Page 1
PertsonartekoPertsonarteko hizkuntzahizkuntzaerabilerarenerabileraren gainekogaineko eskuesku hartzehartze
psikologikoapsikologikoa
Ferran Ferran SuaySuay i i LermaLerma
Societat Valenciana de PsicologiaSocietat Valenciana de Psicologia
Universitat de ValUniversitat de Valèènciancia
Page 2
►►HizkuntzaHizkuntza bat bat bizibizi ahalahal da da gramatikagramatikabatubatu barikbarik, , legelege aitorpenaitorpen barikbarik eta eta presentziapresentzia publikopubliko barikbarik. Baina . Baina ezinezin da da bizibizi hiztunhiztun barikbarik. . EdoEdo behinbehin eta eta berrizberrizbeharrikbeharrik izanizan barikbarik gaztelaniaragaztelaniara igarotzenigarotzendirelakodirelako hizkuntzahizkuntza horihori erabiltzenerabiltzen ezezdutenduten hiztunekinhiztunekin. .
Joan Joan TudelaTudela (AVUI, 06/06/06)(AVUI, 06/06/06)
Page 3
3
Hizkuntza hautua
A hizkunt.
errefortzua zigorrak
Positib. Negatib. ZuzenaErantzunkostua
B hizkunt.
errefortzua zigorrak
Positib. Negatib. ZuzenaErantzunkostua
Page 4
4
Probabilitatea = f (Erref/Zig)
ERREFORTZUAK
►Helburuak lortzeadenbora galtzeke
► Arreta lortzea
►Onartua izatea
► Anonimatuari eustea
►Ulertuko zaituztelajakitea
ZIGORRAKZIGORRAK
►► EndredoakEndredoak sortzekosortzekoarriskuaarriskua
►► DenboraDenbora eta energia eta energia kostuakostua
►► AzalpenakAzalpenak eskatzeaeskatzea
►► KonnotazioKonnotazio politikoapolitikoa
►► TratuTratu txarratxarra jasotzekojasotzekoarriskuaarriskua
Page 5
5
Euskal hiztunenEuskal hiztunenhizkuntzahizkuntza--jokaerakjokaerak
SUMISIOASUMISIOA
Leialtasuna minimoaLeialtasuna minimoa
LEIALTASUN AHULALEIALTASUN AHULA
ASERTIBITATEAASERTIBITATEA
HIZKUNTZA
SUMISIOA
UKO EGITEAUKO EGITEA
Page 6
HizkuntzaHizkuntza sumisioasumisioa
►►SolaskidearenSolaskidearen hizkuntzarahizkuntzara
((dominatzaileradominatzailera) ) sistematikokisistematikoki
aldatzeaaldatzea
�� BetiBeti euskaldunakeuskaldunak �� ezez da da kortesiakortesia
�� SistematikokiSistematikoki �� ezez da da aukeraaukera librealibrea
Page 7
NorkNork praktikatzenpraktikatzen dudu hizkuntzahizkuntzasumisioasumisioa??
►►HonelakoHonelako euskaldunekeuskaldunek
�� EdozeinEdozein klaseklase sozialsozial etaeta kulturkultur mailatakoekmailatakoek
�� EdozeinEdozein joerajoera politikopolitiko edoedo ideologietakoekideologietakoek
�� ““HizkuntzaHizkuntza kontzientziakontzientzia”” mailamaila guztietakoekguztietakoek
�� NornahirekinNornahirekin ((lehenlehen hizkuntzahizkuntza gaztelaniagaztelania
dutenekindutenekin, , bestebeste hizkuntzahizkuntza batzuetakobatzuetako
hiztunekinhiztunekin, , bestebeste euskalduneuskaldun batzuekinbatzuekin....)....)
�������� ETBETB--2 2 ereduaeredua
Page 8
8
EuskararenEuskararen ingurukoinguruko berezitasunakberezitasunak
►► DistantziaDistantzia linguistikoalinguistikoa: :
�� ZailtasunarenZailtasunaren mitoamitoa
�� UlertezintasunUlertezintasun osoarenosoaren mitoamitoa
►► KaixoKaixo eta eta aguragur eta eta folklorekeriafolklorekeria instituzionalainstituzionala
►► GurasoGuraso eta eta semeseme--alabenalaben arteanartean, baina , baina ezez gurasoengurasoenarteanartean
►► EuskaldunenEuskaldunen arteanartean gaztelaniaragaztelaniara aldatzeaaldatzea
�� ElebakarrenElebakarren aurreanaurrean
�� GaiakGaiak??
�� ErdarakadakErdarakadak / / euskaeuskaññolaola
Page 9
NolaNola ikasiikasi dugudugu jokabidejokabidehorihori??
PertsonenPertsonen oinarrizkooinarrizko ikaskuntzaikaskuntza mekanismoakmekanismoak: :
ErrefortzuaErrefortzua / / ZigorraZigorra/ / BabesgabetasunaBabesgabetasuna/ /
ModelatzeaModelatzea
Page 10
ZigorraZigorra ⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒SaihesteaSaihestea
ErrefortzuaErrefortzua ⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒⇒ErrepikatzeaErrepikatzea
• Zuzena: abertsiozko estimulo kontingentea
• Erantzun kostua: eskuragarri den errefortzu baten deuseztatze kontingentea
• Positiboa: estimulo atsegingarri kontingentea
• Negatiboa: zigor baten deuseztatze kontingentea
Page 11
GaztelaniaGaztelania indartzeaindartzea
►► ErrefortzuErrefortzu positiboapositiboa
�� HistorianHistorian
�� Gaur Gaur egunegun
►► ErrefortzuErrefortzu negatiboanegatiboa
�� AnonimatoariAnonimatoari eusteaeustea
�� HizkuntzaHizkuntza ““neutroaneutroa””
�� KomunikatzekoKomunikatzeko zailtasunakzailtasunak saihesteasaihestea
Page 12
EuskaraEuskara zigortzeazigortzea
►►HistorianHistorian
► ''Nunca fue la nuestra, lengua de imposición, sino de encuentro; a nadie se le obligó nunca a hablar en castellano: fueron los pueblos más diversos quienes hicieron suyo por voluntad libérrima, el idioma de Cervantes''
Juan Carlos I (2001)
Page 13
Gaur Gaur egungoegungo zigorrakzigorrak
itxia
intsolidarioa
baserritarra
edukazio
txarrekoa
antigualekoa
erradikala
intolerantea
....
••LegeakLegeak
••KomunikatzekoKomunikatzeko zailtasunakzailtasunak
••KonnotazioKonnotazio politikoapolitikoa
••GatazkaGatazka�� nekeanekea
••DeserosotasunaDeserosotasuna= =
erantzunerantzun kostuakostua
Page 14
14
Babesgabetasun ikasia
Learned helplessnessOvermier i Seligman (1967)
Page 15
15
Babesgabetasun ikasiaren eraginaanimalietan
Deskarga saihesten ikasten
duten animalien %a
NORMALA BABESGABEA
Weiss et al., 1975
Page 16
16
Pertsonetako eraginak
• Motibazioa jaistea (Cowling, 2006)
• Autoestima txikia (Weems i Silverman, 2006)
• Gaitasun txikiagoa kontrola antzemateko
(Maldonado, 2002), eta arazoak konpontzeko (Gonzalez,
Goeppinger i Lorig, 1990)
• Memoria gorabeherak (Kim, Song i Kosten, 2006)
• Depresioa (Sloman, Farvolden, Gilbert i Price, 2006)
• Sumisioa, mendekotasuna (Kao, Nagata i Peterson, 1997)
Page 17
1717
BehaketaBehaketa bidezkobidezkoikasketaikasketa
Page 18
ImitazioaImitazioa
Page 19
HizkuntzaHizkuntza jokabidejokabide sumisoasumisoa modelatzeamodelatzea
Page 20
HIZKUNTZA KONTZIENTZIA ETA HIZKUNTZA KONTZIENTZIA ETA BABESGABETASUNABABESGABETASUNA
HIZKUNTZA INTERAKZIOKO
EGOERA
GAZTELANIAZ EGITEA
Ordezkatzea bultzatu
Kontzientzia txarra
KATALANEZ EGITEA
Estresantea da
Aurkariak sortzen ditu
Gaia aldarazten du (hizkuntza)
Konnotazio politikoa
Gatazka sortzen du ����nekea
PRESIOSOZIALA
DESERO
SOTASUN
A
DESERO
SOTASUN
A
DESERO
SOTASUN
A
DESERO
SOTASUN
A
Page 21
21
GutxitutakoGutxitutako hizkuntzahizkuntza batekobatekohiztunenhiztunen babesgabetasunababesgabetasuna
►► EzEz dagodago jokabidejokabide ezikezik
►► EzEz dagodago hizkuntzahizkuntza hautuhautu neutrorikneutrorik: :
euskaldundueuskaldundu edoedo erdaldunduerdaldundu egitenegiten dugudugu
�������� EzEz dagodago gustukogustuko hauturikhauturik (zigorzigor
bikoitzabikoitza))
Page 22
22
ErrefortzuaErrefortzua eta eta zigorrazigorra pertsonetanpertsonetan
►► ErrefortzuakErrefortzuak eta eta zigorrakzigorrak: : baldintzatubaldintzatu
gabeakgabeak eta eta baldintzatuakbaldintzatuak
►►GarunGarun garatugaratu baten baten pisupisu espezifikoaespezifikoa::
�� FaktoreFaktore kognitiboakkognitiboak kontingentzienkontingentzien eraginareneraginaren
modulatzailemodulatzaile gisagisa
Page 23
HizkuntzaHizkuntza sumisioasumisioa saihestusaihestuedoedo murriztumurriztu ahalahal da?da?
Page 24
ZerZer falta falta dugudugu normaltasunanormaltasuna lortzekolortzeko??PlanteamenduPlanteamendu tradizionalatradizionala
HIZKUNTZA FIDELTASUNA
Hizkuntza dimisioa
Kontzientzia
Page 25
25
PlanteamenduPlanteamendu honenhonen arazoakarazoak
• Gizarte arazo bat dagoela
jakitea
•Nik egiten dudana
garrantzitsua dela jakitea
•Neure gaitasunak ezagutzea
1. Kontzientzia =
2. Hizkuntza kontzientzia izateak ez du esan nahisumisioa nola saihestu dakienik
Page 26
• Zer pentsatu
• Zer esan eta egin
•Nola sentitu
GureGure planteamenduaplanteamendua ((osagarriaosagarria))
HIZKUNTZA FIDELTASUNA
(katalanez egin nahi izatea)
KATALANAREN ERABILERA ERAGINKORRA
Kontzientzia
Page 27
2727
Aukerak
►Estimuluan eragitea:
► Modelatzea aldatzea
► Hizkuntza hautuari lotutako
kontingentziak aldatzea
►Erantzunean eragitea:
► Zigorraren eragina murriztea
► Errefortzuen eragina handitzea
Page 28
28
JokabideaJokabidea aztertzekoaztertzeko mailakmailak
NOLA SENTITU?
EMOZIOAK
ZER ESAN? ZER EGIN?
KOMUNIKAZIOA
ZER PENTSATU?PENTSAMENTUAK
Page 29
29
EstimuluanEstimuluan eragiteaeragitea::
ModelatzeaModelatzea aldatzeaaldatzea
►►BotereBotere publikoakpublikoak
►►HedabideakHedabideak
►►IdoloakIdoloak
►►PresentziazkoPresentziazko ereduakereduak::
�� GurasoakGurasoak
�� BesteBeste senidesenide batzukbatzuk
�� IrakasleakIrakasleak
�� IdoloIdolo lokalaklokalak
Page 30
30
EstimuluanEstimuluan eragiteaeragitea::
KontingentziakKontingentziak aldatzeaaldatzea
►►BotereBotere publikoakpublikoak
�� LegeakLegeak
�� OhiturakOhiturak ((ereduakereduak))
►►MasaMasa kritikoakritikoa
Page 31
31
ErantzuneanErantzunean eragiteaeragitea::
ZigorrarenZigorraren eraginaeragina murrizteamurriztea
►►GizarteGizarte sareasarea: : bakardadebakardade sentimentuasentimentuahautsihautsi
►►ProzesamenduProzesamendu kognitiboakognitiboa::
�� BaliabideBaliabide kognitiboakkognitiboak: : autozentratzeaautozentratzea, , helburuakhelburuak finkatzeafinkatzea......
�� KomunikazioKomunikazio baliabideakbaliabideak: : interakzioainterakzioakontrolatzeakontrolatzea, , deserosotasunadeserosotasuna murrizteamurriztea
�� BaliabideBaliabide fisiologikoakfisiologikoak: : aurreaurre hartzeahartzea, , emozioemozionegatiboennegatiboen kontrolakontrola
Page 32
32
ErantzuneanErantzunean eragiteaeragitea: :
ErrefortzuenErrefortzuen eraginaeragina handitzeahanditzea
►►GizarteGizarte sarteasartea: :
�� HelburuHelburu berberenberberen inguruaninguruan elkartzeaelkartzea... ...
►►BalorazioBalorazio kognitiboakognitiboa::
�� LortutakoLortutako helburuakhelburuak baloratzeabaloratzea
Page 33
HIZKUNTZA FIDELTASUNA
Hizkuntza dimisioa
Egin nahi
HIZKUNTZA ASERTIBITATEA
Egiten jakin
Page 34
3434
GureGure ekarpenaekarpena
Taller Taller d'Espaid'Espai LingLingüíüísticsticPersonal (TELP)Personal (TELP)
Page 35
35
HelburuakHelburuak
►► NorbanakoarenNorbanakoaren mailamaila::
�� KatalanezKatalanez egiteariegiteari lotutakolotutakodeserosotasunadeserosotasuna murrizteamurriztea..
�� HizkuntzaHizkuntza jokabidejokabide asertiboariasertiboari eskereskergusturagogusturago egoteaegotea..
�� BaliabideBaliabide gehiagogehiago sortzeasortzea..
••GizarteGizarte mailamaila: : hizkuntzahizkuntza jokabidekojokabideko eredueredu
berriakberriak finkatzeafinkatzea�� eragineragin espantsiboaespantsiboa..
Page 36
36
PuntuPuntu garrantzitsuakgarrantzitsuak
►► PopulazioPopulazio helburuahelburua: : katalanezkatalanez egitekoegiteko gogoagogoa dutenduten
hiztunakhiztunak ((hizkuntzahizkuntza kontzientziadunakkontzientziadunak).).
►► BesteBeste mailamaila batzuetanbatzuetan hizkuntzarenhizkuntzaren aldealde jardunjardun
beharrabeharra ezez du du zalantzanzalantzan jartzenjartzen..
►► HizkuntzaHizkuntza asertibitateaasertibitatea lortzekolortzeko progresibotasunaprogresibotasuna..
Page 37
37
50 50 edizioedizio
►► LehenaLehena: : AlboraigAlboraig (Pa(Paíís Valencis Valenciàà), 2003ko ), 2003ko azaroanazaroan
►► AzkenaAzkena: Universitat de Val: Universitat de Valèència, 2007ko ncia, 2007ko iraileanirailean
EgokitzapenakEgokitzapenak
�� FuntzionarioentzatFuntzionarioentzat: : jendaurrekojendaurreko arretarakoarretarako hizkuntzahizkuntza ohiturenohiturentailerratailerra (6 (6 orduordu).).
�� EuskarazEuskaraz: 3 : 3 edizioedizio EuskalEuskal HerrianHerrian + + formatzaileenformatzaileen formaziokoformaziokoikastaroikastaro bat (bat (EMUNEMUN).).
�� UnibertsitateUnibertsitate hedapenerakohedapenerako ikastaroaikastaroa (40 (40 orduordu))
�� HizkuntzaHizkuntza AholkularitzakoAholkularitzako MasterraMasterra (UV, 2 (UV, 2 kreditukreditu))
Page 38
AzkenAzken laburpenalaburpena
Page 39
EzEz dugudugu hauhau esanesan nahinahi izan...izan...
►► ... ... hizkuntzahizkuntza diskriminazioarendiskriminazioaren konponbidekonponbide
bakarrabakarra denikdenik norbanakoennorbanakoen jokabideajokabidea aldatzeaaldatzea..
►► ……norbanakoennorbanakoen jokabidejokabide batzukbatzuk aldatzeakaldatzeak
konpondukokonponduko duenikduenik euskaleuskal kulturarenkulturaren egoeraegoera
anormalizatuaanormalizatua..
►► ... ... azterketarenazterketaren mailamaila psikologikoapsikologikoa besteakbesteak bainobaino
garrantzitsuagoagarrantzitsuagoa edoedo emankorragoaemankorragoa denikdenik..
Page 40
HauxeHauxe esanesan dugudugu......►► ... ... mailamaila psikologikoanpsikologikoan ereere lanlan eginegin beharbehar deladela
pertsonenpertsonen jokabideakjokabideak aldatzenaldatzen..
►► ... ... banakakobanakako aukerekaukerek ezinbestekoezinbesteko gizartegizarte
aldaketakaldaketak eragiteneragiten laguntzenlaguntzen duteladutela..
►► ... ... pertsonapertsona batenbaten jokabideakjokabideak bestebeste askoreneanaskorenean
eragineragin dezakeeladezakeela ((eragineragin espantsiboaespantsiboa).).
►► ... ... denokdenok ikasikas dezakeguladezakegula hobetohobeto bizibizi izatenizaten
hizkuntzahizkuntza harremanakharremanak, , etaeta horrekhorrek katalanarenkatalanaren
gizartegizarte presentziapresentzia handituhanditu egingoegingo dueladuela..
Page 41
EskerrikEskerrik askoaskozuenzuen arretagatikarretagatik
GalderakGalderak, , oharrakoharrak etaeta kritikakkritikakongiongi etorrietorri