FEN BİLGİSİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ PORTFOLYO HAZIRLAMANIN ETKİLERİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ

Route Educational & Social Science JournalVolume 1(1), April 2014

THE VIEWS OF PRE-SERVICE SCIENCE TEACHERS ON THE EFFECTS OF PORTFOLIO APPLICATIONS

FEN BİLGİSİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ PORTFOLYO HAZIRLAMANIN ETKİLERİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ

Gülden AKDAĞ 1

Ayhan ÇİNİCİ2

Abuzer AKGÜN3

AbstractThe purpose of this study is to investigate the pre-servicescience teachers’ views on the portfolios that they prepared inScience Teaching Laboratory Application I course. In the study, specificcase study design was used. In this study, specific case studydesign was used. The study was conducted with 35 pre-servicescience teachers in their third year of science educationdepartment throughout seven weeks during 2012-2013 academicyears. This study lasted seven weeks in Science TeachingLaboratory Application I course. At the beginning of theimplementation process, the content of portfolios were describedto pre-service science teacher, the best portfolios formed bythe other pre-service science teacher were demonstrated and itwas argued that what should be in the content of the portfolios.We asked pre-service science teachers to prepare portfoliosabout units chosen by researchers in the 6-7-8th grade scienceeducation program after the learning of contents of portfolios.We asked pre-service science teachers to put worksheet, conceptmap, poster, stories, poems, caricature, experiment, studyassessment form, peer assessment form and studies reflectingthemselves into portfolios. Then each of preservice teacherasked to present the studies put into portfolios to describe andexplain why she or he put them into portfolios in about fifteenminutes. The data were collected by semi-structured interviewsto investigate the views of pre-service science teachers on the

1 Arş. Gör., Adıyaman Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Fen Bilgisi Eğitimi ABD., 2 Yrd. Doç. Dr., Adıyaman Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Fen Bilgisi Eğitimi ABD., [email protected] Doç. Dr., Adıyaman Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Fen Bilgisi EğitimiABD.,

Route Educational & Social Science Journal Volume 1(1), April 2014

mailto:[email protected]

Akdağ, G,. Çinici, A. ve Akgün, A. (2014). Fen Bilgisi ÖğretmenAdaylarının Portfolyo Uygulamalarına İlişkin Görüşleri

portfolios at the end of the implementation process. The datawere analysed inductively. Themes and sub-themes were formed andsupported by direct citation. As a result of research, it isfound that the pre-service teachers believe that preparingportfolios develops researcher skills, increase competencylinked with content knowledge; reveal that they didn’t even knowsome of the qualifications. Pre-service teachers stated thatthey would use portfolio when they assigned as a teacher. Keywords: Assessment- Evaluation, Portfolio, Science Teacher Education

ÖzetBu çalışmanın amacı, öğretmen adaylarının fen öğretimi lab.uygulamaları-1 dersi kapsamında hazırladıkları portfolyolarailişkin görüşlerini belirlemektir. Bu araştırma, betimsel birçalışma olup özel durum çalışması (case-study) yöntemikullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, 2012-2013 öğretimyılı güz döneminde fen bilgisi öğretmenliği bölümü 3. Sınıftaöğrenim gören 35 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Araştırma, fenöğretimi lab. uygulamaları-1 dersinde 7 hafta boyuncagerçekleştirilmiştir. Uygulama sürecinin başında öğretmenadaylarına portfolyoların içeriği anlatılmış, örnek portfolyolargösterilmiş ve içeriğinde neler olması gerektiğine ilişkintartışmalar gerçekleştirilmiştir. Portfolyo hazırlama sürecineilişkin içerik öğretmen adayları tarafından anlaşıldıktan sonraher bir öğretmen adayından araştırmacıların belirlediği 6-7-8fen ve teknoloji öğretim programında yer alan üniteler üzerindenbir portfolyo hazırlamaları istenmiştir. Portfolyolar içerisineüniteler ile ilgili çalışma yaprakları, kavram haritaları,poster, ünite özetleri, üniteye ilişkin slaytları, hikâyeler,şiirler, karikatürler, deney, üniteye ilişkin ölçme vedeğerlendirme teknikleri, öğrencinin fen bilgisi alanındaki özgeçmişi, her çalışma sonuna konulacak çalışma değerlendirmeformu, arkadaşlarının posterlerine ilişkin akran değerlendirmeformu ve kendilerini ve çalışmalarını yansıtacak özelçalışmalarını yerleştirmeleri istenmiştir. Her bir öğretmenadayı, 15 dakikalık süre zarfında portfolyolarına içerisinekoydukları çalışmaları tanıtmış ve dosya içerisine koymagerekçesini açıklamıştır. Ayrıca, kendi yazdıkları hikayeleri,şiirleri, bulmacaları ve posterleri sınıftaki diğer öğretmenadayları ile paylaşmışlardır. Bu uygulama sürecinin sonundaportfolyo hazırlamaya ilişkin öğretmen adaylarının görüşlerinibelirlemek amacıyla yarı- yapılandırılmış görüşme formlarıkullanılmıştır. Görüşme formlarında elde edilen nitel veriler,içerik analiz tekniğiyle analiz edilmiştir. Temalar ve alt


2

Akdağ, G,. Çinici, A. ve Akgün, A. (2014). Fen Bilgisi Öğretmen AdaylarınınPortfolyo Uygulamalarına İlişkin Görüşleri

temalar oluşturulmuş ve doğru alıntılarla desteklenmiştir.Araştırmanın sonucunda; portfolyo hazırlamanın öğretmenadaylarının araştırma yeteneklerini geliştirdiği, kendilerininbile bilmediği bazı özelliklerini ortaya çıkardığı, alanbilgilerine ilişkin yeterliliklerini artırdığı ve görevegeçtiklerinde öğrencilerine portfolyo hazırlatmayı planladıklarıbelirlenmiştir.Anahtar Kelimeler: Ölçme-Değerlendirme, Portfolyo, Fen Bilgisi Öğretmen Eğitimi

GİRİŞ

Her alanda hızlı ve köklü değişimlerin yaşandığı günümüzde,eğitim sistemlerinin temel unsurları olan öğrenci, öğretmen veprogramların da toplumun değişen ihtiyaçlarına uyum sağlamasıkaçınılmaz bir gerekliliktir. Bu değişim sürecinde öğretmenlerbilgiyi aktaran temel kaynak olma konumundan, bilgiye ulaşmakonusunda rehberlik eden, öğrenmeyi kolaylaştıran, öğrenciyidüşünmeye sevk eden bir konuma geçmiştir. Öğrencilerin isebilgiyi sunulduğu şekliyle alması gereken yani ezberleyenyerine; bilgiye ulaşabilen, ulaştığı bilgiyi değerlendirebilen,doğruluğunu tartışabilen, eleştirel düşünme süreçlerinikullanabilen ve böylece kendilerine ait yeni bilgiler üretebilenbireyler olma yönünde değişim göstermeleri beklenmektedir(Bahçeci ve Kuru, 2008). Sonuç olarak günümüzde, bilgiye veöğrenme sürecine bakışta yapılandırıcı yaklaşım lehinde birparadigma değişimi söz konusu olmuştur (Köseoğlu ve Tümay,2013).Yapılandırıcı kurama göre birey, zihninde bilgiyle ilgilianlam oluşturmaya ve oluşturduğu anlamı kendisine mal etmeyeçalışır. Yani, bilgi sunulduğu biçimiyle değil kişinin zihnindekendi oluşturduğu biçimiyle yapılandırılır. Sonuç olarakyapılandırıcı kurama göre öğrenilecek içerikle ilgili zihinselyapılandırmalar, bireyin bizzat kendisi tarafından aktif birşekilde gerçekleştirilir (Kaptan ve Korkmaz, 2000).Ülkemizde Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından 2000’lerinbaşlarından itibaren bu hızlı değişime ayak uydurabilmek veçağın gerektirdiği insan gücünü yetiştirebilmek amacıyla eğitimsisteminde köklü bir değişime gidilmiştir. Böylece,ilköğretimden yükseköğretime kadar eğitimin bütün basamaklarındahissedilen bu değişim uzak hedeflerden kazanımlara, eğitim-öğretim durumlarından ölçme değerlendirme süreçlerine kadaryapılandırıcı değerler dizisi çerçevesinde bir yenilenmeyiberaberinde getirmiştir (Ersoy, 2006). Yapılandırıcı öğrenme kuramı doğrultusunda gerçekleşen budeğişim ölçme-değerlendirme yaklaşımlarında da gelenekseldeğerlendirmeden bireysel ve grup performansına dayalı çokludeğerlendirme imkânı sunan alternatif yaklaşımlara doğru


3


kaymaktadır (Shackelford, 1996; Wolf, 1996). Bu yaklaşımlaröğrenme süreçlerinin bütüncül bir şekilde değerlendirilmesinisağlamakta ve öğrenene herhangi bir konu hakkında bilgi sahibiolmanın yanında, onu farklı ortamlarda ve farklı durumlardakullanma imkânı sunmaktadır. Bu açıdan bakıldığında sadeceklasik yöntemlerle yürütülen ölçme ve değerlendirmefaaliyetleri, öğrencilerin bilgiyi farklı alanlara uygulamalarıve öğrendiklerinden yeni ürünler oluşturmaları noktasındayetersiz kalacaktır (Karadağ ve Öney, 2006).Son zamanlarda öğrencilerin öğretim aşamasında bireysel ya dagrup halinde göstermiş oldukları performansı değerlendirmeyefırsat sağlayan yapılandırıcı yaklaşıma dayalı çağdaştekniklerden birisi de “bireysel gelişim dosyası” (portfolioassessment) uygulamalarıdır (Wolf, 1999; Kan, 2007; Kaptan veKorkmaz, 2000; Öncü, 2009). Gelişim dosyaları, bir ya da birçokalanda öğrencilerin öğrenme sürecindeki başarılarını,gelişmelerini ve çabalarını gösteren çalışmalarının amaçlıolarak toplandığı dosyalar olarak tanımlanmaktadır (Ersoy,2006). Bu süreçte öğrenciler, ürünler oluşturma ya da toplama,bunlar arasından dosyaya koyacaklarını seçme ve yansıtmalarınıyaparken bilgiler arasında bağlantılar kurma fırsatı yakalamaktabu ise eleştirel düşünme becerilerinin gelişmesine katkısağlamaktadır. Dolayısıyla, gelişim dosyası hazırlama,öğrenciler için aynı zamanda bir öğrenme süreci olarak dagörülmektedir (Dutt-Doner ve Personett, 1997). Portfolyo çalışmaları Ediger (1996) tarafından; öğrencilerindinamik, belirli hedefler doğrultusunda yürüttüğü sistematikçalışmaların bir derlemesi ve öğrencinin bireysel ya da grupiçindeki çabalarını, ilerlemelerini ve performansını ortayakoyan çalışmaların tümü şeklinde tanımlanmaktadır. Shackelford(1996) ise, portfolyo hazırlama sürecinin etkili ve dinamik birdeğerlendirme yapmaya hizmet ettiğini, öğrencinin belirli biralana duyduğu ilgi ve yeteneğini yansıtan ve ayrıca gelişim vebaşarısını ortaya koyan materyallerin anlamlı bir koleksiyonuolduğunu vurgulamaktadır. Kan (2007)’da benzer olarak bu süreçsayesinde öğrencilerin kendi kişisel görüş, değer veinançlarını, beceri ve yeteneklerini, kendi amaç ve sezgilerihakkındaki ifadelerini formüle ederek yansıtabildiklerinibelirtmiştir. Bundan dolayı öğrenciler, öğrenme ve değerlendirmesürecinde daha çok rol oynadıklarını hissederler. Owings veFollo (1992)’ya göre portfolyo, öğrencilerin kendi güçlü vezayıf yönlerini fark etmelerine ve böylece başarı vebaşarısızlıklarını performanslarıyla ilişkilendirebilmelerineimkân sağlamaktadır. Öğrencinin güçlü yanlarının ortaya


4


çıkarılması ise öz-yeterlik algısının yükseltilmesinisağlanacaktır (Adams ve Hamm, 1992).Son yıllarda portfolyoların öğretmen yetiştirme programlarındada sıklıkla kullanıldığı söylenebilir. Literatürde öğretmenadaylarıyla yapılan birçok çalışma, portfolyo sürecinin öğretmenadaylarının; öğretmenliğe ilişkin rolleri, öğretim ilke, yöntemve tekniklerini, öğrenme kuramlarını daha iyi anlamalarına,mesleki gelişimleriyle ilgili farkındalıklarının artmasına veböylece yetersiz oldukları yönleri fark etmelerine vegeliştirmelerine katkı sağladığını ortaya koymuştur (Anderson,2005; Williams vd., 2003; Zeichner ve Wray, 2001). Ayrıcaportfolyo değerlendirme yaklaşımının öğretmen adaylarının sınavkaygısını azalttığı, alana ilişkin tutum ve çalışmadavranışlarını olumlu yönde etkilediği ve mesleki yaşamlarındagüvenli bir kaynak olarak kullanabildikleri şeklinde sonuçlarrapor edilmiştir (Bahçeci, 2009; Campbell vd., 2000; Yancey veWeiser, 1997). Bütün bunların yanında portfolyo değerlendirmeninöğretmen adaylarının öğrenmeye ilişkin motivasyonlarınıarttırdığı, öz-güven ve öz-yeterlik algılarını geliştirdiği,problem çözme ve araştırma becerilerinin gelişmesine katkısağladığı şeklinde araştırma bulgularına da rastlanmaktadır(Bahçeci ve Kuru, 2008; Dutt-Doner ve Personett, 1997; Ersoy,2006). Portfolyonun öğretmen adaylarına etkisine ilişkinyapılan çalışmaları bulguları doğrultusunda yükseköğretimkurumlarında çalışan öğretim elemanlarının portfolyolarhazırlatırken içeriklerine doğru karar vermesi ve öğretmenadaylarının hangi mesleki becerilerini hangi çalışmalarlageliştireceğini bilmesi gerekmektedir. Bu gerekçeden hareketleyürütülecek çalışmada “Fen Öğretimi Lab. Uygulamaları-I” dersikapsamında öğretmen adaylarına zengin içerikli portfolyolarhazırlatılmış ve her bir ürünü hazırlama sürecine ve etkisineilişkin öğrenci görüşleri belirlenmeye çalışılmıştır.Bu amaç doğrultusunda şu sorulara cevap aranmıştır:1) Öğretmen adaylarının portfolyolarına koydukları çalışmalarailişkin görüşleri nelerdir?2) Öğretmen adaylarının portfolyo hazırlamanın avantajlarınailişkin görüşleri nelerdir?3) Öğretmen adaylarının portfolyo hazırlarken mesleki açıdanfark ettikleri zayıf ve güçlü yönleri nelerdir?4)Öğretmen adaylarının portfolyo hazırlama sürecindekarşılaştıkları zorluklara ilişkin görüşleri nelerdir?5) Öğretmen adaylarının portfolyo hazırlamanın yaratıcılıkgelişimi üzerindeki etkisine ilişkin görüşleri nelerdir?


5


6) Öğretmen adaylarının portfolyo hazırlamaya ilişkin tutumlarınasıldır?

YÖNTEMAraştırmanın ModeliAraştırmada, özel durum çalışması (case-study) yöntemikullanılmıştır. Özel durum çalışmaları tek bir durumdanderinlemesine ve yoğun bulgular elde etme imkanısağlayabilmektedir. Böylece, sınırlı bir sistemin birbiriylebağlantılı parçalarının katılımcı gözlem, derinlemesinegörüşmeler ve dokümanlar yoluyla ayrıntılı ve boylamsal olarakincelenmesine fırsat tanımaktadır (Glesne, 2011).Araştırmanın Çalışma GrubuAraştırmanın çalışma grubunu, 2012-2013 öğretim yılı güzdöneminde Fen Bilgisi Öğretmenliği 3. sınıfında öğrenim gören 37öğretmen adayı oluşturmaktadır. Araştırma, Fen BilgisiÖğretmenliği lisans programının 5. yarıyılında yer alan FenÖğretimi Lab. Uygulamaları-I dersi kapsamında yürütülmüştür.

Araştırmanın Uygulama SüreciAraştırmanın uygulama aşamasında 7 hafta boyunca MEB (2006)’intavsiye ettiği portfolyo hazırlama süreci takip edilmiştir.Bunlar; Hedefleri belirleme, Portfolyo Düşüncesini SınıfaTanıtma, Portfolyonun İçeriğini Açıklama, Ürün Seçki DosyasıSunumu İçin Açık ve Ayrıntılı Bir Rehber Verme, Diğer İlgilileride Konu Hakkında Bilgilendirme, Performans ÖdevleriniYapılandırma, olarak sıralanabilir. Uygulama sürecinin başındaöğretmen adaylarına portfolyoların içeriği anlatılmış, örnekportfolyolar gösterilmiş ve içeriğinde neler olması gerektiğineilişkin tartışmalar gerçekleştirilmiştir. Portfolyo hazırlamasürecine ilişkin içerik, öğretmen adayları tarafındananlaşıldıktan sonra her bir öğretmen adayından araştırmacılarınbelirlediği 6-7-8 fen ve teknoloji öğretim programında yer alanüniteler üzerinden portfolyo dosyası oluşturmaları istenmiştir.Portfolyolarda yer alacak çalışmaların seçiminde öğretmenadayının farklı boyutlardaki becerilerini ve süreç içindekigelişimlerini yansıtabilecek türden çalışmalar olmasına özengösterilmiştir Ayrıca portfolyolarda bulunan her çalışmanınardından öğretmen adaylarının o çalışmaya ilişkin özdeğerlendirme yapmalarına imkan sağlayan bir değerlendirme formusunulmuş ve doldurmaları istenmiştir. Portfolyolar içerisine;ünitelerle ilgili çalışma yaprakları, kavram haritaları,


6


posterler, ünite özetleri, üniteye ilişkin slaytları, hikâyeler,şiirler, karikatürler, deneyler, üniteye ilişkin ölçme vedeğerlendirme teknikleri, öğrencinin fen bilgisi alanındaki özgeçmişi, her çalışma sonuna konulacak çalışma değerlendirmeformu, arkadaşlarının posterlerine ilişkin akran değerlendirmeformu ve kendilerini ve çalışmalarını yansıtacak özelçalışmalarını yerleştirmeleri istenmiştir. Uygulama süresinceöğretmen adaylarının hazırladıkları ürünler belli aralıklarlaaraştırmacılar tarafından kontrol edilmiş ve yaşadıkları her birproblem için çözüm önerileri sunulmuştur. Portfolyo dosyalarıtamamlandıktan sonra her bir öğretmen adayından, 15 dakikalıksüre zarfında portfolyolarında yer alan ürünleri tanıtmaları veçalışmalarını dosya içerisine koyma gerekçesini açıklamalarıistenmiştir. Araştırmanın Veri Toplama AraçlarıBu uygulama sürecinin sonunda portfolyo hazırlamaya ilişkinöğretmen adaylarının görüşlerini belirlemek amacıyla görüşmetekniği kullanılmıştır. Görüşme tekniği, kişilerin deneyim,tutum, düşünce, niyet, yorum, zihinsel algı ve tepkileri gibigözlenemeyen durumları için önceden belirlenmiş ve ciddi biramaç için yapılan, soru sorma ve yanıtlama tarzına dayalı nitelbir veri toplama aracı olarak tanımlanmaktadır (Karasar, 2004;Yıldırım ve Şimşek, 2008). Görüşmeler genel olarakyapılandırılmış, yarı yapılandırılmış ve yapılandırılmamışgörüşmeler olmak üzere üçe ayrılır. Bu araştırmada, görüşmeninönceden hazırlanmış bir görüşme planına bağlı kalaraksürdürülmesi ve daha sistematik, karşılaştırılabilir bilgisunmasından dolayı yarı yapılandırılmış görüşme tekniğikullanılmıştır (Yıldırım ve Şimşek, 2008).

Yarı yapılandırılmış görüşme için araştırmacılar tarafından 4tema altında gruplandırılan 6 sorudan oluşan bir formkullanılmıştır. Oluşturulan soruların araştırmanın amacınauygunluğu ve anlaşılırlığı 2 alan eğitimi uzmanınındeğerlendirmesine sunulmuştur. Ayrıca, görüşmeler yapılmadanönce soruların anlaşılırlık durumunu belirlemek amacıyla 2öğretmen adayı ile ön görüşme gerçekleştirilmiştir. Her biröğretmen adayı ile yaklaşık 30-40 dk. süren görüşme yapılmıştır.Görüşmeler araştırmaya katılan katılımcıların izinleri alınarak,daha sonra yazılı metin haline dönüştürülmek üzere ses kayıtcihazı ile kaydedilmiştir.

Verilerin Analizi


7


Görüşmeden elde edilen veriler içerik analizine tabitutulmuştur. İçerik analizindeki temel amaç; toplanan verilerinbelli bir tema altında toplanması ve kavramsallaştırılmasıdır.Literatürde elde edilen kavramlar ve temalar benzerliklerinegöre mantıklı bir şekilde organize edilir, yorumlanır vesonuçlandırılır. Ayrıca, doğru alıntılarla temalar desteklenir(Yıldırım ve Şimşek, 2008).Bu araştırmada öncelikli olarak, nitel analiz aşamalarından biriolan görüşme kodlamaları oluşturulmuş ve bu kodların hangitemalar altında toplanacağına karar verilmiştir. Öğretmenadaylarının oluşturulan kodlara cevap verme frekansıbelirlenmiştir. Bu kod ve temalar ile öğretmen adaylarının 2.verdikleri yanıtların kod ve temalara dağılımına ilişkin yüzde-frekans tablosu düzenlenmiştir. Öğretmen adaylarının temalara vekodlara ilişkin cevap örnekleri doğrudan alıntılarladesteklenmiştir.

BULGULARBu bölümde, fen bilgisi öğretmen adaylarının portfolyouygulamalarına ilişkin görüşlerinden elde edilen verilereilişkin sonuçlar yer almıştır. Öğretmen adaylarıyla yapılangörüşmeler temalar ve görüşme kodları altında organizeedildikten sonra araştırmacılar tarafından yorumlanmış veliteratürde bulanan benzer sonuçlarla karşılaştırılmıştır.Öğretmen Adaylarının Portfolyolarına Koydukları Çalışmalara İlişkin GörüşlerineYönelik Bulgular

Öğretmen adaylarına portfolyolarına koydukları ürünlerden en çokhangisini hazırlarken keyif aldıkları sorulmuş ve cevaplarıdoğrultusunda 3 tema ve 5 görüşme kodu ile birlikte doğrudanalıntıları içine alan tablo 1 oluşturulmuştur. Tablo 1. Öğretmen Adaylarının Portfolyo Sürecinde Hazırlamaktan En Çok Zevk Aldığı Çalışmalar

NELERDEN ZEVK ALINDI?

TEMALARBireysel ürün oluşturma (n=24)

Öğretim ve öğrenme sürecini kolaylaştırma (n=10)

Öğretim ve öğrenme becerilerini geliştirme (n=11)

Çalışma yaprağı hazırlama (N=16)

-Kendi kendimize yeni ve güzel bir ürün ortaya koymak heyecan vericiydi ve hoşuma gitti.

-Alışılagelmiş ezber bilgiler sunmaktan farklı olması heyecanımı, öğrenme ve öğretme isteğimi kamçıladı.

-İçinde renkli resimler hikâye ve bulmacalar olduğu için öğrencinin nasıldikkatini çekebileceğime ilişkin fikirlerimi geliştirdi.-Öğrencilerin bilgi düzeylerini ve neleri


8


öğrenip öğrenmediklerini kolaylıkla anlamamı sağladı.

Şiir + Hikaye yazmak (N= 8)

-Hayal gücümü kullanarak bir ürün(şiir, hikâye) ortaya koymak (koyabildiğimi görmek) zevkliydi.-Hikâyeye kendimi yerleştirmek heyecan verici bir deneyimdi.

-Konuyu daha zevkli hale getirdi. Öğrenmesürecine farklı bir bakış açısı kattı.

-Konuya hakim olmamı (olduğumu fark etmemi) sağladı ve böylece öğrenciye nasıl sunacağım konusunda kaygımı azaltmama yardımcı oldu.

Bulmaca hazırlamak (N= 8)

- İlk defa hazırladım hazırlayabildiğimi görmek hoşuma gitti

-Oyun eğlence tarzında etkinlikler olduğu için zevk aldım

Karikatür hazırlamak (N=5)

-Resimleri kendi ellerimle yapıp boyamam hoşuma gitti.

Poster hazırlamak (N=2)

-Konuları somutlaştırıyor. Kolay anlaşılır hale getiriyor.

Elde edilen bulgulara göre, öğretmen adaylarının önemli birkısmının (N=16; %34) portfolyo sürecinde en çok çalışma yaprağıhazırlamaktan zevk aldıkları sonucuna ulaşılmıştır. Bu gruptakiöğretmen adaylarının gerekçeleri incelendiğinde, yazdıklarıcevapların 3 tema etrafında toplanabileceği belirlenmiştir.Bunlar: Bireysel ürün oluşturma, süreci (öğretimi, öğrenmeyi veölçme değerlendirmeyi) kolaylaştırma, süreç (öğretim, öğrenme veölçme değerlendirme) becerilerini geliştirme olaraksıralanabilir (Tablo 1). Özellikle çalışma yapraklarınıhazırlarken resimlerle uğraşmış olmaları, bilgisayar ortamındakendilerini yansıtacak kağıtları hazırlamaları ve alternatifölçme ve değerlendirme tekniklerini ilk kez çalışmalarınayansıtmış olmaları bu ürünün oluşumunda daha çok zevk almışolmalarını sağlamış olabilir. Deveci ve ark. (2006) yaptıklarıçalışmada, öğretmen adayları portfolyolarına koydukları ürünleriçerisinde en iyisini yapmak için uğraştıkları ürünün çalışmayaprakları olduğunu belirtmişler ve bunun gerekçesi olarak iseçalışma yapraklarını hazırlarken zevk almalarını ve eğlencelibulmalarını göstermişlerdir. Gerekçelerine ilişkin sonuçlararaştırmamız ile paralellik göstermiştir.


9


Diğer taraftan çalışma yaprağı dışındaki etkinlikleri zevklibulan öğretmen adayı sayısının, çalışma yaprağını seçenlerinyarısı kadar ya da çok daha az sayıda olduğu belirlenmiştir. Buetkinliklerin şiir-hikâye yazmak (N=8), bulmaca hazırlamak(N=8), karikatür hazırlamak (N=5) ve poster hazırlamak (N=2)gibi görsel ya da edebi sanat becerilerini daha çok gerektirenetkinlikler olması oldukça manidardır. Öğretmen adaylarınınmülakatın 5. maddesinde yer alan kendi zayıf (ve güçlü)yönlerine ilişkin soruya verdikleri cevaplar incelendiğinde busonucun gerekçesi daha iyi anlaşılmaktadır (Tablo 3). Öğretmenadayları, fen alan bilgisinde kendilerini nispeten daha yeterligörseler de bunu edebi bir dille yazma (şiir-hikâye) ya daçizimlerle (resim- karikatür) ifade etme konusunda kendileriniyetersiz görmektedirler. Bu yetersizlik algısıyla ilgili tablo3’te de sunulan şu alıntı durumu oldukça net bir şekilde ortayakoymaktadır: “Edebiyat yönüm zayıf sayısal fen yönüm güçlüdür.” Tüm bunedenlerden dolayı çalışmanın başlarında öğretmen adaylarınınyeni ve orijinal bir ürün ortaya koyma yani yaratıcılıknoktasında önemli ölçüde stres yaşadıkları belirlenmiştir (Tablo5). Dutt-Donar ve Personett (1997), Darling (2001) ve Deveci veark.,(2006) yaptıkları çalışmalarda öğretmen adaylarınınportfolyoları ilk kez hazırlamalarından dolayı ve kendilerineolan özgüven problemlerinden dolayı stres yaşadıklarını ifadeetmişlerdir. Bulmaca hazırlamaya ilişkin “İlk defa hazırladım. Hazırlayabildiğimi görmekhoşuma gitti” cümlesinde anlaşılacağı üzerine, öğretmen adaylarınınportfolyo hazırlama sürecinde bazı yeteneklerini varlığınıkeşfetmiştir. Bu bulgu Zou (2002) tarafından yürütülençalışmanın sonucu ile örtüşmektedir. Zou (2002) yaptığıaraştırmada portfolyo oluşturma sırasında öğrencilerin öz-yeterliliklerinin, yeteneklerini sergileme olanaklarının veöğrenme süreci konusunda farkındalıklarının arttığınıgözlemlemiştir Ayrıca, Uçak, Köse ve Karademir (2009) yaptıklarıçalışmalarda öğretmen adaylarının portfolyonun fen bilgisidersinde araştırma bilincini ve bireysel çalışma becerisinigeliştirdiğini, kalıcılığı artırdığını, kendilerinideğerlendirmelerine fırsat verdiğini ifade etmişlerdir.Öğretmen Adaylarının Portfolyo Sürecinin Avantajlarına İlişkin GörüşlerineYönelik Bulgular

Öğretmen adaylarına portfolyo hazırlama sürecinin kendilerineolan katkıları sorulmuş ve gelen cevaplar 4 tema toplanıpdoğrudan alıntılar ile desteklenmiştir (Tablo 2).Tablo 2.


10


Portfolyo hazırlama sürecinde yaptıkları çalışmaların kendilerine faydaları ve kaynakbulma süreciAraştırma yapmak

Kullanılan kaynaklar(N=20)

Alan Bilgisine etkisi (N=14)

Öğretim becerilerine etkisi (N=14)

Kaynak farkındalığına etkisi (N=6)

-Konuyu dahaiyikavramamı-konuyaderinlemesine ve detaylıolarak hakimolmamısağladı.

-Konuyu nasıl dahaeğlenceli-kalıcı-verimli halegetirebilirim diyekafa yordum.

-Yaratıcı etkinlikleryapabileceğimi farkettim.

-Konuları günlükyaşamla nasılilişkilendirebileceğimkonusundafarkındalığımıarttırdı.

-Başvurabileceğimkaynakların ne kadarçok (zengin) olduğunufark ettim.-Araştırmalarımdainterneti yoğun olarakkullanmam (şimdiyekadar daha çok eğlenceve zaman geçirmeamaçlı kullandığımiçin) eğitim amaçlıkullanımını daha iyifark etmemi sağladı.-Alanımla ilgili ilkdefa ulaştığım bazı(basılı ya daelektronik) kaynaklaralana (fenne) olanilgimi arttırdı.

-İnternetive basılıkaynakları(derskitapları,dergilervs.)kullandım.-Kütüphanedenyararlandım.-TanıdığımÖğretmenleresordum.

Tablo 2 incelendiğinde, öğretmen adaylarının, portfolyolarınıhazırlarken önemli ölçüde araştırmalar yaptıkları ve bu süreçteen çok elektronik kaynaklara en az ise hizmet içi öğretmenlerebaşvurdukları belirlenmiştir. Diğer taraftan, araştırma yapmanınkendilerine bazı katkıları olduğunu belirtmişlerdir.Kullandıkları ifadeler incelendiğinde bu katkıların alanbilgisine, öğretim becerilerine ve kaynak farkındalığına etkisiolmak üzere üç tema etrafında toplanabileceği belirlenmiştir(Tablo 2). Bunun yanında Tablo 2’de betimlenen söz konusubulgular Tablo 3’te özetlenen bulgularla da desteklenmektedir.Karakaya vd. (2012), yaptıkları çalışmada portfolyo oluşturmasürecinin öğretmen adaylarının hem teknolojik alanda (word, pdf,video dönüştürme, video çekme, sisteme yükleme, sistemdenindirme… vs) hem de pedagojik alanda olumlu katkısı olduğunutespit etmişlerdir. Portfolyo hazırlamanın, öğretmen adaylarınınhem alan bilgilerinin gelişimine hem öğretim becerileriningelişimine ve hem de teknolojiyi bu manada kullanmabecerilerinin gelişmesine katkı sağlaması, sürecin öğretmenadaylarının teknolojik pedagojik alan bilgilerinin gelişimineolan katkısı şeklinde yorumlanabilir.


11


Öğretmen Adaylarının Portfolyo Hazırlarken Mesleki Açıdan Fark Ettikleri Zayıf veGüçlü Yönlerine Yönelik Bulgular

Öğretmen adaylarının portfolyo hazırlama sürecinde meslekiaçıdan fark ettikleri zayıf ve güçlü yönlerine yönelik cevapları3 tema altında toplanmış ve doğrudan alıntıları ile aşağıdakitablo 3’te sunulmuştur.Tablo 3. Öğretmen adaylarının (mesleki açıdan) hissettikleri zayıf ve güçlü yönleri ve buyönlerine Portfolyo hazırlamanın etkisiZayıf yönler Güçlü yönler Mesleki becerilere ve

farkındalığa etkisi-Alan Bilgisi Eksikliği(N=6)-Deneyimsizlik (N=6)-Düzenli okuma ve yazmaalışkanlığı olmaması(N=11).-Yeni ve Yaratıcı fikirlerortaya koyamamak (N=4).-Yukarıdaki maddelerleilgili aşağıdaki öğrencicümlesi oldukça manidardır“Edebiyat yönüm zayıf sayısal fenyönüm güçlüdür.”

-Bulmacahazırlamak(N=3)-Üst düzeysoruhazırlamada(N=3)

-Alan bilgisi Gelişimi “Şimdiyekadar sınav odaklı olarakezberleme tarzı yüzeyselçalışmalar yapıyordum. Buçalışmada ise konularla ilgiliçok daha farklı ayrıntıları farkettim.” (N=8).-Zamanla uğraştıkça şiir vehikâye yazmakta yetenekliolduğumu gördüm (N=6).-Öğretim yöntem bilgisi vefarkındalığının gelişimi “Sadecealan bilgisinin öğretmenlikyapmak için yeterli olmadığınıfark ettim (N=3).” “Portfolyoile farklı etkinlikler yoluylakonunun daha detaylı veeğlenceli bir şekildeöğretilebileceğini fark ettim.”“Konuya göre etkinlik tasarlamabecerimin geliştiğinidüşünüyorum (N=3).”

Tablo 3’e göre başlangıçta alan bilgilerinin yetersiz olduğundanve portfolyo hazırlamayla ilgili deneyimsizliklerinden bahsedenöğretmen adayları, çalışma ilerledikçe alan bilgileriningeliştiğini ve dahası öğretmenlik becerilerinin sadece alanbilgisi ile de sınırlı olmadığını (yani yöntem bilgi vebecerilerinin de çok önemli olduğunu) fark ettiklerinibelirtmişlerdir. Ayrıca, daha önce kullanma gereği duymadıklarıiçin ortaya çıkmayan yeteneklerini keşfetmekten keyif


12


aldıklarını ifade etmişlerdir. Sonuç olarak, öğretmenadaylarının ilköğretim fen ve teknoloji dersi müfredatına uygunetkinlikler ve deneyler tasarlarken sadece “Ne” sorusuna değil“Nasıl” sorusuna da ciddi kafa yordukları ve öğretim sürecininyöntem ve teknik ayağının önemini fark ettikleri söylenebilir.Portfolyo üzerine çalışan araştırmacılar da (Beck, Livne, veBear, 2005; Hartmann, 2003; Klenowski, 2000; Lyons, 1998;Shulman, 1998 akt; Fieldler, Mullen ve Finnegan, 2009),portfolyonun öğretmen adaylarının öğretim becerilerinigeliştirici çok değerli bir araç olduğunu vurgulamışlardır.Fenwick ve Parsons (1999), portfolyonun özgün olarak öğrencininyetenek ve başarısını yansıttığını ve öğrencinin bilgileri ilebecerilerinin birleşimin sağladığını belirtmiştir. Öğretmen Adaylarının Portfolyo Hazırlamanın Yaratıcılık Gelişimine İlişkinGörüşlerine Yönelik Bulgular

Öğretmen adaylarına portfolyo sürecinin yaratıcılık gelişiminekatkısının olup olmadığı sorulmuş ve cevaplar 6 tema altındatoplanıp doğrudan alıntılarla desteklenmiştir (Tablo 4).

Tablo 4. Öğretmen adaylarının Portfolyo hazırlamanın yaratıcılık gelişimine etkisi EVET, (N=35)“Portfolyo hazırlarken öğrendiğim en güzel şey, insanın gayret ettiği zaman çok güzel şeylerin ortaya çıkarabileceğimi görmemdir. İnsanın yaratıcılık yönünü çok güzel bir şekilde geliştirmektedir.”Çalışma Yaprakları (N=16)

Bulmaca (N=16)

Hikâye-Şiir (N=9)

Alternatif ölçme ve değerlendirme tekniği (N=5)

Poster (N=4)

Karikatürler (N=3)

“Özellikleçalışma yapraklarını hazırlarkengüzel ve farlı bir şey hazırlamak için çok düşündüm veçok kaynak taradım.”

“En önemlisi bulmaca hazırlamakyaratıcılığımı ve özgüvenimiartırdı. Bulmaca hazırlamaksüperdi ama yorucuydu.”

“Hikâye-şiir yazarken kendimdenbir şeyler kattım. Hayal gücümü zorladım.”

“Evet sağlamıştır.Konuyla ilgili farklı alternatif ölçme ve değerlendirme tekniklerikullanarak etkinlikler hazırladım. Farklı kavram haritaları

“Yaratıcı çalışmalar yaptım. Ürünleri hazırlarkenkendi yaratıcılığımı kullandım. Yapılan çalışmalarabaktım ve daha iyi olması içinyaratıcılığ

“Karikatürler için konuşmalar hazırlarkenyeni şeylerbuldum ve karikatürleri renklendirmek için çokuğraştım.”


13


çizmeye çalıştım.”

ım kullanarak düzeltmeleryaptım”.

Öğretmen adaylarının büyük bir bölümü (N=35, % ) portfolyo içinyeni ve orijinal ürünler hazırlamanın yaratıcılık gelişimlerineönemli katkısı olduğunu belirtmiştir. Öğretmen adaylarınınkonuyla ilgili ifadelerinden bu ürünler arasında yaratıcılıkbecerilerinin gelişimine en çok çalışma yaprakları ve bulmacahazırlamanın katkısı olduğu sonucuna ulaşılmıştır (Tablo 4).Öğretmen adayları özellikle yeni ve orijinal ürünler oluşturmakiçin yoğun araştırmalar yaptıklarını ve hayal güçlerinizorladıklarını ifade etmişlerdir. Yukarıda da bahsedildiği gibi,öğretmen adayları başlangıçta alışageldikleri geleneksel(lecture-based) öğretim anlayışı nedeniyle yaratıcı ürünlerortaya koymada oldukça zorlanmış ve hatta bu nedenle stresyaşamış olsalar da zamanla yaptıkları yoğun araştırmaların dakatkısıyla yaratıcılık becerilerine olan güvenleri artmıştır.Katırcı ve Satıcı (2010), öğrencilerin akademik benlik kavramıdüzeylerini geliştirmede, hazırlanan materyallerin portfolyodabir araya getirilmesinin yaratıcılık düzeylerinde anlamlı birartış sağladığını rapor etmişlerdir. Güngör (2005) ve Özyenginer(2006)’de portfolyoların öğrencileri araştırma yapma, yenişeyler öğrenme, kendini değerlendirmeyi öğrenme, zamanı verimlikullanma, çalışma ile ilgili sorumluluk hissetme ve yaratıcılıkyönünden gelişimlerine önemli katkılar sağladığınıbelirlemiştir. Öğretmen Adaylarının Portfolyo Hazırlama Sürecinde Karşılaştıkları Zorluklaraİlişkin Görüşlerine Yönelik Bulgular

Öğretmen adaylarının portfolyoların hazırlama sürecindekarşılaştıkları zorluklara ilişkin verdikleri cevaplar 3 temadatoplanmış ve doğrudan alıntılar ile aşağıdaki tablo 5’teverilmiştir.Tablo 5’te yer alan veriler incelendiğinde, öğretmen adaylarınınürün çeşidi olarak en fazla çalışma yaprağı ve posterhazırlamakta zorlandıkları belirlenmiştir. Bunun nedeni olarakta farklı kaynaklara ulaşamama, yeni fikirler üretmede kendiniyetersiz hissetme, bilgisayarı olmama ya da bilgisayarokuryazarlığı konusunda yetersiz hissetme gibi durumlarıvurgulamışlardır. Ayrıca maddi sıkıntılar ve zaman yönetimikonularında da zorlandıkları ve tüm bunların üzerlerinde birstres unsuru yarattığı dikkat çekmektedir.Tablo 5. Öğretmen adaylarının Portfolyo dosyası hazırlama sürecinde karşılaştıkları zorluklar


14


“Çok zamanımı aldı. Her gün stres yaşıyordum. Bu dosya ne zaman bitecek diye. Posteri hayatımda ilk defa hazırladığım için zorlandım. Sürekli internet kafeye gidip, resim vb. şeyler çıkarttım. Biraz masraflı olduğunu söyleyebilirim.”Yaratıcılık (Yeni ve farklı ürünler oluşturma) (N=21)

Bilgisayar - İnternet (N=20)

Zaman - Para (N=14) Stres (N=9)

“Evet, özellikle çalışma yapraklarınınbirinci bölümünde nasıl bir girişi yapsam güzel olur diye düşünürken zorlandım. Çalışma yaprakları için etkinlikler ve görseller bulmakta zorlandım.”

“Poster için taslak oluşturmada çok zorlandım. Farklı şeyler bulmakta çok zorlandım. Daha yaratıcı olmak istedim.

“İnternette bilgikirliliği çok var.Birçok kaynak aynışeyleri anlatıyor.Farklı bir anlatımşeklini bulmakta çok zorlandım. Kaynaklarda birbirinin benzerişeyler vardı.”

“Bilgisayar kullanmasını (Özellikle ofis programlarını) bilmiyordu. Çalışma yapraklarıve posteri hazırlarken çok zorlandım.”

“İlk başta zorlandım. Dosyaya nasıl bir şeyler koysam etkili olur diye çok düşündüm. Bu benim çok zamanımı aldı ve çok para harcadım.

“Zamanımı çok aldı.Diğer derslere dahaaz vakit ayırmak zorunda kaldım. Bazı çalışmalarım onay almadığı için tekrar hazırlamak zorunda kaldım ve maliyeti çok yüksekoldu.”

“Çok fazla stres yaşadım. (Neyapabilirim hakkında düşünmekten)Günlerce uykusuz kaldım ama sonunda yapmayı başardı.”

“Yapmak istediğim şeye bir türlü karar veremiyordum. Kararsızlık çok zamanımıaldı ve stres oluşturdu.

Ersoy (2006) yaptığı çalışmada, öğretmen adaylarının gelişimdosyasına dayalı değerlendirmeye ilişkin yanıtlarıincelediğinde, en çok zamanlama konusunda zorluk yaşadıklarıbelirlenmiştir. Bunun temel nedenleri arasında, öğretmenadaylarının zaman yönetimine ve süreç değerlendirme tekniklerineilişkin deneyimlerinin olmadığını ifade etmiştir. Darling’de(2001) yaptığı çalışmada gelişim dosyasına dayalıdeğerlendirmeye ilk tepkilerinin panik, stres ve belirsizlikolduğunu belirlemiştir. Juniewicz (2003), Bushman and Schnitker(1995) de portfolyo ile ilgili yaptıkları çalışmada kişilerinyaşadıkları sıkıntıları, portfolyonun yeni bir değerlendirmetürü olmasına bağlamışlardır. Portfolyo hazırlamaya alışkınolmamaları, ilk kez hazırlamalarından dolayı kaynağa ulaşmadasıkıntıları yaşamış olmaları ve sürekli kararsızlık yaşamalarıhazırlama sürecinin çok zaman almasına neden olmuş olabilir.


15


6. Öğretmen Adaylarının Portfolyo Hazırlamaya İlişkin Tutumlarına YönelikBulgular

Öğretmen adaylarının büyük bir kısmı (N=33) bundan sonrakiöğrenim hayatlarında ya da ilerde mesleğe başladıklarında bu tipçalışmalar yapmak istediklerini belirtmişlerdir. Ersoy (2006)’dayaptığı çalışmada öğretmen adaylarının gelişim dosyalarınımesleki alanda kullanabileceği bir kaynak dosya olarakdeğerlendireceklerini belirlemiştir. Öğretmen adayları bunagerekçe olarak ta öğrenmeyi kolaylaştırmasını, dersi daha zevklihale getirmesini ve alan bilgisini önemli ölçüde geliştirmesinigöstermişlerdir (Tablo 6).Tablo 6. Öğretmen adaylarının Portfolyo dosyası hazırlamaya ilişkin tutumları EVET (N=33) “İlk başta zorlandığımı söylemeliyim. Ama bunun bana yarar sağladığını gördüm. Bunların gelecektebenim öğrencilerime uygulama gibi düşüncem var. Portfolyo ile konuları daha iyi öğrendiğimi fark ettim.Bunu devam etmesini isterim.”Öğrenmeyi kolaylaştırdığı için (N=16): “Evet isterdim. Öğrenciler bu portfolyosayesinde üniteyi çok daha iyi, zevkli, kalıcı ve severek öğreneceklerinidüşünüyorum. Fen bilgisi dersi korkutucu olmaktan çıkıp, öğrenmeyikolaylaştıracağını düşünüyorum.”

Dersi zevkli hale getirdiği için (N=10): “Evet isterdim. Çünkü konununeğlenceli bir şekilde anlatılmasını sağlıyor. Dersi zevkli hale getiriyor.Öğrenciyi düşünmeye teşvik ediyor.”

Alan Bilgimi artırdığı için (N=8): “Evet isterdim. Çünkü konuyu sadece teorikolarak bilmektense uygulama yaparak öğrenmek ve hem şiir hem hikâye hemkarikatürlerle öğrenmek çok zevkliydi. Etkinlikler yaparak, bulmacalar çözerekkonuya ilişkin her şeyi göz önüne alarak öğrenmek daha zevk verici olur.”

Diğer (N=9): “Evet isterim. Öğrencilerin etkili kalıcı ve merak etmesinisağlayacak etkinlik koyduğum için bu durumu sevdim ve yapmaya devam ederim.Öğrencinin kendini fark etmesine ve kendine has özelliklerini dosyasınayansıtmasından dolayı bireysel farklılıklarının neler olduğunun anlaşılmasınayardımcı oluyor.”

Tablo 6’da özetlenen bulgular bu yönüyle tablo 1’de yar alanbulgularla uyuşmaktadır. Ayrıca Tablo 3’e ilişkin bulgulardavurgulandığı gibi, portfolyo çalışmalarının öğretmen adaylarınınöğretim sürecine ilişkin “Nasıl” sorusuna odaklanmalarına önemlikatkılar sağladığı Tablo 6’da sunulan bulgularla dadesteklenmektedir. Nitekim Tablo 6’da portfolyo dosyasıhazırlamanın alan bilgisine katkısını vurgulayanların sayısıdersi daha zevkli hale getirdiğini ya da öğrenmeyikolaylaştırdığı yönündeki ifadelere nazaran daha az çıkmıştır.


16


Portfolyo geliştirme sürecine katılımın, öğretmen adayının dahakalıcı öğrenmesine ve kendini keşfetmesine neden olduğu Milmanve Kilbane (2005), İzgi ve Gücüm (2012) tarafından dadesteklenmiştir. Ayrıca, Corwin (2003) tarafından da portfolyokullanımının öğretmeyi ve öğrenmeyi geliştirici etkili birstrateji olduğu belirtilmiştir (Gülbahar ve Köse, 2006).Bedir, Polat ve Sakacı (2009) ve Mıhladız (2007) da yaptıklarıçalışmalarda benzer bulgulara ulaşmışlardır. Öğrenciler,portfolyo uygulamasını çok faydalı bulduklarını, bu uygulamanınbaşarılarını, derse olan ilgilerinin arttırdığını veanlamadıkları konuları portfolyo sayesinde daha kolayanladıklarını belirtmişlerdir. Karamanoğlu (2006), portfolyodosyası oluşturmanın öğrencilerin başarısında ve öğrenmeüzerinde olumlu bir etkisinin olduğu, portfolyo dosyasıhazırlayan öğrencilerin derse katılımlarının arttığıgözlenmiştir (Güven ve Aydoğdu,2009).

SONUÇÖğretmen adaylarının hazırladıkları portfolyolara ilişkingörüşlerinin belirlenmesinin amaçlandığı bu çalışmada, öğretmenadaylarının portfolyo hazırlama sürecine ilişkin görüşlerininsürecin başında olumsuz olduğu hatta kaygı ve stres faktörüolarak değerlendirildiği ancak süreç ilerledikçe budüşüncelerinin olumlu yönde geliştiği belirlenmiştir. Öğretmenadaylarının portfolyolarına yerleştirmeleri istenendokümanlardan en çok hangisini geliştirmekten zevk aldığı sorusuyöneltildiğinde, en çok çalışma yaprakları hazırlamaktan zevkaldıkları cevabının geldiği belirlenmiştir. Daha sonra çalışmayaprağını sırasıyla bulmaca, şiir ve hikaye yazma, karikatür veposter hazırlama izlemiştir. Neden zevk aldıkları öğretmenadaylarına sorulduğunda ise öğretmen adayları bu etkinliklerioluştururken kendilerini yansıtabildiklerini, hayal güçlerinikullanabildiklerini, renkli kağıtlarla uğraşabildiklerini ve enönemlisi ilk defa hazırlamalarından kaynaklı heyecanlıolmalarını gerekçe göstermişlerdir. Ayrıca, öğretmenadaylarından çalışmalarının her birinin arkasında çalışmalarınıdeğerlendirilebilecek bir formu doldurmaları istenmiştir. Ancak,kendilerini yansıtmalarını ve değerlendirmeleri istenen buçalışma ile ilgili herhangi bir yorum yapmamışlardır. Bu durumda öz değerlendirme formlarının öğretmen adayları tarafındanyeterince önemsediğini göstergesi olabilir.Öğretmen adaylarına portfolyoları hazırlama sürecindekendilerinde hissettikleri zayıf ve güçlü yönlerin neler olduğusorulduğunda zayıf yön olarak; alan bilgilerinin eksikliği,deneyimsizlikleri, okuma alışkanlıklarının olmayışı ve yeni


17


ürünler ortaya koyamamaları olarak tanımlamışladır. Güçlüyönlerini ise; bulmaca hazırlayabilme ve çalışma yaprakları içinüst düzey sorular hazırlayabilme olarak ifade etmişlerdir.Öğretmen adaylarına portfolyolarına koydukları ürünlerinyaratıcılıkları artırıp arttırmadığı sorulduğunda bütün öğretmenadaylarının bu soruya evet olarak cevap verdikleribelirlenmiştir. Ürünlerden en çok çalışma yapraklarıoluşturmanın yaratıcılıkları geliştirdikleri sonucunavarılmıştır. Çalışma yapraklarını sırasıyla, bulmaca hazırlama,şiir ve hikaye yazma, alternatif ölçme ve değerlendirmearaçlarını hazırlama, poster ve karikatürler oluşturma takipetmiştir.Öğretmen adaylarına portfolyolarına hazırlama süresindeyaşadıkları sıkıntıların neler olduğu sorulduğunda, orijinalürünler oluşturmada, kaynak taraması yapmak için gerekenbilgisayar ve internet kullanımında, ürünleri için gereklimalzemeyi tedarik etmek paranın bulunmamasından dolayı sorunlaryaşadıkları ilişkin cevaplar verdikleri belirlenmiştir. Ayrıca,bu süreç boyunca dosyalarının beğenilmemesi konusuna ilişkinendişelerinden kaynaklı stres yaşadıkları sonucuna daulaşılmıştır.Öğretmen adaylarına mesleklerini icra etmeye başladıklarındaöğrencilerine portfolyo hazırlatmayı planlayıp planlamadıklarısorulduğunda öğretmen adayları, öğrenmeyi kolaylaştırdığı için,dersi zevkli hala getirdiği için ve konuya ilişkin alanbilgilerini geliştirdiği için hazırlatmayı düşündüklerinibelirtmişlerdir.Çalışma sonucunda, portfolyo hazırlama sürecinin öğretmenadaylarının alan bilgilerine, öğretim becerilerine ve kaynakfarkındalıklarına önemli katkılar sağladığı belirlenmiştir.Yani, portfolyo hazırlama sürecinin, belirlenen konularıniçeriğini daha iyi anlamalarını sağladığı, konuları eğlencelietkinliklerle öğrencilerin anlayabileceği şekilde sunmayıöğrenmelerini sağladığı ortaya çıkmıştır. Yeterince ön çalışmave araştırma yapıldığında öğretim ortamının eğlenceli ve farklıhala getirilebileceğini öğretmen adaylarının fark ettiklerisöylenebilir. Sonuç olarak, portfolyo hazırlamalarının öğretmenadaylarının teknolojik pedagojik alan bilgilerinin gelişiminekatkısının olduğu ortaya çıkmıştır.

ÖNERİLER1. Geleceğin öğretmenleri olacak olan öğretmen adaylarına hizmet

verirken hazırlatmaları gereken portfolyolar, hizmet öncesindeöğretmen adaylarının bireysel ve mesleki gelişimlerine olankatkıları ve mesleki yaşamlarında onu kullanacak olmaları


18


düşünüldüğünde zorunlu olarak tüm eğitim fakültelerindeuygulamalı olarak yaptırılabilir.

2. Bu çalışma sadece fen bilgisi öğretmenliği bölümünde öğrenimgören öğretmen adayları ile yapılmıştır. İçerik fen bilgisiöğretmenliğine göre düzenlenmiştir. Farklı branşlardaki öğretmenadayları ile farklı içerikler tasarlanarak benzer bir çalışmayapılabilir.

3. Öğretmen adayları kendi güçlü yönlerini keşfetmekten keyifaldıkları için hizmet öncesinde kendi özelliklerini farkınavarabilecek çalışmalar yaptırılabilir.

4. Bu çalışmada gelişimsel portfolyo hazırlatılmıştır. Diğerçalışmalarda başka portfolyo çeşitleri (vitrin portfolyo veprofesyonel portfolyo) hazırlatılabilir.

5. Portfolyo hazırlama sürecinde öğretmen adaylarının stres vesıkıntı yaşamaması için gerekli ortamlar ve koşullarhazırlanabilir.

KAYNAKÇAAdams, Dennis, and Mary E. Hamm, (1992). Portfolio Assessment and

Social Studies: Collecting, Selecting, and Reflecting on What IsSignificant. Social Education, 56(2), 103-105.

Bahçeci, D. Ve Kuru, M. (2008). Portfolyo Değerlendirmenin ÜniversiteÖğrencilerinin Öz-Yeterlik Algısı Ve Yaşam Becerileri ÜzerineEtkisi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 9(1), 97-111.

Bedir, A., Polat, M., & Sakacı, T. (2009). İlköğretim 7.Sınıf Fen veTeknoloji Dersine Ait Bir Uygulama Çalışması: Portfolyo. C.B.Ü FenBilimler Dergisi, 5(1), 45-58.

Bushman, L. & Schnitker, B. (1995). Teacher attitudes on portfolioassessment, implementation, and practicability. (ERIC DocumentReproduction Service No. ED388661).

Campbell, M. D., Melenyzer, J. B., Nettles, D. H., & Wyman, R. M.(2000). Portfolio and Performance Assessment in Teacher Education. Boston:Allyn and Bacon.

Corwin, T. (2003). Electronic portfolios. Campus-Wide Information Systems,20(1), 32-38.

Hewett, S. M. (2004). Electronic Portfolios: Improving InstructionalPractices. TechTrends, 48(5), 26-30.

Darling, L. F. (2001). Portfolio as practice: The narratives ofemerging teachers. Teaching and Teacher Education, 17(1), 107-121.

Deveci, H., Ersoy, A. F. ve Ersoy, A. (2006). Öğretmen EğitimindePortfolyo Değerlendirmenin Kullanımına İlişkin Sınıf Öğretmeni


19


Adaylarının Görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 6(1), 161-199.

Dutt-Doner, K. M. and Personett, C. (1997). Using portfolio to assessin an undergraduate teacher educationcourse: What did thestudents and instructor learn? Paper presented at the Annual Meeting of theAmerican Educational Research Association (Chicago, IL, March 24-28,1997). ED: 410 247.

Ediger, M. (1996). Portfolios, Pupils and the Teacher. Education Quarterly,25(1), 45–55.

Ersoy, A. F. (2006). Öğretmen adaylarının gelişim dosyasına dayalıdeğerlendirmeye ilişkin görüşleri. İlköğretim online, 5(1), 85-95;[Online]: Retrieved on 31- January-2014, at URL:http://ilkogretimonline. org.tr/vol5say1/v5s1m7.PDF.

Fenwick, T. J. & Parsons, J. (1999). Using portfolios to assesslearning. (ERIC Document Reproduction Service No. ED428398).

Fiedler, R, Mullen, L, Finnegan, M (2009) Portfolios in Context: AComparative Study in Two Preservice Teacher Education Programs,Journal of Research on Technology in Education, 42(2), 99-122.

Glesne, C. (2011). Becoming qualitative researchers: An introduction(4th Ed.). Boston: Pearson Education, Inc.

Gülbahar, Y. and Köse, F. (2006). Perceptions of Preservice Teachersabout the Use of Electronic Portfolios for Evaluation. AnkaraUniversity, Journal of Faculty of Educational Sciences, 39(2), 75-93.

Güngör, S. (2005). Ortaöğretim geometri dersi üçgenler konusundaoluşturmacı (constructivism) yaklaşıma dayalı elle yapılanmateryaller ve portfolyo (portfolio) hazırlamanın öğrencilerüzerindeki etkilerinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisanstezi,Karaelmas University, Zonguldak.

Güven, E. ve Aydoğdu, M. (2009). Portfolyonun 6. Sınıf fen veteknoloji dersi vücudumuzda Sistemler ünitesi’nde başarı vekalıcılığa etkisi. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 6(2), 115-128.

İzgi, Ü., ve Gücüm, B. (2012). Fen Eğitiminde Portfolyo DeğerlendirmeKullanımının Sınav Kaygısı ve Öğrenmenin Kalıcılığı ÜzerineEtkisi. Eğitim ve Bilim, 37(164), 71-81.

Juniewicz, K. (2003). Student portfolios with a purpose. The ClearingHouse, 77(2), 73-77.

Kan, A. (2007). Portfolyo Değerlendirme. Hacettepe Üniversitesi Eğitim FakültesiDergisi, 32, 133-144.

Kaptan, F. ve Korkmaz, H. (2000). Fen öğretiminde tümel (portfolio)değerlendirme. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19, 212–219.


20


Karadağ, E. ve Öney, A. (2006). İlköğretim Birinci Kademede PortfolyoDosyalarının Değerlendirme Aracı Olarak Kullanılabilirliği. AhiEvran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 7(2), 235-246

Karakaya, D., Aydemir, S., Kılıç, A.,Zorlu, M., Kaya,Z. ve Kaya, O.(2012). Fen ve Teknoloji Öğretmen Adaylarının ElektronikPortfolyolara İlişkin Görüşlerindeki Değişim, Xufbmek, Niğde:Pegem.

Karasar, N. (2000). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.Katırcı, E. ve Satıcı, A.F. (2010). Interactive Physics Programında

Simülasyon ve Portfolyo Uygulamalarının Akademik Benlik veYaratıcılık Üzerine Etkisi. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 7(4), 46-59.

Köseoğlu, F. ve Tümay, H. (2013). Bilim Eğitiminde YapılandırıcıParadigma (Teoriden Öğretim Uygulamalarına), Pegem A yayınlarıISBN: 9786053644026 (1. Baskı), Ankara.

Mıhladız, G., “İlköğretim Fen Bilgisi Öğretiminde PortfolyoUygulamasının Öğrencilerin Akademik Başarılarına ve DerseYönelik Tutumlarına Etkisi.”, Yüksek Lisans Tezi, MuğlaÜniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Muğla, (2007).

Milman, N. B. & Kilbane, C. R. (2005). Digital teaching portfolios:Catalysts for fostering authentic professional development.Canadian Journal of Learning and Technology, 31(3). [Online]: Retrievedon 12- December-2013, at URL:http://www.cjlt.ca/content/vol31.3/.

Owings, C. A. ve Follo, E. (1992). Effect of portfolio assessment on studentsattitudes and goal setting abilities in mathematics. Michigan.

Öncü, H. (2009). Ölçme ve değerlendirmede yeni bir yaklaşım: Portfolyodeğerlendirme. Tsa, 13(1), 104-130.

Özyenginer, E. (2006). Bilgisayar dersinde elektronik portfolyoyöntemi kullanımı üzerine bir çalışma.Yayınlanmamış YüksekLisans Tezi, Dokuz Eylül University, İzmir.

Shackelford, Ray L. (1996). Student Portfolios: a Process/Product Learning and Assessment Strategy. Technology Teacher, 55(8), 31–36.

Uçak, E., Köse S. ve Karademir, Ç. A. (2009). Fen Bilgisi ÖğretmenAdaylarının Portfolyo Uygulamasına İlişkin Görüşleri. e-Journal ofNew World Sciences Academy, 4(3), 908-922.

Wolf, K. (1999). Leading the professional portfolio process forchange. Arlington Heights, Il: Skylight ProfessionalDevelopment.

Yancey, K. and Weiser, I. (1997) ‘Situating portfolios: Anintroduction’, in K. Yancey & I. Weiser (eds.) Situating


21


Portfolios: Four Perspectives. Logan, UT: Utah State UniversityPress, pp.1–17

Yıldırım, A. & Simsek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırmayöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.

Zou, M. (2002). Organizing ınstructional practice around the assesmentportfolio: the gains and losses. (Eric Document ReproductionService No. ED469469 Erişim Tarihi 05.03.2014).

Extended AbstractRecently, portfolio tasks have often been used by

educational researchers to develop more effective teachereducation programmes. According to related literature, portfolioprocess could help to raise awareness about teaching strategies,methods, technics, learning theories and professionaldevelopment. Through all these, portfolio tasks make asignificant contribution to raise pre-service teachers’conscious knowledge on their insufficient aspects on the rolesof a teacher and encourage them to develop these aspects(Anderson, 2005; Williams et.al, 2003; Zeichner and Wray, 2001).Moreover, portfolio tasks could help to diminish test anxietyand affects positively attitude and working motivation on thefield (Bahçeci, 2009; Campbell et.al., 2000; Yancey and Weiser,1997). Besides all these, many researches have reported thatportfolio tasks increase the motivation for learning, self-confidence and self-efficacy beliefs and also help to developproblem-solving and inquiry skills (Bahçeci and Kuru, 2008;Dutt-Doner and Personett, 1997; Ersoy, 2006).

Besides the findings of the related studies which, asoutlined above, reveals the need to expand the use of theportfolios as a teaching, learning and assessment strategy onteacher education programmes, preservice teachers’ views ofportfolio process and their perception on the effects of theprocess should also be investigate.

In this ground the study aims to investigate the pre-service teachers’ perceptions and views concerning positive ornegative effects of the portfolio process. For this purpose, itis struggled to answer following questions: 1)What are the preservice teachers’ views related the tasks theyput their portfolio?2)What are the preservice teachers’ views related the advantagesof portfolio tasks?3) What are the preservice teachers’ sufficient or insufficientvocational aspects they noticed?


22


4) What are the preservice teachers’ views concerning thedifficulties they got into?5) What are the preservice teachers’ views concerning theeffects of portfolio tasks on creativity development?6) What are the preservice teachers’ attitudes concerning theportfolio tasks?

In the implementation process of the study, each pre-service science teachers have prepared a portfolio file within“Science Teaching Laboratory Application I” course. In this study, specificcase study design was used. The study was conducted with 35 pre-service science teachers in their third year of scienceeducation department throughout seven weeks during 2012-2013academic years. Firstly, the content of portfolios weredescribed to the pre-service science teachers, the bestportfolios formed by the other pre-service science teachers werepresented as exemplary and it was argued that what kind of workshould be included in the portfolio files. Researchers asked thepre-service science teachers to prepare portfolio files aboutunits chosen by researchers in the 6-7-8th grade scienceeducation programmes after the learning of the content ofportfolios. It was asked from pre-service science teachers toput worksheet, concept map, poster, stories, poems, caricature,experiment, study assessment form, peer assessment form andstudies reflecting themselves into portfolios. Then each ofpreservice teacher asked to present the studies put intoportfolios to describe and explain why she or he put them intoportfolios in about fifteen minutes.

The data were collected by semi-structured interviews toinvestigate the views of pre-service science teachers on theportfolios at the end of the implementation process. The datawere analysed inductively. Themes and sub-themes were formed andsupported by direct citation. As a result of research, it isfound that the pre-service science teachers believe thatpreparing portfolios develops inquiry skills, increasecompetency linked with content knowledge. Pre-service teachersstated that they would use portfolio when they assigned as ateacher. The results were also implicated that portfolio processprovides opportunities to increase the awareness on the wealthof resources (electronic or printed) about teaching and learningactivities. So, portfolio preparation process could help them toaware that if they made enough preliminary work and research,they could design more different and funny teaching environmentfor the meaningful learning of students. As a result, it hasemerged that portfolio preparing process contributes to the


23


development of technological pedagogical content knowledge ofpreservice science teachers.


24

FEN BİLGİSİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ PORTFOLYO HAZIRLAMANIN ETKİLERİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ

Documents