Monika Utzig Katedra Ekonomii i Polityki Gospodarczej SGGW Funkcje konsumpcji w krajach Unii Europejskiej Wstęp Udział wydatków przeznaczonych na konsumpcję finalną w dochodzie dys- pozycyjnym społeczeństwa zależy od wielu czynników. Według J.M. Keynesa na skłonność do konsumpcji wpływa wiele czynników obiektywnych i subiek- tywnych, największą rolę odgrywa jednak dochód rozporządzalny. Inne, poza dochodem rozporządzalnym, czynniki wpływające na skłonność do konsumpcji to [Doszyń, 2004, s. 52]: zmiany jednostki płac, zmiany różnicy między dochodem a dochodem netto, niespodziewane zmiany w wartościach kapitałowych, zmiany stopy procentowej będącej podstawą do wyznaczania wartości pie- niądza w czasie, zmiany polityki fiskalnej, zmiany w przewidywaniach co do relacji obecnego i przyszłego dochodu, kategorie subiektywne, takie jak: ostrożność, przezorność, wyrachowanie, poprawa stopy życiowej, niezależność gospodarcza, przedsiębiorczość, duma i skąpstwo. Pomimo istnienia wymienionych wyżej czynników mogących wpływać na skłonność do konsumpcji, kluczowe znaczenie ma wysokość dochodu rozporzą- dzalnego. Celem badania było oszacowanie funkcji konsumpcji uzależniających po- ziom konsumpcji od wysokości dochodu rozporządzalnego dla krajów Unii Europejskiej. Wykorzystano trzy postacie funkcji konsumpcji: keynesowską funkcję konsumpcji, funkcję konsumpcji wynikającą z hipotezy cyklu życia Mo- diglianiego oraz funkcję konsumpcji zgodną z teorią dochodu permanentnego Friedmana. Oszacowań dokonano na podstawie danych makroekonomicznych Eurostatu dotyczących lat 1995–2007. • • • • • • •
14
Embed
Funkcje konsumpcji w krajach Unii Europejskiej · Celem badania było oszacowanie ... glianiego i teoria ... Irlandia, it – Włochy, lt – Litwa, lu – Luksemburg, lv – Łotwa,
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Monika UtzigKatedra Ekonomii i Polityki Gospodarczej SGGW
Funkcje konsumpcji w krajach Unii Europejskiej
Wstęp
Udział wydatków przeznaczonych na konsumpcję fi nalną w dochodzie dys-pozycyjnym społeczeństwa zależy od wielu czynników. Według J.M. Keynesa na skłonność do konsumpcji wpływa wiele czynników obiektywnych i subiek-tywnych, największą rolę odgrywa jednak dochód rozporządzalny. Inne, poza dochodem rozporządzalnym, czynniki wpływające na skłonność do konsumpcji to [Doszyń, 2004, s. 52]:
zmiany jednostki płac,zmiany różnicy między dochodem a dochodem netto,niespodziewane zmiany w wartościach kapitałowych,zmiany stopy procentowej będącej podstawą do wyznaczania wartości pie-niądza w czasie,zmiany polityki fi skalnej,zmiany w przewidywaniach co do relacji obecnego i przyszłego dochodu,kategorie subiektywne, takie jak: ostrożność, przezorność, wyrachowanie, poprawa stopy życiowej, niezależność gospodarcza, przedsiębiorczość, duma i skąpstwo.Pomimo istnienia wymienionych wyżej czynników mogących wpływać na
skłonność do konsumpcji, kluczowe znaczenie ma wysokość dochodu rozporzą-dzalnego.
Celem badania było oszacowanie funkcji konsumpcji uzależniających po-ziom konsumpcji od wysokości dochodu rozporządzalnego dla krajów Unii Europejskiej. Wykorzystano trzy postacie funkcji konsumpcji: keynesowską funkcję konsumpcji, funkcję konsumpcji wynikającą z hipotezy cyklu życia Mo-diglianiego oraz funkcję konsumpcji zgodną z teorią dochodu permanentnego Friedmana. Oszacowań dokonano na podstawie danych makroekonomicznych Eurostatu dotyczących lat 1995–2007.
••••
•••
132
Funkcje konsumpcji
Punktem wyjścia rozważań dotyczących konsumpcji bardzo często jest funkcja konsumpcji zaprezentowana w 1936 r. przez J.M. Keynesa w „Ogól-nej teorii zatrudnienia, procentu i pieniądza” [Keynes, 2003]. W keynesowskiej funkcji konsumpcji wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych składają się z dwóch części: konsumpcji autonomicznej oraz konsumpcji uzależnionej od dochodu rozporządzalnego [Snowdown, Vane, 2005, s. 59–60]. Keynesowska funkcja konsumpcji może zostać zapisana w następujący sposób:
Yd – dochód rozporządzalny, czyli dochód pomniejszony o podatki od dochodu.Określona przez Keynesa postać funkcji konsumpcji spotkała się w później-
szym okresie z krytyką, gdyż uznano, że niedostatecznie dobrze odwzorowuje ona faktyczne zależności występujące w gospodarce [Hall, Taylor, 2005, s. 256].
Lucas uzasadniał niedoskonałość keynesowskiej statycznej funkcji kon-sumpcji, zauważając, że nie uwzględnia ona faktu, iż parametry modelu (krańco-wa skłonność do konsumpcji i konsumpcja autonomiczna) zmieniają się, kiedy maksymalizujący użyteczność racjonalny podmiot dostosowuje poziom swojej konsumpcji do zmieniających się warunków gospodarczych. W rezultacie model konsumpcji nigdy nie zawiera stałej, gdyż racjonalne podmioty gospodarcze do-stosowują zarówno swoje oczekiwania, jak i zachowania do nowego otoczenia gospodarczego, reprezentowanego przez nowy, zmieniony poziom dochodu roz-porządzalnego [Snowdown, Vane, 2005, s. 265]. Ponieważ racjonalne jednostki dostosowują swoje decyzje konsumpcyjne do zmian dochodu rozporządzalnego, krańcowa skłonność do konsumpcji zmienia się w czasie. Relacja pomiędzy dłu-gookresową a krótkookresową skłonnością do konsumpcji zależy od charakteru dóbr. Badania przeprowadzone na podstawie danych z lat 1959–1994 w Stanach Zjednoczonych pokazały, że w przypadku konsumpcji ogółem, jak i konsumpcji dóbr nietrwałych i usług długookresowa krańcowa skłonność do konsumpcji jest wyższa niż krótkookresowa. Odwrotna zależność miała miejsce w przypadku dóbr trwałych: długookresowa krańcowa skłonność do konsumpcji była niższa niż krótkookresowa [Hall, Taylor, 2005, s. 259–260].
Keynesowska funkcja konsumpcji jest znacznym uproszczeniem rzeczywi-stości, głównie dlatego, że nie uwzględnia bogactwa, oczekiwanych dochodów
133
i relacji cen bieżących do cen oczekiwanych, a konsument podejmuje decyzje wyłącznie na podstawie bieżącego dochodu [Doszyń, 2004, s. 53]. Rozszerze-niem modelu konsumpcji Keynesa o oczekiwania dotyczące przyszłego dochodu są teorie konsumpcji ukierunkowanej na przyszłość, spośród których powszech-nie akceptowane są powstałe w latach 50. XX w. teoria cyklu życia F. Modi-glianiego i teoria permanentnego dochodu M. Friedmana [Hall, Taylor, 2005, s. 260–261].
Zaproponowana przez F. Modiglianiego teoria cyklu życia zakłada, że lu-dzie dążą do utrzymania poziomu konsumpcji na względnie stałym poziomie podczas trwania całego życia. W szczególności oszczędzają w okresie aktywno-ści zawodowej po to, by móc sfi nansować konsumpcję w okresie emerytalnym. W teorii Modiglianiego indywidualna konsumpcja zależy od bieżącego docho-du oraz zgromadzonego wcześniej majątku. Zagregowana dla całej gospodarki konsumpcja zależy również od dochodu i zgromadzonego majątku [Hall, Taylor, 2005, s. 262–266].
Poziom konsumpcji w zależności od wysokości dochodu w okresie pracy zarobkowej, długości tego okresu i planowanego czasu pozostawania na emery-turze przedstawiono na rysunku 1.
Osoba, która w okresie pracy otrzymuje dochód rozporządzalny w wyso-kości Y, pracuje N lat i zamierza pozostawać na emeryturze przez (L – N) lat, planuje swoją konsumpcję na takim samym poziomie C w okresie pracy i w cza-sie pozostawania na emeryturze [Modigliani, 1986, s. 300]. Poziom konsumpcji można wyznaczyć jako wysokość dochodu w okresie pracy pomnożoną przez liczbę lat pracy i podzieloną przez liczbę lat życia:
maj tek (A)
oszcz dno ci
N L T
C
Y
Y, C, A
Rysunek 1Konsumpcja, dochody, oszczędności i majątek w modelu cyklu życiaŹródło: Modigliani 1986, s. 300.
134
NC YL
=
Ponieważ oszczędności w każdym roku pracy są równe dochodowi pomniej-szonemu o konsumpcję:
,L NS Y C YL−= − =
zakumulowany majątek w zależności od czasu wynosi:
( ) ,L NA T Y TL−= ⋅
to maksymalny poziom bogactwa zostaje osiągnięty w momencie przecho-dzenia na emeryturę i wynosi:
( )( ) .L N NA T YL
−=
Przedstawiony wyżej model opiera się na założeniu, że jednostka podejmuje decyzje dotyczące poziomu konsumpcji wyłącznie na podstawie własnych do-chodów. W szczególności nie bierze się pod uwagę otrzymania spadku ani pozo-stawienia spadku dla przyszłych pokoleń.
A. Ando wraz z Modiglianim testowali empirycznie ukierunkowaną na przy-szłość teorię konsumpcji. Uwzględnili oni wiele różnych założeń dotyczących otrzymywania lub nieotrzymywania spadku oraz planów skonsumowania całego dochodu osiągniętego w trakcie życia lub pozostawienia części dla przyszłych pokoleń. Zakładali, że funkcja konsumpcji pozostaje stała w czasie, w szczegól-ności skłonność do konsumpcji z dodatkowej jednostki dochodu pozostaje stała. Zakładali również, że stopa zwrotu jest stała w czasie [Ando, Modigliani, 1963, s. 55–84]. Ando i Modigliani uzależnili konsumpcję bieżącą od bieżącego do-chodu i całości posiadanych aktywów. Funkcja konsumpcji Ando-Modiglianiego przyjmuje następującą postać:
1 2dC b Y b A= +
gdzie:C – wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych,Yd – dochód rozporządzalny,A – poziom aktywów, bogactwo,b1, b2 – parametry modelu.
Model Modiglianiego wyjaśnia, dlaczego krańcowa skłonność do kon-sumpcji jest różna w długim i krótkim okresie. W krótkim okresie zgromadzony
135
majątek pozostaje na stałym poziomie, zatem konsumpcja zależy wyłącznie od dochodu, tak jak to zostało uwzględnione w teorii Keynesa. W długim okresie majątek rośnie wraz z dochodem, a przeciętna skłonność do konsumpcji pozo-staje stała.
W teorii permanentnego dochodu M. Friedmana [Friedman, 1957] poziom konsumpcji pozostaje względnie stały nawet wtedy, gdy dochód rozporządzalny w krótkim okresie ulega wahaniom. Wzrost dochodu, który nie zostanie uznany za trwały, nie przełoży się na zwiększenie konsumpcji. Zgodnie z teorią Fried-mana, przejściowy wzrost dochodu w całości zostanie zaoszczędzony. Dopiero wzrost dochodu, który zostanie uznany za permanentny przełoży się na zwięk-szenie poziomu konsumpcji [Hall, Taylor, 2005, s. 266–268]. Zaproponowana przez Friedmana funkcja konsumpcji może być zapisana w następujący sposób:
W modelu Friedmana dochód permanentny został określony jako przeciętny dochód z ostatnich kilku lat [Hall, Taylor, 2005, s. 272]. Możliwe jest też osza-cowanie dochodu permanentnego jako sumy dochodu z poprzedniego okresu i części zwiększenia dochodu w bieżącym okresie:
1 1 1( ) (1 )pt t t t t tY Y Y Y Y Y− − −= + α − = α + − α
Dochód permanentny jest wówczas średnią ważoną dochodu bieżącego i po-przedniego. Wynika to z tego, że w momencie, kiedy następuje zmiana dochodu, konsument nie wie, czy będzie ona trwała czy przejściowa, zakłada jednak, że przynajmniej część tego wzrostu zostanie utrzymana w przyszłości.
W modelu Friedmana konsumpcja jest proporcjonalna do dochodu per-manentnego. Założenie to jest spójne z teorią cyklu życia, jeżeli potraktuje się dochód tymczasowy jako zmiany majątku, a dochód permanentny jako zmiany dochodu. Wówczas krańcowa skłonność do konsumpcji z dochodu jest wysoka, a krańcowa skłonność do konsumpcji z majątku niska.
Modele konsumpcji Keynesa, Friedmana i Modiglianiego konstruowane były wyłącznie na podstawie danych makroekonomicznych. Dopiero od lat 90. XX w. skonstruowano funkcje konsumpcji oparte na danych mikroekonomicz-nych pochodzących z gospodarstw domowych [Wójcik, 2007, s. 57].
136
W niniejszym opracowaniu przedstawiono oszacowania modeli Keynesa, Friedmana i Modiglianiego dla krajów Unii Europejskiej na podstawie danych makroekonomicznych.
Funkcje konsumpcji w krajach Unii Europejskiej
W dalszej części opracowania przedstawiono oszacowania funkcji kon-sumpcji w krajach UE na podstawie rocznych danych Eurostatu. Kierując się dostępnością danych, ograniczono zakres czasowy opracowania do lat 1995–2007. Ze względu na dostępność danych z analizy zostały też wyłączone kraje, które przystąpiły do Unii Europejskiej 1 stycznia 2007 r. (Rumunia i Bułgaria). Oszacowań dokonano klasyczną metodą najmniejszych kwadratów. Dla każdego kraju oszacowano trzy formy funkcji konsumpcji:
Keynesowska funkcja konsumpcji w postaci C = a + cYd.Funkcja konsumpcji w postaci zaproponowanej przez Ando i Modiglianiego C = b1Yd + b2A. Jako miarę poziomu bogactwa przyjęto aktywa fi nansowe netto gospodarstw domowych i niekomercyjnych instytucji działających na rzecz gospodarstw domowych.Funkcja konsumpcji oparta na modelu Friedmana C = bYp, gdzie perma-nentny dochód rozporządzalny został wyznaczany jako średnia dochodów
rozporządzalnych z dwóch poprzednich lat: 1 2 .2
t tpt
Y YY − −+=
W modelu uwzględniono następujące zmienne:C – wydatki na konsumpcję fi nalną gospodarstw domowych i niekomer-cyjnych instytucji działających na rzecz gospodarstw domowych (INKgd) wyrażone w cenach bieżących w mln euro.YD – dochód rozporządzalny, wyliczony jako PKB pomniejszony o po-datki dochodowe. Wykorzystano tę przybliżoną zmienną zamiast dochodu do dyspozycji brutto gospodarstw domowych i niekomercyjnych instytucji działających na rzecz gospodarstw domowych, uwzględnianego w sprawoz-daniach Eurostatu ze względu na pełniejszy zbiór danych. Dochód rozporzą-dzalny wyrażono w cenach bieżących w mln euro.A – aktywa fi nansowe netto gospodarstw domowych i niekomercyjnych in-stytucji działających na rzecz gospodarstw domowych. Aktywa fi nansowe netto są to aktywa fi nansowe pomniejszone o zobowiązania fi nansowe. Ak-tywa fi nansowe netto wyrażono w cenach bieżących w mln euro.Na wykresie 1 przedstawiono udział konsumpcji w dochodzie rozporządzal-
nym krajów UE w latach 2000 i 2007.
1.2.
3.
•
•
•
137
Za Eurostatem przyjęto następujące oznaczenia krajów:at – Austria, be – Belgia, cy – Cypr, cz – Czechy, de – Niemcy, dk – Dania,
ee – Estonia, es – Hiszpania, fi – Finlandia, fr – Francja, gr – Grecja, hu – Węgry, ie – Irlandia, it – Włochy, lt – Litwa, lu – Luksemburg, lv – Łotwa, mt – Malta, nl – Holandia, pl – Polska, pt – Portugalia, se – Szwecja, si – Słowenia, sk – Sło-wacja, uk – Wielka Brytania.
Zarówno w 2000, jak i w 2007 roku najniższa relacja konsumpcji gospo-darstw domowych i niekomercyjnych instytucji działających na rzecz gospo-darstw domowych do dochodu do dyspozycji występowała w Luksemburgu i wynosiła poniżej 50%. Najwyższy udział konsumpcji w dochodzie rozpo-rządzalnym występował w Wielkiej Brytanii, Grecji i na Cyprze, wynosząc w 2007 roku powyżej 75%.
W tabeli 1 przedstawiono oszacowania keynesowskiej funkcji konsumpcji dla poszczególnych krajów. Oprócz oszacowania parametrów funkcji konsump-cji przedstawiono również wartość p-value, czyli prawdopodobieństwo, że dany parametr jest nieistotny statystycznie, oraz wartość współczynnika determinacji R2. W kolumnie „Uwagi” zamieszczono inne informacje, w szczególności o in-nym niż lata 1995–2007 zakresie czasowym.
Zamieszczone w tabeli 1 oszacowania keynesowskiej funkcji konsumpcji wskazują na dobre dopasowanie modeli do danych. Współczynnik determinacji R2 dla każdego kraju przekracza 96%.
Oszacowania parametru c, czyli krańcowej skłonności do konsumpcji z do-chodu do dyspozycji, dla każdego kraju okazały się istotne statystycznie. Krań-
0
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
lu nl cz ie si se hu sk ee fi at be de fr es pl it mt
dk lv pt lt uk cy gr
2000 2007
Wykres 1Udział konsumpcji w dochodzie do dyspozycji w krajach UE w latach 2000 i 2007Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu: ec.europa.eu/eurostat
138
cowa skłonność do konsumpcji w badanych krajach wynosiła od 33% w Luk-semburgu do 78% w Wielkiej Brytanii.
Oszacowania parametru a, czyli konsumpcji autonomicznej, dla poziomu istotności 5% okazały się istotne statystycznie w 13 spośród badanych krajów, a nieistotne statystycznie w 12. Nieistotnych statystycznie wyrazów wolnych nie usuwano z funkcji, aby uzyskane modele były bliższe koncepcji Keynesa. Fakt nieistotności statystycznej stałej w modelu konsumpcji jest zgodny ze stwier-dzeniem Lucasa, że na skutek dostosowywania się racjonalnego podmiotu go-spodarczego do zmieniających się warunków zewnętrznych zmienia on poziom
swojej konsumpcji nie tylko w części uzależnionej od dochodu, ale też konsump-cję autonomiczną.
Poziom konsumpcji autonomicznej w oszacowanych funkcjach konsumpcji był bardzo różny. Ujemny poziom konsumpcji autonomicznej występował na Cyprze, we Francji, na Węgrzech, na Litwie, w Portugalii i w Wielkiej Brytanii. Ujemne wartości konsumpcji autonomicznej mogą wynikać z dość krótkiego ho-ryzontu czasowego przeprowadzanego badania. W krótkim okresie dochód roz-porządzalny utrzymuje się na względnie stałym większym od zera poziomie. Nie można wówczas interpretować konsumpcji autonomicznej jako takiego pozio-mu konsumpcji, który jest realizowany nawet przy zerowym dochodzie. Ujem-na wartość oszacowań współczynnika a może być interpretowana jako poziom oszczędności realizowany bez względu na zmiany wysokości dochodu. Pamiętać przy tym należy, że w rzeczywistości realizowana jest dodatnia wielkość kon-sumpcji całkowitej wynikająca z dodatniej skłonności do konsumpcji z dochodu rozporządzalnego.
W tabeli 2 zamieszczono oszacowania funkcji konsumpcji w postaci zapro-ponowanej przez Ando i Modiglianiego, gdzie konsumpcja jest uzależniona od dochodu do dyspozycji i posiadanych aktywów. Podobnie jak w przypadku mo-delu Keynesa, poza oszacowaniami parametrów przedstawiono wartości p-va-lue, współczynnika determinacji R2 oraz inne uwagi, w szczególności informacje o innym niż lata 1995–2007 zakresie czasowym. Modele, których oszacowania zamieszczono w tabeli 2, charakteryzują się pewnymi niedoskonałościami. Dla wielu krajów dane dotyczące aktywów fi nansowych netto gospodarstw domo-wych i niekomercyjnych instytucji działających na rzecz gospodarstw domo-wych są niepełne. Dla Malty i Luksemburga nie są dostępne te dane dla żadnego z badanych lat, dlatego dla tych krajów nie dokonano oszacowania funkcji kon-sumpcji.
Zamieszczone w tabeli 2 oszacowania funkcji konsumpcji zgodnej z teorią cyklu życia wskazują na bardzo dobre dopasowanie modelu do danych empi-rycznych. Współczynnik determinacji R2 dla każdego kraju wynosił powyżej 99,9%.
Oszacowania parametru b1, czyli krańcowej skłonności do konsumpcji z do-chodu do dyspozycji, dla każdego kraju okazały się istotne statystycznie. Krań-cowa skłonność do konsumpcji z dochodu do dyspozycji w badanych krajach mieściła się w zakresie od 41% w Czechach do 80% na Litwie.
Oszacowania parametru b2, czyli krańcowej skłonności do konsumpcji z ak-tywów, na poziomie istotności 5% okazały się istotne statystycznie tylko dla 5 krajów: Czech, Francji, Grecji, Łotwy i Słowenii. W krajach, w których krańco-wa skłonność do konsumpcji z aktywów okazała się istotna statystycznie wyno-siła ona: 25% w Czechach, 6% we Francji, 5% w Grecji, 7% na Łotwie i –13%
140
w Słowenii. Ujemny wynik dla Słowenii może być zinterpretowany w ten spo-sób, że wraz z bogaceniem się społeczeństwo coraz więcej oszczędza.
Do otrzymanych wyników oszacowań funkcji konsumpcji Ando i Modiglia-niego ze względu na braki danych należy podchodzić z pewną rezerwą.
W tabeli 3 przedstawiono oszacowania funkcji konsumpcji zgodnej z teorią dochodu permanentnego Friedmana. Ponieważ trwały dochód rozporządzalny jest średnią dochodów rozporządzalnych z dwóch poprzednich lat, obserwacje uwzględniane przy estymacji funkcji konsumpcji zostały ograniczone do lat
Tabela 2Oszacowania funkcji konsumpcji Ando i Modiglianiego w postaci C = b1Yd + b2A1
1997–2007. Podobnie jak w przypadku poprzednich modeli, w tabeli poza osza-cowaniem parametru zamieszczono wartość p-value, współczynnika determina-cji R2 oraz informacje o nietypowym zakresie czasowym.
Zamieszczone w tabeli 3 oszacowania funkcji konsumpcji Friedmana wska-zują na bardzo dobre dopasowanie modelu do danych empirycznych. Współ-czynnik determinacji R2 dla Łotwy wynosił ponad 98%, a dla pozostałych kra-jów ponad 99%.
Tabela 3Oszacowania funkcji konsumpcji Friedmana w postaci C = bYp, gdzie −t t
Oszacowanie parametru b, czyli krańcowej skłonności do konsumpcji z do-chodu permanentnego, we wszystkich krajach okazało się istotne statystycznie. Krańcowa skłonność do konsumpcji z dochodu permanentnego wynosiła od 51% w Luksemburgu do ponad 86% w Grecji.
Wnioski
W opracowaniu oszacowano funkcje konsumpcji w postaciach zapropono-wanych przez Keynesa, Ando i Modiglianiego oraz Friedmana dla krajów Unii Europejskiej.
We wszystkich oszacowanych modelach krańcowa skłonność do konsumpcji z dochodu do dyspozycji (bieżącego lub uznanego za stały) okazała się istotna statystycznie. Na wykresie 2 zamieszczono oszacowania krańcowej skłonności do konsumpcji z dochodu do dyspozycji (modele Keynesa i Modiglianiego) oraz z do-chodu permanentnego (model Friedmana). Kraje uszeregowano względem krań-cowej skłonności do konsumpcji oszacowanej na podstawie modelu Keynesa.
Krańcowa skłonność do konsumpcji z dochodu wynosiła od 33% (Luksem-burg, model Keynesa) do ponad 86% (Grecja, model Friedmana).
Dla wszystkich krajów z wyjątkiem Francji krańcowa skłonność do kon-sumpcji z dochodu permanentnego wynikająca z modelu Friedmana była wyższa od krańcowej skłonności do konsumpcji z dochodu do dyspozycji wyznaczonej zgodnie z koncepcją Keynesa. Dla wszystkich krajów poza Austrią i Słowenią krańcowa skłonność do konsumpcji z dochodu permanentnego wyznaczona zgodnie z regułą Friedmana była wyższa od krańcowej skłonności do konsump-cji z dochodu do dyspozycji w modelu Ando i Modiglianiego. Dla większości ba-danych krajów uzyskano najwyższą skłonność do konsumpcji z wykorzystaniem funkcji konsumpcji w postaci zaproponowanej przez Friedmana.
Ze względu na braki danych największym błędem może być obarczony mo-del konsumpcji w postaci Ando i Modiglianiego. Jednocześnie model ten dawał najwyższy poziom dopasowania do danych empirycznych, co jednak może wy-nikać z krótkich szeregów czasowych. W modelu Ando i Modiglianiego poziom aktywów fi nansowych, będących przybliżeniem posiadanego majątku, okazał się istotny statystycznie tylko dla 5 spośród badanych krajów.
W modelu Keynesa dla 12 krajów stała okazała się nieistotna statystycz-nie, co potwierdza stwierdzenie Lucasa, że konsumenci dostosowują swoją kon-sumpcję do zmieniających się warunków zewnętrznych, zarówno tę uzależnioną od dochodu, jak i konsumpcję autonomiczną.
143
Literatura
ANDO A., MODIGLIANI F., The Life-cycle Hypothesis of Saving: Aggregate Implications and Tests, “American Economic Review”, vol. 53, No 1 (March 1963), s. 55–84.
DOSZYŃ M., Analiza skłonności do konsumpcji dla poszczególnych rodzajów gospodarstw domowych w Polsce w latach 1993–2002, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczeciń-skiego nr 394, Prace Katedry Ekonometrii i Statystyki, Nr 15 2004, s. 51–64.
0 0,2 0,4 0,6 0,8 1
uk
cy
lt
gr
mt
lv
pt
fr
it
pl
dk
es
de
hu
sk
fi
be
ee
at
si
se
cz
nl
ie
lu
Keynes Ando i Modigliani Friedman
Wykres 2Oszacowania krańcowej skłonności do konsumpcji z dochodu dyspozycyjnego według modeli Keynesa, Modiglianiego i FriedmanaŹródło: Tak jak pod wykresem 1.
144
FRIEDMAN M., A Theory of Consumption Function, Princeton University Press, Princeton 1957.
HALL R.E., TAYLOR J.B., Makroekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.
KEYNES J.M., Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003.
MODIGLIANI F., Life Cycle, Individual Thrift, and the Wealth of Nations, “American Eco-nomic Review”, vol. 76, No 3 (June 1986), s. 297–313.
SNOWDOWN B., VANE H.R., Modern Macroeconomics: Its Origins, Development and Current State, Edward Elgar Publishing, Cheltenham, UK, Northampton, USA 2005.
WÓJCIK E., Polskie gospodarstwa domowe na rynku oszczędności, „Bank i Kredyt”, nr 7 2007, s. 55–66.
Consumption Functions in Countries of the European Union
Abstract
In the paper estimation of consumption functions of the European Union’s countries assuming three forms of consumption functions were presented:
1. Simple consumption function in the form proposed by Keynes.2. Consumption function consistent with the life-cycle hypothesis by Ando
and Modigliani.3. Consumption function consistent with the theory of permanent income of
Friedman.Equations of the consumption were estimated on the basis of Eurostat ma-
croeconomic data concerning years 1995–2007. In all the models marginal pro-pensity to consume turned out to be statistically signifi cant.