Ñfk ra= fudsruÑfk ra= fudsru fuEuLrj d`fk f’k{k.k vH;klØe ...pdkv.ac.in/LAE/APD_Pract3.pdf · e`nijh{k.kklkBh ekrhpk ueuk ?krk ;bZy vkf.k e`nijh{k.kkps egRo lkxrk ;bZy-ekrhpk

Ñf"k ra= fudsruÑf"k ra= fudsruÑf"k ra= fudsruÑf"k ra= fudsru fuEuLrj d`fuEuLrj d`fuEuLrj d`fuEuLrj d`f"k f’k{k.k vH;klØe f"k f’k{k.k vH;klØe f"k f’k{k.k vH;klØe f"k f’k{k.k vH;klØe

¼¼¼¼Ñf"k in~fodk½½½½

izFke o"kZ fo"k;% Ñf"k eqyrRos o lasfæ; 'ksrh fo"k;% Ñf"k eqyrRos o lasfæ; 'ksrh fo"k;% Ñf"k eqyrRos o lasfæ; 'ksrh fo"k;% Ñf"k eqyrRos o lasfæ; 'ksrh

izkR;f{kdizkR;f{kdizkR;f{kdizkR;f{kd

ladydladydladydladyd MkW-,l~-,l~-dksGis-

izkpk;Z Jh-ch-,e~-csYgsdj-

Ñf"k ra= fo|ky;]iq.krkack] ft-vgenuxj-

d`f"k ra= fudsru in~fodk vH;kldze ¼2012 & 13½d`f"k ra= fudsru in~fodk vH;kldze ¼2012 & 13½d`f"k ra= fudsru in~fodk vH;kldze ¼2012 & 13½d`f"k ra= fudsru in~fodk vH;kldze ¼2012 & 13½ izFke o"kZizFke o"kZizFke o"kZizFke o"kZ

fo"k; % d`f"k eqyrRos o lsafnz; 'ksrh fo"k; % d`f"k eqyrRos o lsafnz; 'ksrh fo"k; % d`f"k eqyrRos o lsafnz; 'ksrh fo"k; % d`f"k eqyrRos o lsafnz; 'ksrh izkR;f{kdizkR;f{kdizkR;f{kdizkR;f{kd

xq.k % 100 ¼20% + 10% ½ rkfldk % 20

Hkkx & 1 & d`f"k eqyrRosHkkx & 1 & d`f"k eqyrRosHkkx & 1 & d`f"k eqyrRosHkkx & 1 & d`f"k eqyrRos vvvv----dzdzdzdz---- izkR;f{kdkps ukoizkR;f{kdkps ukoizkR;f{kdkps ukoizkR;f{kdkps uko rkfldkrkfldkrkfldkrkfldk 1 tfeuhps i`FkDdj.k dj.;klkBh ekrhpk uequk ?ks.ks - 02

2 tfeuhP;k mH;k Nsnkpk vH;kl dj.ks 02

3 tfeuhpk lkew o fo|qrokgdrk ekst.ks 04

4 tfeuhrhy mirC/k u=] LQqjn o ikyk’k dk<.ks- 01

5 ik.kh ns.;kP;k i/nrh vH;kl.ks- 02

6 tfeuh vkf.k fidkph izdkj y{kkr /ksowu [krs ns.;kP;k i/nrh vH;kl.ks- 02

7 Ikk.;kph fo|qrokgrk rlsp ,dq.k foj?kGysY;k {kkjkaps izek.k dk<.ks- 02

8 fofo/k fidkalkBh jkucka/k.kh dj.ks- 01

9 os/k’kkGsrhy midj.kkaph vksG[k- 02

10 'ksrh O;olk;klkBh ykx.kkjh i=ds o jftLVj ;kr izR;{k ekfgrh Hkj.ks- 02

izkR;f{kd 1 % tfeuhps i`FkDdj.k dj.;klkBh ekrhpk uequk izkR;f{kd 1 % tfeuhps i`FkDdj.k dj.;klkBh ekrhpk uequk izkR;f{kd 1 % tfeuhps i`FkDdj.k dj.;klkBh ekrhpk uequk izkR;f{kd 1 % tfeuhps i`FkDdj.k dj.;klkBh ekrhpk uequk ?ks.ks ?ks.ks ?ks.ks ?ks.ks ----

&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&

mfn"V mfn"V mfn"V mfn"V e`nijh{k.kklkBh ekrhpk uequk ?ksrk ;sbZy vkf.k e`nijh{k.kkps egRo lkaxrk ;sbZy-ekrhpk uequk xksGk dj.;klkBh vkxjkapk mi;ksx djrk ;sbZy-

vko';d ekfgrhvko';d ekfgrhvko';d ekfgrhvko';d ekfgrh

¼1½ ekrhpk uequk ¼1½ ekrhpk uequk ¼1½ ekrhpk uequk ¼1½ ekrhpk uequk tfeuhph lqfidrk vkf.k mRiknu{kerk ok<fo.;klkBh tfeuhP;k HkkSfrd] tSfod vkf.k jklk;fud xq.k/kekZaph ekfgrh vl.ks vko’;d vkgs- tfeuhr miyC/k vl.kk&;k vUunzO;kaps izek.k let.;klkBh ekrhps i`FkDdj.k d:u ?ks.ks Qkj egRokps vkgs- FkksM;k’kk ekrho:u laiq.kZ 'ksrhph ijh{kk djrk ;sr vlY;keqGs ekrhP;k ueqU;kyk vR;ar egRo vkg- gk uequk laiq.kZ 'ksrtfeuhpk izkfrfuf/kd la;qDr uequk vl.ks vko’;d vkgs- ekrhpk uequk ?ks.;klkBh vusd lk/kukapk mi;ksx djrkr- 'kkL=h; n`"V;k dks.kR;kgh tfeuhr] vko’;d R;k [kksyhoj ekrhpk uequk ?ks.;klkBh vkxj g;k midj.kkpk mi;ksx gksrks- izR;sd vkxjkph [kkl oSf’k"V;s vlrkr- tfeuhP;k izdkjkuqlkj osxosxGs ^vkxj* okijrk ;srkr- vkxjkP;k lkgk¸;kus ?ksrysyk ekrhpk uequk gO;k vlysY;k izek.kkr vkf.k ifjfLFkrhr ?ksrk ;srks- ¼d½ Ldzw vkxj % ¼d½ Ldzw vkxj % ¼d½ Ldzw vkxj % ¼d½ Ldzw vkxj % tfeuhr mH;k fidkr 30 laseh- [kksyhi;Zar ekrhpk uequk ?ksrk ;srks-

¼[k½ Y;wFkj vkxj % ¼[k½ Y;wFkj vkxj % ¼[k½ Y;wFkj vkxj % ¼[k½ Y;wFkj vkxj % 25 lasVhehVj [kksyhi;Zarpk ekrhpk uequk ?ksrk ;srks- ¼x½ vesfjdu lkWbZy lWaiyj % ¼x½ vesfjdu lkWbZy lWaiyj % ¼x½ vesfjdu lkWbZy lWaiyj % ¼x½ vesfjdu lkWbZy lWaiyj % 20 lasVhehVj [kksyhi;Zarpk ekrhpk uequk ?ksrk ;srks- okyqdke;

tfeuhrhy ekrhpk uequk ?ks.;klkBh g;k vkxjkpk pkaxyk mi;ksx gksrks- ¼?k½ y;kyiwj vkxj ¼?k½ y;kyiwj vkxj ¼?k½ y;kyiwj vkxj ¼?k½ y;kyiwj vkxj % % % % 30 laseh- [kksyhi;Zar ekrhpk uequk ?ksrk ;srks- ¼p½ iksLVgksy vkxj % ¼p½ iksLVgksy vkxj % ¼p½ iksLVgksy vkxj % ¼p½ iksLVgksy vkxj % ;k vkxjkpk mi;ksx Hkkjh tfeuhrhy ekrhpk uequk ?ks.;klkBh gksrks-

lkfgR;lkfgR;lkfgR;lkfgR;

ekrhP;k ueqU;klkBh dqnG] QkoMs] [kqjis] ?kesys] LoPN dkiM] dkiMh fi’kO;k] xks.kikV] vkxj] igkj] cknyh] Ldqz vkxj] Y;qFkj vkxj] vesfjdu lkWbZy g°ånba] y;kyiwj vkxj] iksLVgksy vkxj] QqViVVh] bR;knh- ¼1½ ekrhpk uequk ?ks.;kph i/nr¼1½ ekrhpk uequk ?ks.;kph i/nr¼1½ ekrhpk uequk ?ks.;kph i/nr¼1½ ekrhpk uequk ?ks.;kph i/nr

1- ekrhP;k uequk ?ks.;klkBh 'ksrtfeuhps fujh{k.k djk- tfeuhpk jax] mrkj] [kksyh] [kMdkGi.kk] ik.kFkGi.kk] e’kkxr vkf.k ihdi/nrh ;k ckch y{kkr ?;k-

2- 'ksrtfeuhP;k ,dq.k {ks=kP;k e/kwu lekarj js"kk vks<wu nksu Hkkx ikMk- e/kY;k js"kspk dsanzfcanw y{kkr ?ksowu cktwl ,dq.k 8 rs 10 Hkkx iMrhy v’kh ukxeksMh ¼f>x>Wx½ js"kk dk<k-

3- izR;sd foHkkxkr uequk ?ks.;kP;k fBdk.kh fpUg fdaok [kw.k djk- uequk ?ks.;kP;k tkxh dkMhdpjk] xor vlY;kl] rs [kqjis vkf.k QkoMs ;kaP;k lkgk¸;kus dk<wu Vkdk-

4- dqnG vFkok QkoM;kP;k lkgk¸;kus baxzth Ogh (V) vkdkjkpk 15 rs 20 lsaeh- [kksyhpk [kMMk djk-

5- [kMM;kP;k ,dk cktwojhy lkj[;k 2 laseh- tkMhph ekrh [kqjI;kus ojiklwu [kkyi;Zar [kjMwu ,dk ?kesY;kr dk<wu ?;k-

6- loZ fBdk.kph ekrh v’kk izdkjs dkiMkr xksGk djk- loZ fBdk.kph xksGk dsysyh ekrh ,dk eksB;k dkiMkoj fdaok xks.kikVkoj vksrk vkf.k pkaxyh felGwu ,d= djk- ekrhrhy nxM] dkMh&dpjk dk<wu Vkdk-

7- xksGk d:u BsoysY;k ekrhps leku pkj Hkkx djk- leksjhy nksu frjis ¼Mk;xksuy½ Hkkx dk<wu Vkdk o jkfgysys nksu Hkkx ,d= d:u ijr R;kps pkj Hkkx djk- ijr leksjhy nksu frjis Hkkx ?;k o rs ,d= djk-

8- v’kk r&gsus vankts v/kkZ fdyks ekrh jkghy vls ikgk- v’kh ekrh izkfrfuf/kd uequk Eg.kwu LoPN dkiMh fi’kohr xksGk djk vkf.k fi’kohyk [kkyhyizek.ks yscy ykok-

1- 'ksrd&;kps uko vkf.k iw.kZ iRrk &&&&&&&&&&&&&&&&& 2- lOgsZ uacj fdaok xV uacj &&&&&&&&&&&&&&&&&&&&& 3- uequk xksGk dsY;kph rkjh[k &&&&&&&&&&&&&&&&&&&& 4- tfeuhpk izdkj] tfeuhpk mrkj o mapl[kyi.kk &&&&&&&&& 5- ekxhy rhu o"kkZarhy fids vkf.k R;kauk fnysY;k [krkapk okij &&& 6- iq<hy fidkalaca/kh ;kstuk &&&&&&&&&&&&&&&&&&&&& 7- tfeuhr foghj vlY;kl frP;k ik.;kph ikrGh &&&&&&&&& 8- ekrhpk uequk fdrh [kksyhoj ?ksryk &&&&&&&&&&&&&&&&

[kkyhy fujh{k.ks ?ksowu ukasnh Bsok vkf.k rDR;ko:u tfeuhph lqihdrk Bjok- 1- tfeuhr gks.kkjk fupjk &&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&& 2- tfeuhpk izdkj] jax &&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&& 3- tfeuhph [kksyh &&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&& 4- ekrh ijh{k.kkuarj miyC/k vUunzO;kaps izek.k &&&&&&&&&&&&&& 5- tfeuhph lqihdrk &&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&

izkR;f{kd 2 % tfeuhP;k mH;k Nsnkpk vH;kl dj.ksizkR;f{kd 2 % tfeuhP;k mH;k Nsnkpk vH;kl dj.ksizkR;f{kd 2 % tfeuhP;k mH;k Nsnkpk vH;kl dj.ksizkR;f{kd 2 % tfeuhP;k mH;k Nsnkpk vH;kl dj.ks &&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&

mfn"V & mfn"V & mfn"V & mfn"V &

• tfeuhpk mHkk Nsn ?ksÅu R;krhy fofo/k Fkjkapk vH;kl dj.ks-

tfeuhP;k ojhy i`"B Hkkxkiklwu [kkyP;k tud [kMdkai;Zar fujfujkG;k FkjkaP;k Hkkxkl tfeuhpk mHkk Nsn ¼lkWbZy izksQkbZy½ vls Eg.krkr- tfeuhP;k mH;k Nsnkrhy izR;sd vkMO;k Fkjkl ^e`n laLrj* vls Eg.krkr- tfeuhP;k Fkjkapk vuqdze] [kksyh vkf.k xq.k/keZ ;kapk vH;kl dj.;kP;k 'kkL=kyk ^e`nkdkjfoKku* ¼lkWbZy ekWjQkWykWth½ vls Eg.krkr- tfeuhrhy Fkj vkf.k miFkjkaph ekfgrh iq<hyizek.ks & ,,,,00000000 lasfnz; inkFkkZaps fo?kVu >kysys ulrs- ;ke/;s ikus] Qka|k ;kapk lekos’k gksrks-

,,,,0000 lasfnz; inkFkkZaps fo?kVu dkgh izek.kkr >kysys vlrs- gk Fkj taxykrhy Ekkrhr fnlrks- ijarq gk xorkG fdaok e’kkxrh[kkyhy tfeuhr lglk fnlr ukgh- ,,,,1111 xnZ jaxkpk Fkj] fo?kVu >kysY;k lasfnz; inkFkkZaps izek.k tkLr] loZlk/kki.ki.ks loZ tfeuhr gk Fkj vlrks- ,,,,2222 fQDdV jaxkP;k g;k Fkjkrwu iks"kd nzO;s [kkyP;k Fkjkr eksB;k izek.kkr okgwu tkrkr gk Fkj iksM>ksfyd tfeuhe/;s eksB;k izek.kkoj vk<Grks- ,,,,3333 gk ladze.k Fkj cjkplk ^,* Fkjklkj[kk vlrks- ^,* Fkjkrwu iks"kd vUunzO;s eksB;k izek.kkr [kkyP;k Fkjkr okgwu tkrkr- ;kykp >ksu vkWQ bY;qfOg,’ku vls Eg.krkr- ^,* Fkjkph [kksyh gokekukoj voyacwu vlrs- vkf.k rh loZlk/kkj.ki.ks FkaM izns’kkr 25 rs 50 lsaeh- vkf.k m".k o neV izns’kkr 50 rs 75 lsaeh- vlrs- ;k Fkjke/;s lsafnz; inkFkkZaps izek.k tkLr vlwu R;kpk iksr gydk vkf.k lajpuk pkaxyh vlrs- chchchch0000 ;k Fkjkr ojP;k fdaok [kkyP;k Fkjkrwu vkysyh iks"kd vUunzO;s lkBrkr- Eg.kwu ;kyk ^HkkaMkj Fkj* ¼>ksu vkWQ vWY;qfOg,’ku½ vls Eg.krkr- ;ke/;s izkeq[;kus pqU;kpk izHkkx fdaok dBh.k izHkkx vlrks- chchchch1111 gk ladze.k Fkj ^,* Fkjkis{kk tkLr ^ch* lkj[kk fnlrks- ;ke/;s voisf{kr yksg] vWY;qfefu;e vkf.k g;qel lkiMrs-

chchchch2222 ;kr lokZar tkLr yksg] vWY;qfefu;e] fpd.kekrh vkf.k lasfnz; inkFkZ ;kapk lkBk vlrks vkf.k ;kph lajpuk yksydh ¼fiz>eWfVd½ fdaok CykWdh vlrs- ch ch ch ch3333 c&;kp osGk ulrks vkf.k vlY;kl ^lh* lkj[kk vlrks- lh lh lh lh tud [kMdkpk Hkkx vlwu R;koj ekrhpk ojpk [kjk Hkkx r;kj gksrks- gk Hkkx R;kp fBdk.kh r;kj gksrks- lkfgR;lkfgR;lkfgR;lkfgR;

dqnG] fVdko] QkoMs] ?kesys] ekstiVVh] dkiMh fi’kO;k] gk;Mªkstu iWjkWDlkbZM] gk;MªksDyksfjd vWflM] bR;knh

d`rhd`rhd`rhd`rh

1- ekstiVVhP;k lkgk;kus 100 lsaeh] ykac vkf.k 100 lsaeh- :an vkdkjkpk [kMMk vk[kwu ?;k vkf.k rks eq:e ykxsi;Zar [k.kk-

2- [kM;kP;k i`"BHkkxkiklwu [kM;kP;k rGki;Zar osxosxGs Fkj fnlrkr- R;kaps fujh{k.k d:u R;kaph tkMh ekstk- izR;sd Fkjkrhy ekrhpk jax] iksr vkf.k lasfnz; inkFkkZaps vkf.k pqu[kMhps vfLrRo ikgk- 3- lasfnz; inkFkkZps vfLrRo ikg.;klkBh gk;Mªkstu iWjkWDlkbZM vkf.k pqu[kMhps vfLrRo ikg.;klkBh gk;MªksDyksfjd vWflM ekrhP;k ueqU;koj vksrwu vfHkfdz;k ikgk-

fujh{k.ks fujh{k.ks fujh{k.ks fujh{k.ks

1 mH;k Nsnkr vl.kkjs ,dq.k Fkj 2 izR;sd Fkjkph tkMh ¼lsaeh-½ 3 izR;sd Fkjkrhy ekrhpk iksr 4 eqGkaps vfLrRo ¼lsaeh-½ 5 pqu[kMhps izek.k deh@e/;e@tkLr 6 HkqfeLo:u ¼VksiksxzkQh½ 7 tud [kMdkph [kksyh ¼lsaeh-½ 8 ekrhph lqlaxrrk ¼daflLValh½ vkgs@ukgh

izkR;f{kd 3 % tfeuhpk lkew o fo|qrokgdrk ekst.ksizkR;f{kd 3 % tfeuhpk lkew o fo|qrokgdrk ekst.ksizkR;f{kd 3 % tfeuhpk lkew o fo|qrokgdrk ekst.ksizkR;f{kd 3 % tfeuhpk lkew o fo|qrokgdrk ekst.ks &&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&

mnn~s’k &mnn~s’k &mnn~s’k &mnn~s’k & 1- tfeuhpk lkew ¼vkEyfoEy½dk<.ks- 2- tfeuhrhy ,dq.k fonzkO; {kkj dk<.ks-

¼1½ tfeuhpk lkew¼1½ tfeuhpk lkew¼1½ tfeuhpk lkew¼1½ tfeuhpk lkew lkew gk tfeuhpk Qkj egRokpk xq.k/keZ vkgs- fidkauk gks.kkjk vUuiqjoBk rlsp tfeuhpk lajpuk fVdwu Bso.;klkBh tfeuhpk lkew ekfgr vl.ks vko’;d vkgs- gk;Mªkstu vk;u fdz;k’khyrspk _.k ykWxWfjFke Eg.ktsp lkew gks;- lkew dk<.;klkBh ;qfuOglZy bafMdsVj] bafMdsVj isij] iksVWfU’kvksehVj] bR;knh i/nrhpk mi;ksx djrkr- R;kaiSdh iksVWfU’kvksehVjpk pkaxyk vkf.k vpwd mi;ksx gksrks- nzko.kkpk lkew 7 vlsy rj rks inkFkZ mnklhu] lkew 7 is{kk deh vlsy rj vkEy;qDr vkf.k lkew 7 is{kk tkLr vlsy rj vYd;qDr vkgs vls Eg.krkr- tfeuhr vl.kkjh vUunzO;s] o:u ns.;kr vkysyh lasfnz; vkf.k jklk;fud [krs] tuu [kMd] e’kkxr] ?ksrysyh fids] fidkauk ns.;kr ;s.kkjs ik.kh vkf.k R;kps xq.k/keZ ;k loZ ckchaoj ekrhpk lkew voyacwu vlrks-

gk;Mªkstu v.kwP;k ?kkrkadko:u gk funsZ’kkad Bjfoyk vkgs- T;k osGh gk;Mªkstu v.kwps izek.k 10&7 vlrs] R;k osGh funsZ’kkad 7 ;srks- vkEy inkFkkZr gk vad 7 is{kk deh rj foEy inkFkkZr gk vad 7 is{kk tkLr vlrks- rRo%rRo%rRo%rRo% 'kq/n ik.;kps rkieku 21 va’k lsfYlvl vlrkuk /kuHkkfjr gk;Mªkstu vk;u vkf.k _.kHkkfjr gk;MWªkfDly vk;u ;kaps izek.k lkj[ksp vlrs- T;k osGh /kuHkkfjr ?kVdkaps izek.k tkLr gksrs] R;k osGh _.kHkkfjr ?kVdkaps izek.k deh gksrs- ek= nks?kkapk xq.kkdkj lkj[kkp vlrks- ¼2½ tfeuhph fo|qrokgdrk¼2½ tfeuhph fo|qrokgdrk¼2½ tfeuhph fo|qrokgdrk¼2½ tfeuhph fo|qrokgdrk

tfeuhr {kkjkaps izek.k deh fdaok ;ksX; vlY;kl fidkaP;k ok<hlkBh pkaxys vlrs- ijarq {kkjkaps izek.k ok<Y;kl fidkauk vik;dkjd vlrs- tfeuhrhy {kkjkaps izek.k deh vlsy rj fc;kaph mxo.k vkf.k fidkaph ok< pkaxyh gksrs- i.k tltls {kkjkaps izek.k ok<r tkrs rlr’kh fc;kaph mxo.k deh gksrs] fidkaph ok< [kqVaars- tfeuhr Qkjp tkLr {kkj vlrhy rj xorlq/nk mxor ukgh- Eg.kwu tfeuhr vl.kkjs {kkjkaps izek.k riklwu ikg.ks vko’;d vlrs- lkfgR;lkfgR;lkfgR;lkfgR;

Lkkew ewY; dk<.;klkBh papqik=] iz;ksx’kkGsrhy rjktw] ekiu uGdkaMh ¼fiisV½] Å/oZikfrr ik.kh] dkpspk nkaMk ¼Xykl jkWM½] ih- ,p- ehVj] xfrjks/kds ¼cQlZ½] fo|qrvxz ¼Xykl bysDVªksM½] ekrhpk uequk] bR;knh- vko’;d vkgs- fo|qrokgdrk ekst.;klkBh 150 feyh- 'kadqik=] 10 xzWe ekrh] rkiekid] jklk;fud rjktw] dkpuGh] daMfDVfOgVh czht] papqikp] 1]000 feyh- ekihik=] izekf.kr iksVWf’k;e DyksjkbZM] bR;knhaph vko’;drk vlrs- d`rhd`rhd`rhd`rh ¼¼¼¼1½ tfeuhpk lkew1½ tfeuhpk lkew1½ tfeuhpk lkew1½ tfeuhpk lkew

1½ 7-0 lkew vlysyh ,d xfrjks/kdkph xksGh ?;k vkf.k rh 100 fefyyhVj Å/oZikfrr ik.;kr iq.kZi.ks foj?kGwu ?;k- ;k nzko.kkyk lkew 7-0 vlwu ;k nzko.kkyk cQj vls Eg.krkr- 2½ ih-,p~- ehVj pkyw d:u ih-,p- ehVjyk tksMysY;k fo|qrvxzkojhy Xykl bysDVªksM ojhy nzko.k vl.kk&;k papqik=kr cqMok- 3½ Xykl bysDVªksM nzko.kkr cqMoY;kuarj ih-,p~-ehVjojhy okpukad ¼jhfMax½ ?ksÅu ih-,p~-ph uksan djk- 4½ i`FkDdj.kkph ?ksrysY;k ekrhps 10 xzWe out d:u rs papqik=kr Vkdk- 5½ ekiu uGdkM;kaP;k lkgk;kus 25 fefyyhVj Å/oZikfrr ik.kh ?ksÅu papqik=kr Vkdk-¼ 1% 2-5½ 6½ papqik=krhy ik.kh vkf.k ekrh ;kaps feJ.k dkpsP;k nkaM;kus lrr 30 fefuVs <oGwu ?;k- 7½ nzko.kkps papqik= ih-,p~-ehVjyk tksMysY;k fo|qrvxzktoG usÅu fo|qrvxz nzko.kkr iw.kZ cqMok- 8½ ih-,p- ehVjojhy jhfMax ?;k vkf.k R;kpcjkscj rkiekukph ukasn djk- 9½ lkewph fujh{k.ks dsY;kuarj fo|qrvxz xfrjks/kdkP;k nzko.kkr cqMok- fujh{k.ks fujh{k.ks fujh{k.ks fujh{k.ks

vvvv----dzdzdzdz---- fujh{k.ksfujh{k.ksfujh{k.ksfujh{k.ks uksanhuksanhuksanhuksanh 1 ekrhps otu xzWe 2 Å/oZikfrr ik.kh fefy 3 okrkoj.kkps rkieku va'k lsfl 4 Ekkrhpk lkew

fo|qrokgdrk ekst.;klkBh [kkyh fnY;kizek.ks lksY;qfcztps dWfyczs’ku d:u ?;k- iksVWf’k;e DyksjkbZMps 0-7456 xzWe otu djk- rs papqik=kr Vkdwu R;kr vankts 100 feyh- Å/oZikfrr ik.kh Vkdk vkf.k rs iq.kZ foj?kGsi;Zar <oGk- R;kps ekihik=kr 1]000 feyhyhVj nzko.k r;kj djk- v’kk nzko.kkph 25 va’k lsfYlvlyk fo|qr laokgdrk 1411-8 x 10&6 Eg.kts 0-0014118 fefyeksgt~ izfr lsafVehVj nk[kfors- g;k nzko.kkP;k lkgk;kus lksY;qfcztps dWfyczs’ku d:u ?kV fLFkjkad ¼lsy dkWULVaV½ dk<k- 150 fefyyhVj {kersP;k 'kadqik=kr 10 xzWe otukph ekrh vf/kd 25 fefyyhVj Å/oZikfrr ik.kh Vkdk- vls feJ.k ,d rkl lkj[ks gyok vkf.k cktqyk Bsok- 'kadqik=kP;k ojP;k cktwus furG ik.kh ¼fuyacu½ lksY;qfcztpk jcjh Qqxk nkcwu vks<wu ?;k vkf.k daMfDVfOgVh czhtoj R;kpk okpukad ?;k- Eg.ktsp R;kph fo|qr laokgdrk ¼fefyeksgt~ lsa-eh-½ ekstk- R;kp osGh rkieku 25 va’k lsfYlvl vkgs dh ukgh rs ikgk- R;kuqlkj x.kukr rkiekukuqlkj cny djk- x.ku dj.;klkBh [kkyhy lq=kpk okij d:u ,dq.k fonzkO; {kkj fefyeksgt~@lsafVehVj fdaok Msfllk;eu@ehVj dk<k- ¼1½ ,dq.k fonzkO; {kkj ¼ihih,e½ = fo|qrokgdrk x 640 ¼2½ ijklj.k nkc ¼vkWleWfVd izs’kj½ = fo|qrokgdrk x 0-39 ¼ckj~l½ ¼3½ ,danj dWVk;u ¼fdaok vWuk;u½ ¼febZ@yhVj½ = fo|qrokgdrk x 10

fujh{k.ksfujh{k.ksfujh{k.ksfujh{k.ks

vvvv----dzdzdzdz---- fujh{k.ksfujh{k.ksfujh{k.ksfujh{k.ks uksanhuksanhuksanhuksanh 1 ekrhps otu ¼xzWe½ 2 Å/oZikfrr ik.kh ¼feyh-½ 3 daMfDVfOgVh czhtojhy okpukad 4 Rkkieku ¼va’k lsfYlvl½ 5 xq.kd ¼QWDVj½ 6 ?kV fLFkjkad 7 ,dq.k fonzkO; {kkj ¼fefyeksgt~@lsaeh-½ 8 ,dq.k fonzkO; {kkj ¼ihih,e½

izkR;f{kd 4 % tfeuhrhy miyC/k u=]izkR;f{kd 4 % tfeuhrhy miyC/k u=]izkR;f{kd 4 % tfeuhrhy miyC/k u=]izkR;f{kd 4 % tfeuhrhy miyC/k u=] LQqjn o ikyk’k dk<.ks LQqjn o ikyk’k dk<.ks LQqjn o ikyk’k dk<.ks LQqjn o ikyk’k dk<.ks---- &&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&

mfn"V & mfn"V & mfn"V & mfn"V &

• tfeuhrhy lasfnz; dcZ vkf.k R;ko:u lsafnz; inkFkZ u=] LQqjn vkf.k ikyk’k dk<rk ;srhy- ¼1½ lsafnz; inkFkZ ¼1½ lsafnz; inkFkZ ¼1½ lsafnz; inkFkZ ¼1½ lsafnz; inkFkZ pkaxY;k fidkÅ tfeuhe/;s dkcZu vkf.k u= ;kaps xq.kksRrj loZlk/kkj.ki.ks 10-1 vlrs- tfeuhr vl.kkjs dkcZups izek.k gs tfeuhr vl.kk&;k lasfnz; inkFkkZP;k izek.kkoj voyacwu vlrs- egkjk"Vªkrhy tfeuhe/;s lsafnz; dkcZups izek.k 0-25 iklwu 1-30% i;Zar vlwu R;kph ljkljh 0-37% vkgs- jsrhe; tfeuhe/;s dkcZups izek.k 0-20% vlrs- tfeuhrhy dkcZups izek.k okd~yh o CyWd ;kaP;k vksylj vkWfDlMhdj.k i/nrhus dk<rk ;srs- rRo %rRo %rRo %rRo % vksylj vkWfDlMhdj.k i/nrhe/;s lsafnz; inkFkkZe/khy dkcZups dzksfed vkEykP;k lkgk¸;kus vkWfDlMhdj.k dsys tkrs- tkLr VkdysY;k dzksfed vkEykps Qsjl lYQsVP;k nzko.kkr QsjkWbZu n’kZdkP;k lkgk¸;kus mnklhuhdj.k gksrs- {ki.k u >kysY;k dzksfed vkEyko:u lsafnz; dkcZups izek.k dk<ys tkrs- ¼2½ u=¼2½ u=¼2½ u=¼2½ u= m".k vkf.k lerh’kks".k gokekukrhy tfeuhe/;s miyC/k u=kps izek.k deh vlrs- dkj.k m".krseqGs lsafnz; inkFkkZaps yodj fo?kVu gksrs- loZlk/kkj.ki.ks tfeuhe/;s miyC/k u=kps izek.k gsDVjh 100 rs 750 fdyksi;Zar vlrs- vkiY;kdMhy tfeuhrhy miyC/k u=kps ljkljh izek.k nj gsDVjh 180 fdyks vkgs-

tfeuhr vl.kk&;k ,dq.k u=kiSdh 90% u= g§`wº$ v’kk lsafnz; inkFkkZaP;k voLFkse/;s vlrs- tSfod i/nrhus u=kps fo?kVu gksÅu rks miyC/k voLFksr eqGkauk feGw 'kdrks- jklk;fud i/nrhus foEy;qDr iksVWf’k;e ijeWaxusVP;k Å/oZikrukus miyC/k u= dk<yk tkrks- iksVWf’k;e ijeWaxusVP;k Å/oZikrukeqGs ekrhrhy u=krhy veksfu;k eksdGk gksÅu lY¶;qjl vkEyke/;s 'kks"kwu ?ksryk tkrks- gk 'kks"kysyk uk;Vªkstu Eg.ktsp miyC/k u= gks;-

¼3½ LQqjn¼3½ LQqjn¼3½ LQqjn¼3½ LQqjn tfeuhrhy th eqynzO;s ik.kh fdaok lkSE; vkEyke/;s foj?kGwu fidkauk miyC/k gksrkr v’kk ewynzO;kauk miyC/k vUunzO;s vls Eg.krkr- tfeuhrhy ,dq.k vUunzO;kais{kk miyC/k vUunzO;s ouLirhP;k ok<hlkBh egRokph vlrkr- dkj.k ouLirhph eqGs QDr miyC/k vUunzO;s 'kks"kwu ?ksrkr- tfeuhe/;s loZlk/kkj.k miyC/k LQqjnkps izek.k nj gsDVjh 6-25 rs 35-15 fdyksi;Zar vlrs vkf.k ljkljh izek.k nj gsDVjh 17-20 fdyks vlrs- tfeuhrhy miyC/k LQqjn dk<.;kP;k <kscG ekukus nksu i/nrh vkgsr- dkG;k jaxkP;k foEy tfeuhlkBh 0-5 ukWeZy lksfM;e ck;dkcksZusV ¼vksYlu i/nr½ vkf.k rkacM;k jaxkP;k vkEy tfeuhlkBh 0-03 ukWeZy veksfu;e ¶YkskjkbZM ¼czs vkf.k dqVZ~> i/nr½ gh jlk;us okijrkr- vksYlu i/nrhus tfeuhrhy LQqjn dk<.ksvksYlu i/nrhus tfeuhrhy LQqjn dk<.ksvksYlu i/nrhus tfeuhrhy LQqjn dk<.ksvksYlu i/nrhus tfeuhrhy LQqjn dk<.ks---- rRp %rRp %rRp %rRp % 0-5 ukWeZy lksfM;e ck;dkcksZusVeqGs ¼lkew 8-5½ tfeuhrhy miyC/k LQqjn gk tfeuhrhy dWfY’k;e QWkLQsViklwu osxGk gksrks vkf.k dWfY’k;eps pqqu[kMhP;k lkD;ke/;s :ikarj gksrs- R;keqGs e`nkP;k nzko.kke/;s miyC/k LQqjnkps izek.k ok<rs- R;kpizek.ks vWY;qfefu;e vkf.k yksgkP;k QWkLQsViklwu

dkgh izek.kkr LQqjn e`nknzko.kkr ;srks- veksfu;e ekWfyCMseqGs QWkLQkseksfyCMsV r;kj gksrks- ;kpk lkdk r;kj >kY;koj R;krhy LQqjn fuG;k jaxkP;k rhozrso:u dyjhehVj midj.kkP;k lkgk¸;kus ekstrkr- tfeuhrhy miyC/k ikyk’k dk<.kstfeuhrhy miyC/k ikyk’k dk<.kstfeuhrhy miyC/k ikyk’k dk<.kstfeuhrhy miyC/k ikyk’k dk<.ks---- rRo %rRo %rRo %rRo % tfeuhrhy miyC/k ikyk’ke/;s fofue;;qDr vkf.k ik.;kr foj?kG.kkjk ikyk’k ;kapk lekos’k gksrks- ;k ikyk’kkps izek.k mnklhu v’kk veksfu;e vWflVsVP;k vdkZus dk<ys tkrs- ekrhP;k fofue; Lo:ikrhy ikyk’kkph tkxk veksfu;e vk;u ?ksrs- ¶yseQksVksehVj ;k midj.kkP;k lkgk¸;kus ikyk’k ekstrk ;srks- lkfgR; &lkfgR; &lkfgR; &lkfgR; & ¼1½ lsafnz; inkFkZ % ¼1½ lsafnz; inkFkZ % ¼1½ lsafnz; inkFkZ % ¼1½ lsafnz; inkFkZ % 10 feyh- {kersph 'kks"kufydk] 500 feyh- {kersps 'kadqik=] 50 feyh- ekiu uGdkaMs] vWlcsLVkWl] dkpsph uGh] vfHkdkjds] bR;knh-

¼2½ u= % ¼2½ u= % ¼2½ u= % ¼2½ u= % Å/oZikru pacw] 'kks"kufydk] 50 feyh- nzoekfidk] 100 feyh- ekui uGdkaMs] dkpe.kh] 250 feyh- papqik=] fyVel isij] vkxisVh] es.k] cuZj] Å/oZikru vlsECyh] vfHkdkjds ¼fj,taV~l½] bR;knh-

¼3½ LQq¼3½ LQq¼3½ LQq¼3½ LQqjn % jn % jn % jn % LisDVªksQksVksehVj] 5 vkf.k 10 feyh- 'kks"kufydk] 100 feyh- ekiu uGdkaMs] ;kaf=d gyo.kh ;a=] 250 feyh- 'kadqik=] OgkWVeu ua- 1 xkG.kh dkxn] 1]000 feyh- vkf.k 25 feyh- ekihik=] Å/oZikfrr ik.kh] vko’;d vfHkdkjds] bR;knh-

¼4½ ikyk’k % ¼4½ ikyk’k % ¼4½ ikyk’k % ¼4½ ikyk’k % ¶yseQksVksehVj] 1 yhVj ekihik=] 150 feyh- 'kadqik=] 25 feyh- 'kks"kufydk] gyo.kh;a=] vfHkdkjds] Å/oZikfrr ik.kh bR;knh- dk;Zi/nrh dk;Zi/nrh dk;Zi/nrh dk;Zi/nrh

izFke [kkyhy i/nrhus vfHkdkjds r;kj d:u ?;k- ¼1½ lsafnz; inkFkZ ¼1½ lsafnz; inkFkZ ¼1½ lsafnz; inkFkZ ¼1½ lsafnz; inkFkZ ¼d½ iksVWf’k;e Mk;dzksesVps 1 ukWeZy nzko.k r;kj dj.;klkBh 49-04 xzWe 'kq"d iksVWf’k;e Mk;dzksesV ik.;kr felGwu 1 yhVj nzko.k r;kj djk- ¼[k½ Qsjl lYQsVps 0-5 ukWeZy nzko.k r;kj dj.;klkBh 139 xzWe Qsjl lYQsV FkksM;k’kk Å/oZikfrr ik.;kr foj?kGwu ?;k- R;kr 15 feyh- rhoz lY¶lqfjd vkEy Vkdk vkf.k nzko.k 1 yhVj djk fdaok 196-19 xzWe Qsjl veksfu;e lYQsV ik.;kr felGwu R;kr 20 feyh- lY¶lqfjd vkEy Vkdk vkf.k R;kps 1 yhVj nzko.k r;kj djk- ¼x½ QsjkWbZu n’kZd r;kj dj.;klkBh 25 feyhxzWe vkFkksZ fQuWuFkzksfyu Qsjl dkWEIysDl] 14-85 xzWe vkFkksZ fQuWuFkzksfyu eksuksgk;MsªV vkf.k 6-95 xzWe Qsjl lYQsV ik.;kr foj?kGwu R;kps 1 yhVj nzko.k djk- ¼?k½ rhoz lY¶lqfjd vkEy ¼96 %½ T;k tfeuhr DyksjkbZMps izek.k tkLr vlrs v’kk fBdk.kh 15 xzWe flYOgj lYQsV 1 yhVj lY¶lqfjd vkEykr Vkdkos-

0-5 feyh- vkdkjkph 1 xzWe ekrh 500 feyh- {kersP;k 'kadqik=kr ?;k- R;ke/;s 'kks"kufydsP;k lkgk¸;kus 10 feyh- iksVWf’k;e Mk;dzksesV Vkdwu pkaxys gyok- uarj ekiu uGdkaM;kP;k lkgk¸;kus

20 feyh- rhoz lY¶lqfjd vkEy Vkdwu 1 rs 2 fefuVs gyok vkf.k FkaM dj.;klkBh vWlcsLVkWloj v/kkZ rkl Bsok- uarj R;ke/;s 200 feyh- Å/oZikfrr ik.kh vkf.k QsjkWbZu n’kZdkps 3 rs 4 Fksac Vkdk- ;k nzko.kkps 0-5 ukWeZy Qsjl lYQsVP;k nzko.kkcjkscj HkqjdV fgjO;k jaxkpk rkacMk jax gksbZi;Zar vuqekiu ¼Vk;Vsª’ku½ djk- VgoM darb gd© H¥$Vr _mVr {dahrV H$ê$Z ewÝ` dmMZ ¿`m.

fVi %fVi %fVi %fVi % 1 feyh- 1 ukWeZy iksVWf’k;e dzksesV ¾ 3 feyhxzWe dkcZu ¾ 0-003 xzWe dkcZu ojhy vkWfDlMhdj.k fdz;se/;s 77 % dkcZups vkWfDlMhdj.k gksrs- Eg.kwu ekrhrhy dkcZups izek.k dk<rkuk 100 ÷ 77 ¾ 1-3 us xq.kwu dkcZups izek.k dk<k-

vvvv----dzdzdzdz---- fujh{k.ksfujh{k.ksfujh{k.ksfujh{k.ks uksanhuksanhuksanhuksanh 1 tfeuhpk izdkj 2 ekrhps otu xzWe 3 Okkijysys iksVWf’k;e S>m`dzksesV feyh 4 Okkijysys Qsjl lYQsV feyh 5 lsafnz; dcZ %

lasfnz; ¼CyWadlkBh ykx.kkjs Qsjl lYQsV & ueqU;klkBh ykx.kkjs Qsjl lYQsV½ x izlkekU;rk x0-003 x 100 x 1-3

dcZ ¼%½ ¾ &&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&

ekrhps otu ekrhrhy lasfnz; inkFkZ ¼%½ ¾ lsafnz; dcZ ¼%½ x 1-724 ¼2½ u= % ¼2½ u= % ¼2½ u= % ¼2½ u= % miyC/k u= dk<.;klkBh [kkyhy vfHkdkjds r;kj d:u ?;k- ¼d½ 0-32 % iksVWf’k;e ijeWaxusVps nzko.k] 2-5 % lksfM;e gk;MWªkDlkbZMps nzko.k] 0-02 ukWeZy lY¶;qfjd vkEy] 2% cksfjd vkEy vkf.k 20 feyh- feJn’kZd r;kj djrkuk 66 fefyxzWe feFkhy jsM vkf.k 990 fefyxzWe czkseksfdzlkWy xzhu gs 100 feyh- 95% vYdksgksye/;s felGwu r;kj djk- ¼[k½ 20 xzWe ekrhps otu ?ksÅu rh 1]000 feyh- Å/oZikru pacqe/;s Vkdk- R;ke/;s 20 feyh- Å/oZikfrr ik.kh] 100 feyh- iksVWf’k;e ijeWaxusVps nzko.k vkf.k 100 feyh- lksfM;e gk;MWªkDlkbZMps nzko.k Vkdk- ;k nzko.kkyk Qsl ;sÅ u;s Eg.kwu 1 feyh- es.k Vkdk vkf.k nzko.k mlGw u;s Eg.kwu dkpe.kh ¼Xykl chM½ Vkdk- 250 feyh- papqik=kr 20 feyh cksfjd vkEy vkf.k feJn’kZd ?ksÅu daMsUljps Vksd R;ke/;s cqMok- pacqyk cuZjP;k lkgk¸;kus m".krk n;k- fu?kkysyk veksfu;e cksjhd vkEYkkr 'kks"kwu ?;k- veksfu;k 'kks"kyk tkr vlrkuk xqykch jax fgjok gksrks- R;klkBh vankts 100 feyh- Å/oZikfrr nzko.kkps 0-02 ukWeZy lY¶;qfjd vkEykcjkscj xqykch jax ;sbZi;Zar vuqekiu djk- daMsUljP;k ckgsjhy Vksdkyk vksyk yky fyVel isij /kjk] rks fuGk gksrks- rlsp ojhy loZ d`rh ekrhfojghr d:u CyWad jhfMax ?;k-

vvvv----dzdzdzdz---- fujh{k.ksfujh{k.ksfujh{k.ksfujh{k.ks uksanhuksanhuksanhuksanh 1 tfeuhpk izdkj 2 ekrhps otu 20 xzWe 3 ekrhP;k ueqU;klkBh ykx.kkjs izekf.kr feyh

lY¶;qfjd vkEy ¼v½ 4 CyWad jhfMaxlkBh ykx.kkjs izekf.kr lY¶;qfjd vkEy ¼c½ feyh 5 vuqekiuklkBh ykx.kkjs izekf.kr lY¶;qfjd vkEy ¼v - c½ feyh 6 lY¶;qfjd vkEykph izlkekU;rk 0-02 7 miyC/k u=kps izek.k ¼fd-@gs-½

Vhi %Vhi %Vhi %Vhi % 1 feyh- 1 ukWeZy lY¶;qfjd vkEy ¾ 0-014 xzWe u= 1 gsDVj tfeuhrhy ¼15 laseh- [kksyhi;Zar½ ekrhps otu ¾ 2-24 x 106 fdaok 22]40]000 fdyksxzWe vlrs- tfeuhrhy miyC/k u=kps izek.k [kkyhy lq=ko:u dk<k- ^v* vkf.k ^c* lkBh vki.k ?ksrysY;k uksanh okijk- miyC/k u= ¼v - c½ x lY¶;qfjd vkEykph izlkekU;rk x 0-014 x 2-24 x 106 ¼fd@gsDVj½ ¾ &&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&& ekrhps otu¼ xzWe ½

v’kk izdkjs miyC/k u=kP;k izek.kko:u "kV~Lrjh; i/nrhpk mi;ksx d:u u=;qDr [krkph ek=k Bjfork ;srs- tfeuhrhy miyC/k u=ko:u fidkauk vko’;d v’kk u=;qDr [krkph ek=k Bjfork ;srks- R;klkBh “kV~Lrjh; i/nrhpk mi;ksx djrk ;srks-

u=kps izek.ku=kps izek.ku=kps izek.ku=kps izek.k u= ¼fdu= ¼fdu= ¼fdu= ¼fd----@gs@gs@gs@gs----½½½½ izekf.kr i/nrhis{kk u= fdrh |kosizekf.kr i/nrhis{kk u= fdrh |kosizekf.kr i/nrhis{kk u= fdrh |kosizekf.kr i/nrhis{kk u= fdrh |kos vfr’k; deh 100 is{kk deh 50 % tkLr deh 101 & 200 25 % tkLr e/;e 201 & 300 izekf.kr i/nrh,o<k WmoS>ogo OmñV 301 Vo 400 à_m{UV nÕVrEdT>m tkLr 401 & 500 40 % deh vfr tkLr 501 is{kk tkLr 60 % deh

¼3½ LQqjn % ¼3½ LQqjn % ¼3½ LQqjn % ¼3½ LQqjn % [kkyhy i/nrhus izFke jklk;fud vfHkdkjds r;kj djk- ¼v½ 0-5 ukWeZy lksfM;e ck; dkcksZusV ¼lkew 8-5½ r;kj dj.;klkBh 42 xzWe

lksfM;e ck; dkckZsusV papqik=kr ?ksowu R;kr FkksMs Å/oZikfrr ik.kh ?kkywu foj?kGok vkf.k uarj 1 yhVj ekihik=kr ?;k- Å/oZikfrr ik.kh ?kkywu R;kps vkdkjeku 1 yhVj djk- R;kpk lkew fojy lY¶;qfjd vkEy fdaok lksfM;e gk;MWªkDlkbZM Vkdwu 8-5 djk-

¼vk½ fdz;k’khy pkjdksy & MkdkZs & th & 60 ¼b½ veksfu;e ekWfyCMsV & 15 xzWe veksfu;e ekWfyCMsV 1 yhVj ekihik=ke/;s ?ksowu R;kr 300 feyh- Å/oZikfrr ik.kh Vkdk- R;kl 45 va’k lsfYlvl i;Zar m".krk |k- R;ke/;s 20 feyh- 1 ukWeZy gk;MWªkDyksfjd vkEy Vkdwu

vkdkjeku 1 yhVj djk vkf.k rs rkacwl jaxkP;k ckVyhr lkBowu Bsok- ¼bZ½ LVWul~ DyksjkbZM & 10 xzWe LVWul~ DyksjkbZM ?ksowu rs 25 feyh- rhoz gk;MªksDyksfjd vkEykr felGk- nzko.k [kjkc gksow u;s Eg.kwu R;kr dfFkykpk rqdMk Vkdwu rkacwl jaxkP;k ckVyhr lkBowu Bsok- R;kpk okij djrsosGh ;k nzko.kke/kwu 0-5 feyh- nzko.k 'kks"kufydsus ?ksowu 66 feyh- ik.;kr felGk vkf.k R;kpk okij djk- izR;sd osGh vls uohu r;kj dsysys nzko.k okijk- izekf.kr vkys[kko:u LQqjnkps izek.k dk<.ks & 0-1916 xzWe iksVWf’k;e gk;Mªkstu QkWLQsV ik.;ke/;s felGwu R;kps 1 yhVj nzko.k r;kj djk- izR;sd fefyyhVj nzko.kke/;s 0-10 fefyxWze QkWLQsV vlrs- rs [kjkc gksow u;s Eg.kwu R;ke/;s 1 Fksac] VksY;wu gs vfHkdkjd Vkdk- ;ke/kwu 20 feyh- nzko.k 'kks"kufydsus ?ksowu R;kps vkdkjeku 1 yhVj djk- 'kks"kufydsus 1] 2] 3] 4] 5] 6] 7] 8] 9 ck; dkcksZusV vkf.k ekWfyCMsV vfHkdkjds Vkdk- 1 feyh- LVWul~ DyksjkbZps nzko.k R;kps vkdkjeku 25 feyh- djk- rs pkaxys gyok 10 fefuVkuarj izR;sd ekihik=krhy nzko.kkP;k fuG;k jaxkph rhozrk LisDVªksQksVksehVj ;a=kP;k lkgk¸;kus ekstk- R;klkBh rkacM;k jaxkpk 660 fefyek;dzkWupk dkp fQYVj oki:u okpukad ekstk- vls okpukad X v{kkoj vkf.k LQqjnkph rhozrk Y v{kkoj ?ksowu R;kapk izekf.kr vkys[k dk<k- ;k vkys[kko:u ekrhrhy miyC/k LQqjnkps izek.k dk<k- d`rh % d`rh % d`rh % d`rh % 2-5 xzWe ekrhps otu d:u 250 feyh- 'kadqik=kr Vkdk- 'kadqik=kr 50 feyh- lksfM;e ck; dkcksZusVps nzko.k vkf.k 1 xzWe fdz;k’khy pkjdksy Vkdwu gyo.kh ;a=koj v/kkZ rkl gyok- OgkWVeu fQYVj isij dz- 1 e/kwu rs xkGk- R;krhy 5 feyh- nzko.k 25 feyh- 'kadqik=kr ?;k vkf.k R;ke/;s 5 feyh- ekWfyCMsV vkf.k 1 feyh- LVWul~ DyksjkbZMps nzko.k Vkdk- R;kps vkdkjeku 25 feyh- d:u rs lkj[ks gyok- 10 fefuVkuarj LisDVªksQksVksehVj midj.kkoj R;kpk okpukad ?;k ¼v½---- okpukad vkf.k izekf.kr vkys[k ;ko:u LQqjnkps izek.k dk<k-

vvvv----dzdzdzdz---- fujh{k.ksfujh{k.ksfujh{k.ksfujh{k.ks uksanhuksanhuksanhuksanh 1 tfeuhpk izdkj 2 ekrhps otu 2-5 xzWe 3 ,dq.k nzko.k 50 feyh 4 vfyDokWV 5 feyh 5 LisDVªksQksVksehVj okpukad ¼v½

ojhy uksanhpk okij d:u [kkyhy izek.ks nj gsDVjh miyC/k LQqjn ¼fdyksxzWe½ dk<k- ,dq.k vdZ 1 2-24 x 106 miyC/k LQqjn ¾ v x &&&&&&& x &&&&&&& x &&&&&&&& vfyDokWV ekrhps otu 106 ¾ v x 8-96

v'kk izdkjs feGkysY;k LQqjnkP;k izek.kko:u LQqjn;qDr [krkph ek=k Bjok-

tfeuhrhy miyC/k LQqjnkP;k izek.kko:u "kV~Lrjh; i/nrhus LQqjn;qDr [krkaph ek=k Bjfork ;srs-

vvvv----dzdzdzdz---- tfeuhrhy miyC/k tfeuhrhy miyC/k tfeuhrhy miyC/k tfeuhrhy miyC/k LQqjnLQqjnLQqjnLQqjn

LQqjn ¼LQqjn ¼LQqjn ¼LQqjn ¼PPPP2222 O O O O5555½ ¼fd½ ¼fd½ ¼fd½ ¼fd----@gs@gs@gs@gs----½½½½

izekf.kr i/nrhis{kk fdrh LQqjn izekf.kr i/nrhis{kk fdrh LQqjn izekf.kr i/nrhis{kk fdrh LQqjn izekf.kr i/nrhis{kk fdrh LQqjn ?kkykos?kkykos?kkykos?kkykos

1 vfr'k; deh 15 is{kk deh 50 % tkLr 2 deh 16 & 30 25 % tkLr 3 e/;e 31 & 50 izekf.kr i/nrh,o<k 4 e/;e tkLr 51 & 65 20 % deh 5 tkLr 66 &80 40 % deh 6 vfr tkLr 81 is{kk tkLr 60 % deh

¼4½ ikyk’k ¼4½ ikyk’k ¼4½ ikyk’k ¼4½ ikyk’k

izFke [kkyhyizek.ks vfHkdkjds r;kj d:u ?;k- ¼v½ mnklhu 1 ukWeZy veksfu;e vflVsV nzko.k r;kj dj.;klkBh 77-1 xzWe veksfu;e vflVsV] 900 feyh- Å/oZikfrr ik.;kr felGk- R;kpk lkew 3 ukWeZy vlsfVd vkEy fdaok 3 ukWeZy veksfu;e gk;MWªkDlkbZM ;kaP;k lkgk¸;kus 7 d:u R;kps vkdkjeku 1 yhVj r;kj djk- ¼vk½ izekf.kr iksVWf’k;eps nzko.k ¼1]000ih-ih-,e½ r;kj dj.;klkBh 1-908 xWze iksVWf’k;e DyksjkbZMps dksjMs LQfVd ik.;kr foj?kGwu R;kps vkdkjeku 1 yhVj djk-

izekf.kr vkys[k dk<.ks & ikyk’kkP;k izekf.kr nzko.kko:u 10] 20] 30] 40] 50] 60] 70] 80] 90 vkf.k 100 ihih,eph osxosxGh fojy nzko.ks r;kj djk- ¶yseQksVksehVje/;s iksVWf’k;epk fQYVj clowu xWl vkf.k gospk nkc fu;af=r djk- ;k midj.kke/;s veksfu;e vflVsVpk CyWad 'kwU;koj vkf.k 100 ihih,e nzko.k 100 oj fu;af=r djk- fujfujkG;k nzko.kkP;k rhozrsps Okpukad ?;k- okpukad vkf.k nzko.kkph rhozrk ;kapk vkys[k dk<k- d`rh %d`rh %d`rh %d`rh % 5 xzWe ekrhps otu ?ksowu rh 150 feyh- 'kadqik=ke/;s Vkdk- R;ke/;s 25 feyh- veksfu;e vflVsVps nzko.k Vkdwu gyo.kh ;a=koj 5 fefuVs gyok- uarj rs lk/;k xkG.kh dkxnke/kwu xkGk- ;kpk okpukad ¶yse QksVksehVjP;k lkgk¸;kus ?;k- ;k midj.kko:u ikyk’keqGs T;ksrhyk ;s.kk&;k dehtkLr jaxkph rhozrk ekstrk ;srs- izekf.kr vkys[kko:u ikyk’kkps izek.k dk<k-

vvvv----dzdzdzdz---- fujh{k.ksfujh{k.ksfujh{k.ksfujh{k.ks uksanhuksanhuksanhuksanh

1 tfeuhpk izdkj 2 ekrhps otu 5 xzWe 3 ,dq.k nzko.k 4 ¶yse QksVksehVjP;k ¼v½

5 miyC/k ikyk’k ¼fd-@gs-½ ojhy ukasnhapk mi;ksx [kkyhy lq=kr d:u gsDVjh miyC/k ikyk’k ¼fdyksxzWe½ dk<k-

vdkZps vkdkjeku 2-24 x 106 miyC/k ikyk’k ¾ v x &&&&&&&&&&& x &&&&&&&&&&& ekrhps otu 106 ¾ ikyk’k ¼ihih,e½ x 11-2

;k miyC/k ikyk’kkP;k izek.kkpk okij d:u "kV~Lrjh; i/nrhus fidkalkBh ikyk’k;qDr [krkaph ek=k Bjfork ;srs-

tfeuhrhy ikyk’kkph tfeuhrhy ikyk’kkph tfeuhrhy ikyk’kkph tfeuhrhy ikyk’kkph

miyC/krk miyC/krk miyC/krk miyC/krk miyC/k ikyk’k ¼fdmiyC/k ikyk’k ¼fdmiyC/k ikyk’k ¼fdmiyC/k ikyk’k ¼fd----

@gs@gs@gs@gs----½½½½ izekf.kr i/nrhis{kk fdrh ikyk’k izekf.kr i/nrhis{kk fdrh ikyk’k izekf.kr i/nrhis{kk fdrh ikyk’k izekf.kr i/nrhis{kk fdrh ikyk’k

|kok|kok|kok|kok vfr'k; deh 120 is{kk deh 50 % tkLr deh 121 & 180 25 % tkLr e/;e 181 & 240 izekf.kr i/nrh,o<k e/;e tkLr 241 & 300 20 % deh tkLr 301 &360 40 % deh vfr'k; tkLr 361 is{kk tkLr 60 % deh

izkR;f{kd 5 % ik.kh ns.;kP;k i/nrh vH;kl.ksizkR;f{kd 5 % ik.kh ns.;kP;k i/nrh vH;kl.ksizkR;f{kd 5 % ik.kh ns.;kP;k i/nrh vH;kl.ksizkR;f{kd 5 % ik.kh ns.;kP;k i/nrh vH;kl.ks---- &&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&& fidkl ik.kh ns.;kP;k izeq[k nksu i/nrh vkgsr-

1- ikjaikfjd i/nr 2- vk/kqfud i/nr

^v* ikjaikfjd i/nr &^v* ikjaikfjd i/nr &^v* ikjaikfjd i/nr &^v* ikjaikfjd i/nr & ikjaikfjd i/nrh pkj izdkjkP;k vkgsr- R;k iq<hyizek.ks 1- lkjk i/nr 2- vkGs i/nr 3- ljh cjck i/nr 4- eVdk i/nr

1111---- lkjk i/nr & lkjk i/nr & lkjk i/nr & lkjk i/nr & leikrGhr vl.kk&;k tfeuhoj Hkjiqj ik.kh miyC/k vl.kk&;k {ks=kr >kMkauk ik.kh ns.;kph gh i/nr vkgs-

;k i/nrhr tfeuhr ik.kh lkpwu jkg.;kph o ik.kh ok;k tk.;kph 'kD;rk vlrs- dsGh] iibZ lkj[;k deh varjkojP;k fidkdjhrk gh i/nr okijrkr- ik.kh ns.;klkBh lkjs dk<ys tkrkr- tkLr ik.kh lkpwu tfeuhph rlsp fidkaps uqdlku gks.;kph 'kD;rk vlrs- 2222---- vkGs i/nr & vkGs i/nr & vkGs i/nr & vkGs i/nr & gh i/nr izkeq[;kus QGckxse/;s okijyh tkrs- >kMkHkksorh xksy ok pkSdskuh okQs d:u R;krwu >kMkauk ik.kh nsrkr- R;kr >kMkaP;k Qkn;kaP;k ?ksjkbrDh tehu fHk>sy ,o<sp vkGs d:u R;kr ik.kh n;kos- vkGs i/nrhe/;s ik.;kph cpr gksrs- 3333---- ljh cjck i/nr & ljh cjck i/nr & ljh cjck i/nr & ljh cjck i/nr & nksu QG>kMkP;k vksGhr l&;k ikMwu R;krwu ik.kh lksMwu ik.kh ns.;klkBh i/nr ik’pkR; ns’kkr okijkr vkgs- vkiY;kdMhy ckxk;rnkj ;k i/nrhus ik.kh nsr ukghr- e/;e izrhP;k tfeuhrY;k QG>kMkauk ;k i/nrhus ik.kh ns.;kph f’kQkjl dj.;kr ;srs- ljhrwu >kMkauk laFki.ks ik.kh n;ko;kl gos R;keqGs ik.kh ljhrwu uqlrs u tkrk tfeuhr vktqcktwyk iljsy- 4444---- eVdk i/nr & eVdk i/nr & eVdk i/nr & eVdk i/nr & jsrkM tfeuhr nf{k.k Hkkjrkr 'ksrdjh ik.;kus Hkjysys ekrhps eMds >kM;kaP;k eqGkP;k {ks=kr Bsowu R;krwu f>ji.kk&;k vksykO;kus >kMkauk ik.kh iqjoBk djhr mapl[ky tfeuhrhy >kMkauk ik.kh iqjoBk dj.;kph vR;ar lk/kh o LoLr i/nr vkgs- ;k i/nrhr etqj tkLr ykxrs- ^c* vk/kqfud i/nrh &^c* vk/kqfud i/nrh &^c* vk/kqfud i/nrh &^c* vk/kqfud i/nrh & vk/kqfud i/nrh rhu izdkjP;k vkgsr R;k iq<hyizek.ks-

1- fBcd flapu 2- Hkqi`"BkarxZr flapu 3- rq"kkj flapu

1111---- fBcd flapu & fBcd flapu & fBcd flapu & fBcd flapu & jksikaP;k fdaok >kMkaP;k eqGkP;k eqGkik’kh fidkaP;k xjtsuqlkj FkasckFksackus lkj[;k izek.kkr ik.kh ns.ks Eg.ktsp fBacd flapu i/nr gks;- ;k i/nrhr eq[; o brj ikbZi vkf.k uG;k IykWfLVdP;k vlrkr- uG;koj Bjkfod varjkoj Nhnz vlwu R;krwu FkascFksac ik.kh >kMkP;k eqGkik’kh fnys tkrs-

fBcd flapu i/nrhps Qk;[email protected]/keZ fBcd flapu i/nrhps Qk;[email protected]/keZ fBcd flapu i/nrhps Qk;[email protected]/keZ fBcd flapu i/nrhps Qk;[email protected]/keZ 1- ik.kh deh osxkus fnys tkrs- 2- ik.kh cjkp osG vko’;drsuqlkj fnys tkrs- 3- ik.kh gs fidkaP;k eqGkaP;k dk;Z {ks=kr fidkaP;k cqa/;ktoG fnys tkrs- 4- ik.kh gs vfr’k; deh nkckus fnys tkrs-

fBcfBcfBcfBcd flapu i/nrhps Qk;nsd flapu i/nrhps Qk;nsd flapu i/nrhps Qk;nsd flapu i/nrhps Qk;ns

1- miyC/k ik.;kP;k dk;Z{kefjR;k okij- 2- fidkaph tksenkj ok< vkf.k mRiknukr y{k.kh; ok<- 3- fidkl tfeuhrhy {kkjkiklwu deh izek.kkr minzo- 4- [krs vkf.k brj jklk;fud nzO;kpk lqyHkrsus vkf.k dk;Z{kersus okij- 5- e;kZfnr r.kkaph ok< vkraje’kkxrhr cpr- 6- fotsph rlsp eqtkjkaph cpr- 7- lq/kkfjr 'ksrh-

fBcd flapu i/nrhe/khy e;kZnkfBcd flapu i/nrhe/khy e;kZnkfBcd flapu i/nrhe/khy e;kZnkfBcd flapu i/nrhe/khy e;kZnk 1- i/nr dk;Zjr Bso.;klkBh dk;e dk;ZrRijrk- 2- fidkaP;k eqGk’kstkjh {kkajkph lkBo.k- 3- fidkaP;k eqGkaph Bjkfod {ks=kr ok<- 4- eqyHkwr izpaM [kpZ 5- rksM;k vFkok lq{e uGhph rksaMs can gks.ks-

2222---- Hkqi Hkqi Hkqi Hkqi`"BkraxZr flapu `"BkraxZr flapu `"BkraxZr flapu `"BkraxZr flapu [Sub [Sub [Sub [Sub –––– surface Irrigation] surface Irrigation] surface Irrigation] surface Irrigation] ---- fg i/nr QGckxklkBh ;ksX; vkgs- fg i/nr clforkuk ik.kh xkG.;klkBh fQYVj dj.;klkBh okGw o Ldzhu ;k nksUgh fQYVjph vko’;drk vlrs- laiq.kZi.ks ik.;kr foj?kG.kkjh [krs ckW;okWy V;qce/kwu fidkaP;k izR;{k eqGktoG dk;Z{kei.ks iqjoyh tkrs- ;k i/nrhyk ckW;okWy i/nr vls Eg.krs- vksGhus toG & toG varjkoj ykoY;k tk.kk&;k fidklkBh Mªhij ykokos- u ijoM.kkjh vukBk;h ckc Bjrs- ckW;okWy i/nrhps Qk;ns &ckW;okWy i/nrhps Qk;ns &ckW;okWy i/nrhps Qk;ns &ckW;okWy i/nrhps Qk;ns &

1- ck"ihHkoukeqGs ik.;kps uqdlku gksr ukgh- 2- >kMkaP;k eqGkik’kh ik.kh lkpY;keqGs gks.kkjs uqdlku gksr ukgh- 3- Ikk.kh ns.;klkBh naM vkf.k lk&;k dk<Y;keqGs th tfeu ok;k tkrs rh ok;k tkr ukgh- 4- vkarje'kkxr lqyHki.ks dsyh tkrs- 5- ns[kjs[khoj Qkjp deh [kpZ ;srks- 6- [krs ik.kh ;kapk iq.ki.ks >kMkdMwu okij gksrks-

3333---- rq"kkj flapu & rq"kkj flapu & rq"kkj flapu & rq"kkj flapu & ;k i/nrhr uG;kP;k lkg;kus nkck[kkyh 'ksrkr ik.kh vk.kwu rsFks rs fLizadyjP;k lkg;kus loZ= mMfoys tkrs- tsFks ekrhph /kqi eksB;k izek.kkoj gksrs o tfeu leikrGhr ulrs rsFks gh i/nr vR;ar lks;hps vlrs- ;k i/nrhus map l[ky tfeuhyk ik.kh iqjoBk djrk ;srks- rq"kkj flapu i/nrhpsrq"kkj flapu i/nrhpsrq"kkj flapu i/nrhpsrq"kkj flapu i/nrhps Qk;ns & Qk;ns & Qk;ns & Qk;ns &

1- ik.;kP;k okgrqdhe/khy O;R;; VkGyk tkrks- 2- ckxk;rh [kkyhy a{ks=kr nqiVhus ok< gksrks- 3- ik.;kph 25 rs 60 VDds i;Zarp cpr gksrks- 4- fg i/nr okGqlj] gyD;k o mapl[ky tfeuhr lgt okijrk ;srks- 5- rq"kkj flapukn~okjs fonzkO; [krs o fdVduk’kds nsrk ;srkr-

rksVs rksVs rksVs rksVs &&&&

1- tksjkps okjs o m".k o dksjM;k gokekukr ik.;kps uqdlku gksrs- 2- flapuklkBh fotsph vko’;drk vlrs-

izkR;f{kd 6 % tfeuh vkf.k fidkps izdkj y{kkr ?ksowu [krs ns.;kP;k i/nrh izkR;f{kd 6 % tfeuh vkf.k fidkps izdkj y{kkr ?ksowu [krs ns.;kP;k i/nrh izkR;f{kd 6 % tfeuh vkf.k fidkps izdkj y{kkr ?ksowu [krs ns.;kP;k i/nrh izkR;f{kd 6 % tfeuh vkf.k fidkps izdkj y{kkr ?ksowu [krs ns.;kP;k i/nrh vH;kl.ksvH;kl.ksvH;kl.ksvH;kl.ks----

&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&

tfeu vkf.k fidkps izdkj y{kkr ?ksowu fuoMysyh [krs vkf.k R;kaph ek=k ;ksX; i/nrhus ns.ks- vfr’k; egRokps vkgs- [krs ns.;kP;k izeq[k rhu i/nrh iq<hyizek.ks vkgsr-

1- tfeuhrwu [krs ns.ks- 2- fidkaoj Qokj.khrwu [kr ns.ks- 3- fc;k.ks rlsp eqGkoj [krkph izfdz;k dj.ks-

• tfeuhrwu [krs ns.ks &tfeuhrwu [krs ns.ks &tfeuhrwu [krs ns.ks &tfeuhrwu [krs ns.ks & lsafnz; rlsp jklk;fud [krs tfeuhr ?kkyrkr- gh [krs foj?kGY;kuarj fidkauk ykxq iMrkr- gh i/nr tkLr izpyhr vkgs- ;k i/nrhus iq<hyizek.ks izdkj iMrkr-

1- Qksdwu ns.ks- 2- ;ksX; [kksyhoj [krs ?kky.ks- 3- vksGhr isj.ks- 4- fBidk i/nr- 5- vksG i/nr 6- [krkaps xksGs d:u okijkos- 7- nzko.k i/nr-

1111---- Qksdwu ns.ks & Qksdwu ns.ks & Qksdwu ns.ks & Qksdwu ns.ks & tfeuhP;k i`"BHkkxkoj [krs il:u Vkdwu ekrhr felGrkr- fg i/nr lasfnz; [kr rlsp ik.;kr vfonzkO; vl.kk&;k [krkauk mi;qDr Bjrs- xgq] Hkkr] v’kk izdkjP;k toG & toG varjkojhy mH;k fidkl [krs ns.;klkBh vdk;Z{ke Bjrs- ;k i/nrhr [krkapk vukBk;h &gkl gksrks- LQqjnkaps fLFkjhdj.k tkLr gksowu R;kph mpy ok< deh gksrs- [kr loZ= leizek.kkr u iMY;keqGs fidkph ok< loZ fBdk.kh lkj[kh jkgr ukgh- r.kkapk izknqHkko ok<wu [krkaph mi;qDrrk deh ;srs- 2222---- ;ksX; [kksyhoj [krs ?kky.ks & ;ksX; [kksyhoj [krs ?kky.ks & ;ksX; [kksyhoj [krs ?kky.ks & ;ksX; [kksyhoj [krs ?kky.ks & 1- ik.;kr foj?kG.kkjh [krs i`"BHkkxkoj u iljfork rh tfeuhr 10 rs 15 lsaeh [kksyhoj ?kkyrkr- 2- vUu ?kVd fdz;k’khy eqGkaP;k lkfu/;kr vkY;keqGs vUunzO;kaph ifj.kkedkjrk ok<rs- 3- u=kpk &gkl deh gksrks- mRiknu ok<rs- 4- LQqjnkps fLFkjhdj.k deh gksrs o R;kph dk;Z{kerk ok<rs- 5- fo’ks"k d:u vfonzkO; jklk;fud [krs vkf.k tfeu lq/kkjd ;kP;klkBh fg i/nr oki: u;s- 6- fg i/nr isj.khiqohZ rlsp isj.khuarjgh [krs ns.;klkBh okijrk ;srs-

3333---- vksGhr isj.ks vksGhr isj.ks vksGhr isj.ks vksGhr isj.ks &&&& vksGhe/;s ljhr [krs gkrkus fdaok ikHkjhus vFkok isj.kh ;a=kus isj.kh djkoh- mH;k fidke/;s izR;sd vksGhtoG ,dk cktwl vFkok nksu vksGhP;ke/;s [k.kwu vkxkj [kqilwu [kqjihus vFkok l&;k dk<wu [krs ?kkykohr- R;kuarj rh ekrhus cqtokohr dksjMokgw 'ksrhr gh i/nr mi;qDr vkgs- 4444---- fBidk i/nr & fBidk i/nr & fBidk i/nr & fBidk i/nr & ;k i/nrhe/;s izR;sd jksiktoG 3 rs 4 lsaseh [kksy tkxP;k tkxh [kqjI;kP;k lkg;kus [krs ?kkyrkr- ;kyk fBidk i/nrh vls Eg.krkr- ykac varjkP;k fidkauk QGHkkT;kauk gh i/nr mi;qDr vkgs- 5555---- vkGs i/nr & vkGs i/nr & vkGs i/nr & vkGs i/nr & ;k i/nrhe/;s izR;sd jksiktoG 3 rs 4 lsaseh [kksy tkxP;k tkxh [kqjI;kus lkg;kus [krs ?kkyrkr- ;kyk fBidk i/nrh vls Eg.krkr- ;k i/nrhe/;s [krs >kMkauk vkGs d:u nsrkr- vkGs ek= deh f=T;sps vlrs- fo’ks"kd:u osyoxhZ; QGHkkT;] iq"i 'ksrh ;klkBh gh i/nr okijrkr- 6666---- [krkaps xksGs d:u okijkos [krkaps xksGs d:u okijkos [krkaps xksGs d:u okijkos [krkaps xksGs d:u okijkos & & & & 1- lsafnz; [kr jklk;fud [kr vkf.k ekrh ,d= d:u R;kaps ygku & ygku xksGs r;kj dsys tkrkr- 2- xksGs Hkkr yko.khP;k osGh tfeuhr 10 rs 15 lsaeh [kksyh oj nkcwu fnYks tkrkr- Hkkrf’kok; brj fidkauk gh i/nr frrfd’kh mi;qDr ukgh- 3- ;k i/nrheqGs u= [kr okijkr 40 rs 50 VDds cpr lk/krk ;srs- 7777---- nzko.k i/nr & nzko.k i/nr & nzko.k i/nr & nzko.k i/nr & 1- ik.;kr [krs foj?kGwu flapukn~okjs fidkl fnys tkrs- 2- fBcad flapu i/nrhrgh [krkps vls lkSE; nzko.k lqq{e uG;kokVs eqGki;Zar FksackFkascksu iksgpys- tkowu [krkph dk;Z{kerk ok<ys- 3- fBcd flapuklkBh fof’k"V ntkZph [krs okijkoh ykxrkr- vU;kFkk fBcd flapu lap fudkeh gksrkr- 4- [krkrhy loZ ?kVd ik.;kr foj?kd.kkjs vlkosr- • fidkoj Qokj.khrwu [krs ns.ks &fidkoj Qokj.khrwu [krs ns.ks &fidkoj Qokj.khrwu [krs ns.ks &fidkoj Qokj.khrwu [krs ns.ks &

1- dkgh vioknkRed ifjfLFkrhuqlkj mH;k fidkoj Qokj.khe/kwu [krs fnyh tkrkr- 2- gh i/nr ifgY;k i/nrhl iqjd Eg.kwu okijkoh- Qokj.khrwu mH;k fidkoj u=] ;qfj;k [krke/kwu Qokjkos- R;klkBh ;qfj;kps 1 rs 2 VDds nzko.k okijkos- 3- lq{e vUunzO;s fg ;k i/nrhus fidkauk |kohr 0-5 rs 2 VDds nzko.k Qokjkos- 4- ;k i/nrhus fnysY;k vUunzO;kpk n"B ifj.kkr fidkoj yodj iqUgk Qokj.kh djkoh ykxrs- Qokj.kh rIr mUgkP;k vk/kh okjk ulrkuk djkoh-

izkR;f{kd 7 % ik.;kph fo|qr okgdrk rlsp ,dq.k foj?kGysY;k {kkjkaph izkR;f{kd 7 % ik.;kph fo|qr okgdrk rlsp ,dq.k foj?kGysY;k {kkjkaph izkR;f{kd 7 % ik.;kph fo|qr okgdrk rlsp ,dq.k foj?kGysY;k {kkjkaph izkR;f{kd 7 % ik.;kph fo|qr okgdrk rlsp ,dq.k foj?kGysY;k {kkjkaph izek.k dk<.ksizek.k dk<.ksizek.k dk<.ksizek.k dk<.ks----

&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&& mnn~s’k &mnn~s’k &mnn~s’k &mnn~s’k & ts ik.kh fidkl vksyhr dj.;klkBh okijrkr] R;krhy ik.;krhy foj?kGysY;k {kkjkaps izek.k letrs- lkfgR; &lkfgR; &lkfgR; &lkfgR; & cknyh] IykWfLVdP;k nksu LoPN ckVY;k [1 yhVj {kersP;k] d`rh &d`rh &d`rh &d`rh &

1- ik.;kP;k uequk ?ks.;klkBh fofgjhph fufj{k.k djk- fofgjhph [kksyh o ik.;kph jax b- 2- ik.;kpk uequk ?ks.;klkBh vxksnjP;k fno’kh ik.;kpk milk Ogko;kl gok- 3- uequk 'kD;rks lq;kZsn;kiqohZ ?ks.ks] ts.ksd:u loZ fujh{k.ks ?ksÅu rsFkhy ik.kh riklkos- 4- cknyh 'kD;rks fofgjhph fuEE;k [kksyhi;Zar usÅu rsFkhy ik.kh milkos-

uequk Hkj.;klkBh nksu IyWfLVdP;k cknY;k R;kp fofgjhP;k ik.;kus LoPN YwdyZ ?;k- ckVyhr ik.kh Hk:u rkcMrksc rikl.;klkBh iz;ksx 'kkGsr ikBokosr-

5- uequk ikBforkuk ckVY;koj iq<hyizek.ks yscy ykokos- 1- 'ksrd&;kps uko 2- uequk ?ksrY;kph rkjh[k 3- fofgjhph [kksyh 4- lOgsZ uacj 5- fofgjhps uko b-

ifj{k.k &ifj{k.k &ifj{k.k &ifj{k.k &

1- dkcksZusV dk<.ks 2- 'kadqik=kr 10 feyh- ik.;kpk uequk ?ksowu R;kr 25 feyh- m/oZikfrr ik.kh ?ksÅu 3 & 4

Fkasc {\$Zm°\$W°{bZ ¼feJn’kZd½ Q>mH$m. xqykch jax vkY;kl dkcksZusV vkgs gs letrs- xqykch jax tk.;klkBh R;kr 0-01 1N H2SO4 cjkscj Qm`Q>´oeZ

djk-

1111---- ck;dkcksZusV dk<.ks ck;dkcksZusV dk<.ks ck;dkcksZusV dk<.ks ck;dkcksZusV dk<.ks 1- 10 feyh ik.kh R;kr 25 feyh m/oZikfrr ik.kh 'kadqik=kr ?ks.ks- xqykch jax vlY;kl

ck;dkcksZusV vkgs] gs letrs- 2- R;klkBh ojhy nzko.kkr fefFky vkWjst Vkdwu xqykch jax u vkY;kl 0-01 VDds laÍ;kpk

jax jks>hjMs gksbZi;Zar d`rh dj.ks] v’kk izdkjs C;qjsVojhy okpu ?ks.ks-

vuqeku &vuqeku &vuqeku &vuqeku & 1- fQukW¶FkWfyu n’kZd 3 & 4 Fkasc VkdY;kl nzko.kkl xqykch jax vkY;kl dkcksZusV vlrkr-

lq= &lq= &lq= &lq= & 1- dkcksZusV & meq/gm = CO3 + H2 SO4 � HCO3

2y x H2So4 (N) x 1000 ml ---------------------

10 ml ¼ik.;kpk uequk½ 2- ck;dkcksZusVl & (meq/gm)

Z - 2y x H2SO4 (N) x 1000 ml ---------------------

10 ml 'ksjk &'ksjk &'ksjk &'ksjk &

vvvv----dzdzdzdz---- pkp.khpkp.khpkp.khpkp.kh 'ksjk'ksjk'ksjk'ksjk ;ksX; izek.k;ksX; izek.k;ksX; izek.k;ksX; izek.k 1 P.H. 7.5 mS ;ksX; 6.5-8.5

2 EC = 1.54 mS ;ksX; 0.8 -0%

3 T.D.S. 784.4( ppm) ;ksX; 1000( ppm)

4 dkcksZusV CO3 0 % ;ksX; 0.3%

5 ck;dkcksZusVl HCO3 ¼300 ppm½ ;ksX; 610.0 ( ppm)

fufj{k.fufj{k.fufj{k.fufj{k.ks &ks &ks &ks &

1- rkieku � 25° C 2- EC � 1.57 mS 3- T.D.S. � 784.4 ( ppm) 4- PH � 7.5 mS 5- ik.;kpk uequk � 10 ml

izkR;f{kd 8 % fofo/k fidkaP;k ykxoMhlkBh jkucka/k.kh dj.ksizkR;f{kd 8 % fofo/k fidkaP;k ykxoMhlkBh jkucka/k.kh dj.ksizkR;f{kd 8 % fofo/k fidkaP;k ykxoMhlkBh jkucka/k.kh dj.ksizkR;f{kd 8 % fofo/k fidkaP;k ykxoMhlkBh jkucka/k.kh dj.ks---- &&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&

mnns’k &mnns’k &mnns’k &mnns’k & 1- osxosxG;k fidkauk ;ksX; varjkoj ykxoM d:u R;kauk ,dk tkxso:u nql&;k tkxsoj lgtfjR;k

jksikaP;k Lo:ikrwu ykxoM djrk ;koh- 2- deh {ks=ke/;s tkLrkr tkLr Hkkyhikyk fids QG>kMs ;kaph ykxoM djrk ;koh- 3- e’kkxr lgtfjR;k djrk ;koh- 4- ik.;kpk viO;; Fkkacokos rlsp jklk;fud [krkapk dehr deh okij djkok-

lkfgR; &lkfgR; &lkfgR; &lkfgR; &

Vsi] nksjh] [kksjs] dqnG] fVdko] [kqaV- jkucka/k.khps izdkj &jkucka/k.khps izdkj &jkucka/k.khps izdkj &jkucka/k.khps izdkj &

1- 'ksrhe/;s osxosxGh fids ykoyh tkrkr o ykxoMhiqohZ 'ksrhph ukxaj.kh] o[kj.kh] BsdGs QksM.ks bR;knh dkes ykxoMhiqohZ djrkr-

2- ;keqGs tfeu HkqlHkqlhr gksrs- tfeuhph QsjikyV gksrs- fo[kqjysyh vUunzO;s ,dtho o leizek.kkr ?ks.;kl enr gksrs- gok [ksGrh jkgrs o tfeuhps HkkSfrd o jklk;fud ?kM.k lq/kkjrs-

ojhyizek.ks e’kkxrhph dkes >kY;koj dks.kR;k fidkph ykxoM djko;kph vkgs gs Bjowu jkucka/k.kh

djrkr- Hkkyhikyk QG>kMs] Qy>kMs o brj dM/kkU;s o fOnny o r.̀k/kkU;s bR;knh fids ykxoMhiqohZ jkucka/k.khP;k ek/;ekrwu varj Bjowu isjyh tkrkr- v- [kkyhyizek.ks jkucka/k.kh djrkr-

1- xknhokQs i/nr 2- likVokQs i/nr 3- ljh ojack i/nr 4- iVVk i/nr 5- vkGs i/nr 6- ukxeksMh i/nr 7- lyx i/nr

1111---- xknhokQs i/nr & xknhokQs i/nr & xknhokQs i/nr & xknhokQs i/nr & 1- xknhok¶;kP;k izkeq[;kus Hkkthikyk fidklkBh o R;krY;kR;kr jksis r;kj dj.;klkBh okij djrkr- 2- xknhokQs lk/kkj.kr% 4 x 3 @ 5 x 3 g;k vkdkjkps ;ksX; vlrkr- T;keqGs jksikaph la[;k ;ksX; ns[kHkky djkrk ;srs- ;ksX;fjrhus ik.kh nsrk ;srs o [krkpklq/nk lq;ksX; okij djrk ;srks- 3- ik.;kP;k ns.;klkBh ,d pj [kksanyk tkrks- rq"kkj flapukr Micro – sprinkler i/nrhpkgh okij djrkr- lk/kkj.kr% eksdkV i/nrhus xknh ok¶;kapk rq"kkj flapu lsV ykorkr- ts.ks d:u tkLrkr tkLr okQs fHktys tkrkr- 4- xknhok¶;koj esaFkh] ikyd] dkans] fejph] VkseWVks p brjgh Hkkthikyk fidkaph jksis r;kj djrkr o R;kuarj jksis LFkykarjhr d:u ykoyh tkrkr- R;kyk Trans planting Eg.krkr- 2222---- likVokQs i/nr & likVokQs i/nr & likVokQs i/nr & likVokQs i/nr & 1- ;k i/nrhe/;s ekrhpk tkM Fkj u Bsork ekrh likV i/nrhus gkoj d:u R;kr

;ksX; vlajkus fofo/k ikysHkkT;k ykxoM djrkr- 2- ;ke/;s eksdkV rlsp Spinker i/nrhus lq/nk ik.kh nsrk ;srs- ek= eksdkV i/nrhr tkLrhr tkLr ik.kh fidkauk okijkos ykxrs- 3- ;ke/kwu tfeuhph /kqi ek= gksow 'kdrs- R;ke/;s dkank] fejph] dksch] ¶ykoj] VkWesVks bR;knh Hkkyhikyk fidkph ykxoM djrk ;srs- 3333---- ljh ojack i/nr & ljh ojack i/nr & ljh ojack i/nr & ljh ojack i/nr & ;k i/nrhe/;s 60 lsaeh iklwu 90 lsaeh i;Zar varjkoj Bsoys tkrs- fo’ks"kr% ml fidklkBh ljh ojckaP;k varj 3 QqV vlrs- ;ke/;s ukxeksMh i/nrhus tkrs- ek= eksdkV i/nr tkLrhr tkLr ik.kh fidkauk okijkos ykxrs- ljG i/nrhe/;s nksUgh l&;kaph rksaMs eksdGh Bsorkr- Eg.ktsp nksUgh Hkkxkrwu ik.kh Hkjiwj ik.kh lgtfjR;k ikgspw 'kdrs- ek= R;klkBh eksdkV i/nrhrhy Hkjiwj ik.kh ik.;kP;k naMkr vlkoh- mnk % fejph] okaxh] HksaMh] xokj bR;knh- 4444---- iVVk i/nr & iVVk i/nr & iVVk i/nr & iVVk i/nr & 1- gh loZ lk/kkj.kr% ljh ojaC;krhy lq/kkfjr i/nr vkgs- 2- nksu ljh ojaC;kuarj ,d likV iVVk Bsoyk tkrks o R;koj ykxoM dsyh tkrs- 3- R;keqGs Hkjiwj lq;Z izdk’k feGrks- 4- gok [ksGrh jkgrs- 5- vUunzO;kr larqyhr iqjoBk gksrks- rlsp vkrajfid ?ksrk ;srkr- 5555---- vkGs i/nr & vkGs i/nr & vkGs i/nr & vkGs i/nr &

1- fg i/nr QG >kMkae/;s okijrkr- 2- ;k i/nrhe/;s >kMkHkksorh vkGs r;kj dsys tkrs o R;ke/;s vkG;ke/;s ik.kh nsrkr- 3- ;ke/;s ik.;kph cpr gksrs- rlsp fidkauk lq;Z izdk’k Hkjiwj izek.kkr feGrks- 4- QG>kMkaph QGkph xq.kork izr lq/kkjrs- 5- QG>kMkaph vkraje’kkxrhph dkes] vkS"k/ks Qokj.kh o QGkaph dk<.kh dj.ks lks;hps gksrs- 6- vkGs i/nrheqG moZfjr tfeuhr vkarjfids ?ksrk ;srkr- Eg.ktsp tfeuhpk mi;ksx d:u ?ksowu mRiknu ok<fork ;srs-

7- fBacd flapukpk okij izkeq[;kus ;k i/nrhr djrk ;srks-

izkR;f{kd 9 % os/k’kkGsrhy midj.kkaph vksG[kizkR;f{kd 9 % os/k’kkGsrhy midj.kkaph vksG[kizkR;f{kd 9 % os/k’kkGsrhy midj.kkaph vksG[kizkR;f{kd 9 % os/k’kkGsrhy midj.kkaph vksG[k----

&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&

mnns’k &mnns’k &mnns’k &mnns’k & okrkoj.kkrhy rkieku] itZU;eku] vknzZrk] izdk’k rhozrk] ckIihHkou osx o ok&;kph fn’kk o osx ekstrs- midj.ks &midj.ks &midj.ks &midj.ks & okr;a=] itZU;eku] rkiekid] vknzZrk] ckIihHkou ik= o lu lkbZu jsdkWMj b-

1111---- okr;a= & okr;a= & okr;a= & okr;a= & okr;a=kpk mi;ksx ok&;kpk osx ekst.;klkBh dsyk tkrks- okr;a=kps izdkj 1- iz’ksj V;qc 2- lksfud 3- jksVsVhax di 4- gkWV ok;j okr;a= 5- FkeksZbysDVªhd 6- fMftVy okr;a=

ojhy izdkjkiSdh jkfcu lu di vuseksfeVjpk fujf{k.ks ?ks.;klkBh izkeq[;kus mi;ksx dsyk tkrks- mHkkj.kh &mHkkj.kh &mHkkj.kh &mHkkj.kh & okr;a= clforkuk rs 'kD;rks m?kM;koj clokos dh] T;k fBdk.kh >kMs] bekjr b- vMFkGk fuekZ.k gks.kkj ukgh- dkj.k ojhy vMFkG;keqGs ok&;kP;k osxkyk vMFkGk fuekZ.k gksrks- okr;a= usgeh eksdG;k tkxsr tfeuhiklwu 10 eh- maphoj clokos fdaok dehr deh tfeuhiklwu 3 eh- maphoj clokos- V ¾ 20 ¼c & v½ fdeh@rkl V ¾ 0-54 [20¼c & v½] ukWV

V ¾ ok&;kpk osx c ¾ 3 fefuVkP;k varjkus ?ksrysys okpu v ¾ ifgys okpu

2222---- foUM Ogsu & foUM Ogsu & foUM Ogsu & foUM Ogsu & ok&;kph fn’kk T;k midj.kkP;k lkgk;kus ekstrkr R;kl foUM Ogsu Eg.krkr- foUM Ogsu tfeuhiklwu 3 ehVj maphoj clokos-

fujh{k.ks &fujh{k.ks &fujh{k.ks &fujh{k.ks & foUM Ogsu ;k midj.kkpk mi;ksx okjk dks.kR;k fn’ksus okgrks gs dGo.;klkBh ;srks- tj okjk mRrjsdMwu nf{k.ksdMs okgr vlsy rj R;kl mRrjh; okjs Eg.krkr- vvvv----dzdzdzdz---- fnukadfnukadfnukadfnukad osGosGosGosG lq:okrhps okpulq:okrhps okpulq:okrhps okpulq:okrhps okpu

¼v½¼v½¼v½¼v½ 'ksoVps okpu'ksoVps okpu'ksoVps okpu'ksoVps okpu

¼c½¼c½¼c½¼c½ QjdQjdQjdQjd

¼c & v½¼c & v½¼c & v½¼c & v½ rk'khosx rk'khosx rk'khosx rk'khosx

fdeh@rklfdeh@rklfdeh@rklfdeh@rkl ¼v½ ok&;kpk osx¼v½ ok&;kpk osx¼v½ ok&;kpk osx¼v½ ok&;kpk osx

1 1 twu 8-30 2080-9 2083-1 2-2 V¾20¼c&v½ ¾2-2x 20 ¾ 44

¼c½ ljkljh ok&;kpk osx @ fnolklkBh¼c½ ljkljh ok&;kpk osx @ fnolklkBh¼c½ ljkljh ok&;kpk osx @ fnolklkBh¼c½ ljkljh ok&;kpk osx @ fnolklkBh 2 1 twu

2 twu 8-30 8-30

2080-9 fdeh 2176-6 fdeh

&&& 96-0 V ¾ 96÷ 24 ¾ 4 kmph

3333---- ckIihHkou ik= & ckIihHkou ik= & ckIihHkou ik= & ckIihHkou ik= & ckIihHkoukpk osx ekst.;klkBh vksiu iWu ckIihHkou ik=kpk mi;ksx djrkr- ckIihHkoukpk osx rkieku] vknzZrk] ok&;kpk osx] lq;Zizdk’k ;koj voyacwu vlrks- izdkj & 1- ¶yksV iWu 2- ludsu iWu 3- vckÅ xzkÅaM iWu ojhy izdkjkiSdh ludsu iWupk d`f"ke/;s izkeq[;kus okij dsyk tkrks- ;kP;k lkg;kus fidkl ik.;

kph xjt vkf.k ik.kh ns.;kps osGki=d Bjfork ;srs-

4444---- itZU;keku & itZU;keku & itZU;keku & itZU;keku & itZU;ekidkpk mi;ksx ikÅl ekst.;klkBh dsyk tkrks- izdkj & 1- lk/ks itZU;kekid v- fleUl 5** lk/kk jsu xst c- ,Q vkj lh ¼Qk;xj jsuQkslZ ikWyhbZLVj½ 2- Lo;apfyr itZU;ekid v- osbZax xst c- fVIihax cdsV xst d- uWpjy lk;Qfuax ¶yksV jsu xst

5555---- rkiekih & rkiekih & rkiekih & rkiekih & rkiekihpk mi;ksx okrkoj.kkrhy rkieku ekst.;klkBh dsyk tkrks- R;kps [kkyhyizek.ks izdkj iMrkr- 1111---- mPpre rkiekih & mPpre rkiekih & mPpre rkiekih & mPpre rkiekih & ;k rkiekihe/;s ik&;kpk mi;ksx dsysyk vlrks- ;k rkiekihP;k lkg;kus vfr’k; rkieku ekstys tkrs- ;k rkiekihps oSf’k"V Eg.kts ,dnk dh] vfr mPp rkiekukph uksan >kyh dh R;ke/khy ikjk [kkyh mrjr ukgh- tjh rkieku deh >kys rjh ;k rkiekihP;k lkg;kus okpu 35ñ ls- rs $ 55ñ ls- i;Zar rkieku ekstrk ;srs- ;kP;k lkg;kus dehr deh 0-1ñ ls- i;Zar ?ksrk ;srs- 2222---- U;qU;re rkiekih & U;qU;re rkiekih & U;qU;re rkiekih & U;qU;re rkiekih & ;k rkiekihP;k lkg;kus gosrhy dehr deh rkieku ekstrk ;srs- ;k rkiekihl vYdksgksy fdaok fLijhV rkiekih Eg.krkr- ;k rkiekihP;k lkg;kus & 40ñ ls-$ 55ñ ls- i;Zar ?ksrk ;srs- 3333---- 'kq"dcYc rkiekih & 'kq"dcYc rkiekih & 'kq"dcYc rkiekih & 'kq"dcYc rkiekih & ;k rkiekihe/;s ik&;kpk mi;ksx djrkr- ;kP;k lkg;kus gosrhy 4 & 3** rs 4 & 6** maphi;Zar rkieku ekstrk ;srs- lkis{k vknzZrk] ckIinkc dk<.;klkBh 'kq"dckc o osVcYc rkiekihpk mi;ksx gksrks- ;kP;k lkg;kus & 35ñ ls- rs $ 55ñ ls- i;Zar rkieku ?ksrk ;srs- 4444---- osV cYc rkiekih & osV cYc rkiekih & osV cYc rkiekih & osV cYc rkiekih & ;kps dk;Z 'kq"dckc rkiekih izek.ksp vlwu ;kpk mi;ksx nofcanw o lkis{k vknzZrk dk<.;klkBh gksrks-

6666---- vknzZrk ekih & vknzZrk ekih & vknzZrk ekih & vknzZrk ekih & gose/khy vknzZRkk ekst.;klkBh gk;xzksfeVjpk mi;ksx djrkr ;ke/;s R;kps nksu

izdkj iMrkr-

1- 'kq"dcYc 2- osVcYc gk;xzksfeVjpk

7777---- ok;wHkkj ekih & ok;wHkkj ekih & ok;wHkkj ekih & ok;wHkkj ekih & okrkoj.kkrhy gospk nkc ekst.;klkBh ;k midj.kkpk mi;ksx dsyk tkrks- cWjksfeVjps [kkyhy izdkj vkgsr-

1- QWkVhZul cWjksfeVj 2- fdaok iWVuZ cWjksfeVj 3- vukWjkbZM cWjksfeVj Hkkjrh; gokeku foHkkxkr (IMD) fdaok iWVuZ cWjksfeVjpk ok;wHkkj ekst.;klkBh izkeq[;kus okij djrkr-

8888---- izdk’k rhozrk & izdk’k rhozrk & izdk’k rhozrk & izdk’k rhozrk & i`Fohoj HkkSfrd o tSfod izfdz;k ?kM.;klkBh lw;Zizdk’k gk izkFkfed mxe vkgs- d`f"ke/;s ok< o fodkl izfdz;k ;k izR;{k o vizR;{kfjrk lw;Z fdj.kkoj ¼izdk’k½ voyacwu vlrs- fid mRiknuke/;s izdk’k rhozrk izr izek.k osG o dkyko/kh gs ikp izeq[k ?kVd vkgs- lkSjÅ gh dkcksZndke/;s izdk’k la’kks/ku fdz;sOnkjs :ikarjhr gksr vlrs- izdkj & 1- bysDVªhd lu lkbZu jsdkWMZj ¼ekjfou VªkUlehVj½ 2- dWEicsy LVksdl lulkbZu jsdkWMZj

9999---- Lo;apyhr gokeku dsanz & Lo;apyhr gokeku dsanz & Lo;apyhr gokeku dsanz & Lo;apyhr gokeku dsanz &

izkR;f{kd 10 % 'ksrh O;olk;klkBh ykx.kkjh i=ds o jftLVj ;kr izR;{k izkR;f{kd 10 % 'ksrh O;olk;klkBh ykx.kkjh i=ds o jftLVj ;kr izR;{k izkR;f{kd 10 % 'ksrh O;olk;klkBh ykx.kkjh i=ds o jftLVj ;kr izR;{k izkR;f{kd 10 % 'ksrh O;olk;klkBh ykx.kkjh i=ds o jftLVj ;kr izR;{k ekekekekfgrh Hkj.ksfgrh Hkj.ksfgrh Hkj.ksfgrh Hkj.ks----

&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&

mnns’k &mnns’k &mnns’k &mnns’k & 'ksrhe/kwu tkLrhr tkLr uQk feGfo.;klkBh miyC/k vlysyh tehu] Je] HkkaMoy o la?kVu ;kapk rkaf=d KkukP;k vk/kkjs larqyhr okij dj.ks] 'ksrhpk lfoLrj fg’kksc Bsowu R;kapk O;oLFkkiukr okij dk<.ks-

1111---- gtsjh i=d%&gtsjh i=d%&gtsjh i=d%&gtsjh i=d%& 'ksrhP;k dkeklkBh dkgh dk;eps o cjsp’ks gaxkeh etwj jkstankjhoj okjaokj ykokos ykxrkr- v’kkosGh R;kaph jkstph gtsjh ekaM.ks vko’;d vkgs- gh gtsjh ldkGh dkekP;k lq:okrhl ekaMkoh o iqUgk ,dnk nqikjP;k lqekjkl loZ etwj dkekoj gtj vkgsr dh ukghr ;kph rikl.kh djkoh- ;k loZ etqjkauk ixkjkiksVh jkst fdaok ojps oj mpy |koh ykxrs- Eg.kwu gtsjhpk o mpyhpk vlk ,d= ri’khy [kkyhy i/nrhus BsoY;kl vkBoM;k v[ksj vxj efgukv[ksj izR;sd etwj fdrh fnol gtj gksrk R;kyk mpy tkowu ixkjiksVh fdrh iSls |ko;kps vxj R;kp vaxkoj fdrh iSls vkgsr ;kph Li"V dYiuk ;srs- vkBoMk &&&&&& rs &&&&&& efguk &&&&&& lu &&&&&&

rkj[kkrkj[kkrkj[kkrkj[kk etqjkaps etqjkaps etqjkaps etqjkaps ukaoukaoukaoukao

1111 2222 3333 4444 5555 6666

,danj ,danj ,danj ,danj gtj gtj gtj gtj fnolfnolfnolfnol

jkst jkst jkst jkst njnjnjnj

,danj,danj,danj,danj etqjhetqjhetqjhetqjh

,danj,danj,danj,danj mpympympympy

ckdh ckdh ckdh ckdh ns.kns.kns.kns.k

v gtsjh mpy

c gtsjh mpy

d gtsjh mpy

2222---- jkstP;k dkekps ri’khyi=d ¼nSuafnuh½%& jkstP;k dkekps ri’khyi=d ¼nSuafnuh½%& jkstP;k dkekps ri’khyi=d ¼nSuafnuh½%& jkstP;k dkekps ri’khyi=d ¼nSuafnuh½%& 'ksrhr osGsoj dke gks.;kyk vR;ar egRo vkgs-

R;kn`"Vhus njjkst fdrh dke >kys rs vko’; igkos o R;kapk ri’khy [kkyhyizek.ks Bsokok- Eg.kts dks.kR;k fidkP;k ckcrhr dks.kR;kfno’kh dk; dke dsys rlsp jkstankjhojhy o dk;e etqj dks.krs dke dfjr vkgs ;kph ekfgrh feGrs- rkjh[k &&&&&&& okj &&&&&&&

etqjetqjetqjetqj 'ksrkps uko fdaok 'ksrkps uko fdaok 'ksrkps uko fdaok 'ksrkps uko fdaok loZs uacjloZs uacjloZs uacjloZs uacj

{ks= {ks= {ks= {ks= ihdihdihdihd dkekps dkekps dkekps dkekps Lo:iLo:iLo:iLo:i L=hL=hL=hL=h iq:"kiq:"kiq:"kiq:"k cSycSycSycSy

'ksjk'ksjk'ksjk'ksjk

3 3 3 3---- e’kkxr i=d %& e’kkxr i=d %& e’kkxr i=d %& e’kkxr i=d %& gs i=d izR;sd fidklkBh o IykWVlkBh osxosxGs Bsokos- gs i=d [kkyhyizek.ks r;kj djkos o nSuafnu dkekph uksan djkoh-

etqjhetqjhetqjhetqjh ykxysys lkfgR; ch] [krs] vkS"k/ks] ykxysys lkfgR; ch] [krs] vkS"k/ks] ykxysys lkfgR; ch] [krs] vkS"k/ks] ykxysys lkfgR; ch] [krs] vkS"k/ks]

ik.khiVV~h] ba/ku oxSjsik.khiVV~h] ba/ku oxSjsik.khiVV~h] ba/ku oxSjsik.khiVV~h] ba/ku oxSjs---- dkekph dkekph dkekph dkekph rkjh[krkjh[krkjh[krkjh[k

dkekpk dkekpk dkekpk dkekpk ri’khyri’khyri’khyri’khy

L=hL=hL=hL=h iq:"kiq:"kiq:"kiq:"k cSycSycSycSy vkStkjsvkStkjsvkStkjsvkStkjs

,dq.k,dq.k,dq.k,dq.k

4444---- mRiknd i=d%& mRiknd i=d%& mRiknd i=d%& mRiknd i=d%& ;k i=dkr fidkiklwu feGkysY;k fg’kksc Bsoyk tkrks- loZ mRiUukpk fg’kksc BsoY;kl dks.krs ihd fdrh izek.krk Qk;ns’khj vkgs gs letwu ;sbZy o R;ko:u 'ksrh tkLr Qk;|kph gks.;klkBh dks.kR;k fidkps {ks= ok<okos vxj deh djkos gs Bjfork ;sbZy- gs i=d [kkyhy izek.ks r;kj djrkr- IykWV IykWV IykWV IykWV uacjuacjuacjuacj

fidfidfidfid {ks={ks={ks={ks= ok.kok.kok.kok.k mRiUumRiUumRiUumRiUu ,dq.k ,dq.k ,dq.k ,dq.k fdaerfdaerfdaerfdaer

fidkps mRiUu fdrh tkLr fidkps mRiUu fdrh tkLr fidkps mRiUu fdrh tkLr fidkps mRiUu fdrh tkLr vkys vlY;kl dkj.ksvkys vlY;kl dkj.ksvkys vlY;kl dkj.ksvkys vlY;kl dkj.ks

eq[; mRiUueq[; mRiUueq[; mRiUueq[; mRiUu nq̧ ;e mRiUunq̧ ;e mRiUunq̧ ;e mRiUunq̧ ;e mRiUu fDoaVyfDoaVyfDoaVyfDoaVy fdaerfdaerfdaerfdaer fDoaVyfDoaVyfDoaVyfDoaVy fdaerfdaerfdaerfdaer