Fra Walter Vassallo [ie ordnat djaknu MULTOS ANNOS ara p ... · S. Anje\e ta’ Praga (1205 - 1282) G]alkemm kienet bint is-sultan Premsyl Ottokar I tal-Boemja, hija `a]det \wie[

OFM – LINK NOVEMBRU 2011 —————————————————————————————————— 1

OORDNIRDNI TALTAL--PPATRIJIETATRIJIET M MINURIINURI -- M A L T A M A L T A PPROROVINĊJAVINĊJA F FRANĠISKANARANĠISKANA TATA’ S’ SANAN P PAWLAWL A APPOSTLUPPOSTLU

http://www.ofm.org.mthttp://www.ofm.org.mt NNRURU. 172 . 172 NOVNOV 11 11

Ikona li turi lill-

S. Klara ma’ xi Qaddisin

tal-Ordni tag]ha.

Hija [iet impittra minn

Suor Pierpaola Nistri O.S.C. u

tinsab fil-monasteru tal-Klarissi [ewwa

Grottaglie ( Taranto)

Fra Walter Vassallo [ie ordnat djaknu MULTOS ANNOS ara p. 10 ———————————————————————————

STOP PRESS |jara tal-Kustodju tal-Kustodja tal-Art Imqaddsa f’ Malta bejn l-1 u l-4 ta’ Di`embru

“Ejjew u g]inuni nibni l-monasteru ta’ S. Damjan, g]aliex g]ad ji[u joqog]du fih nisa li bil-fama u l-]ajja qaddisa tag]hom g]ad jag]tu glorja lill-Missier tag]na tas-sema fil-Knisja mqaddsa kollha tieg]u” Dan il-kliem, me]ud mit-Testment ta’ S. Klara (13-14 ÊFSK 136Ë), qalu S. Fran[isk b’ le]en g]oli, minn fuq il-]ajt tal-knisja ta’ S. Damjan, waqt li kien qieg]ed jsewwiha. Din il-profezija li g]amel Fran[isku, wara l-konver\joni tieg]u, se]]-et meta, mhux biss g]aliex ’il quddiem verament S. Klara u s]abha marru jg]-ammru hemm, imma wkoll g]aliex matul is-sekli l-Knisja g]arfet b’mod uffi`jali il-qdusija ta’ xi Klarissi. Ara pa[ni 2 u 3

QDUSIJA KLARJANA Ommna l-Knisja, permezz tal-litur[ija mqaddsa, fl-1 ta’ Novembru, tfakkarna f’ ]utna l-Qaddisin kollha u l-g]ada tfakkarna f’ ]utna li raqdu fis-sliem. Barra minn dan, kull Ordni reli[ju\ g]andu jum iddedikat lill-qaddisin kollha tal-Ordni tieg]u. A]na l-Fran[iskani dan ng]amluh nhar id-29 ta’ Novembru, meta nfakkru l-Qaddisin kollha tal-Ordni Serafiku. Minn mindu S. Klara t’ Assisi, bl-g]ajnuna ta’ S. Fran-[isk, waqqfet l-Ordni tal-Klarissi, eluf ta’ xebbiet ]addnu din il-]ajja reli[ju\a u klawstrali f’ ]afna pajji\i. Minkejja li matul is-sekli nibtu xi riformi fi ]dan dan l-Ordni, xorta wa]da g]andna numru ta’ Klarissi li [ew ukoll kanonizzati. Barra S. Klara, sal-lum disa Klarissi [ew ddikjarti qaddisin u 22 beati. Mad-disa Klarissi nridu n\iedu lil S. Beatrice de Silva Menes, fundatri`i tas-Sorijiet Kon`ezzjonisti u lil S. Giovanna di Valois, fundatri`i tas-Sorijiet Annuntiatae. Dawn i\-\ew[ ordnijiet huma differenti mill-Klarissi, i\da billi l-bidu tag]hom, is-sehem u d-dipendenza mill-Ordni Fran[iskan, ix-xorta ta’ ]ajja klawstrali u kontemplattiva, huma meqjusa b]ala parti mit-Tieni Ordni Fran[iskan. Hawn se nag]tu xi ftit ]jiel fuq il-qaddisin Klarissi : S. Anje\e (Caterina) t’ Assisi (1197 - 1253) O]t Klara. Kienet l-ewwel wa]da li jissie]bet ma’ Klara, minkejja r-re\istenza qawwija tal-familja tag]ha. Wara xi snin li g]exet ma’ o]tha f’ S. Damjan, hija marret, b]ala Badessa, fil-monasteru ta’ Monticelli, Firenze. Ftit qabel il-mewt ta’ Klara, hija re[g]et lura f’ S. Damjan, fejn kien hemm ukoll o]tha l-o]ra, Beatrice u ommhom Ortolana. Mietet fis-16 ta’ Novembru 1253, tliet xhur wara Klara. Benedittu XIV iddikjarha qaddisa fl-1752. Fil-kappella ta’ S. Anje\e, [ewwa l-Ba\ilika ta’ S. Klara f’ Assisi, jinsabu r-relikwi tag]ha. Il-festa tag]ha jsir fid-19 ta’ Novembru.

S. Anje\e ta’ Praga (1205 - 1282) G]alkemm kienet bint is-sultan Premsyl Ottokar I tal-Boemja, hija `a]det \wie[ imperjali. Fl-1234 waqqfet hija stess monasteru fi Praga u l-Papa Girgor IX ]atarha Badessa. Bejn l-1234 u l-1253 bdiet koorispodenza ma’ Klara (ara FSK 1-48). Sa g]andna waslu erba’ ittri. Kienet ukoll tikkorispondi mal-Papiet dwar il-]tie[ijiet spiritwali tas-sorijiet. Klara, fir-raba ittra, sejjitilha bl-isem ta’ ‘nofs ir-ru] tieg]i’ ÊFSK 38Ë. Mill-monasteru tag]ha g]enet ]afna morda u foqra. Mietet fis-6 ta’ Marzu 1282. Il-B. Papa {wanni Pawlu II iddikjarha Qaddisa, waqt \jara pastorali li kien g]amel fi Praga nhar it-12 ta’ Novembru 1989. Il-festa tag]ha jsir fit-2 ta’ Marzu. S. Ewstokja (Smeralda) Calafato minn Messina (1434 -1485) Twieldet [ewwa r-ra]al ta’ Annunziata qrib Messina. Kellha devozzjoni kbira lejn l-Ewkaristija u l-Madonna. Fl-1464 hija waqqfet il-monasteru ta’ Montevergine. Mal-mewt tag]ha (20 ta’ Jannar 1491) f’ dan il-monasteru, kien hemm mal-50 soru. Il-[isem tag]ha g]adu intatt u jinsab [ewwa urna tal-][ie[ f’ po\izzjoni ta’ bilwieqfa. Il-B. Papa {wanni Pawlu II iddikjarha qaddisa nhar il-11 ta’ {unju 1988. Il-festa tag]ha jsir fid-19 ta’ Jannar.

OFM – LINK NOVEMBRU 2011 —————————————————————————————— 2

S. (Kamilla) Battista Varano (1458 - 1524) Din hija l-a]]ar soru Klarissa li [iet iddikjartha qaddisa. Dan sar nhar is-17 t’ Ottubru 2010 mill-Papa Benedittu XVI. G]al- kemm kienet bint id-duka ta’ Camerino, fejn twieldet, hija ]alliet kollox u da]let mal-Klarissi f’ Urbino. Hija waqqfet monasteru f’ Camerino u saret ukoll Badessa tieg]u. Kellha devozzjoni kbira lejn Gesu Kur`ifiss u r`eviet bosta doni ming]and il-Mulej. L-esperjenza mistika tag]ha hija mfissra f’ bosta kotba li kitbet. Mietet fil-31 ta’ Lulju 1524. Il-festa tag]-ha jsir fit-30 ta’ Mejju.

S. Katerina de’ Vigri minn Bologna (1413 - 1463) Fl-1431 da]let mal-Klarissi ta’ Ferrara u saret ukoll Majjistra tan-novizzi. Fl-1456 waqqfet il-monasteru ta’ Corpus Domini ta’ Bologna. Baqg]et Badessa t’ hemmhekk sakemm mietet. Kitbet bosta trattati \g]ar dwar il-perfezzjoni nisranija. Mietet [ewwa Bologna nhar id-9 ta’ Marzu 1463. Il-[isem tag]ha ma [iex midfun imma po[[ewha bilqeg]da fuq si[[u, qiesha persuna ]ajja, f’ kamra ]dejn il-knisja, fejn illum in-nies jsejj]ulha ‘tal-qaddisa’. Papa Klement XI iddikjarha qaddisa fit-22 ta’ Mejju 1712. Il-festa tag]ha jsir nhar id-9 ta’ Mejju.

S. Kinga (Kunegunda) mill-Ungerija (1224-1292) Bint is-sultan Bela IV tal-Ungerija u mart Boleslaus il-Kast, il-prin`ep ta’ Krakovja. Kif romlot, da]let mal-Klarissi u saret ukoll Badessa. O]tha kienet il-B. Jolanda mill-Ungerija. Kellha im]abba spe`jali lejn il-foqra u l-morda. Mietet nhar il-25 ta’ Lulju 1292. Il-B. Papa {wanni Pawlu II iddikjarha qaddisa nhar is-16 ta’ {unju 1999, waqt \jara pastorali fil-Polonja [ewwa Stary Sacz. Il-festa tag]ha jsir nhar it-23 ta’ Lulju. Hija patruna tal-Polonja u l-Litwania.

S. Koleta Boylet/Boellet minn Corbie (1381 - 1447) Twieldet f’ Corbie, Franza. Qassmet [idha wara l-mewt tal-[enituri tag]ha u ssie]bet fl-Ordni Fran[iskan Sekular billi g]amlet \mien ukoll tg]ex ]ajja ta’ reklu\a. }admet bis-s]i] biex tag]mel riforma kbira, billi sawret statuti ibsin dwar il-faqar, i`-`a]da s]i]a tal-propjeta, klawsura stretta u relazzjoni mas-sekulari mill-inqas. Dan wettiqtu mhux biss fi ]dan il-Klarissi, imma wkoll ma’ sezzjoni \g]ira ta’ patrijiet fran[iskani. Tant li dawn ukoll bdew ikunu mag]rufin b]ala Kolettini. Waqqfet mas-17 il-monasteru [did. Mietet f’ Gent fis-6 ta’ Marzu 1447. Il-Papa Piju VII iddikjarha qaddisa nhar l-24 ta’ Mejju 1807. Il-festa tag]ha jsir nhar is-7 ta’ Frar. S. Filippa Mareri ( +1236) Twieldet fit-tmiem tas-seklu tnax fil-provin`ja ta’ Rieti mill-familja nobbli ta’ Mareri. Fuq l-e\empju ta’ S. Fran[isk, hija ]arbet minn darha u sal-1228 marret tg]ex [o g]ar flimkien ma’ xi xebbiet o]ra. Imbg]ad \ew[ ]utha subien tawhom kastell u knisja, fejn marru joqg]odu. Bdew jg]exu skond il-mudell ta’ ]ajja li S. Fran[isk kien ta lis-Sorijiet Foqra ta’ S. Damjan. G]alkemm kienu jg]exu fil-klawsura, xorta wa]da kienu jg]enu lill-foqra u jg]amlu appostolat ie]or. Mietet fis-16 ta’ Frar 1926. It-titlu ta’ qaddisa deher g]all-ewwel darba fl-1227 f’ Bulla tal-Papa Inno`enz IV. Fl-1706 instab li qalbha baqg]et s]i]a. Il-festa tag]ha jsir nhar is-16 ta’ Frar. Hija waqqfet l-Istitut tas-Sorijiet Fran[iskani ta’ S. Filippa Mareri. S. Veronika (Ursola) Giuliani (1660 - I727) Da]let mal-Klarissi Kappu``ini [ewwa Citta di Castello fl-1677 u kienet tag]mel ]afna penitenzi. Kristu g]aniha bil-pjagi tieg]u u b’ sinjali o]ra tal-passjoni. Dan kollu jinsab miktub, b’ mod dettaljat, fi kitba li damet 30 sena tiktbu fuq parir tad-direttur spiritwali tag]ha. Fost is-servizzi li g]amlet : Badessa u koka. Mietet nhar id-9 ta’ Settembru 1727. Fl-awtopsja sabu li qalbha kienet minfuda minn na]a g]all-o]ra. Papa Girgor XVI ikkanonizzha nhar is-26 ta’ Mejju 1839. Il-festa tag]ha jsir nhar l-10 ta’ Lulju.

OFM – LINK NOVEMBRU 2011 —————————————————————————— 3

Sena Klarjana

Matul ix-xahar ta’ Novembru

Novembru 1215 : Fil-11 ta’ Novembru 1215 beda jiltaqa’ l-Kon`ilju Lateran IV, msejja] mill-Papa Inno`enz III bil-Bulla Vineam Domini Sabaoth, li kienet ]ar[et fid-19 t’ April 1213. Fih ]adu sehem mal-71 patrijarki u metropoliti, 412 isqfijiet, 900 Abbati u Prijuri, kif ukoll laj`i, li kienu qed jirraprezetaw xi reijiet. Fost l-o]rajn, dan il-kon`ilju (li ltaqa’ fil-Palazz Papali tal-Lateran - ara ritratt) fil-kanone 13 qal: ‘ Biex nevitaw li d-diversita’ [dida tal-Ordnijiet Reli[ju\i fil-Knisja tqajjem konfu\joni serja, a]na nipprojbixxu bil-qawwa minn issa ’l quddiem it-twaqqif ta’ xi Ordni [did. Imma jekk xi ]add jixtieq li jg]ix ]ajja ta’ konver\joni f’ xi Ordni, g]andu jag]\el il-]ajja ta’ wie]ed mill-Ordnijiet li di[a je\istu. Hekk ukoll jekk xi ]add jixtieq i[edded xi dar tal-Ordni tieg]u, di[a mwaqqfa, g]andu jadotta r-Regola u l-forma ta’ ]ajja ta’ wie]ed mill-ordnijiet approvati’. M]abba f’ hekk Klara kellha ta``etta r-Regola Benedittina. Imma din ir-regola ma taqbilx mal-ispirtu ta’ faqar, skond kif kien imfisser minn Fran[isku nnifsu fil-Forma Vitae ta’ l-1212, li kienet tant g]all-qalb ta’ Klara. Allura Klara bdiet tinsisti biex ting]ata mill-Papa dak li jissejja] il-privilegium paupertatis - il-privile[[ tal-faqar. B]alma l-Benedittini kellhom ‘il-privile-[[ tal-proprjeta’. Dan jifisser li hi ma kienetx se titlef l-idejal li g]alih tat ]ajjitha u fl-istess waqt bdiet tittama biex forsi ‘il quddiem ikollha regola proprija fran[iskana. Il-Kon`ilju g]-alaq fit-30 ta’ l-istess xahar u fih [ew ppre\entati 70 kanoni, li [ew approvati. Konsegwenza ta’ dan, issa S. Klara kellha ta``etta li tie]u d-direzzjoni u t-tmexxija ta’ ]ut- ha s-sitt sorijiet, fuq talba u insistenza ta’ Fran[isku. Anzi kwa\i kienet m[ieg]la tg]amel dan (ara ProcCan 1, 6 ÊFSK 302Ë u LegCl 12 ÊFSK 613Ë). Dan kollu kien jfisser li issa se tibda tissejja] bit-titlu ta’ Abbadessa, e\attament kif tissejja] is-superjura ta’ kull monasteru femminili benedittin in konfront ta’ dak dumnikan li tissejja] Prijura. }awnhekk Fran[isku u Klara urew bi`-`ar li riedu jobdu l-ordnijiet tal-Knisja. Bejn it-Tnejn 24 u s-Sibt 29 ta’ Novembru 1253 : F’ dawn il-jiem [ie ``elebrat il-pro`ess g]all-kanonizzazzjoni ta’ S. Klara, wara li l-Papa Inno`enz IV bil-Bulla Gloriosus Deus, ]atar lill-isqof ta’ Spoleto, Bartolomeo Accorombani (1236-1271), biex ji[bor ix-xhieda dwar il-]ajja u l-mirakli li kienet g]amlet. Mieg]u kien hemm Leonardo, Ar`idjaknu ta’ Spoleto, Jacobo, Ar`ipriet ta’ Trevi, Frate Leone u Frate Angelo, s]ab S. Fran[isk u Klara, Frate Marco, il-kappillan tal-monasteru u nutar. Il-pro`ess sar fil-kjostru u fl-infermerija ta’ S. Damjan — hawnhekk xehdu ]mistax il-soru Klarissa. Erba’ sekulari xehdu fil-knisja ta’ S. Pawl [ewwa Assisi. B’ kollox xehdu 20 xhud. Ma waslux g]andna l-formuli tal-mistoqsijiet li kienu mehmu\in mal-Bulla. L-atti ta’ dan il-pro`ess, li fl-ori[inal kienu bid-djalett antik perugino, jistg]u jinqraw fl-FSK 289 - 520. Huma g]andhom il-mertu kbir li joffrulna dokument miktub ftit xhur biss wara l-mewt ta’ Klara, li fih g]andna x-xhieda ]ajja ta’ nies li kienu g]exu mag]ha.

OFM – LINK NOVEMBRU 2011 ————————————————————————— 4

25 sena tal-Ispirtu t’ Assisi’

Nhar is-27 t’ Ottubru ]abat il-25 anniversarju mill-laqg]a storika, li l-Beatu Papa {wanni Pawlu II kien g]amel mal-mexxejja tar-reli[jonijiet kollha [ewwa Assisi. L-iskop kien mhux biss, biex g]all-ewwel darba fl-istorja mondjali dawn jiltaqg]u, imma fuq kollox, biex isir talb flimkien g]all-pa`i fost il-bnedmin kollha.

Il-Papa Benedittu XVI, fl-1 ta’ Jannar, qabel it-talba tal-Angelus ta’ nofsinhar, huwa ]abbar, li mhux biss f’ Ottubru kien sejjer Assisi b]ala pellegrin, imma kien qieg]ed jistieden lill- a]wa nsara tal-komunitajiet ekklesjali mifrudin, lill-mexxejja tar-reli[jonijiet tradizzjonali tad-dinja kif ukoll, idejalment, lill-bnedmin ta’ rieda tajba biex jinqg]adu mieg]u. L-iskop mhuwiex biss b]ala tifkira tal-25 anniversarju, imma biex ’in[eddu sollennement l-impenn ta’ dawk kollha li jemmnu f’ xi fidi u jg]exu l-proprja fidi b]ala servizz b’ risq il-pa`i’. Nhar is-26 t’ Ottubru l-Papa mexxa laqg]a ta’ talb [ewwa s-Sala Paolo VI, fil-Vatikan b]ala preparazzjoni. Imbg]ad nhar is-27 t’ Ottubru fit-8.00 am, il-Papa, flimkien ma’ 300 membri tad-delegazzjonijiet, li jirrapre\entaw ir-reli-[jonijiet kollha, telaq mill-Vatikan bit-tren spe`jali Frecciargento lejn l-istazzjon t’ Assisi. Wara li [ie milqug] fil-Ba\ilika ta’ S. Marija tal-An[li mill-Ministri {enerali Fran[iskani maskili, il-Papa beda jilqa’ lid-delegazzjonijiet. Il-Papa da]al fil-Ba\ilika ta’ S. Marija tal-An[li bil-kant tal-Kantiku tal-}lejjaq mill-kor tal-patrjiet tag]-na tal-Umbrija. Wara nbeda l-programm li kien jikkonsisti: wiri ta’ video dwar l-avveniment ta’ 25 sena ilu u diskorsi minn bosta mistiednin. Ikla ]afifa [iet mog]tija fir-refittorji tal-Protoconvento tal-Porziuncola. Mis-1.45 sat-3.30 pm sar mument ta’ silenzju u riflessjoni. Il-Papa rtira fl’ hekk imsejj]a - stanza del cardinale -, li hemm fl-istess kunvent, filwaqt li l-o]rajn marru fid-Domus Pacis. Fis-1.45 pm grupp ta’ \g]a\ag] beda mixja mill-Portiuncola sal-Piazza S. Francesco, f’ Assisi. Fl-3.45 pm il-Papa ]alla l-Portiuncola u mar fil-belt t’ Assisi, ]dejn is-Sacro Convento. Hemmhekk korijiet ta’ \g]a\ag], fosthom grupp inter- fran[iskan, kienu qeg]din ikantaw. Fil-Piazza S. Francesco kull rappre\entant [edded l-impenn ta’ ]idma favur il-pa`i. B]ala [est simboliku lil kull rappre\entant, i\-\g]a\g] tawh lampa mixg]ula, li tixbah lil dik li hemm, dejjem tixg]el, quddiem il-qabar ta’ S. Fran[isk. Fl-istess waqt il-kor kanta la Pregheria semplice. Wara li taw l-pa`i lil xulxin, tkellem il-Papa u l-Kor t’ Assisi kanta l-Cantico delle Creature. Imbg]ad min ried seta’ jin\el fil-kripta biex i\ur il-qabar ta’ S. Fran[isk. Fit-8.30 pm kul]add wasal lura l-Vatikan. Din kienet it-tielet darba li Papa u\a t-tren biex mar Assisi. B’ differenza mill-[rajja ta’ 25 sena ilu, kull grupp ma kellux i`-`ans li jag]mel talb g]alih wa]du f’ xi post qaddis. Mal-mistiednin din id-darba kien hemm ukoll erba’ rappre\entanti tal-kultura lajka - tlett filosofi u ekonomista.

N.B. Aktar tag]rif jing]ata f’ ]ar[a o]ra

OFM – LINK NOVEMBRU 2011 ——————————————————————————— 5

OFM – LINK NOVEMBRU 2011 ——————————————————————————— 6

Mill-Ittra Pastorali ta’ Mons. Mario Grech, Isqof t’ G]awdex fl-okka\joni tal-festa tal-Assunta 2011

…... Illum b’ fer] ng]arrafkom li fid-djo`esi tag]na ser ikollna “Nazaret” o]ra. Din hi l-Monasteru tas-Sorijiet Klarissi li ser ninawguraw fi ftit jiem oħra. Alla qieg]ed jag]tina grazzja kbira li ser ikollna fostna dawn is-sorijiet li mill-klawsura tag]hom lilna jridu jfakkruna l-]in kollu li l-bniedem qieg]ed ifittex lil Alla u li Alla g]andu interess fina.

Kif jg]allem San Benedittu, missier il-monasti`i\mu tal-Punent, tassew li l-mona`i huma dawk li jfittxu lil Alla, imma huwa Alla li fittixhom u sabhom l-ewwel. Skont it-tradizzjoni ta’ San Ba\ilju, tfittex lil Alla jfisser li xejn ma jserra]na jew jimlielna qalbna jekk mhux Alla. Tfittex lil Alla jfisser tressaq quddiemu dawk il-mistoqsijiet li ]afna drabi jtaqqlulek qalbek u t]allih jag]tik twe[iba permezz tal-Kelma tieg]u fl-Iskrittura kif imfissra fil-komunità ekkle\jali. Nafu li ebda twe[iba ma tissodisfana g]alkollox: it-twe[iba finali hija Alla nnifsu. Hu g]alhekk li Santu Wistin jikteb li “il-qalb tal-bniedem ma tistrie]x jekk mhux fik, o Alla”.

Fis-Salmi nsibu: “Ag]mlu l-qalb intom li tiftxu lil Alla” (69:31), u “]a tifra] il-qalb ta’ dawk li jfittxu l-Mulej. }abirku biex tag]rfu l-Mulej u l-qawwa tieg]u, fittxu ’l wi``u l-]in kollu” (105:3-4). Issa l-mona`i – fil-ka\ tag]na dawn is-sorijiet Klarissi – huma propju dawk li l-Iskrittura ssejjaħ “in-nisel ta’ dawk li jfittxu ’l wi``ek, Alla ta’ {akobb” (Salm 24:6). Il-fatt li dan il-monasteru qieg]ed bieb ma’ bieb ma’ Dar Manresa, dar tal-irtiri, ikompli jwettaq dan l-ispazju b]ala “art qaddisa”, bit-tama li, kif sar fl-img]oddi, anki fil-[ejjieni sa`erdoti, reli[ju\i u laj`i jibqg]u jfittxu din l-oasi ta’ spiritwalità fejn fil-[abra u s-skiet ifittxu li jid]lu fil-pre\enza ta’ Alla.

Sinjal tal-pre\enza ]ajja ta’ Alla fostna Nixtieq li t-tokki tal-qanpiena ta’ dan il-monasteru jidwu fil-qlub tag]na, fil-familji tag]na u fil-komunitajiet parrokkjali tag]na biex ma n]allux l-ispirtu tag]na jong]os, biex hekk inkomplu ng]assu fuq it-te\ori spiritwali li g]andna. Nemmen li l-Knisja f’ G]awdex g]ad g]andha ]afna x’ toffri lis-so`jetà Maltija; issa, bil-pre\enza [dida ta’ ]ajja kontemplattiva f’ nofsna, hi tista’ twettaq a]jar u b’ mod aktar qawwi din il-missjoni spiritwali tag]ha. Mill-kordi ta’ qlubhom dawn is-sorijiet jg]annu tif]ir lil Alla. L-g]axqa ta’ dawn il-kontemplattivi hija f’ {esù pre\enti fostna fil-Kelma u fl-Ewkaristija. Biex l-g]otja tag]hom lil Alla tkun s]i]a, huma g]a\lu li jitra\\nu b’ ]ajja ta’ penitenza. G]ax jemmnu qatig] fil-providenza, għa\lu li jkunu Fran[iskani foqra. Is-skiet tag]hom itarrax imma jiddisponi l-qlub g]all-vu`i t’ Alla. Dawn u o]rajn huma stimoli qawwija g]alina biex g]alkemm a]na fid-dinja ma nkunux tad-dinja imma “tieg]u”, ji[ifieri tal-Mulej. Lil dawn is-sorijiet sejrin nag]tuhom “prokura” – mhux biex jidhru fuq xi kuntratt imma biex “jieqfu” fil-pre\enza t’ Alla u jid]lu g]alina quddiem il-Maestà Divina tieg]u. Bil-ftu] ta’ dan il-monasteru, fid-djo`esi tag]na issa g]andna “bieb spe`jali” fejn nistg]u n]abbtu mhux biss biex insibu l-wens meta ng]addu minn xi burraxka, imma wkoll g]al min jixtieq jieqaf ftit mill-[irja sfrenata tal-]ajja biex joqg]od fis-skiet fil-pre\enza tal-Mulej. Jien fidu`ju\ li l-pre\enza tas-sorijiet Klarissi fostna hija medi`ina smewwija f’ waqtha li ne]tie[u f’ dawn i\-\minijiet partikulari li qed ng]ixu, g]ax filwaqt li d-dinja tistinka biex

OFM – LINK NOVEMBRU 2011 ——————————————————————————— 7

iddoqq it-trapassar ta’ Alla li tixtiequ mejjet, b’ dan il-monasteru qed inwaqqfu “fanal” biex bid-dawl qawwi tieg]u juri, kemm lil dawk tal-qrib u kemm lil dawk tal-bog]od, li Alla mhux biss huwa ħaj, imma tant hu Qaddis li hemm min jag]ti ]ajtu kollha g]alih – b]al dawn is-sorijiet! Dan il-monasteru, “g]ajn” ta’ ilma [ieri li jwassal g]all-]ajja ta’ dejjem (ara {w 4:14), huwa sej]a m[edda biex lil Alla ner[g]u nag]tuh postu fil-]ajja tal-lum. Hekk il-bniedem mhux biss ma jist]ix u ma jlaqlaqx meta ji[i mitlub jag]ti ra[uni tat-tama li g]-andu (ara 1 Pt 3:15), imma wkoll ikun jifla] jitkellem bl-ilsien t’ Alla nnifsu, li huwa M]abba (ara 1 {w 4:16).

L-inawgurazzjoni tal-monasteru ser issir nhar il-}amis 25 ta’ dan ix-xahar. Nistedinkom biex tie]du sehem kemm fil-Velja ta’ Talb li ser issir fl-24 ta’ Awwissu, u kemm fil-Quddiesa dakinhar tal-ftu] tal-monasteru.

Ma’ Marija Mtellgħa s-Sema, omm u mudell tal-]ajja kkonsagrata, nistg]u ng]idu li s-Setg]ani g]amel mag]na ]wejje[ kbar meta bag]at fostna lil dawn il-messa[[iera tieg]u{ew fostna biex joqog]du mag]na. Nappella lill-[enero\ità tag]kom biex ng]inuhom b’ kull mod li nistg]u.

B]ala Rag]aj Spiritwali ta’ din il-Knisja `kejkna li tg]ammar f’ G]awdex, nixtieq nafda din l-esperjenza [dida tal-Ispirtu fil-klawsura lill-]arsien tal-Madonna Ta’ Pinu.

Nag]tikom il-barka pastorali tieg]i.

Mog]tija mill-Kurja tal-Isqof, fil-Belt Victoria, illum, il-}amis 11 ta’ Awwissu 2011, festa ta’ Santa Klara, Ver[ni.

===============================

Il-Fran[iskani Maltin P. {or[ Aquilina O.F.M., Il-Franġiskani Maltin (Ta’ Ġieżu) 1482c-1965c sal-Kon`ilju Vatikan II), Klabb Kotba Maltin, Malta 2011, pp. 773 + xxxi.

Il-volum Il-Fran[iskani Maltin miktub minn P. {or[ Aqulina O.F.M. hu frott ta’ ri`erka twila ta’ aktar minn 40 sena, li t]addan aktar minn 530 sena ta’ pre\enza f’ Malta tal-Patrijiet Fran[iskani, mill-waqt meta fl-1482 bdew isiru l-isforzi biex jitwaqqaf f’ Malta l-ewwel kunvent u je]odna sa \mien il-Kon`ilju Vatikan II.

Il-ktieb ta’ 804 pa[ni ji[bor fih ri`erka intensiva f’ diversi arkivji f’ Malta, fi Sqallija, fl-Italja u l-Vatikan, u hekk wasal biex issa tana l-frott ta’ din il-]idma b’sejbien ta’ dokumenti importanti dwar din il-[rajja u wkoll dwar [rajjiet o]rajn importanti fl-istorja ta’ Malta, l-aktar dik bikrija. Dawn di[a [ew ippublikati minnu flimkien mal-Prof. Stanley Fiorini. Flimkien ]ar[u tlett volumi mitqlhom deheb g]all-istorja ta’ Malta. Dawn tista’ tg]id li twieldu waqt ir-ri`erka intensiva dwar il-pre\enza Fran[iskana f’ Malta. Meta tqalleb il-pa[ni ta’ dan il-volum tara kif il-[rajja tal-Patrijiet Minuri f’ Malta tmur lura aktar minn ]ames sekli u hija intimament maqg]uda mal-[rajja ta’ Malta f’ dan il-perijodu, [rajja reli[ju\a u Maltija.

OFM – LINK NOVEMBRU 2011 ————————————————————————— 8

Il-ktieb jibda bil-wasla tal-ewwel Fran[iskani f’ Malta; il-[rajja tal-moviment ta’ riforma tal-hekk imsej]a Osservanza Regulari fi ]dan il-moviment Fran[iskan fi Sqallija sal-wasla tieg]u f’ Malta. {rajja minsu[a b’waqtiet ta’ qtig] il-qalb li kellhom jg]addu minnu l-Maltin biex jiksbu l-awtonomija tag]hom mill-Isqallin li switilhom sa l-e\ilju minn Malta lil dawk li kienu qed jiddefendu din il-kaw\a [usta. Kollox kien minsu[ ]a[a wa]da ma’ [rajjiet polti`i li kontrihom il-patrijiet Maltin ma setg]u jag]mlu xejn. It-taqlib politiku li wassal g]ad-d]ul f’ Malta tal-Ingli\i, kellu jkun biex sa fl-a]]ar il-kunventi Maltin jinfirdu minn Sqallija u [ew jiddependu mill-Ministru {eneral f’ Ruma. Il-volum jag]tina tag]rif dwar il-kunventi kollha tal-Fran[iskani, u l-aktar dwar l-ewwel tnejn, dawk ta’ Santa Marija ta’ {esu (Ta’ {ie\u) tar-Rabat u tal-Belt, li t-tnejn g]andhom [rajja partikulari. Barra mill-[rajja tal-bini tal-knejjes u l-kunventi, isemmi dak kollu li minnu g]addew il-patrijiet f’ dawn is-snin kollha. Interessanti t-titlu ‘ Ta’ {iezu’. Dan [ej minn Sqallija fejn in-nies qassret l-isem s]i] f’ di Giesu. Isem mog]ti lill-bi``a l-kbira tal-kunventi tar-riforma osservanti fi Sqallija u fis-Saltna ta\-\ew[ Sqallijiet. Ma jonqosx P. {or[ li jag]-tina tag]rif dwar il-kunventi o]ra u dwar il-]idma li l-patrijiet wettqu fil-missjonijiet u fost l-emigranti Maltin, - xi drabi b]al pijunieri - fl-E[ittu, l-Art Imqaddsa, i`-~ina, il-Libja, l-Amerika ~entrali u l-Istati Uniti, il-Kanada, l-Ingilterra u l-Awstralja. Interessanti s-sehem fl-imblokk tal-Fran`i\i; waqt kemm il-pesta u l-kolera u l-gwerer li malta g]addiet minnhom. Min kienu dawk li taw ]ajjithom biex jg]inu lill-poplu tag]na? Il-kittieb lanqas ma halla barra s-sehem importanti li ‘ Ta’ {ie\u’ taw b’ risq il-kultura. Barra l-istudji ordinarji u spe`jalizzati tal-filosofija u tat-teolo[ija, kienu huma minn ta’ quddiem li waqqfu skejjel tal-ilsien G]arbi u ma naqsux li taw is-sehem tag]hom b’ risq l-ilsien Malti. Tag]rif storiku dokumentat u importanti li mhux biss jiffoka fuq il-Fran[iskani, imma fuq il- ]idma reli[ju\a u tal-Knisja Maltija b’ mod [enerali. Dan ix-xog]ol li ha tant \mien biex issa qieg]ed f’ idejna hu mi\g]ud b’eluf ta’ noti li wa]-idhom jag]tu tag]rif kollu kemm hu [did u li g]andu jinteressa lil kull min g]andu g]al qalbu l-istorja tal-[\ejjer tag]na. Tag]rif frott ta’ri`erka intensiva u ta’ pa`enzja kbira f’ bosta bibljoteki u arkivji f’ Malta u barra. Mhux ta’ min i]alli barra l-fatt li P. {or[ isemmi fatti u persona[[i li g]alkemm b’ xi mod huma sekondarji g]as-su[[ett - kif stqarr hu - kien ikun dnub li materjal storiku [did jintilef. Bi``a xog]ol verament kbira, imma li P. {or[ iqisha b]ala mhux s]i]a. Fl-ebda kapitlu ma jippretendi li qal kollox, li ma hemmx x’ wie]ed i\id, u forsi wkoll ibiddel fid-dawl ta’ dokumenti [odda li jistg]u jinkixfu. Imma \gur li g]andna f’ idejna storja miktuba b’mod professjonali: b’ appart kritiku, bibljografija intensiva, [abra ta’ dokumenti, [abra ta’ mijiet ta’ ismijiet u ]idma ta’ patrijiet mill-1492 sa \mienna flimkien ma’ werrej analiku li jag]laq din l-opra, kif sej]ilha l-Profs. Fiorini: “ bi``a xog]ol monumentali, kontribut mill-aqwa… li g]ad jibqa’ punt ta’ riferiment g]al bosta snin li [ejjin fl-istorjografija reli[ju\a ta’ dawn il-g\ejjer”. N.B. Din ir-re`ensjoni saret minn P. Noel Muscat O.F.M. u dehret fil-[urnal Le]en is-sewwa tat-22 ta’ Ottubru 2011 p. 23.

L-indirizz ta’ P. Joseph Ciappara O.F.M. Terra Santa College

Keren Hayesod Street, P.O. Box 871 91008 Jerusalem ISRAEL

OFM – LINK NOVEMBRU 2011 ————————————————————————— 9

Eku tal-festi ta’ Missierna S. Fran[isk

Nhar it-Tnejn, 3 t' Ottubru 2011, iccelebrajna t-Transitu, il-mewt ta' San Fran[isk, b'mixja mid-Dar tal-Irtiri Porziuncola g]al {nien il-}lejjaq. Imbg]ad morna fil-Kappella ta' San {wann, fejn qsamna l-]ob\ flimkien u temmejna `-`elebrazzjoni fil-Knisja ta' Sta. Marija tal-An[li, fejn tfejna fid-dlam u bit-tokki tal-qanpiena fakkarna dak li [ara 785 sena ilu, meta Fran-[isku t' Assisi laqa' bil-fer] l-"O]tna l-Mewt!".

Din kienet l-ewwel funzjoni, li l-fraternita’ l-[dida organizzat g]all-komunita’ ta’ Ba]ar i`-~ag]aq. Kellna numru [mielu ta’ nies, li g]al ]afna minnhom din kienet l-ewwel esperjenza li ji``elebraw it-Transitu mal-Patrijiet Fran[iskani. A]na t-tlett patrijiet ilkoll tajna s-sehem s]i] tag]na biex nuru unita’ u xhieda. Pa`i u Sliem P. Eddie Pace, P. Paul Attard u P. Stephen Sciberras O.F.M. .................................

L-altari ddedikati lil Missierna S. Fran[isk fil-knejjes tag]na

1. Knisja S. Marija ta’ {esu - ir-Rabat. Fuq dan l-altar insibu statwa ta’ S. Fran[isk, kopja fidila ta’ Della Robbia. Qabel din kienet ta]t il-kwadru titulari ta’ l-istess knisja. 2. Knisja S. Marija ta’ {esu - il-Belt Valletta. Fuq dan l-altar insibu pittura ta’ S. Fran-[isk, wara li r`ieva l-pja[i. Il-pittura hija ta’ Pietro Gagliardi. Fortunato Venuti g]amel kopja ta’ din il-pittura g]all-knisja tag]na ta’ S. Antnin ta’ G]ajnsielem, G]awdex. 3. Knisja Madonna tas-Sacro Cuor - Tas-Sliema Fuq dan l-altar insibu pittura ta’ S. Fran[isk, waqt li qed jitlob [ewwa g]ar. Il-pittura hija ta’ Francesco Zahra.

OFM – LINK NOVEMBRU 2011 ————————————————————————— 10

Ordinazzjoni Djakonali

ta’ Fra Walter Vassallo O.F.M.

Nhar il-{img]a 14 t’ Ottubru fil-Knisja Parrokkjali ta’ S. Katerina, i\-|ejtun, Fra Walter Vassallo O.F.M, flmkien ma’ seba’ seminaristi, [ie ordnat djaknu mill-Ar`isqof ta’ Malta, Mons. Pawl Cremona O.P. Fost il-kon`elebranti kien hemm il-Provin`jal u xi a]wa tal-Provin`ja. Fl-assemblea kien hemm il-[enituri ta’ Walter, familjari o]ra u ]bieb tieg]u. Il-kant tmexxa mill-kor tal-Kummissjoni Djo`esana |g]a\ag] ta’ G]awdex. Fl-omelija l-Ar`isqof tkellem fuq il-rwol ta’ kull nisrani, spe`jalment dwar is-servizz tad-djaknu. Fil-]in tal-ordinazzjoni, il-Provin`jal tag]na, mg]ejjun minn Fra Leo Ciantar O.F.M., libsu d-dalmatika bajda. Waqt il-pa`i, Fra Walter ni\el biex jag]ti l-pa`i lill-[enituri tieg]u u familjari o]ra. L-istess [ara waqt it-tqarbin, fejn qarben l-istess nies. Minn din il-pa[na a]na nweg]duh it-talb tag]na, filwaqt li nawgurawlu, biex bil-kura-[[ kollu, ikompli t-triq li fadalu g]as-sa`erdozju fid-dawl tal-]ajja fran[iskana tieg]u. Nirringrazzjaw lil dawk kollha li g]enuh fil-formazzjoni tieg]u, spe`jalment lill-komunita tag]na tar-Rabat.

—————————— ————————————

P. Joseph Magro flimkien mal-istudenti tag]na - Aaron, Ramon, Andrea u Clive, waqt `elebrazzjoni ta’ talb g]all-pa`i fil-knisja tal-Kurja Generalizja tal-Ordni tag]na.

A}BARIJIET MILL-PROVIN~JA TAG}NA

Fl-4 t’ Ottubru Mons. S. Magro O.F.M. mexxa Kon`elebrazzjoni Solenni [ewwa l-knisja tag]na tal-Belt. Fl-omelija l-Provin`jal tkellem fuq l-attwalita’ tal-messa[[ ta’ Fran[isku fid-dinja tal-llum. Bosta a]wa tal-Provin`ja kkon`elebraw. Il-kor u l-orkestra tmexxew mis-Surmast Herman Farrugia Frantz u ndaqqet il-Quddiesa tal-Mro. G. Camilleri. L-isqof ha l-okka\joni biex jirrringrazja lil Provin`ja u lil kul]add tat-talb u s-sapport li taw u li qed jag]tu li\-\ew[ Vigarjati tal-Libja tul dawn l-a]]ar xhur. Il-knisja kienet mimlija bin-nies u kien hemm rappre\entanza

minn kull kongregazzjoni femminili fran[iskana. Fost l-o]rajn kien hemm pre\enti wkoll P. Amado Baranquel O.F.M. u Dun Danjel Farrugia - dawn ilkoll qed ja]dmu fil-Libja. Wara kul]add kien mistieden g]ar-r`eviment. Okka\jonijiet b]al dawn huma ta’ min jinkora-[[ihom, fejn l-a]wa, mhux biss jaqsmu flimkien l-Ewkaristija, imma wkoll dawk il-mumenti ta’ fraternita’. Prosit lil dawk kollha li organizzaw dan l-avveniment, spe`jalment lil P. Gwardjan u l-komunita tal-Belt. Il-Festa ta’ Missierna S. Fran[isk [iet i``elebrata : Tas-Sliema fit-2 t’ Ottubru; ir-Rabat u l-Belt Valletta fl-4 t’ Ottubru, G]awdex fis-16 t’ Ottubru (filg]axija wara l-Quddiesa Solenni Kon`elebrata tas-6.30 pm inxteg]let lampa simbolika quddiem l-istatwa ta’ S. Antnin b]ala bidu tas-sena `entinarja tal-konsagrazzjoni tal-Knisja). Barra l-pur`issjonijiet li saru bl-istatwa tal-qaddis, saru wkoll `elebrazzjonijiet o]ra, fosthom it-tberik tal-animali. Fit-8 t’ Ottubru l-Provin`jal telaq lejn Londra g]all-laqg]a tal-Konferenza Ingli\a tal-Ordni. Pre\enti kien hemm ukoll il-Ministru {eneral flimkien mad-Definitorju {enerali. Fl-istess waqt huwa \ar l-a]wa li jg]exu hemm. Fit-13 t’ Ottubru l-Kummissarjat tal-Art Imqaddsa beda jorganizza kors fuq l-Ezortazzjoni Appostolika - Verbum Domini – tal-Papa Benedittu XVI. Dan il-kors tmexxa minn P. Marcello Ghirlando O.F.M. Il-kors qieg]ed isir kull ta’ nhar ta’ }amis sal-15 ta’ Di`embru fil-knisja tag]na tal-Belt, min]abba t-talba qawwija li kien hemm g]alih. B’ hekk il-Kummissarjat qed ikompli fix-xandir tal-Kelma t’ Alla, mhux biss permezz tal-pellegrina[[i li jorganizza g]all-Art Imqaddsa, imma wkoll b’ korsijiet immirati biex nifmhu a]jar il-Bibbja. Fit-18 t’ Ottubru l-Provin`jal mar Lisbona/Fatima biex jattendi g]all-X laqg]a tal-UFME ( l-Unjoni tal-Provin`jali tal-Ewropa tal-Ordni tag]na). Is-su[[ett tal-laqg]a kien : L-Ewropa : missjoni u sfida.

OFM – LINK NOVEMBRU 2011 —————————————————————————————— 11

FESTI DI~EMBRU 2011 BIRTHDAYS

10. Fra Lorrie Zerafa 01. P. Alfred Sciberras 25. P. Noel Muscat 03. P. Noel Muscat 26. P. Stephen Magro 04. P. Marcellino Micallef P. Stephen Sciberras 11. P. Gwann Micallef 17. P. Ray Scicluna 19. P. Godfrey Micallef 29. P. Pietru Pawl Meliak 31. P. Sebastian Camilleri

Xewqat qaddisa !!!!!

OFM – LINK NOVEMBRU 2011 ————————————————————————————— 12

F’ DIN IL-}AR{A

Qdusija Klarjana 2 - 3 Fix-xahar ta’ Novembru 4 25 anniversarju 5 Mill-ittra pastorali 6 - 7 Il-Fran[iskani Maltin 7 - 8 L-eku tal-festi ta’ S. Fran[isk 9 Ordinazzjoni Djakonali 10 A]barijiet mill-Provin`ja 11

OFM -LINK

L-Editur P. Alexander Borg O.F.M. Patrijiet Fran[iskani Triq Dun Pawl Vella Tas-Sliema SLM 1184 Tel. 21 33 11 83

E-mail : [email protected]

G]all-a]]ar aggornamenti Hhtp:/ofm.org.mt

Grazzi lil P. Joseph Magro O.F.M.

Is-Sibt 26 ta’ Novembru fl-10.00 am

Quddiesa Kon`elebrata g]all-erwie]

ta’ ]utna l-patrijiet, familjari u benefatturi

fil-Kappella tal-Provin`ja fi`-`imiterju tal-Addolorata