet e mundur pr ta.


6/12


Emira dhe e keqja jan dy kom-ponentt thelbsor, mbi t cilatsht ndrtuar jeta e gjithsecilit prejnesh, ndaj n varsi t kontributit tonpr kultivimin e secils prej tyre, do t

jepet edhe rezultati i merituar pr gjith-knd. N ditt e sotme, pritshmritkundrejt s mirs individuale e kolektivepo shnojn progres t dukshm, poratkeqsisht, ritmi i puns nprmjett cilit pretendohet t sendrtohen kto

pritshmri, l vrtet pr t dshiruar. Nesi arkitektt e jets son, duhet t harto-

jm me kujdes t veant nj projekt-plan eektiv, pr arritjen e siguris t asajka prbn t mirn pr ne, por si real-izohet vall nj gj e till?

Me heshtje? Me llaollogji paund?Apo thjesht me pun? Shpeshher, neshohim t ndeshemi me akte a t vr-teta shqetsuese dhe neglizhojm mar-rjen n shqyrtim t tyre, pr arsye ngam t ndryshmet, duke u shndrruar npren e negativitetit t s ardhmes. Nenuk duam a nuk arrijm ta kuptojmse, pretendimi i pritjes s ryteve t njpune imagjinare, sht thjesht absurd.

krkosh t korrsh at q kurr seke mbjell, sht karakteristik e njmendjeje t inektuar. Pjesa masivee popullsis po rebelohet kundrejtgjendjes aktuale, n t ciln ndodhetarsimi i sotm. Flitet pr rnie drastike tnivelit arsimor dhe shtim t dukshm t

ar na duhet m shum se bashk-

punimi me njri tjetrin n mnyrq t prtojm nj rezultat konkret tsuksesit dhe arritshmris? ar krkonm tepr njeriu se t arrij nj rezultat dheta shijoj fitoren mes kolegsh, mes bash-kpuntorsh, dhe akoma m bukur mespalsh q kan nevoj pr emancipim, zh-villim dhe hapa t sigurt? ar do t naduhej m tepr nse solidarizohemi dhekrijojm nj rym solidariteti aq t nevo-

jshme pr t gjith, n diskurs me qllimete detyrimet tona si qnie humane, antart ksaj jete kalimtare?

Shpesh dgjojm shprehje t tillasi: n solidaritet me vendet n nevoj,n solidaritet me njerzit n nevoj, n

solidaritet me rregulla, n solidaritet menjerzit me atsi t veanta si t verbrit,autikt etj. N solidaritet me nj synimt qart dhe pozitiv, sepse n und t un-dit t jemi solidar do t thot t kemimirkuptim. Do t thot lidhje ndrmjetnjerzve ose grupeve shoqrore t ciltkan qllime t prbashkta dhe q ndih-mojn njri-tjetrin, do t thot shprehjee prkrahjes pr qllimet dhe veprimet edikujt, do t thot prgjegjsi e prbash-kt me nj tjetr pr nj veprim ose dety-rim, do t thot toleranc, bashkpunim,t krijosh kushte pr ortakri por kurrsesit keqkuptohet ryma e solidaritetit meormn morale t altruizmit, shprehet

Solidariteti, nj term abstrakt medomethnie konkrete

filozofi gjerman Jurgen Habermas.Sipas Habermas, koncepti i soli-

daritetit u shaq s pari n nj situatn t ciln revolucionart apelonin prsolidaritet n kuptimin e rindrtimit tmarrdhnieve reciproke, t cilat ishin tnjohura por q kishin psuar zbehje ngaproceset e kaluara modernizuese. Ai thotse ky koncept sht uditrisht i von-shm, ndonse ky term hasej n ligjet ro-make, ndrsa q nga revolucioni rancez,koncepti i solidarizmit fitoi gradualishtnj kuptim politik, megjithse i lidhurngusht me termin vllazrim.

20 Dhjetori shnoi Ditn Ndrkom-btare t Solidaritetit Njerzor ku Sek-retari i Prgjithshm i Organizats sKombeve t Bashkuara Ban Ki-Moontha se n kt dit bota i jep ormnnj axhende t re t zhvillimit t qn-drueshm n mnyr q t ket sukses nObjektivat e Zhvillimit t Mijvjecaritn ushatn m t madhe anti-varrisn histori deri n vitin 2015. Duke qense varria sht sot pr sot aktori numrnj i shum problemeve pr zhvillim nvendet me zhvillim t ult ekonomik,vmendja pr prkushtim dhe solidar-

itet i nj projektplani rigoroz, duket se

do t prcaktohet qart nga Sekretari iPrgjithshm i OKB. Ndrkoh ekspert-ja e pavarur pr t Drejtat e Njeriut dheSolidaritetit Ndrkombtar t Kombevet Bashkuara znj. Virginia Dandan thase pr kt dit duhen lejuar t gjith tndrtojn dhe krijojn nj bot m tmir q secili e do pr veten e tij, amiljene tij apo t t tjerve.

Pr ta konkretizuar m tej termin esolidarizmit, shkurti i vitit 1998 dheviti 1999, Luta e Kosovs, megjithseu shnuan pr humbjet m t mdhanjerzore q ka patur Ballkani, shq-iptart e mbar bots u bn shembulli solidaritetit pr ndihmn q i dhan

shqiparve t Kosovs dhe rimkmbjess saj. N shenj solidariteti kontribuanedhe SHBA-t, Bashkimi Europian,prtej t gjitha barrierave t cilat u kri-

juan nga prarjet mes interesave poli-tike dhe territoriale t Serbis.

Psikologu rancez Emil Durkheim ika br nj analiz t shkurtr n ormne mesazhit termit abstrakt solidaritet,duke thn: N baz t barazis (krijim-it t shanseve dhe mundsive t barab-arta) polarizimi social nuk do t onte nkonflikt ose shtrngim ekstrem, por nsolidaritet maksimal midis t pabarab-artve.

Prgatiti: Sidorela Jana

inkompetencs proesionale. Pse hasemime nj akt t till? Nj nga argumentetprkatse sht pikrisht, mungesa emjeteve avorizuese universitare, si jan:ndrtimi i bibliotekave, sallave t lexim-it, sallave t konsultave etj, sikurse edhevendosja e barrikadave indirekte dhe pr-shtatja, are lehtsisht, me to.

uditrisht, po shohim shmbll-

tyrn e nj ishulli, reflektuar denjsishtbukur, mbi universitet. Ngjashmriae tyre sht kaq e madhe savese mendryshimin e vetm se ishulli rrethohetanemban me uj, ndrsa universiteti meshumllojshmri ambientesh relaksuesee argtuese, si jan: lokalet, klubet, dis-

kot etj. sht e mrekullueshme ideja e tndodhurit n nj ishull q t gllabrontrsisht, me bukurin e tij, por neveri-ts konstatimi se, ky ishulli yn ka njbukuri t shmtuar e t dmshme prmirqenien individuale e sociale.

keqardhje! shohim realizimine investimeve t shumta n shrytzi-min e do hapsire publike ekzistuese

pran universiteteve, n dobi t s dm-shmes, t tess pr devijim rruge drejt sgabuars, e t prshtatesh n heshtje mekt situat, prbn aktualisht, nj ngaproblematikat baz t ngrit n arsim.Ideja e mnyrs s dekorimit t ambien-teve t tilla, qndron mbi iden e supo-

ARKITEKTT JEMI NE...zuar t krijimit t ambienteve avorizuesee lehtsuese pr pritshmrit eektive tobjektivave t synuar. Dshira e madhepr nj perspektiv t mir e t sigurtsht stimuli yn pozitiv n vazhdimin ekrkimit t profilizimit n nj proesion,e n m t shumtn e rasteve ky stimulcnohet nga ndeshja me barrikadat enatyrave t ndryshme, si sht edhe ajoe siprprmendur. N vend q t ushqe-het edhe m tej ky stimul, ai renohet

dhe renimi nnkupton, pikrisht, devi-jimin drejt s gabuars.

Masa akuzon rreptsisht sistemin aktualarsimor, por harron t prmend e t kup-toj shkaqet q uan n nj perormanct till. Cndodh? Parimisht t gjith jann pritje t s papritshmes, krkojn rezul-tate pozitive atje ku nuk kan kontribuaras minimalisht pr arritjen e tyre. Rrinn pritje t s mirs, kur e vetmja gj qkan kultivuar sht e kundrta e saj. Pra,kur jemi ne arkitektt e ndrtimit t s ar-dhmes son, prse mos ta nisim fillimishtnga krkimi i llogaris vetvetes, por km-bngulim n piketimin e nj ajtori tdshiruar dhe lshojm pambarimisht

breshri akuzash mbi t. Nse aktualitetina shaqet n kt orm, sht sepse jemine ata q e kemi krkuar me kmbnguljenj gj t till, ndaj ndryshimi mund t vijvetm me ndrgjegjsimin ton t plotkarshi realitetit ekzistues.

Eva KILLO


7/12


Ksenocentrizmi (prdorimi i kul-turave t huaja) sht term dheunksion i prdorur n mbar botn, Shq-ipria mbas komunizmit mbase e ka pakm t theksuar, sepse shqiptart zgjodhnemigrimin. Kriza ekonomike i detyroi

ata t kthehen koht e undit dhe kul-turat e marra nga Europa kryesisht, dhembar bota, jan shtuar n Shqipri. Vetksenocentrizmi prmban t mirat dhe tkqijat e tij. Pjesa m e sakt e t fituarit tkulturave t huaja sht nprmjet librit.Prkthimi sht art dhe krkon pr-gatitjen e duhur q t jet i sakt.

Nj prkthyes i mir duhet t dijshum mir shqipen prpara se t msojnj gjuh t huaj, e aq m shum t prk-thej nga ajo gjuh. Q n momentin qfilluan botimet masive t librave n shqip,vendi yn ka vuajtur n trasmetimin esakt t librit tek lexuesit. Ka prkthimecilsor por t pakt n krahasim me

ar sht prkthyer deri m sot. N ko-hn e diktaturs npr shkolla dhe jashttyre lejohej vetm msimi i gjuhs rusegjersisht, apo t ndonj shteti komunistn aleanc me shtetin Shqiptar t asajkohe. Prve ksaj censurimi i politiksbnte q t modifikoheshin her pas hereedhe kontekstet e librave, sepse nuk pr-putheshin me ka propagandonte qeveriae athershme.

Pas ardhjes s demokracis, shumnjerz q udhtuan jasht vendit, sidomosata pr shkollim, pa i hequr meritat e tyren gjuhn q kishin msuar, kishin njmangsi t madhe q u prmend pak mlart, pra mungesa e gjuhs shqipe. Prve

gjuhve t t dy vendeve respektive, njprkthyes i mir duhet t njoh edhe kul-turat e t dy vendeve.

Vijm n ditt e sotme, kur mendojmse kemi arritur standarde t mjatueshmepr ti sjell mass libra me vler, alshkollimit t shum akademikve, mbasebjm gabimin m t madh. Pr momen-tin prkthyesit e vrtet numrohen megishta. Kjo al teknologjis s avancuar.Sot m shum se vlera del n pah prtaciae madhe. Kur ulen dhe marrin prsiprprojekte t mirfillta, me nj diplom nxhep, krkojn q t rrisin volumin dhet kursejn kohn, duke prdorur mbasemetodn m banale, Google ranslate.

Ky lloj mekanizmi sht i at mbase tprkthej do fal, por kurr nuk mundt bj dekodimin e nj falie t plot siduhet. Dekodimi i mesazhit q prcjellmateriali q duhet prkthyer sht pikam e ort ku vlersohet nj prkthyes.Nj fal n rendin e gabuar (q google

Google prkthyesit

translate e vendos shpesh) humb kupti-min, dhe mund ta transormoj at n njkuptim tjetr. Dmi q shkaktohet ngagoogle prkthyesit sht shum i madhpr letrsin por jo vetm. Jan disa ushaakoma edhe m jetike q kan nevojn

e nj prkthimi super cilsor. Mjaton tprmendsh mjeksin. Avancimi i studi-meve krkimore n kt ush nga ana evendeve m t zhvilluara, imponon spe-cialistt e mjeksis t huazojn materialnga bota.

Kur kto materiale bien n dorn egoogle prkthyesve mund t ndodhnj hata e madhe. Gama e mjeksissht shum e gjer, po t prmendshktu rastin e imazheris ku teknologjia eaparaturave t otografimit (ekografi, ma-mografi, kardiografi etj) ka avancuar gox-ha n bot, krijon nevojn e madhe t stu-dentve apo edhe vet mjekve specialistt huazojn material. Kur ky material nuk

vjen si duhet tek nj njeri q i besohetjeta e dikujt tjetr, me t vrtet rrezikohetdika e madhe.

sht nj pun sistematike, kreative,e vshtir, q krkon kultur t gjer, jovetm nga sera e gjuhsis, por edhe ekulturs s prgjithshme. Pr kt shkakprkthyes nuk bhet secili. Nj prkthyeszanati e ka bazn tek librat e shumt mbitavolin dhe n ratet e studios s tij jotek nj laptop i thjesht. Nj prkthyes imir respektohet m shum se dhe vetshkrimtari n disa raste.

Fan S. Noli, Lazer Shantoja, MitrushKuteli, Gjon Shllaku, Petro Zheji, PashkoGjeci, Robert Shvarci, Vedat Kokona, Au-

rel Plasari, Petraq Kolevica, Mira Meksidhe Piro Misha, jan disa nga emrat m tvlersuar t prkthimit n gjuhn shqipe.Fatkeqsisht ktij vargu, kto 100 vitet eundit, vshtir se mund ti shtosh ndonjemr. Emrat q pretendojn ti shtohenktyre prkthyesve sot jan akoma m largshkalls dhe nivelit t tyre.

Prve problematikave q u pr-mendn nj tjetr akt shqetsues shtshtrembrimi i gjuhs shqipe. Fakti seshum gjuh t huaja kan fal q nshqip nuk prkthehen bn q t merrenshabllon. N media, n libra apo edhe ngjuhn e prditshme vazhdojm t dgjo-

jm e lexojm huazime pa und. Kjo po

bn at q quhet varrim dhe zbehje egjuhs shqipe.Sipas prkthyesit t mirnjohur gjer-

man Hans-Joachim Lanksch, Shqiprisi mungon kritika e mirfillt letrare. Met drejt nse do t ekzistonte nj kritike mirfillt, ather do t ngriheshin edhe

komisione kontrolluese prkatse prbotimet, shtojm ktu edhe pr prkthi-met.

Q ti jepet und mods s undit tprkthimeve skandaloze pa baza letrare,duhet q nj institucion prkats i licen-suar nga shteti t bj kontrollin para sebotimi t dal pr popullin. Meqensekto institucione apo grupe kontrolli

ekzistojn kudo ku ne marrim artikujt prti prkthyer, ather ne duhet t marrimedhe shembullin se si ata operojn. Dukekontrolluar dhe duke mos lejuar botimine cilsive t dobta do t jemi t at tnxjerrim dhe ne njerz proesionist tvrtet n ushn e prkthimit.

Zgjidhja, mendoj, duhet krkuar nprmirsimin e arsimit t lart n Shq-

ipri. N sern e kulturs, Shqipria dot duhej t i hapet jo vetm Europs, pordhe bots. Duhen krijuar kushtet pr in-stalimin e degve t gjuhve e kulturaveorientale (japoneze, kineze, indiane, arabeetj.), shton Hans-Joachim Lanksch n njintervist. Pra do gj nis q n hapat epara, q tek shkollimi, n mnyr q tpasqyrohet tek ormimi i tyre i plot kur

tu jepet kjo detyr. do prkthyes duhett punoj sipas normave t vendosura ngashteti nprmjet institucioneve q shte nevojshme t ngrihen. Kjo mund t

jet nj pik shtes tek reorma arsimoregjithashtu.

Prgatiti: Gazmend FEKOLLI

HIMN ELBASANIT TIM...Behauddin GASHI

Jetoj n nj qytet, rrethuar me ullishta,

ku emrat t shohin n sy dhe t thon: dua!Jetoj n nj qytet, q e njoh me gishta,ku dhe kalldrmi m i vogl, m njeh mua!...

Jetoj n nj qytet, ku sillen djem apkn,ku emrn, ja e bjn motr, ja e marrin grua.

Jetoj n nj qytet, ku ndjenja smbet e thn,ku fala bhet vepr, pr ty dhe pr mua!...

Jetoj n nj qytet, ku dhe varria ka nder,ku pasuria ul kokn, kur pran i kalon.

Jetoj n nj qytet, ku ryn shum er,ku dhe mija m i vogl, si nj i rritur, t nderon!...

Jetoj n nj qytet, ku zemrat flasin me vepra,ku port e kalas t zhyt kujtimeve m tmbla.

Jetoj n nj qytet, q ngrihet prmbi emra,ku dhe vet pamundsia harliset npr ndrra!...

Jetoj n nj qytet, ku ezanet mbushin qiellin,ku dhe kmban e kishave ushton do t diel.

Jetoj n nj qytet, ku bugaet ndrisin miellin,ku dituria etare ve paqen di t mbjell!...

Jetoj n nj qytet, ku agrumet bjn beli,ku rutat kan shije si me qen nga Xhenneti.

Jetoj n nj qytet, ku dhe sot thirret: Ai,ku bhet tav e kosit, ku rritet, soj mbreti!...

Jetoj n nj qytet, ku bhet dhe rrmuj,ku qllon dhe Shkumbini t dal nga shtrati.

Jetoj n nj qytet, ku ska zhurm, ska buj,

ku hap qesen zengjini dhe pasurohet, i ngrati!...

Jetoj n nj qytet, ku ka harixhinj dhe tabakane,ku ngjyr e lkurs nuk bn aspak dallim.

Jetoj n nj qytet, q se njeh botn jallane,ku qenia njeri vlersohet papushim!...

Jetoj n nj qytet, ku shkollat jan pa und,ku nxnsit shklqejn si yjet atje lart.

Jetoj n nj qytet, q rreket, plot mund,ku aroma dashuri t ndjehet n do prag!...

Jetoj n nj qytet, q t gjith e kan zili,ku jeta rrokulliset pa u ndjer, lvduar.

Jetoj n nj qytet, n mes t nns, Shqipri,ku bota merr shembull dhe ndjehet, mrekulluar!...

Epilog:E kush st do ty, Elbasan, qyteti im,un t dua mbi t tjer, se ti je m i miri. dua si buzmbrmjeve, ashtu dhe nagim,kur mbretresha nat z tretet, si qiriri!...


8/12


Nga emrat e bukur t Zotit ton sht edheEl-Habir, kuptimi i t cilit sht se Zoti di dhenjeh do shehtsi, e do sekret dhe Ai sht iPlotuqishmi. Dituria e ij ka prshir gjith-ka, asgj nuk sht e panjohur apo e paqart pr. Allahu di jo vetm veprat tona t jashtmepor edhe at q vjen n zemrat dhe mendjettona, ar bm dhe ar dshirojm t bjmn t ardhmen. Ai sht i Gjithdituri edhe prmilingonn e zez, n shkmbin e zi, n err-sirn e nats. Nj mikrob q sht i pamundurpr tu par prmes syve tan, nuk mund t jet

i shehur nga Ai. Asnj gjethe nuk bie pa dijen-in e ij. Asnj atom nuk mund t lviz dukeu shehur nga Ai. Ai di do gj t madhe apo tvogl, t dukshme apo t padukshme, t artapo t largt, t mir apo t keqe, ekzistuese apoinekzistuese, t shkuar apo t ardhme. Njeh s-mundjen dhe ilain e saj. do gjalles q lviz,Allahu e sheh dhe e di hollsisht mnyrn ejetess s saj. Vetm Ai e di hollsisht se kurdhe si do t ndryshojn gjendjet e njerzve,nga t pasur n t varr apo e kundrta, nga tshndetshm n t smur apo e kundrta, nga

Emri i Zotit:

El-habir(i Gjithdijshmi)

NgaArens GJEVORI

t suksesshm n dshtak apo e kundrta, ngat dobt n t ort apo e kundrta etj. Asgjnuk ndodh n Univers pa diturin dhe lejen eMbretit dhe Sunduesit absolut.Allahu i dgjon t gjitha lutjet, i sheh mkatetdhe pendimet, adhurimet dhe gjynahet, bind-jen dhe rebelimin, sinqeritetin dhe syeaqsinton. Ai i rrotullon zemrat tona si dshiron meurtsin dhe diturin e pakufizuar t ij.Ai sht i Sunduesi mbi robrit e Vet; Ai shti Urti dhe i Gjithdijshmi.

(Kuran: El-Enam: 18)

Profeti Muhamed,

modeli m i mir i tolerancsZoti gjithmon ka zgjedhur siproet njerzit me karakter-

et, moralet dhe shpirtrat m t mir.Ai sht i Gjithdijshmi, i Urti,dhe e ka caktuar atin e njeriutprpara lindjes s tyre, prandajzgjedhja e proetve t ij shtpara ardhjes s tyre n kt bot.Proeti Muhamed (paqja e Zotitqot mbi t) nuk ishte nj prjash-

tim nga ky ligj. Allahu i dha atij mo-ralet m t mira, nj nga t cilat ishtetoleranca e tij e jashtzakonshme, emaniestuar n jetn dhe msimete tij, pr t ciln do t dshmonteedhe Zoti n Librin hyjnor: Se ti jeme virtyte madhore.(Kuran: 68 4)Ne do t shqyrtojm disa sh-embuj t tolerancs s tij n fil-limet e ardhjes s Islamit dhegjat proesit t tij t zgjerimit.Gjat trembdhjet viteve t para tjets s tij n Mek, ai dhe pasuesite tij u ballaaquan me persekutimin.Kur kundrshtart e Proetit (paqja eZotit qot mbi t) e shtuan shumpersekutimin e tyre, shokt e tij ikrkuan ti mallkoj ata, por Pro-eti (paqja e Zotit qot mbi t) uprgjigj: Un nuk jam drguar pr tmallkuar njerzit, por si mshir pr ta.Kur vendosi t vizitonte qytetin eaifit, n lindje t Meks, pr t tuarbanort e tij n Islam, njerzit e re-uzuan at, e goditn me gur dhe egjakosn, engjlli i maleve i drguarnga Zoti i tha: M lejo t bj me taat q ju dshironi. Nse ju doni, undo ti shtyp ata n mes t dy maleve t

Meks. Proeti (paqja e Zotit qotmbi t) tha: Prkundrazi, un shpresojse Allahu do t nxjerr nga ata pasard-hs t cilt do ta adhurojn vetm Al-lahun dhe nuk do ti bjn ortak Atij.Nj her kur proeti Muhamed (paq-

ja e Zotit qot mbi t) po alej nKabe dhe armiqt e tij po ndiqnindo lvizje dhe veprim t tij, njnga kundrshtart i vendos mbishpin papastrtit e nj deveje ttherur. Proeti (paqja e Zotit qotmbi t) nuk reagoi dhe qndroi n

at pozit, ndrsa vajza e tij, Fatim-ja, nxitoi pr ti larguar ato ndyr-sira dhe t pastronte kurrizin e tij.N Medine

M von, kur proeti Muhamed(paqja e Zotit qot mbi t) dheshum nga shokt e tij emigruan nMedine, prsri karakteri i tij i madhn trajtimin e shokve dhe armiqvet tij, u maniestua edhe m tej.N betejn e Uhudit, kur armiqt etij mekas sulmuan myslimant, pro-eti Muhamed (paqja e Zotit qotmbi t) u plagos n kok, dhmbte para iu thyen, gjaku filloi t rrjedh

nga koka e tij dhe ai thoshte: Zoti im!Fale popullin tim, sepse ata nuk din!Proeti Muhamed (paqja e Zotit qotmbi t) asnjher nuk hakmerrej prveten dhe asnjher nuk qortonte nmnyr t gabuar.

N nj thnie t tij proeti Mu-hamed (paqja e Zotit qot mbit) ka thn: Betohem pr Zotin,nuk sht besimtar i mir, nuk shtbesimtar i mir, nuk sht besim-tar i mir (tre her) ai prej t cilitfqinjt e tij nuk jan t sigurt.

Kjo prshin tolerancn dhe pra-nimin e justifikimit pr lndi-met q ata mund t t shkaktojn.Enes ibn Malik, i cili i shrbeu Pro-etit (paqja e Zotit qot mbi t)pr dhjet vjet, ka thn se Pro-eti kurr nuk e qortoi dhe ishteme i dashuri i t gjith njerzve.Sjellje t tilla t tolerancs i dhanatij respekt edhe nga armiqt etij, dhe pasuesit i qndronin pra-n n do vshtirsi dhe atkeqsi.Proeti Muhamed dshironte tshmangte lutn me do kusht, aiu prpoq t bnte nj marrveshje

paqeje midis tij dhe mekasve, pormekasit m von do ta shkelnin tnjjtin traktat paqeje t nnshkruarm hert.

Kur Proeti (paqja e Zotit qotmbi t) marshoi me ushtrin e tij

t madhe pr n Mek dhe hyrin qytet pa ndonj rezistenc, ud-hheqsit e saj erdhn me rikn seai do t hakmerret dhe do ti vrasata, si bjn t gjith pushtuesite tjer, por n vend t ksaj, ai tha:Shkoni! Ju jeni t gjith t lir!Mshira e proetit Muhamed(paqja e Zotit qot mbi t)dhe toleranca nuk prjashtoias armiqt e tij m t mdhenj.Kto jan vetm disa n mesin e

shum shembujve t tolerancsdhe cilsive t virtytshme t Pro-etit (paqja e Zotit qot mbi t).N mnyr t qart, proeti Mu-hamed (paqja e Zotit qot mbi t)e ormoi jetn e tij n prputhje memodelin ideal t jets s paraqiturn Kuran. Ai kurr nuk goditi njskllav, nj grua, apo dik tjetr. Kuri duhej t zgjidhte mes dy alternati-vave, ai do t zgjidhte m t lehtn,me kusht q ajo t mos ishte mkat.Kurr nuk krkoi hakmarrje prveten, ishte tolerant, por n qot seurdhresat e Zotit shkeleshin ai do tkrkonte ndshkimin pr hir t Zotit.Karakteri i proetit Muhamed (paq-ja e Zotit qot mbi t) dhe cilsite tij jan nj model i shklqyer jovetm pr pasuesit e tij, por edhe prjomuslimant. Gte, shkrimtar, art-ist dhe politikan i njohur gjerman, iviteve 1800, u mrekullua mbi arrit-jet dhe statusin e Proetit Muhamed(paqja e Zotit qot mbi t) dhe tha:Ne europiant, me t gjitha kon-ceptet dhe idet tona, ende nuk ekemi arritur at q Muhamedi ar-riti dhe askush nuk do ta kaloj at.

Krkova n histori pr nj shembullideal t nj njeriu t ndjekur dhekam gjetur at t proetit Muhamed.Kshtu e vrteta do t mbizotroj,sepse Muhamedi a.s.pati sukses tnnshtroj t gjith botn me an tmesazhit t njshmris hyjnore.


9/12


Zakonisht martesa fillon knd-shm. Gjithsecili bashkpunonme itin, prindrit e tyre, t armit osemiqt e tyre. Kjo zakonisht rrjedh paprobleme fillimisht. Por diku gjatrrugtimit, shaqen mosmarrveshje ma-teriale. Kjo normalisht sht natyrale,por mund t oj n nivele t vshtira

nse nuk trajtohet si duhet.Shahina Sidiqui, pjestare e Shoqatss Shrbimeve Sociale n SHBA dheKanada, ka dhn disa shembuj se simund t evitohet prkeqsimi i situatsn it kur ka probleme.

1. Parajaitet grinden pr shum arsye, por

paraja sht nj nga aktort kryesor.Zgjidhja sht t bisedohet haptazi dhet konsultohet problemi n brendsi tamiljes. Pr shembull, akti q nj gruamund t punoj larg shtpis mund tkontestohet. Kjo preerohet t diskuto-het prpara martess. Gjithashtu, nse

ajo merr plqimin e bashkshortit, a dot dshiroj ajo q prfitimet ti prdoredhe pr kontributin e shtpis? Nj ngamnyrat pr t shmangur debatet mone-tare sht t krijohet nj buxhet vetmme shnimet e shpenzimeve, blerjet, in-vestimet dhe ngritja e nj strukture prkujdesjen e nevojave amiljare.

Gjithashtu, duhet msuar si t krijo-het nj buxhet dhe si t prballesh medetyrimet. Nse je nj student, gjja evetme q duhet t t shkoj n mendje

jan tariat e burss. Gjithashtu t in-teresoheni pr qira t lir dhe ar asis-tencash jan t disponueshme.

2. NligjeN ligje jan okuset e ajit dhe bash-

kimit, kur itet kan probleme materia-le. Por ka edhe shum mnyra t tjera prt mbajtur marrdhnie t mira. Ja disa

Martesat myslimane:9 mnyra

pr t evituar mosmarrveshjet

shembuj:a. Kujtoni prindrit e bash-

kshortit/es, ata e njohin dhe e duannjri tjetrin prej kohsh. Kurr mosshkaktoni problem midis jush dhe atyre.

b. Duhen ln palt respektive tzgjidhin problemet e tyre. Nse vjehrra

juaj ka nj problem me t shoqin, lreni

ta zgjidh vet. Mos ndrhyni.c. Mos improvizoni lidhjen tuajduke e krahasuar me at t prindrve.

d. Prisni disa rregullime meprindrit respektiv prpara se t rregul-loni marrdhnien e re.

e. Kujtoni se nnat jan skeptikeme nuset dhe baballart jan skeptik medhndrin.

f. Mbani nj balanc midis nevo-jave tuaja dhe atyre t pals tjetr.

g. Kurr mos krahaso gruan mennn tuaj apo burrin me babain tuaj.

h. Mos shkoni tek prindrit tuajme grindjet tuaja.

i. Nse po financoni prindrit,

bjeni t qart tek bashkshorti/ja juaj.j. Mos ja ndaloni gruas t shikojprindrit nse nuk i vihet n rrezik ejadhe siguria.

k. Mos mbani sekrete.l. Jepi koh pals tjetr tju njoh

dhe mos u ut n problemet e tyre.m. Mbani etikn islame me ku-

natn ose kunatin tuaj.n. Nuk jeni t obliguar t kaloni

do undjav me vjehrrin dhe vjehrrn.o. Jepuni gjyshrve akses t leht

tek niprit dhe mbesat e tyre.p. Bhuni tolerant dhe mbani

sensin e humorit.q. Kujtoni se askush nuk ndrhyn

n martesn tuaj nse ju nuk ia lejonidika t till.r. Ftojeni paln tjetr t paktn

nj her n muaj pr nj vakt.s. Vizitojini shpesh dhe inkurajo

bashkshortin/en t bj vizita t shpesh-ta.

t. Kur prindrit bhen t varur

ndaj mijve t tyre, do t zr vend njdiskutim i pranishm gjithmon. Kshtuq me kt pjes duhet punuar shumpr ta zgjidhur.

3. Funksioni i prindit.rheqja nga sfidat rezulton kupti-

met e ndryshme e t qenurit prind dhesht gjithashtu burim tensioni n mar-tes. Nj gj e mir sht t fillohet e tmsohet se si sillen prindrit me islamprpara se t keni mij. Nse kenimij, ju mund t msoni akoma.

4. StresiStresi sht pothuajse nj aktor kon-

stant n shumicn e njerzve. itet mys-limane nuk prbjn prjashtim. Prsh-embull, stresi nga puna mbartet dhe nshtpi. itet dhe amiljet kan nevoj tngren nj mekanizm prballues namilje. Pr shembull, itet mund tbjn nj shtitje pr t olur pr aljen eundit t tyre ose pr xhamin. Mund tlexojn Kuran ve e ve ose me njritjetrin. Metodat variojn, por pr derisa

jan hallall, ato unksionojn.

5. Dhuna nFamiljeKy sht nj realitet ekstremisht i

rnd nse nuk trajtohet menjher nga

viktimat, shkaktart dhe nga personat eprshir n t. Krkimi i ndihms shte nevojshme dhe nse dhuna n amiljenuk ndalet, pasojat nuk do t dmtojnvetm itin por edhe mijt.

Pjestart e amiljes, shoqria dheimamt, duhet t ndalojn abuzimin.

Ata duhet t ndrhyjn duke ndihmuaritin.

6. Mosprputhja shpirtrore.Ky sht nj problem n rritje, sido-

mos aty ku myslimant jan t rrethuarnga njerz me kuptime t ndryshme tislamit. Gjendet nj rreth shqetsues tol-erance n mesin e myslimanve t rinj,

sidomos pr ata q aderojn n grupe sine jemi n rrugn e duhur t tjert jo,apo n problemet se si i vendos duart kuralesh, apo kur vendos t vishesh siperndimor apo lindor.

Kjo intoleranc po transerohet edhetek martesat, ku nj it mund t ketdisa pika etare q i shikon me sy tjetr.itet e martuara duhet t kuptojn die-rencn midis dikaje etarisht t pran-ueshme dhe nj opinioni. Ata duhet tprhapin tolerancn, balancn dhe res-pektin pr t tjert e ndryshm n atopika.

7. Keqfunksionimi seksualKy sht nj problem q flitet shum

s undmi, edhe sht nj problem q pondan ite n mas. Shum ite q pomartohen nuk msojn prespektivn is-lame mbi seksin dhe martesn. Si rezul-tat, kur nuk jan t knaqur me bash-

kshortin/en i/e tyre, krkojn rrugn e

divorcit, n vend t ndonj zgjidhjeje.itet duhet t kuptojn se nj mar-

rdhnie n kt aspekt, si edhe tek ttjerat, duhet t unksionoj me durimdhe nuk mund t jet shkak ndarjeje.Dituria, praktikimi nse sht i mundur,kshilla nga nj i zgjuar apo nga ndonj ishkolluar mund t jen element nzgjidhjen e problemit.

8. Martesat ndrkulturoreIslami nuk i ndalon martesat ndrkul-

turore, ato mund t bhen shtje ten-sioni vetm kur iti dhe amiljart ebjn kulturn m t rndsishme se isl-ami. Nse iti mbshtetet nga prindrit

pr kt lloj martese sht m e leht,nse ecin me opinione t shumta atherdo t ishte m mir t shmangej nj mar-tes e till.

9. Mungesa e aftsive sht-piake

Ndrkoh q vajzat inkurajohen tbhen shkenctare, inxheniere apo dok-toresha, pr ato sht shum e vshtir qn t njjtn koh t bhen edhe sht-piake t mira. Duhet kujtuar se n islamgrat nuk jan t ndaluara t punojn meudhzimet e islamit dhe meshkujt duhett ndihmojn n punt e shtpis, detyra

parsore e gruas sht t jet nj nn emir dhe nj manaxhere e mir e shtpis.Si rezultat i mungess s atsive sht-piake, shum ite t martuar e gjejnshtpin rrmuj, sidomos kur bhetfal pr gatimin, problemi bhet edhem i vshtir.

Nse n nj it t martuarish gruajapunon, burri nuk duhet ta mendoj atsi nj makineri, por si nj njeri q kanevoj pr tu shplodhur pas nj dite tvshtir pune.

10. Takimi midis gruas mod-erne myslimane dhe burrit mys-liman tradicional

Ndrkoh q grat myslimane nPerndim inkurajohen t jen t ortadhe me vetbesim, djemt rriten me tnjjtn mnyr q sht rritur babai tyre.Si rezultat itet e reja vendosen n njsituat konflikti, ndrsa mashkulli nuklviz as gishtin pr tju bashkuar gruas nproblemet e shtpis, duke pasur para-sysh veprimet e babait t tij ku gruajaduhet t bj gjithka. Gjithashtu disa trinj presin q gruaja t mos diskutoj mme t, pasi nuk e kan par kurr nnne tyre t bj dika t till me babain paratyre. ar sht shum e qart sht sedjemt dhe vajzat po rriten shum ndry-she. Prindrit duhet t jen shum t ku-

jdesshm q t japin edukimin e duhurt dy gjinive. Gjithashtu prindrit duhett ndrhyjn gjat diskutimeve t tyredhe t mos mbajn ann e asnjrit, pra t

jen t drejt.


10/12


Shndeti, Turizmi dhe Turqia (6)

Shkenctart Mysliman (4)Ky cikl do t flas pr shkenctart mysliman

t cilt prfituan nga drita dhe dija e Kuranit.

Shndetsia n periudhn e Perandoris Osmane

Ibn Sina (980-1037) (4)Ibn Sina njihet si babai i mjeksis. Ai

shkroi vepra pr mlin, mushkrit, zemrndhe trurin.

N kt bot kan jetuar shum dijetar,t cilt kan shkuar dhe tashm nuk nji-hen. Njri prej tyre ka mbetur n mendjennjerzore, Ibn Sina. Dihet se ai q n moshn18 vjeare msoi rreth t gjitha dijeve. Kryeve-pra e tij pranohet q sht el-Kanun apo metitull t plot el-Kanun fit-ib (Rregullat eMjeksis), libr ky q ndahet n kapituj tndryshm, pr fiziologjin, mbrojtjen e shn-detit, kurimin dhe armakologjin. Ka pesvllime dhe ka arsisht nj milion fal, prame t vrtet nj enciklopedi mjeksie. Nseshihet m kujdes, e kupton pse kjo vepr shtvepra baz ku mbshteten t gjitha literaturate mjeksis n kto dit. Q prej shekullit t13-t, kjo enciklopedi msohet n t gjithaakultetet e mjeksis s Europs. Kurse nakultetet e Mjeksis t Universitetit Mont-pellier dhe Lauvain n Franc, ky libr shtprdorur si libr themelor. Veprat e Ibn Sins

jan marr pr mbshtetje nga shum mjek tcilt kan shkruar rreth mjeksis. El-Kanun, icili bn fal pr mjeksin sht konsideruarlibri m i arrir i mjeksis.

N botn perndimore Ibn Sina njihet meemrin Avicena. Ai sht mjeku i par n tgjith historin botrore q i ndau mjeksindhe kirurgjin n dy deg t ndryshme. Prveksaj ai ka rekomanduar shum instrumentepr kirurgji t cilat nuk e rrezikojn anatomi-n dhe shndetin e pacientit por prkundrazi

e ndihmojn q t shrohet m shpejt.Ibn Sina jo vetm ka studiuar thellsishtmjeksin por edhe ka dhn shum ide

t cilat prdoren sot e ksaj dite n botn emjeksis. Ai ka prmendur n veprat e tij sen shumicn e smundjeve ndikojn gjallesashum t vogla apo mikrobe. Ibn Sina ishte ipari q shpiku gjilprn pr ilae dhe e prdoriat. I pari mjek q n operacion prdori nar-koz, gjithashtu ishte i pari q shpjegoi shumme imtsi smundjet e stomakut dhe zorrve.

Ai ishte i pari q tregoi ndikimin e sistemittrets n gjendjen shpirtrore, gjithashtu ishtei pari q zbuloi shkakun e paralizs s ytyrs.

Babai i mjeksisIbn Sina njihet si babai i mjeksis por ai u

mor edhe me ushn e matematiks, astrono-mis dhe gjeometris. N ushat e fiziks, as-tronomis dhe filozofis ai shkruajti rreth 150vepra. 500 vite para Ishak Njutonit, ai shk-ruajti pr dinamikn n fizik n enciklope-din e tij me 18 vllime t quajtur Shia. Kjoenciklopedi prmbante vepra n matematik,mjeksi, fizik, metafizik, teologji islame,ekonomi, politik dhe muzik. Ibn Sina,ka ndikuar prmes veprave t tij filozofiken filozot lindor dhe ato perndimor.Kryeveprat e tij u prkthyen n shekullin e12-t n gjuhn latine dhe nga kjo prfitoi egjith bota. Librat e Ibn Sins pr 8 shekuj merradh ishin n krye t bibliotekave t mbarbots.

Hazini (1100-1160)Hazini ishte astronomi dhe fizikanti q je-

toi n shekullin e 12-t n urkistan. Ai ishtei amshm pr studimet dhe punimet n lid-

hje me peshoret dhe me gravitetin. 500 vitepara Njutonit, Hazini shkruan: do objektq lviz, ka nj orc q e trheq drejt qendrs

s toks. 100 vite para Roger Bacon-it ai ho-dhi mendimin se uji sht m i prqndruar,duke u aruar pr n qendr t oks. Ai ishtenjeriu i par q prdori aerometrin pr t ma-tur dendsin e lngjeve dhe temperaturn etyre. Ai bri krkime se si mund t gjendetdrejtimi i kibles n shum qytete islame. Haz-ini, shqyrtoi parimin e thyerjes s drits dheq rrezet e diellit nuk bien pingul n ok porbien me knd.

N figur tregohet peshorja e shpikur nga Hazini.

Hazini, shpiku peshore t veant prt matur dendsin e lndve kimike dhegravitetin e kimikateve t ndryshme. N li-brin Mizanul Hikme apo Peshimi i Dijeve,ai e ndau nj mas, peshn sipas peshs sujit. Ksaj peshoreje q shpiku i dha emrinMizanul Xhamii. Kjo peshore e veant qshrbente pr matjen e dendsis dhe peshs,i arohet edhe ndrtimit t peshoreve t ko-hve t sotme. Hazini, n librin e tij me titullZixh-i Sananaxhari apo Katalogu i Yjeve, dha

inormacione t shumta n lidhje me yjet dheme planetet. Gjithashtu ai mundi t maste mesaktsi hapsirn ku shtrihej Shteti Selxhuk.

Libri me titull Risale fil-Alat (Inormacionete Mjeteve) ka qen i rndsishm pasi prshk-ruante shum mjete apo aparate.

Ibn Rushd (1126-1198)Ibn Rushdi ka qen dijetar n ushat e

mjeksis, matematiks, filozofis dhe juris-pudencs islame.

N perndim ai njihet me emrin Averoesdhe ishte nj prej filozove, dijetarve islam,matematikanve dhe mjekve m t amshm

Andaluzian. Vepra m e rndsishme n filozofisht ehaut-ul ehaut (Kontradikta e Kon-tradiktave). Ai u mundua t shkrij sistemin e

Aristotelit me at islam. gjith trashgim-in e Aristotelit ia rizbuloi perndimit, dukeprkthyer 12 vepra t tij n latinisht. Kjovepr e Ibn Rushdit u prkujtua pr shekujme rradh. Nga Ibn Rushdi prfituan dijetarihebre Ibn Mejmun, mendimtari kristian Aki-nolu Tomas dhe reormatori protestant Mar-tin Luteri. Librat e tij u botuan n 10 vllimen Itali dhe pr shekuj me rradh vazhduan tprdoren si libra universitar edhe n Franc.Ibn Rushdi shkruan n librat e tij se; Kri-

jimi i njeriut prej Zotit sht nj vepr ejashtzakonshme gjithashtu duke e studi-uar trupin e njeriut pjes pjes, ende mshum t shtohet besimi n krijimin q kabr Zoti. Ibn Rushdi u mor edhe me de-gt e Neurologjis dhe ishte i pari q vrte-toi smundjen e Parkinsonit dhe gjithashtutregoi veantit e otoreceptorit t retins.N ushn e Fiziks Ibn Rushdi ishte i pari qidentifikoi edhe masat; norma e puns s br

n ndryshimin e gjendjes kinetike t nj mate-riali sht orca.Prktheu: Indrit MUHA

Dshira m e madhe e njerzimit qnga fillimi i jets mbi tok e deri msot sht t jetoj m gjat dhe n mnyr mt shndetshme. Ndrsa ndrra m e madhembetet prjetsia! Shndeti.

N Eposin e Gilgameshit, nj nga m t

vjetrit e historis botrore, shpjegohen udhti-met e gjata n vende t panjohura dhe aventu-rat e jashtzakonshme t Mbretit Gilgamesh,nj nga sovrant e Mesopotamis n shekulline 27-t p.e.s., pr t gjetur sekretin e pavdek-sis. Po ta prmbledhim me dy fali, kjo poemepike, q mendohet se ka nj t kaluar rreth5.000-vjeare, na tregon se Mbreti Gilgameshka arritur t gjej bimn (barin) e prjetsispas shum e shum peripecive dhe prleshjevet ashpra. Por ende pa iu dhn shansi q tahaj kt bim, nj gjarpr ia merr dhe ai dety-rohet ti jap lamtumirn ndrrs s tij pr tubr i pavdekshm.

Edhe pse nuk vrapojn pas prjetsis siMbreti Gilgamesh, njerzit udhtojn prejmijra vjetsh, madje rrezikojn edhe jetn etyre n rrugtime shum t gjata e t vshtira,

vetm e vetm si t jetojn pak m gjat, tshptojn nga smundjet dhe t ken nj jett shndetshme. N Anadollin e antikitetit,vendi q njerzit krkonin derman pr dertete tyre ishte Bergama, nj nga qendrat m trndsishme shndetsore t asaj kohe, ndrsaDr. Galeni ishte mjeku m i rndsishm,amn e t cilit nuk kishte mbetur njeri pa e

dgjuar. Spitali Gevher Nesibe n qytetin Ka-jseri ishte nj nga qendrat shndetsore m tmirnjohura t shekullit t 13-t.

Ndrsa n qendrn spitalore, q u ndrtuan shekullin e 15-t n Edrene, njerzit ngat katr ant e Anadollit nuk shkonin vetm

pr tu kuruar nga smundjet fizike, por edhenga ato mendore. Gjat po atij shekulli, Ama-sia ishte nj tjetr qytet, ku njerzit shkoninpr t gjetur shrim. Pr tu vizituar tek Dr.Sheraedin Sabunxhuollu, kryemjeku i Spit-alit t Amasias, atsit dhe ama e t cilit ishinprhapur n t gjith Perandorin Otomane,kishte edhe nga ata njerz q shkonin atje jovetm nga vilajete t ndryshme prreth Ama-sias, por edhe nga vende shum t largta.

M par njerzit udhtonin drejt qytetevet arta pr tu vizituar dhe kuruar, por mekalimin e kohs dhe paralelisht me lehtsimine transportit, ata filluan t shkojn n shtetetqinje, ndrsa m pas edhe t kalojn oqeanete t udhtojn drejt kontinenteve t tjera. Pa-cientt, q n vitet e para t shekullit t 20-t kuroheshin n senatoriumet e Zvicrs, n

und t ktij qindvjeari e gjetn veten dukeu kuruar n Amerik. Natyrisht q kt nuke bnin njerzit e zakonshm, por njerzit mekushte financiare tepr t mira, me pak falt pasurit. Ata shkonin n vendet e zhvilluarapr t prfituar nga mundsit shndetsore,q nuk i gjenin dot n vendet e tyre. Kto llojudhtimesh filluan t quhen turizm shn-

detsor. Krkimet shndetsore t njerzimitvijojn edhe sot e ksaj dite. Por sondazhete shumta t realizuara dekadave t undit,tregojn se n shekullin e 21-t qarkullimi ipacientve ndrkombtar ka filluar t ndry-shoj kah. ashm pacientt nuk shkojn m

vetm nga vendet n zhvillim drejt vendevet zhvilluara, si n shekullin e kaluar. Prkun-drazi, aktualisht qytetart e vendeve t zhvil-luara kan nisur t udhtojn drejt vendeve nzhvillim pr t marr shrbime shndetsoreme kosto m t lir dhe m cilsore.

Viteve t undit urqia sht br nj ngavendet, q po trheq m shum turist nlidhje me shndetin nga e gjith bota. anin spitalet e Anadollit, ku rrnjt e historiss mjeksis shtrihen deri n antikitet dhendoshta n periudha m t hershme, vijnpr tu kuruar pacient nga do an e plan-etit q nga Aganistani e Gjermania dhe deritek Azerbajxhani e Libia. Numri i pacientvendrkombtar, q zgjedhin urqin pr tmarr shrbime shndetsore, po shtohet dovit e m shum. Kjo rritje e vazhdueshme

mori nj hov t madh veanrisht pas vitit2010. Ndrkoh q n vitin 2011 numri i pa-cientve ndrkombtar n urqi ishte rreth150.000, n und t 2012-s kjo shir pothu-ajse u dyfishua duke arritur n 270.000.

Pacientt, q vijn pr tu kuruar n urqi,prgjithsisht paraplqejn qytete metropoli-tane si Stambolli, Ankaraja dhe Antalia. S-

mundjet e syrit, kujdesi i dhmbve, kirurgjiaplastike, kardiologjia, endrokrinologjia, gas-troenterologjia, hematologjia, onkologjia, ne-rologjia, pneumologjia, reumatologjia, orto-pedia dhe traumatologjia jan repartet m trekuentuara t spitaleve turke nga pacientt

ndrkombtar.Dy arsyet m t rndsishme q pacientte huaj zgjedhin urqin pr tu kuruar jankostoja e ult dhe cilsia maksimale e shrbi-meve shndetsore. Sektori i shndetsis nurqi -al spitaleve moderne, orcs puntoret kualifikuar, mjekve specialist, inrastruk-turs moderne dhe prvojs s akumuluar-oron shrbime t standardeve evropiane. Nkt vend gjenden 42 institucione shndet-sore t certifikuara, akredituara dhe vlersu-ara maksimalisht nga Komisioni i BashkuarNdrkombtar (JCI - Joint Comission In-ternational), i cili merret me klasifikimin dhematjen e standardeve t institucioneve shn-detsore n mbar botn. Kjo shir e bnurqin t renditet n vendin e dyt n bot.

Krahas institucioneve shndetsore mjat

cilsore dhe t pajisura me teknologji t so-fistikuar, n urqi vlersohen si t kualifikuar,t mirarsimuar dhe me prvoj, gjithashtunjerzit q punojn n sektorin e shndetsis.Pacientt ndrkombtar theksojn se nurqi nuk kan probleme komunikimime mjekt dhe personelin shndetsor, qprgjithsisht njohin t paktn nj gjuh t


11/12


huaj. Ata arrijn t marrin prgjigje pr dolloj pytjeje q u bren mendjen. Nj tjetr ak-tor, q i shtyn pacientt ndrkombtar tzgjedhin urqin pr tu kuruar, sht koha eshkurtr e pritjes pr t marr shrbime shn-detsore. uristt e shndetsis, nse mund tiquajm kshtu pacientt e huaj, n urqi arri-

jn t marrin brenda nj kohe are t shkrutrshum shrbime shndetsore, pr t cilat nvendet e tyre u duhet t presin me muaj t tr.Ndrsa nj tjetr rrethan tepr e rndsishme,q e shndrron urqin n nj vend trheqsnga aspekti i turizmit shndetsor, sht edhepozita e saj gjeografike. Fal pozicionimit nnj pik kye mes lindjes dhe perndimit,pacientt u arohen me lehtsi dhe me shpe-

jtsi shrbimeve shndetsore. Nga ana tjetr,kushtet e avorshme klimatike prbjn njavantazh shum t madh pr turizmin shnde-tsor n urqi. Jo vetm spitalet, por edhe ho-telet SPA e burimet termale t qyteteve jugoreturke, t cilat kan diell pothuajse gjat gjithvitit, trheqin nj numr t madh pacientshveanrisht nga vendet e veriut. urqia synont bhet nj vend lider n turizmin shndet-sor botror al spitaleve t mdha, t pajisurame teknologjin m t undit dhe n gjendjet konkurrojn me standardet botrore, poz-its gjeografike dhe zhvillimeve n ushn eturizmit. Ministria turke e Shndetsis, e cilai kushton nj rndsi t veant ksaj shtjeje,ka si objektiv q t mirpres dhe kuroj nurqi 500.000 pacient ndrkombtar n

2015-n dhe 2.000.000 n vitin 2023.N kt cikl t publikuar nga TRT dot trajtohen n mnyr kronologjike zhvil-limet n fushn e shndetsis mbi trojet e

Anadollit, i cili u ka hapur gjirin e tij shumqytetrimeve. Udhtimi nis nga antikiteti ihershm dhe mbrrin deri n shekullin e 15-t, n periudhn e Perandoris Osmane.

t lindjes s ekipit t alpinizmit. Por, jan brezii alpinistve t viteve 60-70, q tregojn se al-pinizmi ka filluar t praktikohet n Elbasan sisport, pas luts s dyt botrore, ku alpinistt

e par kan qen Agim Kajanaku dhe LigroPerikliu. Kta kan qen ata q hodhn hapate para t ktij sporti n qytetin e Elbasanit dhebn t mundur krijimin e nj tradite q do tzgjaste deri n ditt e tona.

Alpinisti i vjetr Robert Bici, sot n pen-sion, tregon se me alpinizm ka filluar tmerret rreth vitit 1967, duke e vazhduar atpr shum vite rresht. Pas tij nisn t merrenedhe t rinj t tjer q shum shpejt u bnalpinist t shquar.

Pllumb Bici (vllai i Robertit), PetritHodaj, Seit Gajdja, Rrapush Kabashi, Bard-hul Subashi etj. Kta dhe shum t tjer, dot bhen jo vetm alpinist proesionist dhesodits t maleve e bukurive t natyrs shq-iptare, por edhe do t krijonin n Elbasanekipe zinxhir me alpinist t rinj, duke kri-

juar kshtu nj ndr ekipet model t alpin-

izmit n Shqipri.Sukseset gjat periudhs komunistekan qen t shumta, por alpinistt elbasa-nas veojn ngjitje t vshtira kryesisht atot majave n Alpet Shqiptare, ku Jezerca kakryesuar prher majat m t vshtira pr tupushtuar nga alpinistt. Rnia e DiktatursKomuniste, solli edhe luhatjet e veta nekipin e alpinizmit, por u deshn vetm pakkoh, q ky ekip t rigrupohej. Do t ishteviti 1997, kur disa alpinist t vjetr, sbash-ku me Artur Gunin, nj alpinist i ri, do tnxiteshin nga Federata e Alpinizmit, pr tkrijuar ekipin. Kshtu nisn t hidhen hapate para t ekipit n vitin e mbrapsht 1997,ather kur mund t bje do gj por vetmalpinizm jo. Ekipi do t niste me pak vet,kryesisht djem.

N vitin 2009, gjrat kishin ndryshuar,

n ekipin e alpinizmit, radht e antarvepjesmarrs t prheshm n aktivitete,kishin ardhur duke u rritur, kjo gj bri qtrajneri Artur Guni dhe disa alpinist t tjert regjstronin ekipin e alpinizmit n gjykat,duke e shndrruar n nj shoqat me emrinEkipi i Alpinizmit, Skive dhe urizmit Mal-or n Elbasan. Nga viti 2009 deri n undt ktij viti, ky ekip arriti t regjistronte mbi500 antar dhe me mijra pjesmarrs naktivitete alpinistike dhe turistike n zonatmalore t qarkut t Elbasanit, Shqipris dhetrevave kombtare.

Alpinizmi, jo vetm sport.Alpinizmi i mirfillt krkon prgatitje

t lart fizike, ashtu si tregojn alpinist evjetr, t ekipit t Elbasanit, se t merresheme alpinizm, dikur krkonte prgatitje

fizike t madhe. Nj prej alpinistve t viteve1970-et Bardhul Subashi tregon se Nebnim strvitje do dit, bnim strvitje nt gjitha disiplinat sportive, si utbolli, noti,vrapi e shum t tjera. Kishte disiplin dheishim shum t pregatitur - shprehet njprej veteranve t ktij ekipi q vazhdon t`andjek edhe sot kt sport.

Pesdhjet vjet ekip Alpinizmi n Elbasanashm n aqet e ndritura t his-toris s qytetit t Elbasanit, do t

shkruhen edhe kapituj t veant pr histo-rin e sportit t ktij qyteti. Nj qytet q ka

shklqyer n arsim e dituri, nuk ka se si tmos shklqej edhe n sport. Faqet e ndri-tura t historis s utbollit, peshngritjes,mundjes, atletiks dhe shum disiplinavet tjera sportive, nuk mund t kuptohendot pa sukseset e jashtzakonshme t alpin-izmit, ekipit q tashm eston 50- vjetorine themelimit t vet. Ky ekip e nisi rrugti-min 50 vjet m par, pavarsisht se rrnjt etij datojn pas lirimit. rajner t ekipit talpinizmit kan qen Agim Kajanaku, LigorPerikliu ndrkoh q mes tyre ka qen dheRoza Gjergji, e para alpiniste emr e ekipitt Elbasanit q theu do tabu t kohs pr tsfiduar malin.

Si ka lindur Alpinizmi nElbasan?Vshtir t gjesh t shkruar diku, apo do-

kumente q mund t t japin nj dat t sakt

Por gjithashtu rregullat sportive nukmund t shkeleshin, pasi alpinistt pr-balleshin me shum sfida n ngjitje maloret vshtira, kushte atmoserike ekstreme,

t cilat krkojn prgatitje t lart t alpin-istve. Fal ksaj pregatitjeje fizike dhe dis-iplins sportive, sportistt e ekipit t alpin-izmit t Elbasanit kan hyr n histori edhepr aktet heroike n aste t vshtira. Njprej tyre sht ajo e vitit 1978 ku Seit Gajdjado t bhej hero i heshtur, pasi shptoi jetne dhjetra alpinistve gjat nj rrshqitje tvshtir. Seiti tregon se gjat nj ngjitje, disaalpinist u shkputn nga litari dhe filluan tbinin, ndrsa ai sbashku me nj shok tjetr,nxituan pr t krijuar nj prit me litarin etyre, duke u dhn mundsi alpinistve qpo shkisnin, t kapeshin dhe t mos shkakto-hej ndonj incident i rnd. Sakaq alpinisttn ditt e sotme kan br t mundur qnprmjet ekspeditave turistike n zona tndryshme t vendit, t krijojn miqsi treja, t promovojn bukurit natyrore dhe

t bjn t mundur njohjen e kulturave dhetraditave t ndryshme n vendin ton.

Ngjitjet e rndsishme.Alpinistt elbasanas ndr vite kan arritur

t ngjisin maja shum t rndsishme, madjen malet Shqiptare, mund t thuhet tanimse ky ekip ka pushtuar do maj. Ndrkohmund t prmendim ktu se ndr majat mt rndsishme brenda vendit jan: Korabi,

Jezerca, Gramozi, omorri, Alpet, Valamara,Sehebeniku, Vargmalet e Sknderbeut, Akro-keraunet e shum maja t tjera. Ndrkoh nhapsirn mbar shqiptare n Kosov, Malt Zi dhe Maqedoni, ky ekip ka ngjitur poashtu majat m t mdha t ktyre vendeve.

Guida alpine e ekipit elbasanas nuk kaln jasht vmendjes as male t tjera n rajonsi n Greqi me Olimpin, n Bullgari apo n

urqi n malin Ararat me mbi 5500 metrlartsi. Edhe n Europ alpinstt elbasanaskan ngjitur male t ndryshme, ndrkohq objektivi i rradhs mbeten male t larta siKilimanxharo apo edhe atija e bots Everest.

50-vjetori i ekipit t alpinizmit bnbashkshqiptart.

Shoqata e Alpinizmit Skive dhe urizmitMalor n Elbasan ka estuar 5-vjetorin ethemelimit t saj zyrtar, ndrsa ekipi i alpin-izmit ka estuar njkohsisht pesdhjet vjeto-rin e krijimit. pranishm n kt aktivitetkan qen shoqata alpine dhe bjeshkatarenga t gjitha trevat shqiptare si: Kosova, MaliZi, Maqedonia dhe Lugina e Preshevs poredhe alpinist nga urqia dhe m gjer.

Ekipi i alpinizmit n Elbasan ka marrvlersime t konsiderueshme nga t gjith

drejtuesit e ekipeve simotra, duke e cil-suar at si m t suksesshmin n kto vite.Nn drejtimin e Artur Gunit, ky ekip sotnumron mbi 250 pjestar t antarsuar,ndrsa numri i rekuentuesve t aktivitetevet ktij ekipi sht disa her m i madh.

I pranishm n kt aktivitet t prma-save t mdha, ishte dhe kryetari i bashkis z.

Qazim Sejdini, i cili vese u shpreh i impre-sionuar pr organizimin dinjitoz t ekipit talpinizmit elbasanas, vlersoi kontributin qky ekip ka dhn pr promovimin e turizmit

malor. Vlersime dhe konsiderata erdhnedhe nga drejtues t ederats kombtare talpinizmit, si dhe drejtues t ekipeve alpin-istike nga Kosova, Mali I Zi, Maqedoniaetj. Pr trajnerin e ekipit t Alpinizmit Ar-tur Guni, ky sht nj emocion i veant,ndrsa shprehet se ky ekip ka arritur t ngjismaja nga m t lartat n rajon dhe m gjer.Sakaq n faln e tij Artur Guni, ka vlersuaredhe kontributin e alpinistve m t her-shm elbasanas, t cilt me prkushtimin dheeksperiencn e tyre, ngritn ekipin e sotm talpinizmit.

M von ceremonia ka vijuar n nj tjetrambjent, ku sht shtruar nj dark n ndert t gjith mysafirve t ardhur n ditlind-

jen e ekipit t alpinizmit. N kt ambjentjan shprndar edhe mime mirnjohjejenga ekipi i alpinizmit. Ceremonia e zhvilluar

n qytetin e Elbasanit, ka vijuar me ngjitjene malit t Bukanikut n zonn turistike tGjinarit, ku mbi 300 alpinist kan pushtuarmajn e malit t Bukanikut. Pas ktij ak-tiviteti alpinistt elbasanas kan prcaktuaredhe objektivat e ardhshm pr t pushtuarmajat e maleve m t lart n bot.

Nj mundsi e mir punsimi pr trinjt!

N kt gjysm shekulli ky ekip ka arri-tur suksese t jashtzakonshme, n ngjitjendhe eksplorimin e disa prej maleve m tmdhenj dhe t vshtir, si brenda ashtudhe jasht territorit t Republiks s Shq-ipris. Ekipi i alpinizmit n Elbasan shtndr m t konsoliduarit dhe me nj aktiv-itet t prhershm dhe dinamik, sa i prketngjitjeve malore, eksplorimit t zonave t

reja dhe promovimit t turizmit malor n El-basan por edhe n Shqipri. Ky ekip, tashmi ndrkombtarizuar sa i prket sukseseve tveta, nuk ushtron vetm aktivitet sportiv dheargtues, por sht br iniciator i shum ak-tiviteteve edukese dhe inormueseve, pjese programeve dhe konerencave shkencore,duke dhn ide dhe modele konkrete se simund t prsoset turizmi malor dhe i gjelbrn Shqipri, se si mund t kthehet n indus-tri t mirfillt, duke gjeneruar mijra vendepune pr t rinjt q kan studiuar n njprej ushave q l idhet me turizmin. Sukseset

jan t shumta, po ashtu historit njerzorejan t paundme, aq sa nuk do t mjato-nin libra dhe artikuj pr ti shkruar dhetreguar ato. Por ajo q sht me rndsi prtu theksuar, mbetet akti se n kt shoqatmilitojn shum t rinj dhe t reja, q prbn

nj premis t jashtzakonshme pr t ruajturtraditn dhe pr ta shndrruar alpinizmin nnj industri q jo vetm evidenton dhe pro-movon bukurit natyrore t Shqipris, poredhe si nj sektor fitimprurs q jep shprespr t krijuar mundsi punsimi.

Prgatiti: Julian HOXHAJ


12/12

Gazeta Mendimi 27

Documents