Etkili İletişim (1)

7/24/2019 Etkili letiim (1)

1/85

T.C.

MLL ETM BAKANLII

MESLEK GELM

ETKL LETM

Ankara, 2014


2/85

i

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereveretim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarakrencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme

materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.


3/85

ii

AIKLAMALAR .................................................................................................................... vGR ....................................................................................................................................... 1RENME FAALYET1 .................................................................................................... 31.LETM .............................................................................................................................. 3

1.1. letiimin Tanm ........................................................................................................... 31.2. letiimin geleri .......................................................................................................... 4

1.1.1. Kaynak (Gnderici) ............................................................................................... 41.1.2. Kodlama................................................................................................................. 5

1.1.3. Mesaj (leti) ........................................................................................................... 51.1.4. letiim Kanal ....................................................................................................... 51.1.5. Kod zme ............................................................................................................ 61.1.6. Alc (Hedef) .......................................................................................................... 61.1.7. Alglama (Filtreleme) ............................................................................................ 61.1.8. Geri Bildirim (Feedback) ....................................................................................... 61.1.9. Grlt ................................................................................................................... 7

1.2. Etkili letiim................................................................................................................. 71.2.1. Etkili letiim Kurmada Uygulanabilecek Yntemler........................................... 81.2.2. yi Bir Dinleyicinin zellikleri ............................................................................ 10

1.3. letiim Trleri ............................................................................................................ 111.3.1. Szsz letiim ..................................................................................................... 111.3.2. Szl letiim ....................................................................................................... 121.3.3. Yazl letiim ...................................................................................................... 13

1.4. letiim Aralar .......................................................................................................... 13

1.4.1. Bilisel letiim Aralar ...................................................................................... 141.4.2. Grsel itsel letiim Aralar ............................................................................. 141.4.3.Telekomnikasyon letiim Aralar .................................................................... 141.4.4. Kali-grafik letiim Aralar ................................................................................ 141.4.5. Organizasyon letiim Aralar ............................................................................ 141.4.6. Sanatsal letiim Aralar ..................................................................................... 14

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 15LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 16

RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 182. KENDN GELTRME ................................................................................................... 18

2.1. Kendini Tanma........................................................................................................... 18

2.1.1. Bireysel zellikler............................................................................................... 182.2. Kendini Gelitirme ...................................................................................................... 22

2.2.1. Kiisel zelliklerini Gelitirme ........................................................................... 222.2.2. lgi ve Yetenekleri Gelitirme ............................................................................. 222.2.3. Kendini fade Etme Yollar ................................................................................. 232.2.4. Becerilerini Gelitirmek...................................................................................... 242.2.5. Kendini Gerekletirme ....................................................................................... 26

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 28LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 29

RENME FAALYET3 .................................................................................................. 31

3. NSAN LKLERN DZENLEYEN KURALLAR.................................................... 31

NDEKLER


4/85

iii

3.1. Toplum Hayatn Dzenleyen Kurallar....................................................................... 31

3.1.1. Grg Kurallar .................................................................................................... 32

3.1.2. rf ve Adetler...................................................................................................... 333.1.3. Dini Kurallar ........................................................................................................ 343.1.4. Ahlak Kurallar .................................................................................................... 343.1.5. Hukuk Kurallar ................................................................................................... 353.1.6. nsan Haklar........................................................................................................ 36

3.2. Toplumsal Gruplar ...................................................................................................... 373.2.1. Toplumsal Gruplarn eitleri ............................................................................. 38

3.3. Toplumsal Etkileim ................................................................................................... 413.4. Toplumsal Stat .......................................................................................................... 41

3.4.1. Verilmi (Edinilmi) Stat ................................................................................... 42

3.4.2. Kazanlm Stat .................................................................................................. 42

3.4.3. Anahtar (Temel) Stat ......................................................................................... 423.4.4. Toplumsal Prestij ................................................................................................. 42

3.5. Toplumsal Rol ............................................................................................................. 43UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 44LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 45

RENME FAALYET4 .................................................................................................. 474. HAYATINDA LKLER........................................................................................... 47

4.1. letmenin Yaps ........................................................................................................ 474.1.1. letmenin Tanm ................................................................................................ 474.1.2. letmelerin Organizasyonu ................................................................................. 47

4.2. letmenin rgtlenme Yaps inde Yer Alan Birimler........................................... 484.2.1. Ynetim ............................................................................................................... 484.2.2. nsan Kaynaklar .................................................................................................. 494.2.3. retim Ynetimi .................................................................................................. 494.2.4. Pazarlama............................................................................................................. 504.2.5. Halkla likiler..................................................................................................... 504.2.6. Muhasebe ve Finansman ..................................................................................... 50

4.3. Yerinde Uyulmas Gereken Kurallar....................................................................... 504.3.1. Yeri Grg Kurallar ........................................................................................ 504.3.2. Yerinde Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar..................................................... 514.3.3. Yerinde Giyim ................................................................................................. 52

4.3.4. Yerinde Etiine Uygun Ortamda almak................................................. 524.4. Hayatnda alanlar ve likileri ............................................................................ 524.4.1. letmelerde likiler........................................................................................ 524.4.2. alanlarn Birbirleriyle likileri ....................................................................... 544.4.3. letmelerde D likiler...................................................................................... 55

UYGULAMA FAALYETLER ....................................................................................... 57LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 59

RENME FAALYET5 .................................................................................................. 605. SANAT ETKNLKLERN TAKP ETME ..................................................................... 60

5.1. Sanatn Tanm ve Temel Terimler............................................................................. 605.1.1. Sanatn Tanm ..................................................................................................... 60

5.1.2. Temel Terimler .................................................................................................... 61


5/85

iv

5.2. Sanatn Gereklilii ...................................................................................................... 63

5.3. Sanatn Toplumsal Yaama Etkisi .............................................................................. 63

5.4. Balca Sanat Alanlar ................................................................................................. 655.4.1. Grsel Sanatlar (Plastik Sanatlar) ........................................................................ 655.4.2. itsel Sanatlar (Fonetik Sanatlar) ........................................................................ 665.4.3. Ritmik Sanatlar (Bileik Sanatlar) ....................................................................... 66

5.5. Sanat Etkinliklerini zlerken Dikkat Edilecek Hususlar............................................. 68UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 70LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 71

MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 73CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 75KAYNAKA ......................................................................................................................... 78


6/85

v

AIKLAMALARALAN Tm Alanlar Ortak

DAL/MESLEK Tm Dallar Ortak

MODLN ADI Etkili letiim

MODLN TANIMIToplumda, ihayatve sosyal alanlarda salkl, etkiniletiim kurmave gelitirebilme yeteneininkazandrld bir renme materyalidir.

SRE 40/14N KOUL Bu modln n koulu yoktur.YETERLK Etkili iletiim kurmak

MODLN AMACI

Genel AmaBu modlle gerekli ortam salandndaevrenizi tanypi hayat, sosyal ve kltrel hayatta iletiim srecigelerini kullanarak etkili iletiim kuracanz bilgi ve

becerileri kazanacaksnz.Amalar

1.

Temel iletiim aralarn kullanabileceksiniz.2.

Kendinizi salkl bir ekilde ifade edebileceksiniz.3. nsan ilikilerini dzenleyen kurallar reneceksiniz.4. hayatndaki ilikilerinizi dzenleyebileceksiniz.5.

Kltr ve sanat gndemini takip edebileceksiniz.

ETM RETMORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Ortam: Snf / atlye ortamDonanm:Bilgisayar, internet, projeksiyon, yazl vegrsel materyaller

LME VEDEERLENDRME

Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonraverilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.retmen, modlsonunda lme arac (oktan semelitest, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.)kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve

becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

AIKLAMALAR


7/85

1

GRSevgili renci,

Gnmzde kreselleme ve teknolojide yaanan gelimeler birok yeni kavram veynetim anlaynn ortaya kmasna neden olmutur. Bu yeni yntemlerle birlikte i vealma modelleri, rgt ii ve d iletiimin etkin olmas gerekliliini ortaya koymaktadrnk iletiim, insan ilikileri ve etkinliklerinin temelinde yatan en nemli olgudur.nsanolu var olduugnden bu yana iletiim kurmakta ve ancak iletiim gerekletiinde ive sosyal ilikileri artmaktadr.

nsanlar arasndaki duygu ve dnce paylam olan iletiim, iletilen bilginin belirliaralarla hem kaynak hem de alc tarafndan anlalmas , aktarlmas ya da karlkletkileimidir. letiim a ad da verilenbu dnemde zel ve mesleki alanda baarlolmann yolu, insann nce kendisiyle sonrada dier insanlarla salkl iletiimkurabilmesinden gemektedir.

Bu modl, yz yze ilikilerin giderek azald, teknolojik tabanl i ve sosyalilikilerin artt gnmzde iletiimin nemini bilen, salkliletiim kurabilen bireyler iingereksinim duyacaklar etkili iletiim bilgilerini sunmak amacyla hazrlanmtr.

GR


8/85

2


9/85

3

RENME FAALYET1

Bu faaliyette verilen bilgiler dorultusunda temel iletiim aralarn kullanarak etkilibir iletiim kurabilecek ve bu iletiimi srdrebileceksiniz.

letiimin gelerini aratrnz. Etkili iletiim kurmak iin uygulanabilecek yntemleri aratrnz. letiimi engelleyen unsurlar aratrnz. letiim aralarn aratrnz. evrenizdeki insanlar gzlemleyerek kendi aralarndaki konumalar iletiim

sreci asndan deerlendiriniz.

1.LETM1.1. letiimin Tanm

letiim, Latince ortak anlamna gelen communis szcnden tretilmitir. Bunedenle iletiim kurulabilmesi iin ortak anlaml sembollerin ve kavramlarn bulunmasnaihtiya vardr. letiim, insanlarn duygu, dnce ve bilgileri bakakii veya kiilere ortaksembollerle aktarma srecidir.

letiim, bir paylamadr. nsann duygularn, dncelerini, bilgi ve becerilerinibakalaryla paylaabilmesi ve anlatabilmesi iletiim yolu ile olur. letiim, insanlarn birarada yaamasnn ve sosyal bir varlk olmasnn gereidir. Bireylerin birbirleriyle

ilikilerinin gc, iletiim yeterlii ve iletiim kurmadaki baars ile dorudan ilikilidir.

nsan, yaamn iletiim kurarak srdrr. Yaam bir bakma iletiim kurmaservenidir. Normal zihinsel fonksiyonlara sahip bir insan, iletiim kurmadan yaayamaz.letiim, insann bireysel ve sosyal yaamnn vazgeilmez unsurudur. nsan gnlkyaamnda dier insanlarla, kurumlarla, kurulularla, gruplarla veya kendisiyle iletiimkurarak yaar.

letiim zerine yaplan almalar, iletiimin temel zelliinin olduunugstermektedir. Bu zellikler unlardr:

RENME FAALYET1

ARATIRMA

AMA


10/85

4

letiim etkinlii insanlar gerektirir yani iletiim ancak insanlarn birbirlerini

anlama ihtiyalar sayesinde kurulabilir.

letiim, paylamay gerekli klar yani iletiimde gnderici ve alc, mesajnortak bir anlam zerinde anlamaldr.

letiim semboliktir. letiimdeki semboller; jestler, mimikler, sesler, harfler,rakamlar ve szcklerdir.

1.2. letiimin geleri

letiim, kaynak ile hedef arasnda kurulan bir sretir. letiimin gereklemesi iinbaz unsurlarn bir araya gelmesi gerekir. letiimde belirli mesajlar kodlanarak bir kanalaraclyla bir kaynaktan bir hedefe (alcya) aktarlr. rnein bir konumac (kaynak),

ortak bir dil araclyla kodlad kelimeleri (ileti) konuma (kanal) yoluyla alcya (hedef)aktarr. Dolaysyla iletiimin "kaynak, kodlama, mesaj, kanal, kod zme, alc, alglama vegeri bildirim gibi geleri vardr.

ekil1.1: letiim sreci emas

1.1.1. Kaynak (Gnderici)

Her trl iletiimdesreci balatan bir kaynak vardr. Kaynak;birey, grup, kurum yada bir kurulu olabilir. Kaynak, mesaj ileten kii veya mesajn k noktas olaraktanmlanabilir.Kaynak, mesaj ilettii anda iletiim sreci balar.

letiim srecinin salkl bir ekilde balamas ve srdrlebilmesi iin kaynantamas gereken baz zellikler vardr. Bu zellikler unlardr:

Kaynak, gndereceimesaj konusunda bilgili olmaldr. Kaynak, gnderecei mesajn nasl kodlanacan, szlerin ve iaretlerin

anlamlarnn neler olduunu bilmelidir. Kaynak, stat ve rolne uygun mesaj gndermelidir. Aksi takdirde olumsuz

etkileime neden olur. Kaynak, alclar tarafndan tannmaldr.


11/85

5

Kaynak, tam bir iletiimkurabilmek iin beden, sembol, ses, yz, fotoraf, plan,

harita vb. aralar etkinkullanmaldr.

1.1.2. Kodlama

Kod, mesajn iaret hline dnmesinde kullanlan simgelerin anlamadntrlmesidir. Gnderici iletmek istedii bilgileri, duygu ve dnceleri alcnnanlayabilecei sembole veya harekete evirerek kodlar. Kodlama vericinin konuma veyazma becerisini gsterir. Kaynak kodlama yaparken iletiimin etkin olarakgerekleebilmesi iin alcnn da bildii sembolleri kullanmaldr. Kodlama kaynaktarafndan yaplr.

1.1.3. Mesaj (leti)

Mesaj, kaynak ile hedef arasndaki ilikiyi salayan temel gedir. Kaynak tarafndanduygu, dnce ve bilgilerin kodlanm hli olan mesaj ayn zamanda szel , grsel ve iitselsimgelerden oluan somut bir rndr. letiim trn belirlemede nemli olan mesajlar,szel ve szel olmayan mesajlar olarak ikiye ayrlr.

ekil1.2: Mesaj

letiim srecindemesajntamas gereken zellikler unlardr:

Mesaj anlalr olmaldr. Mesaj ak olmaldr. Mesaj doru zamanda iletilmelidir. Mesaj uygun kanal izlemelidir. Mesaj kaynak ve alc arasnda kalmaldr.

1.1.4. letiim Kanal

letiim kanal, iletiim srecinde mesajn kaynaktan alcya ulamasn salayanortam, yntem ve tekniklerdir. Kanal, mesajn alcya sunulu biimidir. Her mesaj bir kanalaracl ile alcya ulatrlr. Ksacas kanal,kaynak ve alc arasndakibadr.

Kanal; ses ve k dalgalar, telefon kablolar , sinir sistemi gibi mesaj alcya ulatranfiziksel sembollerdir. Gazete ve dergiler, reklamlar, panolar, telefon, internet, e-mail gibikresel iletiim alar nemli iletiim kanallardr.


12/85

6

letiimin temel amac bilgilendirmek, gdlemek ve ikna etmek olduu iin

kullanlacak iletiim kanallar bu amaca ynelik olmaldr. Kime , ne amala, neyi iletmekistediimiz kullanacamz arac belirler. letiim kanallar szl, szsz veya grsel-iitselaralar olabilir. Bu aralarn hangisinin seilmesi gerektii iletiimin etkili olmasnda roloynar. Ayn anda birka duyu organn etkileyen kanal seimi iletiimin etkinliini artrr.

1.1.5. Kod zme

Kod zme, gnderilen mesajlarn alcya ulatktan sonraaslna uygun olarak anlamlbir ekilde yorumlanmasdr. Kodlama kaynak, kod zm ise alc tarafndan yaplr.letiimin baars, mesajn alc tarafndan kod zmnn anlaml olarak yaplmas ve alcile kaynan mesaja ayn anlam vermesiyle mmkn olur.

1.1.6. Alc (Hedef)

Bir iletiim srecinde alc, kaynaktan gelen mesajlar alp yorumlayan ve bunlaraszl veya szsz tepkide bulunan birey ya da gruptur. Mesaj alan kii alcdr. Mesajnanlamnkaynak ve hedef ortak alglarsa etkin bir iletiimden sz edilebilir.Alcnn mesajtayan sembolleri duyu organlar kanal ile alglayamayp yorumlamamas, iletiim srecinisona erdirir. Alc, mesaj alp buna cevap verdii anda kaynak durumuna geer.

1.1.7. Alglama (Filtreleme)

Filtreleme, alcnn kendisine ulaan mesaj deerlendirmesiyle ilgilidir ve buradadevreye alglama girer. Alg; bireyin duyular kanalyla evresini, kendisini anlayabilmesinive bilgi edinmesini salayan filtredir. Alglama, zihinle ve duygularla ilgili bir sre olaraktanmlanabilir. Duyu organlarna ulaan bilgiler tek balarna bir anlam tamaz. Mesaj al ankii nceden ald bilgileri kendi amalarna, deer yarglarna ve inanlarna greyorumlayarak davran gstermektedir.

Gnderici, gnderecei mesaj formle edip onlar kodlarkenkendisine ulaan bilgilerikullanacak; bunlar kendi ama, deer yarglar, inan ve tutumlar dorultusunda belirlikodlara evirecektir. Baka bir deyile her mesaj, gndericinin alglama yeteneinin sonucuolarak ortaya kar, dolaysyla alglama sreci filtre rol oynar.

1.1.8. Geri Bildirim (Feedback)

Bir iletiim srecinde alcdan kaynaa ynelen tm tepkilere geri bildirim denir. Geribildirim, alcnn gndericinin mesajna verdii cevap olarak da tanmlanabilir. Geri bildirimsayesinde gnderici, mesajn tam olarak alcya ulap ulamadnanlar. letiim srecindegeri bildirim yaplmazsa iletiim eksik kalr. Geri bildirim, iletiim srecinin devamllnsalayan gedir. Geri bildirim; olumlu, olumsuz ve tepkisizlik olarak ekilde verilebilir.Mesajn tam olarak alglandve kaynaa doru olarak geri gnderildii bildirim, olumlugeri bildirimdir. Mesajn amaland ekilde alnmad bildirim, olumsuz geri bildirimdir.


13/85

7

Gelen mesaja tepki vermeyen geri bildirim ise tepkisiz geri bildirimdir. Geri bildirim

u zellikleri tamaldr:

Mesajla ilgisi olmayan geri bildirim verilmemelidir.

Uygun zamanlama tercih edilmelidir. Ama iyi tespit edilmelidir. Geribildirim somut olmal, beklenilen davrantanmlamaldr.

1.1.9. Grlt

letiimi engelleyen btn faktrler grlt saylr. Grlt, iletiim srecininherhangi bir aamasnda istem d ortaya kan, iletiimi engelleyen, iletiim srecini

olumsuz etkileyen bir faktrdr. Kaynak birimin gnderdii mesajla hedef birimin aldmesaj arasnda fark olmusa bu grltden kaynaklanmtr.

ETKNLK: letiimin gelerini Belirleme

retmen:letiimnedir?renci: letiim, insanlarn duygu, dnce ve bilgileri baka kii veya kiilere ortaksembollerle aktarmasdr.retmen:Evet. Ancak iletiimin bir sre olduunu da unutmayalm. letiim, sembollerleaktarma srecidir.

retmen ve renci arasnda geen yukardaki diyalogda iletiim gelerini bulunuz.Kaynak: .

Kanal: Mesaj: Alc: ..Geri bildirim:

1.2. Etkili letiim

Etkili iletiim, birzaman ynetimi unsurudur. letiimde yeteri derecede ak olunursailetilmek istenen mesaj, etkin bir biimde alcya ulam olur. letiimi zayf olanlar, srekliolarak karkla nedenolur.


14/85

8

Toplum yaam iletiimle daha gzel hle getirilir. Birey, grup ya da toplumlarnkendi

aralarnda kurduklar eitli ilikileri dzenleyen kurallarmevkileri gereince tanyponlarauygun davranta bulunabilmesi, kendi aralarnda etkin bir iletiimin bulunmasnabaldr.

Etkili bir iletiim iin aadaki hususlara dikkat edilmelidir:

Kullanlan dil, ak ve sade olmaldr. Gnderilen ileti, alcnn dzeyine uygun olmaldr. letiler, ses tonu ve beden dili ile tutarl olmaldr. En uygun iletiim kanal ve ara seilmelidir. Uygun zaman ve mekn seilmelidir. letiim destekleyici olmaldr.

Kaynan ve alcnn iletiimde istekli olmas gereklidir.

ekil1.3: Etkili iletiim

1.2.1. Etkili letiim Kurmada Uygulanabilecek Yntemler

Etkili iletiim kurmada uygulanabilecek yntemler; iletiimin kiisel ve evreselengellerini amak, empatik iletiim kurmak, gdleyici iletiim kurmak, etkin iletiimkurmak ve ikna iletiim kurmaktr.

letiimin kiisel ve evresel engellerini amak: letiim engellerinikaldrmann en etkin yolu, ncelikle engelin farkna varmak ve sonra da bu

engeli ortadan kaldrmaktr. Bunun iin u yntemlerin kullanlmas gerekir: Kaynak, szl mesajlar alcnn anlayaca ve alglayabilecei biimde

kullanmaldr. Kaynan gnderdii mesajlar sadece szl olmamal, ayn zamanda

model, hareket, izim, resim, yaz ve iaretler gibi semboller eklinde deolmaldr.

Kaynan gnderdii mesajlar, alcnn ilgisini ekecek gerek ve ekicirneklerle desteklenmelidir.

Mesaj, alcy etkileyecek trden bir kanalla gnderilmelidir. Kaynak ve alcnn fiziksel evresi iletiime elverili bir duruma

getirilmelidir.
http://www.google.com.tr/imgres?q=ileti%C5%9Fim+g%C3%B6rselleri&sa=X&hl=tr&qscrl=1&rlz=1T4ADSA_trTR417TR417&biw=1280&bih=588&tbm=isch&tbnid=D2DhKiei51QvvM:&imgrefurl=http://foto.internetara.com/?a=etkili+iletisim&id=472052&docid=sVWriSebgs--iM&imgurl=http://f.internetara.com/onbellek/12/12/05/iuuq_NV_003_SL_cq_SL_cmphtqpu_SL_dpn0_NK_oUyIiNhMN_KP_N0U6sB6t3PT9J0BBBBBBBBBe10Uzyskv3_AP_3250t27110fuljmj_NK_jmfujtjn_NK_uflojlmfsj_SL_kqh.jpg&w=368&h=269&ei=rTFnUe-JOcuHhQeGuoHwDA&zoom=1&iact=hc&vpx=2&vpy=294&dur=1857&hovh=192&hovw=263&tx=95&ty=109&page=2&tbnh=148&tbnw=201&start=18&ndsp=25&ved=1t:429,r:24,s:0,i:157


15/85

9

Kaynak ve alcnn fiziksel ve psikolojik rahatszlklar giderilmelidir.

Mesajn anlalp anlalmad geri bildirimle kontrol edilmelidir.

Empatik iletiim: Bir kiinin kendini karsndaki kiinin yerine koyarakolaylara onun bak asyla bakmas ve o kiinin duygu ve dncelerini doruolarak anlamas, hissetmesi ve bu durumu ona iletmesi srecine empati denir.Empati kuracak kii kendini karsndakinin yerine koyabilmeli ve olaylaraonunbak asyla bakabilmelidir yani onun alg alanna girebilmelidir. Empatikurmak iin kardaki kiinin duygu ve dncelerini iyi anlamak gerekir.Kardaki kiinin sadece duygularnya da sadece dncelerini anlamak yeterlideildir, zihninde oluan empatik anlayn kardaki kiiye iletilmesi de

gereklidir.

Fotoraf 1.1: Empatik iletiim

Gdleyici iletiim: Gd, insan belli bir ama iin harekete geiren gtr.letiimin ikna yetenei, gdleyici olmasna baldr. rgtlerde gdleyiciiletiimin olabilmesi iin mesajn aadan yukarya ve apraz bir ekildedolamas gerekir. Bu sayedergttekiler tm gelimelerden haberdar olur.

Etkin iletiim: Etkin iletiim, amalanan anlammmkn olduu kadargndericinin gnderdii anlama yakn bir biimde hedefe iletmekle mmknolur. Etkin iletiim, anlam dncesine ve anlamlarnn tutarlna baldr.Etkin iletiim, alcnn alglayabilecei ekilde mesaj iletmekle mmkn olur.Etkin iletiim, mesajn tam olarak alglanmas ve gerekli tepkiningsterilmesiyle salanr.

kna edici iletiim: En basit bir diyaloun bile ikna etme ile ilikisi vardr.nsanlar genelde bakalarnn davranlarn, kendi arzular dorultusundadeitirmek iin iliki kurarlar, g kullanarak ya da ikna yoluyla bu isteklerini

gerekletirmek isterler. Formel ilikiler g, informal ilikiler ise ikna


16/85

10

sayesinde gerekleir. kna etmek inandrc olmaya baldr. nan, tutum ve

davran deitirmede ikna daha kalcdr. Bir at zorla suya gtrebilirsinizama zorla su iiremezsiniz. diyen atasz iknann nemini vurgulamaktadr.knann temelinde inandrma, inandrmann temelinde de gvenirlik vardr.

ETKNLK: Etkili letiim Srecine Uygun Drama Hazrlama

Snfta drderli gruplar oluturunuz. retmeninizden de yardm alarak etkili bir iletiim srecini

gsterebileceiniz bir konu seiniz. Setiiniz konu ile ilgili 4 kii arasnda geen ve iletiimin gelerine uygun 5

dakikalk bir drama hazrlaynz. Hazrladnz dramadaki rollerinizle ilgili grup hlinde provalar yapnz.

Hazrladnz dramay snf iinde sergileyiniz. Arkadalarnzla birlikte sergilediiniz dramay iletiim geleri ve etkili

iletiim asndan deerlendiriniz.

1.2.2. yi Bir Dinleyicinin zellikleriyi birdinleyici aadaki zellikleri tar: Dikkatini karsndaki kiiye verir. Konumacy szn kesmeden dinler. Konumacya rahatlamas iin kolaylk salar. Konumacyla gz temas kurar. Son sz sylemek iin abalamaz.


17/85

11

Dinlerken verecei cevab dnmez.

n yargl deildir,yarglamadan dinler.

Duygu ve dnceleri anlamaya alr. Empati kurar.

Dinlerken baka bir ile megul olmaz. Konumacnn szlerine olduu kadar szsz mesajlarna da dikkat eder. Konumacnn duygu ve dncelerini anladn gsteren szl ifadelerde

bulunur. Emir vermek, tehdit etmek, uyarmak, t vermek, nutuk ekmek, sulamak,

alay etmek gibi iletiim hatalarndan uzak durur.

1.3. letiim Trleri

letiim trleriniszl iletiim, szsz iletiim ve yazl iletiim olmak zere gruba ayrabiliriz.

1.3.1. Szsz letiim

Szsz iletiim, iletiimin en temel trlerinden biridir. letiimin birincil arac dildirfakat mesajn gnderilmesinde ve alnmasnda, iletiime katk salayan baka faktrlerdevardr. Szsz iletiim veya vcut dili yoluylaelbiseler, mekn kullanm, jest ve mimikler,gz hareketleri ve gz temas, mesaj iletimine yardmc olur.

Szsz iletiim; yzdeki anlamlar, gz hareketlerini, duruu, giyimi, sesinzelliklerini ierir. Grn,davran, dokunu gibi szsz ileti kaynaklar yer ve zaman eniyi kullanma sreci ierisinde de ok nemli bir yere sahiptir. Duygu ve dncelerinkelimelere dklemedii durumlardabir bak, ban bir dn, kavrayan bir jest, savunucu

bir mimik binlerce kelimeden fazla anlam tamaktadr.

Beden dili evrenseldir. Burada evrensellik, beden dilinin dnyann her yerinde tm insanlar tarafndan kullanlmas anlamn tar. Ancak beden dilinde kullanlan iaretlerdeiik kltr vetoplumlarda farkl anlamlar iermektedir.

Resim 1.1: Szsz iletiim


18/85

12

Beden dilinde dier bir faktr de jest ve mimiklerdir. Yz kaslarnn anlatm

amalarna gre kullanm, mimikleri; ba, el, kol, ayak, bacak ve bedenin kullanm isejestleri oluturur. Esas jest ve mimikler, dnce ve duygularmz destekleyen, onlarsomutlatranhareketlerdir.

Szsz iletiim, be temel fonksiyona sahiptir.Bu fonksiyonlar; Szsz jestlerle szl mesaj pekitirmek amacyla kullanlan olumlama

hareketleri veya tekrar, Jestlerle kafay olumsuz anlamda sallayarak yalanlama veya aksini iddia etme, Szl mesajn yerine geebilecek bir davranta bulunma, Gzlerle mesaj iletme, Mesajn anlamn tamamlama ve mesaj vurgulamadr.

1.3.2. Szl letiim

Szl iletiim, konuma dili olarak da adlandrlr. Yz yze grmeler,toplantlardaki konumalar, brifingler, halka hitaplar, telefonla yaplan grmeler,konferanslar vb.biiminde kurulur.

Szl iletiim, yz yze olabilecei gibi radyo, televizyon ve telefonla da olabilir. Dilve dil tesi olmak zere iki ksma ayrlr. Karlkl konumalar, hatta mektuplamalar dilile iletiim olarak kabul edebiliriz. Dil ile iletiimde kiiler mesajlarn birbirine iletirler. Diltesi iletiimde ise sesin nitelii nemlidir (ses tonu, sesin hz, iddeti, hangi kelimelerin

vurguland, duraklamalar vb.).

Dil ile iletiimde kiilerin ne syledikleri, dil tesi iletiim de ise nasl sylediklerinemlidir. Aratrmalar, insanlarn birbirlerine ne sylediklerinden ok, nasl sylediklerine dikkat ettiklerini gstermektedir. Mesajn doru iletilmesi, seilen kelimelere baldr ancakalglanmas nemli lde dil tesine gre olur.

Szl iletiimde etkinlik bakmndan sesin byk bir nemi vardr. Ses insann tutumunu, duygularn ve i dnyasn yanstr. nsann i dnyasnn aynassestir.

Szl iletiimin pek ok avantaj vardr. Bu avantajlarunlardr:

Verilen haberin anlalma derecesi denetlenebilir. Soru sorulabilir.

Verilen cevaplar kontrol edilebilir.

Anlalmayan konulara aklk getirilebilir. E zamanl olarak geri bildirimde bulunulabilir.

Szl iletiimin baz dezavantajlarda vardr.Bu dezavantajlar unlardr: Sylenen kelimenin yazyla ifade edilen bir kelimeye oranla yanl anlalma

ihtimali daha yksektir.


19/85

13

Planlar, politikalar ve stratejilerle ilgili kalc ve uzun sreli iletiimler iin

uygunbir iletiim yntemi deildir.

Alnan szl mesaj, zamanla ya tamamen ya da ksmen unutulur veyadeiiklieurar.

1.3.3. Yazl letiim

Yaz insann ve toplumlarn geirdii toplumsal ve kltrel evrim srecinin rndr.Yaznn icad, brokrasinin kurulmasna ve gelimesine katkda bulunmu ve ayn zamandayaz hem din kurumunun hem de devletin siyasal rgtlenme biiminin zerinde etkiliolmutur. Yaz, merkezi brokrasi ve tara rgtleri arasnda toplumsal yaamn temelilkelerini siyasi otorite tarafndan egdmlemesi olana salamtr.

Yazl iletiim, bireyler ve gruplar arasndaki iletiimden ok, rgtsel iletiimdebykbir neme sahiptir. rgtsel iletiimde yaznn nemi gittike artmaktadr. Bununnedenleri unlardr:

Bilgi alannda artan uzmanlama Faaliyetlerin her aamasnda aratrma faaliyetlerinin artan nemi rgtsel yaplarda yaanan byk lekli gelimeler Ynetimin profesyonel bir ura alan olarak gelimesi Ekonomik yap ierisinde bilgiye duyulan ihtiyacn artmas Yazl iletiim, szl iletiime gre alcnn onu okumas, yorumlamas ve

cevaplamas nedeniyle gecikmeli olarak kurulur. Yazl iletiimi yenidendzenlemek ve onu sreklikorumak olanakldr.

1.4. letiim Aralar

letiim aralar, bilgi akn salayan aralara verilen genel isimdir. Bu ak,bireyden oula veya ouldan bireye bilgi ynyle olan iletiime gre eitlenir.

Resim 1.2: letiim aralar


20/85

14

1.4.1. Bilisel letiim Aralar

Sanal bir ortamda, bilgi teknolojileri kullanlarak gerekletirilen bireysel ve topluiletiim aralardr(rnein e-posta, formlar, chat, messenger, web kamera, blok vs.).

1.4.2. Grsel itsel letiim Aralar

Gz ve kulamza hitap eden, multimedya teknolojilerini kullanan iletiim aralardr(rnein televizyon, radyo, sinema vs.).

1.4.3.Telekomnikasyon letiim Aralar

Gz ve kulaa hitap eden, elektrik, elektronik, elektromanyetik, optik teknolojilerikullanarak gerekletirilen iletiim aralardr (rneintelefon, cep telefonu, fax, telex vs.).

Resim 1.3: Telekomnikasyon iletiim aralar

1.4.4. Kali-grafik letiim Aralar

Yaz ve izi ile oluturularak formatlandrlan ve basm-yaym aralar ile yaplaniletiimdir (rnein gazete, dergi, afi, tabela, kitap vs.).

1.4.5. Organizasyon letiim Aralar

Ekipler araclyla gerekletirilen kii veya topluma aktarlacak mesajlar tantm,elence, eitim, gezme, tketme adna ileten etkinlikleri salad iletiim aralardr(rnein fuar, konser, defile, konferans vs.).

1.4.6. Sanatsal letiim Aralar

ster plastik ister estetik olsun her trl sanat faaliyeti veya sanat ile salanacakiletiim aralardr (rnein dans, resim, mzik, ark, sergi, konser, tiyatro, heykel,animasyon vs.).


21/85

15

UYGULAMA FAALYETAadaki ilem basamaklarna dikkat ederek iletiim aralar konusundagrselmalzemelerle desteklenmibirpano hazrlayarak arkadalarnzla paylanz.

lem Basamaklar neriler

Snfta 6 grup oluturunuz. Kaynak kitaplar ve basl materyalleri

inceleyebilirsiniz.

retmeninizden de yardm alarakiletiim aralarndanbirini seiniz.

nternet ortamnda iletiim aralar ileilgili bilgi toplayabilirsiniz.

Setiiniz iletiim aracn aratrnz. evrenizde gzlem yapabilirsiniz.

evrenizi gzlemleyerek setiiniziletiim aracnn kullanm hakknda bilgitoplaynz.

Setiiniz iletiim aracna gre iletmeveya sat yerlerini ziyaret edebilirsiniz.

Setiiniz iletiim aracnn kullanm ileilgili evrenizdeki kiilerle grmeleryapnz.

Setiiniz iletiim aracnn fotorafn

ekebilirsiniz.

Setiiniz iletiim aracyla ilgilifotoraflarla desteklediiniz bir panohazrlayarak snf arkadalarnzla

paylanz.

mknlar dhilinde setiiniz iletiimaracyla ilgili etkinliklere katlabilirsiniz.

UYGULAMA FAALYET


22/85

16

LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1.

letiim srecini balatan geaadakilerden hangisidir?A) Mesaj

B)

Kaynak

C) Kanal

D)

Kodlama

E) Geri bildirim

2.

Aadakilerden hangisi iletiim srecinde iletiim gesi deildir?A)Kim

B)

Mesaj

C)GndericiD)

AlcE)Kaynak

3.

Gnderilen mesajlarn alcya ulatktan sonra aslna uygun olarak anlaml bir ekildeyorumlanmasna ne denir?

A)

FiltrelemeB)Hedef

C)Kod zmeD)

Geri bildirim

E)Kanal

4.

Aadakilerden hangisi iletiimde mesajn tamas gereken zelliklerden biri deildir?A)Mesaj doru zamanda iletilmelidir.B)

Mesaj kapal olmaldr.C)Mesaj uygun kanal izlemelidir.D)

Mesaj anlalr olmaldr.E)Mesaj ak olmaldr.

5. Aadakilerden hangisi telekomnikasyon iletiim aralar arasnda yer almaz?

A)

Telefon

B) Telex

C)

Faks

D) Cep telefonu

E)

El ilan

LME VE DEERLENDRME


23/85

17

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilenbilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

6. ( ) Szl iletiim sayesinde verilen haberin anlalma derecesi denetlenebilir.

7.

( ) letiim aralar, bilgi akn salayan aralara verilen genel isimdir.8.

( ) Grsel iletiim aralar sanal bir ortamda, bilgi teknolojileri kullanlarakgerekletirilen bireysel ve toplumsal iletiim aralardr.

9. ( ) yi bir dinleyici son sz syleyendir.

10.

( ) Mesajn anlalp anlalmad iletiim kanal ile kontrol edilir.

Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz.

11.

..insanlarn duygu, dnce ve bilgileri baka kii veyakiilere ortak sembollerle aktarma srecidir.

12.

..kaynak ile hedef arasndaki ilikiyi salayan temelgedir.

13.Bir kiinin kendisini karsndaki kiinin yerine koyarakolaylara onun bak asylabakmas ve o kiinin duygu ve dncelerini doru olarak anlamas, hissetmesi ve budurumu ona iletmesi srecine ..denir.

14.

..iletiim aralar, sanal bir ortamda, bilgi teknolojilerikullanlarak gerekletirilenbireysel ve toplu iletiim aralardr.

15.

..gnderilen mesajlarn alcya ulatktan sonra aslnauygun olarak anlaml bir ekilde yorumlanmasdr.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevapverirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.


24/85

18

RENME FAALYET-2

Bu faaliyette verilen bilgiler dorultusunda bireysel zelliklerinizi tanyp kendinizigelitirecek ve salkl bir ekilde ifade edebileceksiniz.

Kiinin bireysel zelliklerini aratrnz.

Kendini gerekletirme kavramn aratrnz. Kiinin geliimi asndan nemli olan etmenleri aratrnz. Kiisel becerileri gelitirme ile ilgili almalar inceleyiniz. Bireyin kendini gelitirme yollar konusunda bir sunum hazrlayarak snfta

sununuz.

2. KENDN GELTRME

2.1. Kendini Tanma

Kendini tanma, insann psikolojik ve fiziksel adan kendinde olanlar bilmesi,kendinde olanlarn farknda olmas ve bunlar doru deerlendirmesi ile ilgilidir. Bir insannfiziksel zelliklerini, duygularn, dncelerini, istek ve gereksinimlerini, gl ve zayfynlerini, ama ve deerlerini, yeteneklerini ve becerilerini tanmas / bilmesi ve bunlarnfarknda olmasn ifade eder. Kendisini iyi tanyan bir insan yaayacaklar karsnda nelerhissedeceini, neler dneceini ve nasl davranacan olacaa / yaanacaa yakn birekilde ngrebilir.

2.1.1. Bireysel zellikler2.1.1.1. Bedensel zellikler

Bireyde bulunan bedensel zellikler, birbirine balbirok etkenin bir araya gelmesiile ekillenir. Bireyin kiiliinin ve yaam tarznn belirleyicilerinden birisi olan bedenselzellikler; anne-babann tad genlere, anne karnnda geen yaam srecine ve doumsonras etkenlere bal olarak deiir, biimlenir ve kiiye zg bir hl alr. Bireyin bedenselzellikleri denildiinde kilo, boy, kemik yaps, kas yaps, bedenin oran, biimi, duruu,

bedeni oluturan organ ve sistemlerin yaps ile d grnn etkileyen ten rengi, gzrengi, sa rengi gibi unsurlar akla gelir.

Bedensel geliim doum ncesinden balayp 18-20li yalara kadar insan bedenindegrlen deiim ve olgunlama srecidir.

RENME FAALYET2

ARATIRMA

AMA


25/85

19

Bireyin bedensel geliimi, anne karnnda balar. Embriyo dnemi denilen ilk sekiz

hafta iinde organizma yava yava biimini almaya balar. Bu dnemde kalbin olutuu veatmaya balad gzlenir. Yedinci aya gelindiinde btn organlar yaamsal grevleriniyapabilecek olgunlua eriir. Bu sre ierisinde kkrdak dokular, kemikler, sinir ve sindirimsistemleri ekillenir. Bu dnemde annenin ya, fiziksel ve duygusal durumu, beslenmesi,kulland ilalar, zararl maddeler, d evreden kaynakl etkenler, bireyin fiziksel geliiminietkileyebilmektedir.

Fotoraf2.1: Bireyde bedensel geliim

Dnyaya geldiklerinde bebeklerinboylar ortalama 48-53 cm civarndadr. Bebeklerinboylarnn uzama oran, ilk yllarda olduka yksektir. lerleyen yllarda bu oran gittikeder. Bebek, doumda genel olarak 2500-4500 gram arlndadr. Tpk boyca bymedeolduu gibidoumdan sonra bebein arl hzla artmaya balarfakat iki yana doru buhzdaazalma gzlenir. Okul ana doruarlkta yeniden bir hzlanma grlr. Bylece

bebek be aylk iken doumundaki arlnn iki katna, birinci yan sonunda katna, ikibuuk yanda drt katna ular. Okul andaki ocuun ortalama arl, 13-26 kg aras,

lise anda ise 38-66 kg arasndadr.Bebekte kas, kemik ve sinir geliimleri de zaman iinde olgunlar. Hareketler refleksolarak balar ve zamanla bilinli hle gelir. lkokul alarnda, ocuun byme hzndanemli artlar olmaz fakat ergenlik ana doru boy uzamasnda yeniden bir art grlr.Bu dnemde kz ocuklarnn boy ve kilolarndaki art, erkek ocuklarndan daha hzldr.Bunun sebebi, kz ocuklarnn ergenlik dnemine daha erken girmeleridir. Ergenlikalarnn sonlarna doru ise erkek ocuklar yatlar olan kz ocuklaryla aralarndaki boyve kilo farkn kapatr, ortalama olarak kz ocuklarndan daha uzun ve daha kilolu olarakgeliir. Genlerde byme yaklak 20-21 yana kadar devam eder.


26/85

20

2.1.1.2. Zihinsel zellikler

Zihinsel zellikler, bireyde gelien anlama ve yorumlamayla ilgili niteliklerdir. lkinson derece snrl olan zihinsel faaliyetler, zamanla geliir ve olgunlar. Bireyin bu zihinselgeliimi onun hem doutan getirdii zelliklere hem de evresiyle etkileimlerine baldr.

Zihinsel faaliyetler u sreleri kapsar: Alglama: Gerek i gerekse d dnyadan edinilen bilgilerin yorumlanmas ve

dzenlenmesidir. Bellek: Yaanlanlarn, renilenlerin ve alglananlarn gemi ve gelecekle

ilikisini bilinli olarak zihinde saklama gcdr. Muhakeme: Bilgiyi belirli bir anlam karma ve sonuca varma amacyla

kullanabilme yeteneidir. Dnme: Bilgi ve zmlerin sebep sonu ilikisi ierisinde deerlendirilipyorumlanmasdr.

Yetenek:Bireyin renme, i yapabilme ve uyum gcdr.

Fotoraf 2.2: Bireyde zihinsel geliim

Bireyde kaltmla gelen temel zihinsel geler, bireyin evre ile etkileimi sonucugeliim ve deiime urar. Bu geliim ve deiim hem bireyin yapsna hem de evreselfaktrlere bal olarak geliir. evre, zihinsel faaliyetleri etkilerken zihnin yaps da evreninalgsn etkiler. Bu nedenle bireylerin zihinsel yaplar arasnda farkllklar oluur.

Bebein ilk iki ay ierisinde gsterdii faaliyetler daha ok refleks niteliitamaktadr. Alamas, karnn doyurmas refleks hareketlerdir. lerleyen aylarda bebeinok basit dzeyde hareketleri tekrarlayabildii ve bunlardan etkilenebildii gzlemlenir. Buzellikler gelierek 18-24 aylar arasnda evreyi tanma ve evreden gelecek etkiler hakkndamuhakeme yrtmeye dnr.


27/85

21

kinci yan sonlarndaysa bireyde en nemli zihinsel deiim gerekleir ve ocuk

szel dnmeye, varlklar adlaryla tanmaya balar. Dil dediimiz yetenei kazanr.Dil geliimi; bireyin szckleri, saylarve simgeleri renmesi ve dil kurallarna gre

kullanmasve bu kullanmnn gelimesidir. Dil geliimi, anlamsz sesler karmayla balar.Ardndan hecelemeler yaplr. Daha sonra ilk basit szckler sylenir. Konuulanlar basityapda anlamak ve telaffuz etmenin ardndanszck daarc oluturulur ve artk szcklercmle iinde kullanlmaya balar. Drt yana doru ocuk, daha karmak imgeler kurmaya,dilde ve dncede daha ince noktalara inmeye balar. Yedi yana kadar ocuunkavramlar, daha ok evresinde grd nesnelerle ilikili durumdadr. lkokul andakiocuklar, somut dnme basamanda bulunmaktadr. Bu dnemde ocuklarn birebirgrmedikleri durumlar, nesneleri alglamalar ve yorumlamalar zordur.

7-11 yalar arasnda ocuklarn para ve btn kavramn anlamaya balad grlr.7-11 yalarndaki ocuklar nesnelerin ykseklii, arl, bykl, uzunluu, ksal verenk farklarn rahatlkla anlayabilir ve yorumlayabilir fakat soyut dnme ve soyutkavramlar alglama gl ekerler.

Birey soyut dnme basamana 11 yandan sonra girer. Bu dnemde nesneyi vedurumu grmeden de anlayabilir ve yorumlayabilir. Kendi dncelerini eletirebilir,dnceleri zerinde de dnmeye balayabilir.

Birey 15 yana geldiindeyse artk somut olay ve nesnelere dayanmadan, bamsz

olarak soyut dnme yeteneine tamamen ulamtr. Sorun zme ve yarglama yeteneklerigelimi, sorgulama ve yeni fikirler retme artk daha da kolaylamtr.

2.1.1.3. Ruhsal zellikler

Bireyin etkiye en ak renme, olgunlama yoluyla ekillenen ve en ok ahsna zgniteliklerinden olan ruhsal zellikler, btn bu sebeplerden dolay da zerinde kesinkonuulmas g olan bir alandr.

Her bireyin ruhsal zellikleri, dierlerinegre farkldrfakat bireyler bu zelliklerinioluturan duygular nispeten ortak yaarlar. Bireylerin dier insanlarla rten yanlar

duygulardr. Bu duygularn oluturduu btn, her birey iin tektir ve kimse kimsenintpatp aynsdeildir.

Bireyin ruhsal zelliklerinin olutuu esas dnem, okul ncesi adr. Bu dnemdetemel kiilik zellikleri geliir. Bu yzden bireyin eitimindeki en nemli dnem, okulncesi yalardr. ki- yana gelindiindeyse ocuun soru sorma a balar. ocukkendisine yeni gelen her eyin ne olduunu, nasl olduunu srekli sorgular. Bu dnemdikkat ve zen isteyen bir dnemdir. ocuun sorduu sorular zenle cevaplanmazsaocukta yanl bilgiler kalc etkiler brakabilir ya da sorduu sorulara kar alnan tavrolumsuz olursa ocukta renme arzusu krelebilir.


28/85

22

lkokul andaki ocuk daha ok arkadalarn, onlarn akalarn, oyunlarn,

hatalarn veya gln ynlerini, baarlarn ve sevgilerini nemsemeye balar. Yailerleyip ergenlie adm attnda ocuktaki akranlar arasnda olma ve onlarla birliktehareket etme arzusu da artar. Bununla birlikte kimi utangalklar da daha etkili yaar. Buutangal onun beceriksizlemesine, kendini beenmesini istedii kiilerin bulunduuyerlerden kamasna ya da bu gibi ortamlarda sklmasna neden olur.

Bu dnemde gencin gsterdii sevgi ve sevmeme tepkileri de ardr. Sevdiklerineok baldr. Sevmediklerindense uzak durmaya alr. Bu arlk durumu, gencin sonergenlik dnemine doru normale dner. Ergenlik dnemlerinde genlerin ilgileri, kendi

bedenlerindeki deiimlere ve kar cinse ynelir. Bununla birlikte toplumdaki olaylarlailgilenme bilgi ve dncelerini gelitirme abas da bu dnemde younlar.

2.2. Kendini Gelitirme

Geliim, belirli bir duruma doru gerekleen olumlu deiim srecidir. Kendinigelitirmekse insann olmak istedii ve belirledii bir kiisel durumu elde etmek iingerekletirdii deiim srecidir. Baka bir deyile kendini gelitirme, olmak istenilen yerevarma abasdr.

2.2.1. Kiisel zelliklerini Gelitirme

Kiisel geliim nce insann kendisini kefetmesiyle balar. Kendini anlayabilme ve

gelime arzusu ile balayan sre ierisinde ncelikle hedef belirlenmelidir. Hedefbelirlerken olumlu olunmaldr. Olumluluk derken iki ey anlatlmak istenmektedir.Birincisi, hayata ve kendinize olumlu ynden bakabilmektir. kincisiyse hedef iinoluturulacak cmle ya da dncenin olumlu kurulmasdr. Olumsuz cmlelerle hedef

belirlenemez. Kii olumsuz cmlelerle harekete geemez. rnein Baarsz olmakistemiyorum. fadesi, hedef belirlemekte kiiye yardmc olamaz ancak olumlu kurulacakcmleler zihni harekete geirebilir ve dnce retebilir. Baarl olmak istiyorum. gibiolumlu bir cmle, dnce retimine daha ok olanak salar.

2.2.2. lgi ve Yetenekleri Gelitirme

lgi, belli faaliyetlere isteyerek ynelme, bu faaliyetleri kstlayc koullar altnda bilebaka faaliyetlere tercih etme ve bu faaliyetleri yaparken yorgunluk yerine dinlenmilik,bkknlk yerine devam etme istei duyma durumlarnda varlna hkmettiimiz bir iuyarcdr.

lginin birey hayatnda dinamik bir etkisi vardr. nsanlar yaptklar herhangi bir iten,katldklar herhangi bir etkinlikten doyum salamak isterler. Herhangi bir zorlama altndaolmad ya da kendisine bir dl vaat etmedii hlde bir kimse kendiliinden bazfaaliyetlere giriiyor ve bundan doyum salyorsa bu kimsenin o tr faaliyetlere kar ilgisiolduu sylenebilir. Bireyin seme zgrl olduu durumlarda gerek ilgiyi belirlemeimkn daha yksektir.


29/85

23

Fotoraf2.3: lgi ve yetenekleri gelitirme

Yetenek, bireyin bir ii baarma potansiyeline iaret eder ve belli bir eitim vehazrlktan sonra gelebilecei noktay anlatr. Bu anlamda yetenek daha ok bir bireyinrenme gc, belli bir eitimden yararlanabilme gc anlamna gelir. Bylece yetenek,

bireyin gelecekte elde edebilecei baar dzeyini kestirmemiz konusunda ipular verir.

lgiler, insanlarn yaptklar herhangi bir iten doyum salayabilme srelerini ierir.Yetenek ise bireyin renme gc,belirli bir eitimden yararlanabilme gcn iermektedir.O hlde yetenek ile ilgi arasnda dorudan bir iliki vardr. rencilerin semi olduualanlardan doyum salayabilmesiyetenek dzeylerine baldr. Belirli lde yetenek o konualanndaki baarnn da bir ls olmaktadr. Birey, konu alanna ilgi duyuyor olabilir amao konu alan ile ilgili bir yetenee sahip deilse o zaman konu alannda gerekli dzeyde bir

baar elde edemez. Bu nedenle ilgi ve yetenekler arasnda mutlaka bir uyum olmas gerekir.

2.2.3. Kendini fade Etme Yollar

Bireyin kendini ifade etme ihtiyac insanlk tarihi kadar eskidir. Balangta birtakm

hareket, ekil ve eitli seslerle kendini evresindekilere anlatmaya alan birey zamanla buihtiyacn gidermek iin eitli semboller gelitirdi. Doadaki varlklarn ekillerinden oluanbu semboller zamanla yerlerini eitli izgilere brakt. Kendini ifade etme yazl, szl vebedensel boyutlarda kendini ortaya koyabilme, hislerini, dncelerini anlatabilme becerisi,gelitirilen kiisel tarz ve sahip olunan kiisel zelliklerle kendini gsterebilme yetisidir.

nsanlar bilgi, duygu ve dncelerini ifade etmede iletiim aralarn kullanr.Kendini ifade etmede kiinin konuma biimi, setii szckler, ses tonu, beden duruu, jestve mimikler nemlidir.


30/85

24

Resim 2.1: Kendini ifade etme

2.2.4. Becerilerini Gelitirmek2.2.4.1. letiim

letiim; bilginin, fikirlerin, duygularn, becerilerin, simgeler kullanlarak iletilmesidir.nsann kendini sosyal bir varlk olarak ifade etmesi iin iletiim zorunludur. nsan, evresiile iletiim kurarak yaar. Onun her davran, konumas, susmas, duruu ve oturma biimi kendini ifade etmesi yani evresine mesaj iletmesidir. letiim kurmaktaki asl ama,anlalabilir mesajlar gndermek ve kar tarafn tutum ve davranlarnda deiiklikmeydana getirmektir. Davranlarda deiiklik meydana gelmemise ileti var fakat iletiimyoktur. nsann uyku dnda hemen her an gerekletirdii bir etkinlik olan iletiimin

gelitirilmesinin temel noktas, karnzdaki kiiyi dinlemek ve anlamaya almaktr. Bu daancak karmzdaki kiiye deer vermek ve anlamaya alrken kendimizi onun yerinekoyabilmekle mmkndr.

2.2.4.2. Sunum

Herhangi bir konu hakknda herhangi bir grup ya da toplulua bilgi vermek amacylagerekletirilen szl veya grsel iletiime sunum denir. Aslnda yaplan btn etkinlikler,trenler veya toplantlar sunumun ierisine girer. Sunum, nceden hazrlanm ve planlanm

bir konunun etkili ve anlalr biimde dinleyicilere aktarlmasdr.

Fotoraf 2.4: Sunum


31/85

25

Sunum hazrlarken dikkat edilmesigereken unsurlar unlardr:

PowerPointte yaz tipi boyutunuzu seerken dikkatli olunuz. Balklarda en uygunolan genellikle 36-44tir, yaz boyutunu seiniz. Metin ksmnda en uygun olan genellikle 20-32dir,yaz boyutunu seiniz. Gerek olmadka metni tamamen byk harf ile yazmaynz. Vurgulanmas istenen noktalar iin italik, alt izgi, farkl renk, yanp snme vb.

dikkat ekici zelliklere yer veriniz. Zeminin koyu, yazlarnak veya zeminin ak, yazlarnkoyu renkli olmasna

dikkat ediniz.

2.2.4.3. kna Becerileri

knay ksaca kaynak kii ya da kiilerin, hedefin belirli birrn, birey ya da greilikin olumlu bir tutum oluturmasn ya da var olan tutumunu deitirmesini salamaynndeki abas olarak tanmlayabiliriz.

kna edici iletiim;bir birey, dnce ya da olaya ilikin tutum deiimi yaratmakamacyla gerekletirilen iletiim olarak tanmlanabilir. kna edici olabilmek iin elimizdeki

bilgiyi ve kantlar iyi yaplandrmal, rgtlemeli, kontrol deikenlerini dikkate almalyz.Ayn zamandad grnmzden konuma tarzmza ve beden dilimize kadar kendimizleve iletiim balamyla ilgili birok faktr de gz nnde bulundurmalyz.

2.2.4.4. zGveni Gelitirme

z gven nemli bir kiisel zelliktir, yaam ve sorunlarla gereki bir ekildemcadele etmemizi salar ve zorluklara dayanmamz kolaylatrr. z gven kazanmasreci, yaamn nemli zorluklar ile baa kma gcne sahip ve mutlu olmaya layk bir kiiolma deneyimidir.

ekil2.1: zgven


32/85

26

zgven insana g verir, enerjisini artrr ve daha fazla aba gstermeye zendirir.

Baar iin ilham kaynadr. Baarlarmzla gurur duymamz ve onlardan keyif almamzsalar.

z gveni artrmann iyi bir yolu, yaamdaki baarlarmz hatrlamaktr. Sahipolduumuz tm yeteneklerimizi, iyi kullandmz becerilerimizi aklmza getirmek vegvenli davranarak kazanl ktmz zamanlar hatrlamaktr. Siz de z gveninizikazanmak ve gelitirmek istiyorsanz yeteneklerinizi nemseyiniz ve kabuunuzdan knz.Daha rahat ve giriken davranmay reniniz. Fikirlerinizi daha sesli ifade ediniz.Sorumluluklar alnz. yaamnzda karar alma srelerinde ve uygulamalarda daha aktifolarak kendinizi gsteriniz. Enerjik olmak iin bu tr insanlar kendinize rnek alnz.Cesaretli olunuz, hata yapmaktan korkmaynz. Baarszlklarn birer ders olduunu ya da

baar yolunda kk molalar olduunu dnnz. Elde ettiiniz her baaryla zgveninizin arttn greceksiniz.

2.2.5. Kendini Gerekletirme

ekil 2.2: htiyalar hiyerarisi

Her insann yaam dngs, onun kendini gerekletirme yolunda att admlardanoluur. nsan nasl yayorsa o ekilde kendini ifade eder. Hedefinin ne olduu belirsiz biri,her gn televizyon banda saatlerini harcayarak tercihini bu ynde kullanmaktadr. Hedefiolan ve bu hedefe ulamak iin aba gsteren biri de kendini o hedefe yaklatracakdurumlara ve insanlara ynelirken hedefinden uzaklatracak durumlardan da kaar.

Kendini gerekletirme Maslowunhtiyalar Hiyerarisi olarak hazrlad piramidinen tepesinde bulunan ihtiyatr. Maslow, ihtiyalar snflandrrken iki varsaym nesrmtr.


33/85

27

Bu varsaymlardan birincisi, insan davranlarnn temelinde ihtiyalarn

bulunduudur. Bireyindavranlarn anlayabilmek iin onlarn ihtiyalarnn neler olduunubilmek gerekir. kinci varsaym ise ihtiyalarn ncelii ve iddeti ile ilgilidir. Birey,organizmas, kendi sal ve iyilii iin hangi ihtiyalarn ncelikle cevaplandrlmasgerektiieklinde sralamay akla yaptrmak yerinedaha ilevsel ekilde kendi denetimindetutmaldr.

Maslow, insann en temel ihtiyalarn fizyolojik ihtiyalar olarak belirleyerekhiyeraride birinci sraya koymutur. nsann en temel ihtiyalar karlandktan sonra stihtiyalar ortaya kar. Fizyolojik, gvenlik, ait olma ve sayg ihtiyalar karlanan bireydeortaya kan en st ihtiya, kendini gerekletirme ihtiyacdr. Kendini gerekletirme,kiinin iinde bulunan potansiyeli aa karmas ve bunu kiilik hline getirmesidir.

ekil 2.3: Kendini gerekletirme

Kendini gerekletiren insann zellikleri unlardr: Gereklii verimli bir ekilde alglarlar ve belirsizlie tahamml edebilirler. Kendilerini ve bakalarn olduklar gibi kabul ederler. Dnce ve davranlaritendir. Kendi zerinde younlamaktan ok, sorun zerinde younlarlar.

yi bir mizah anlaylar vardr. ok yaratcdrlar. Gelenek d olmamalarna karn z kltrlerinin iselletirilmesine kar

direnlidirler. nsanln refah ile ilgilenirler. Yaamn temel deneyimlerini deerlendirebilirler. ok deil az insanla derin, tatmin edici kiiler arasilikiler kurarlar. Hayata nesnel bir adan bakabilirler.


34/85

28

UYGULAMA FAALYET

Aadaki ilem basamaklarn takip ederek z gven ve kendini ifade etmebecerilerinizi sergileyebileceiniz bir sunum hazrlaynz.


z gvenve kendini ifade etmebecerileri kavramlarn aratrnz.

Yazl materyal taramas yapabilirsiniz.

retmeninizden de yardm alarakkendinizi ifade edebileceiniz bir konuseerek konuyu snrlandrnz.

nternet ortamnda aratrmayapabilirsiniz.

Setiiniz konu ile ilgili aratrmayapnz.

Sunum rneklerini izleyebilirsiniz.

Anlatmak istediiniz temel noktalarbelirleyiniz.

evrenizdeki kiilerle grmeleryaparak insanlarn kendini ifade etme

biimlerini gzlemleyebilirsiniz.

Setiiniz konu ile ilgili bir sunumhazrlaynz.

z gvenve kendini ifade etme becerilerikonusunda alan kurumlarla grmeler

yapabilirsiniz.

Hazrladnz sunum ile ilgili provalaryaparak etkili bir sunum yapmaya

alnz.

Sunum hazrlarken grsel materyallerdenfaydalanabilirsiniz.

Hazrladnz sunumu snf iinderetmeniniz ve arkadalarnzla

paylanz.

Hazrladn sunumu ailenize sunarakdenemeler yapabilirsiniz.

UYGULAMA FAALYET


35/85

29

LME VE DEERLENDRMEAadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1. Maslowun htiyalar Hiyerarisi olarak hazrlad piramidin en tepesinde bulunanihtiya aadakilerden hangisidir?

A) YemeB) PrestijC) SevgiD) Kendini gerekletirme

E)

Gvenlik

2. Aadakilerden hangisi kiinin fizyolojik ihtiyalarndan biridir?

A)

BarnmaB)

SaygC) meD) PrestijE) Sevgi

3. Aadakilerden hangisi bireyin bedensel geliimi ile ilgili deildir?

A)

KiloB) Boy

C) Kas yapsD)

Kemik yapsE)

Duygular

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgilerdoru ise D, yanl ise Y yaznz.

4.

( ) Yetenek;bireyin renme, i yapabilme ve uyum gcdr.5. ( ) Kendini gelitirme, olmak istenilen yere varma abasdr.6. ( ) Her bireyin ruhsal zellikleri ayndr.

LME VE DEERLENDRME


36/85

30


7.

. yaanlanlar, renilenleri ve alglananlar, gemi ve gelecekleilikisini, bilinli olarak zihinde saklama gcdr.

8. . gnlk yaantmzda yaptmz i veya aktiviteden aldmzzevk ve o ii yapma isteimizdir.

9. Herhangi bir konu hakknda bir grup ya da toplulua bilgi vermek amacylagerekletirilen szl veya grsel iletiime . denir.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap

verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.


37/85

31

RENME FAALYET3

Bu faaliyetin sonunda toplumsal gruplar tanyacak ve insan ilikilerini dzenleyentoplumsal kurallara uygun davranabileceksiniz.

Toplumsal hayat dzenleyen kurallar aratrnz.

Toplumunuzun genel zelliklerini yanstan gelenek ve grenekleri aratrnz. evrenizdeki yal kiilerle grp toplumsal hayat dzenleyen kurallarda

meydana gelen deiiklikler hakknda bilgi edininiz. Toplumsal gruplar aratrnz. yesi olduunuz toplumsal gruplar belirleyerek zelliklerini anlatan bir sunu

hazrlaynz.

3. NSAN LKLERN DZENLEYENKURALLAR

3.1. Toplum Hayatn Dzenleyen Kurallar

Bir toplumun olumasnda ve gelimesinde o toplumu meydana getiren insanlararasnda uygulanan ve insan ilikilerini dzenleyen kurallarn nemli bir yeri vardr. Bukurallar, toplumdaki uygarlk dzeyinin de gstergesidir. nsann bencil ve kabadncelerden syrlarak bakalarna kar davranlarn bir dzene koymas , onun duyarlve nazik olmasn salar. Bu da insanlarn birbirleriyle olan ilikilerinin salkl ve tutarlolmasn salar.

Toplumda insan ilikilerini dzenleyen kurallarunlardr:

Grg kurallar Gelenek ve grenekler Dini kurallar Ahlak kurallar Hukuk kurallar nsan haklar

RENME FAALYET3

AMA

ARATIRMA


38/85

32

3.1.1. Grg Kurallar

Toplum iinde olumlu ilikiler kurabilmek iin baz kurallar vardr. Bunlardan biri degrg kurallardr. Grg, bir toplumda var olan ve uyulmas gereken sayg ve incelikkurallardr. Kiilerin birbirleriyle karlatklarnda nasl davranmalar gerektiini belirleyenkurallar; konuma, giyinme, yeme-ime yntemlerini, i yerlerinde, bayramlarda vednlerde nasl davranlacan belirler. Grg kurallarn ineyen kii kaba, tuhaf,

bilgisiz ve grgsz diye nitelendirilir. Bu nitelendirmelerin ho olmamas nedeniyleinsanlar grg kurallarna uyma zorunluluu hissederler.

Genel grg kurallarna uyma zorunluluu yoktur, hukuken su saylmaz ancaktoplum genel grg kurallarna uymayanlar cahil, bencil, kaba, saygsz gibi sfatlarla

tanmlar ve knar. Toplumun kiilere bu noktada yaptrm gc n plana kar. Toplum,genel grg kurallarna uyan kiileriterbiyeli, saygl, nazik kiiler olarak nitelendirir. Grgkurallar bir lkeninayr ayr blgelerinde farkl olduu gibi deiik uluslarda da farkllklargsterir. nsanlar toplum iinde bir arada yaamak zorunda olduundan gz nnde

bulundurmas gereken kurallar vardr.

Fotoraf 3.1: Grg kurallar

Toplumda dikkat edilmesi gereken grg kurallar unlardr: Hogrl ve iyimser olmak Olgun bir kiilie sahip olmak iin aba gstermek

Eletiriyi yerinde ve zamannda yapmak Giyime nem vermek, giysinin mevki yer ve zamana uygun olmasna zen

gstermek Bakalarn rahatsz edici davranlardan saknmak Verilen sz tutmak Ziyaretin ksa ve zamanl olmasna zen gstermek Oturu ve kalklarda hareketlere zen gstermek Gerektiinde zr dilemesini bilmek zel konuma yapanlarn yanna gitmemek Uygun olmayan el akas ve szl akalardan kanmak


39/85

33

3.1.2. rfve Adetler

Belirli davran biimlerinin toplumda yerlemesi, bu davranlarn tekrarlanmaszorunluluu ve inancnn yaygnlamasyla rf ve det kurallar oluur. Bireylerinalkanlklarna benzer ekilde toplumlarn da rf ve detleri vardr. Bu kurallar, kaynannve yaptrmlarnn ilahi olmamas bakmndan din kurallarndan ayrlr.

Ahlak kurallar temelde bireysel deerler olmasna ramen rf ve detler toplumsaldeerlerdir. Ayrca rf ve dettebiim ve grn dzenlenirkenahlak zihniyeti temel alnr.Bu nedenle iyi niyetten domayan bir davran, rf ve detin istem ve gereklerine uysa daahlaksal nitelik kazanamaz. Szgelimi salt gsteri iin yardmda bulunan bir kimsenindavran rfe uygun kabul edilirkenahlak bakmndanbu davran onanmaz. rf kavram,

bilmek ve tanmak anlamna gelmektedir. det ise izlene izlene alkanlk hline gelendavranlar ifade eder. rfn anlamnda iyilik bulunurken detler kt alkanlklar eklindede grlebilir. ki kavram arasnda fark bulunmasna ramen bir arada veya tek balarnayukarda belirtilen anlamda kullanlmaktadr. rf ve dete yerine gre tre dedenilmektedir.

Fotoraf 3.2: Folklor

rf ve det kurallar genel ve zel olmak zere iki kategoride ele alnabilir.Toplumdaki herkesi ilgilendiren genel nitelikli kurallarn yansrabelirli bir meslekle ilgiliolan ve bu meslek mensuplarnca benimsenen zel nitelikli rf ve det kuralar da vardr.Ayrca lkenin belli bir blgesinde veya ilinde sosyal ilikileri dzenleyen yerel rf vedetlerden de sz edilebilir. Bir davran modelinin rf ve det kural olarak kabuledilebilmesi iin baz artlar tamas gerekir. Bu koullar unlardr:


40/85

34

Kesinlik: lkkoul, rf ve detkuralnn anlam ve ierii konusunda tartma

olmamasdr. rf ve det kuralnn anlam, toplum yeleri tarafndan akabilinmeli ve benimsenmelidir. Akla uygunluk: Bu kurallar akla uygun ve kabul edilebilir olmal, sama

olmamaldr. Hemen belirtmek gerekir ki akla uygunluk ve samalk toplumdantopluma deiebilir fakatnemli olan kabul edildii toplumun deerleridir.

Sreklilik, eskilik:Bir davran modelinin rf ve detkural niteliini tamasiinsrekli ekilde, kesintisiz ve eskiden beri uygulanmas gerekir.

Genel inan: rf ve det kuralnn iyi, doru olduu inancnn toplumyelerinin bilincine yerlemi olmas bir dier kouldur. nsanlarbu kurallarnhakl olduuna inanmal, uygulanmas zorlamaya dayanmamaldr. Toplumsalilikileri dzenleyen rf ve det kurallarnn hukuk dzeni ile elimemesi

gerekir. Yasalara ve hukuk sisteminin genel esaslarna aykrkurallarn rf vedetkural olarak uygulanmas sz konusu olamaz.

3.1.3. Dini Kurallar

Genel olarak byk ve stn, insann kar koyamayaca tabiatst ilahi bir varlktarafndan baz ekiller altnda emredildii kabul olunan kural ve inanlardan olumu

btne din denir.Din sadece insanla tanrarasndaki ilikiyi dzenlemez,insann insanla vetoplumla olan ilikileri konusunda da kurallar ierir.

Toplumda dinin yeri eitli bakmlardan incelenmelidir. Hak ve adaleti savunmas,

insanlarn iyi ahlakl olmasn, baka insanlara iyi davranlmasn ve sayg duyulmasgerektiini savunmasdinin toplum yaamna olumlu katklardr. Din, sosyal btnlemeninkorunmasnda da nemli rol oynamaktadr. Din ayrca aadaki fonksiyonlar da yerinegetirir:

Din toplumun istikrar ve devam edebilmesi iin yardm eder. Yeni dinler toplum yelerine g, evre artlar iinde varl srdrme

mcadelesi iin daima cesaret vermitir. Dua etmek insanlarn ruhsal basklardan syrlabilmesi iin bir kurtulu yolu

salar. Dinsel trenler, toplum dayanmasn kuvvetlendirici aralardr.

Dinler ortaya ktklarnda sosyal dzene kar bir eletiri unsurunugetirmilerdir.

3.1.4. Ahlak Kurallar

Genel tanmlama ile ahlak, toplumda iyilik ve ktlk hakknda oluan deeryarglarna gre yaplmas gereken veya yaplmamas gereken davranlara ilikin kurallar

btndr. nsan hayatn dzenleyici nitelikte ve sreklilii olan kurallar niteliindedir.


41/85

35

Ancak bu kurallar tinsel nitelikli olup insann kendi iinde tutarl olmasn hedefler.

Hukuk, d davranlara kural koymakta; ahlak ise i dnce yani niyet ve maksat iinkurallar koymaktadr.

Ahlak nesnel ve znel olarak ikiye ayrlmaktadr. Nesnel ahlak, insann dier bireylerekar olan devlerini bildirir. Sosyal ahlak olarak da adlandrlmaktadr. znel ahlak isekiinin kendi i dnyas ile ilgilidir.

Ahlak kurallarnn ilerlik kazanabilmesi iin en az iki kiiden oluan insantopluluuna ihtiya vardr ancak aksi grlerde vardr. Bireylerin ve toplumun belirlidavranlar iyi veya kt olarak nitelemeleri esasna dayanan ahlak kurallar aslnda dinkurallar ile i iedir. Ahlak kurallar din inanlarn srdrlmesini, din kurallar da

yaptrmlaryla ahlak kurallarna uyulmasn kolaylatrr. Baz din kurallarnn ayn zamandaahlak kural olduunu da gryoruz. Ahlak, bireysel ve toplumsal ahlak olmak zere ikiyeayrlr. Bireylerin insan davranlar hakknda iyi veya kt eklindeki deer yarglar

bireysel ahlak oluturur. nsanlarn birbirleriyle ve toplumla olan ilikilerini dzenleyenmanevi nitelikte kural ve ilkeler ise toplumsal ahlak kurallardr. Genelde toplumun deeryarglar bireylerce benimsenir ancak kiinin toplumunkinden ayr ahlaki deerlere sahipolmas da mmkndr. Bazen topluma aykr gelen bireysel ahlaki deerlerin zamanlatoplumca benimsendii grlmektedir.

3.1.5. Hukuk Kurallar

Bireylerin toplumla, birbirleriyle ve devletle ilikilerini, haklarn, ykmllklerini,devlerini dzenleyen ve uyulmas kamu gcyle salanan kurallara hukuk kurallar denir.Bu kurallar dorudan doruya bireylerin d ilikilerini dzenler. Hukuk kurallar, toplumun

bar, gven ve huzur iinde yaayarak korunmasn amalamaktadr. Toplum iinde din,ahlak ve hukuk kurallar i ie gemitir. Hukuk kurallar toplum yaamn dzenleme,toplumun gereksinimlerini salama ve adaleti gerekletirme amalarn bnyesinde

barndrr.

Fotoraf 3.3: Mahkeme salonu


42/85

36

Toplumu dzenleyen kurallardan en nemlisi ve en etkilisi hukuk kurallardr. Hukuk

kurallarn dierlerinden ayran temel zellii, hukuk kurallarna aykr davranlarn kamugc tarafndan belirlenen yaptrmlarla karlamasdr. Bir baka deyileinsanlar hukukunkendilerine ykledii ykmllkleri kendi istekleriyle yerine getirmedikleri takdirdedevletin yetkili organlar, bu ykmllklerin zorla yerine getirilmesini salar. Hukukkurallarn ahlak ile rf ve det kurallarndan farkl klan bir dier yn ise toplum iindezamanla olumamas, yetkili kamusal organlar tarafndan yaplmasdr.

3.1.6. nsan Haklar

Tm insanlarn sahip olduu temel hak ve zgrlklere insan haklar denir. nsanninsan olarak domakla elde ettii haklardr. Temel insan haklarndan bazlar unlardr:

Yaama hakk Salk hakk Eitim hakk Mlk edinme hakk Seyahat hakk Haberleme hakk Kanun nnde kendini savunma hakk Hak arama hakk Seme ve seilme hakk zel yaamn gizlilii hakk

Devlet hizmetlerinden eit olarak yararlanma hakk

nsan haklar, insanlarn gelitirmi olduklar demokratik devlet yaplarndauygulanmas zorunlu evrensel bir deerdir. nsan haklar, kinci Dnya Sava sonrastamamen kabul edilmi ve kurumlam bir kurallar btndr. nsan Haklar, BirlemiMilletler nsan Haklar Evrensel Bildirgesinin 10 Aralk 1948 tarihinde kabul edilmesiyleevrensel ve ada bir deer olarak yerini almtr. Daha sonra kabul edilen Avrupa Konseyinsan Haklar Szlemesi ile de ada, demokratik ve modern devletlerin olmazsa olmazkurallar ve ilkeleri arasna girmitir.

Bir devletin insan haklarn benimseyip benimsemediio devletin gelimilik dzeyini

de gsterir. Bir devletin demokratik, ada ve modern bir devlet olabilmesi iin insanhaklarn anayasal ve yasal bir hak olarak vatandalarna tanm olmas ve insan haklarihlallerinin su olarak kabul edilip cezalandrlmasn ngren yasal yaptrmlar getirmiolmas gerekir.

Trkiye Cumhuriyeti Devleti, insan haklarna saygl bir devlettir. nsan haklar, T.C.Anayasasnn 12-74. maddeleri arasnda Temel Haklar ve Hrriyetlerana bal altndavatandalarmza anayasal bir hak olarak tannmtr. Demokratik devletlerde hibirdzenleme ve uygulama anayasaya aykr olamayacana gre tm hukuk sistemimiz deinsan haklar erevesinde dzenlenmitir.


43/85

37

3.2. Toplumsal Gruplar

Toplum; snrlar belli bir doal evrede ortak amalar iin bir araya gelen, birbiri ile iliki, i birlii ve dayanma iinde olan insanlardan oluan kmedir.

nsanlarn toplu hlde yaama ve ihtiyalarn birlikte giderme zorunluluu toplumsalilikileri kanlmaz klmaktr. Bu nedenle toplumsal ilikiler toplumu meydana getiren ennemli gedir. Toplumsal iliki iinde olma, bireyin toplum iinde varln devam ettirmezorunluluunun sonucudur. Toplumsal iliki olmadan ne insanlar ne de toplumlar varlklarnsrdrebilir.

nsanlar yaplar gerei yaamlarn baka insanlarla birlikte grup ierisinde

srdrrler. Toplumsal grup, birbirleriyle yeterli saylabilecek bir sre etkileimde bulunan,ortak deerleri paylaan, ortak amalarn gerekletirmek iin belli kurallara gre karlklilikide bulunan insanlarn oluturduu topluluktur. Toplumsal gruplarn oluumunda etkiliolan etmenler unlardr:

Bireyin doayla ilikisinde baka bireylere ihtiya duymas Bireyin teki insanlarla bir arada olmaktan salad doyum

Toplumsal gruplar, fizyolojik ve toplumsal ihtiyalarn karlanmas iin kurulur(rneinaile, dernek vb.). Her toplumsal grubun kendine zg bir amac vardr ve grubuoluturan yeler bu amacn bilincinde olarak davranr. Grup yelerinin her birinin dier

yelere gre bir stats ve buna bal rolleri vardr. Ortak bir kar ve dnce erevesindeolumu gruplar, amalarna ulanca dalr. Toplumsal gruplar bu zellikleri ile dier insantopluluklarndan (toplumsal yn ve toplumsal kategori) ayrlr. Bu da toplumsal grubunoluabilmesi iin bireyler arasnda fiziksel yaknlk ve ortak zelliklerin olmasnn yeterliolmadn gstermektedir. Bu noktada toplumsal gruplarn zellikleri aadaki gibisralanr:

Toplumsal grup hem yelerince hem de dardaki kiilerce tannabilir. Her grubun kendine zg bir toplumsal yaps vardr. Her yenin bir stats ve

grupta toplumsal tabakalamavardr. Gruptaki her ye, kendi toplumsal roln yerine getirerek grubun varln

srdrmesine katkda bulunur. Grubun sreklilii iin karlkl iliki ve etkileim nem tar. Her grup, yelerini ynlendiren yazl veya yazsz normlara sahiptir. Grup yeleri belirli ortak ilgi ve deerleri paylar. Her grubun yneldii hedefler vardr ve bu hedefler grubun ortaya k

sebebini belirtir. Her grubun bir sreklilii vardr.

Toplumsal gruplar zellikle ada toplumlarda karmak ve eitlidir. Bu nedenlefarkl ynlerden snflandrlabilir.


44/85

38

3.2.1. Toplumsal Gruplarn eitleri

3.2.1.2.Aile Gruplar

Aile; anne, baba ve ocuklardan oluan toplumun en kk yap birimidir. Kurulanaile gruplarnda aadaki gibi farkl aile biimleri sralanabilir:

ye says bakmndan aileler: ekirdek ve geni aile Aile arasnda otoritenin dalm bakmndan aileler: Ataerkil aile (baba

egemen), anaerkil aile (anne egemen), eitliki aile Evlenme biimi bakmndan ve elerin saysna gre aileler: Tek eli aile

(monogami),ok eli aile(poligami) Soyun belirleni biimine gre aileler: Baba soyluluk (baba soyunda gelen

soyluluk), anne soyluluk (anne soyundan gelen soyluluk), iki soyluluk Evli iftin oturma yerine gre aileler: Baba yerlilik (patrilokalite), anne yerlilik

(matrilokalite), ev ama (neolokalite)

Elerin toplumsal yelii bakmndan aileler:ten evlenme (endogami), dtanevlenme (exogami)

3.2.1.2.Komular

Trkiye toplum hayatnda yeri, unsurlar, ilevi ve ortaya kard neticeleribakmndan nemli yere sahip olan komuluk, gnlk hayatn vazgeilmez bir toplumsalyaam alan ve kiiler aras iletiimidir. Trkiye corafyasnda komuluun nemi bir

atasznde syle dile getirilir: Ev alma, komu al. Bir evin ev olabilmesi iin evredekikomular en az ev kadar ama aslnda evden bile nemlidir. Komu, yakn hatta bitiikkonutlarda oturan kimselerin birbirine gre durumuna denir. Komuluk ise komu olma hlive komularla olan ilikidir. Komuluun toplumsal hayatta ne kadar nemli bir yertuttuunu konuyla ilgili deyim, atasz ve yarglardan anlamak mmkndr.

Fotoraf 3.4: Komuluk


45/85

39

Komuluu ortaya karan faktr, ortak ihtiyalar karsnda doan ortak duygu ve

dncelerdir. Bu duygu ve dnceler, insanlar aras komuluk balarnn kuvvetlenmesineyardmc olur. Komuluk ilikilerinin temeli yardmlama ve gven temeline dayanr.

3.2.1.3. Arkada Gruplar

nsan ilikilerinin zellikle ocuk ve genler iin ilk da ynelme olduu ortamlardanen nemlisi arkada gruplardr. ocuun varlk merkezi olan aile,deerlerin retilmesindeve kiisel gvenin kazandrlmasndaakran grubunun baarsna ulaamaz. Arkada gruplarou zaman ailelerden daha etkin olur. Bu yzden gerek kiiler gerekse aileler gruparkadalarn seerken son derece dikkat etmelidir.

Ergenin arkada ilikileri kategoriye ayrlmaktadr. Birincisi geni kalabalklar,ikincisi daha kk yakn arkadalklar, ncs bireysel dostluklardr. Kiilerin arkadagruplarnda g, ait olma ve gven kazand grlmektedir. Kii tek bana yapamayacandnd ileri akranlaryla birlikte karar vererek ortaklaa yapmaya alr. Arkadaedinmek ve ilikileri srdrmek belli bir olgunluk ister. Sosyal, fiziksel ve ruhsalolgunluklarna bakarak arkada gruplar seilmelidir.

3.2.1.4.Oyun Gruplar

Oyun ve oyuncak, ocuklarn yaam renmesinde en nemli aralardr. Oyun grubu,ocuun salkl ve gvenli koullarda keif yapmasna, deneyerek renmesine, yeni

beceriler gelitirmesine olanak salar. ocuk, aileden sonra oyun gruplarnda sosyalleme verenme srecini beraber iler. Oyun gruplarnda ama, sosyalleme srecinde ocuunuzuoyalamak deil, ona yeni beceriler ve bilgiler kazandrmak olmaldr. Oyun gruplarsayesinde salkl ve kiilii gelimi evresi ile iletiimini gelitiren bireyler yetitirilir.

Fotoraf 3.5: Oyun gruplar


46/85

40

Gnmz artlarnda bebein bymesi ve ihtiyalarnn farkllamasyla birlikte

birbirine yakn anneler bir araya gelerek oyun gruplarn evlerde organize etmeyealmaktadr ancak bu bulumalar zorlatka ve bireyler bydke ile farkl meknaraylar balar. Bu nedenle hem eitmen gzetiminde olduu hem de farkl eitimteknikleriyle birleen yntemleri bulunduu iin anneler, yuvalardaki ve oyun evlerindekioyun gruplarn tercih eder. Ayrca ocuun geliim evrelerinin uzmanlar tarafndangzlenmesi de bu gruplarn dier bir avantaj olur.

3.2.1.5.Okul Gruplar

Aileden sonra ocuun ilk olarak tant sosyal gruptur. lk deneyim olmassebebiyle okul ve okuldaki iletiim iinde olduklar gruplar, ocuun sosyallemesinde ve

geliiminde nemli rol oynar nk ocuun zamannn byk bir ounluu okulda veokulda grubu ile birlikte gemektedir. Bu yzden okul grubunu tekil eden okuldakiretmenleri, arkadalar, evresi, alan personeli ocuun ve gen bireylerin kiiliinioluturan temel etkenlerin banda gelir.

Fotoraf 3.6: Okul gruplar

3.2.1.6.Meslek Gruplar

Toplumda zellikle alan kesimin ve ayn eitimi alm kiilerin iletiim ortam,rgtlenmi meslek gruplardr. Her meslee ait yeler; aralarnda bilgi paylamak,geliimlerini salamak, haklarn korumak ve sorunlarn dile getirmek iin meslek gruplarnkurarlar. Bylece etkin ve salkl iletiim iin adm atm olurlar. Meslek sahibi kiilerin

bo zamanlarnda ve ihtiya hlinde bir araya gelerek gerekli paylamlar yapmas, hoavakit geirmeleri ve sosyal a kurmalar ynnde etkili olur.


47/85

41

3.2.1.7.Bask Gruplar

Ortak menfaatler etrafnda birleen ve bunlar gerekletirmek iin rgtlenmigruplara bask gruplar denilmektedir. Sendika, dernek, siyasi parti rnek olarak verilebilir.Bask gruplar yapm olduklar faaliyetlerde baarl olabilmek iin salkl ve etkin iletiimkurmak zorundadr.

3.3. Toplumsal Etkileim

nsanlarn,toplumlarnbirbirlerinden etkilenmesi, birbirlerine bilgi, kltr vb.aktarmas olarak tanmlanmaktadr. Toplumsal etkileim genellikle iletiim yoluylainsanlarn ve gruplarnhareketlerinin karlkl etkileimini de ifade eder. Bu tanm, kiinin

kendisiyle etkileimini de iine alr.

Toplumsallama, kiinin iinde yaad toplumun bir yesi olma sreci anlamnagelmektedir. Bu sre, kiinin doduu andan itibaren toplumsal yap denilen davrankurallar ile belirlenmi deerler ve anlamlar ieren ilikiler sistemi iinde yaamayrenmesi biiminde geliir. Birey-toplum ilikisinin salanmas yani bu srecin ilemesiiletiim araclyla olmaktadr. letiimbu sreci baz eitim-retim kurumlar ve kiileraraclyla iletebilmektedir. Toplumsallamann gereklemesi iletiime, iletiimingereklemesi de eitim ve retime, eitim-retimle ilgili kii ve kurumlara yani eitim veretimin rgtlenmesine bal grnmektedir. Toplumsallama, toplumsal deerlerin

bireylere aktarlma-benimsetilme sreci ile devam ederek toplumlarn ilerlemesi iin yol

amaktadr.

Toplumsal etkileiminin temel amac, toplumun varln koruma ve gelitirmedir.Toplumsal iletiim toplumsallatrma, kltrel aktarm, eitim ve elence ana ilevlerinesahiptir. yi niyet, sevgi, sayg, hogr, fedakrlk zerine kurulduunda etkin olarakamacna ular. Toplumsal etkileimde kesinlikle nyargl olmamak gereklidir.

3.4. Toplumsal Stat

Stat, insanlarn toplum iindeki yerini ifade eden bir kavramdr. Kiilerin ocuk,doktor, retmen, iveren rneklerindeki gibi kim olduklarn belirtir, ona birtakm haklarsalar ve ykmllkler ykler.

Statnn zellikleri unlardr:

Her insan birden fazla statye sahip olabilir. Baz statler doutan gelirbazlar sonradan kazanlr. Baz statler doumdan lme kadar deimezken bazlar deiir. Her stat belli kurallara baldr. Statler aras ilikiler a vardr. Statler toplumdan topluma deiiklik gsterebilir.


48/85

42

3.4.1. Verilmi (Edinilmi) Stat

Kiilerin yetenek ve becerilerine bakmadan ve onlarn bir abas olmadan, kendileridndaki faktrler tarafndan salanr yani kii doumuyla, cinsiyetiyle veya yayla bustaty elde eder (rnein yal, gen, kadn, erkek vb.).

3.4.2. Kazanlm Stat

Kiilerin kendi abalar sonucu elde ettikleri statdr (rnein anne, baba, retmen,doktor vb.). Bu stat zaman iinde deiebilir.

Fotoraf 3.7: Meslekler

3.4.3. Anahtar (Temel) Stat

Bireyin sahip olduu statlerden toplumda en etkin olanna anahtar stat denir.Anahtar stat, kiinin toplum iindeki kiiliini belirler (rnein Cumhurbakan, general,retmen vb.). Bu stat genellikle kiinin dier statlerine gre en etkindir.

3.4.4. Toplumsal Prestij

Toplumda sosyal prestij (itibar) stat ve rolle birlikte konu olabilir. Prestij, bir bireyeya da kmeye (grup) baka birey ya da kmelerle ilikilerinde stnlk salayan durumadenir. rnein doktorluk statdr; doktorun sevilmesi, aranmas durumuna ise prestij denir.


49/85

43

3.5. Toplumsal Rol

Toplumun bireyden statsne uygun olarak bekledii davranlara rol denir. Kiinintad her statye gre rolleri vardr. Her rol, dier rollerle olan ilikilerinin derecelerinegre var olur ve anlam kazanr. Rol, statnn dinamik yndr.Bir kimse hem retmenhem sporcu hem parti yesi olabilir. Rol, kiinin bulunduu stat snrlar ierisinde neyiyapabilecei veya yapamayaca eklindeki belirlenmi davranlarnn toplamdr. Rollerkendi arasnda temel, genel ve bamsz roller eklinde e ayrlabilir.

Temel roller:Kiilerin cinsiyet ve yalarna gre gerekletirmek durumundaolduklar rollerdir.

Genel roller:Toplumca kabul edilmi olan, snrlar davran dzlemlerine gre

deien, sonular ou zaman toplumu veya grubu etkileyen rollerdir. Meslekiroller, bir tr genel rollerdir. Bamsz roller: Etkileri bireysel olup yerine getirilmesi istee bal olan

rollerdir.

Resim 3.1: Toplumsal roller

Rol pekimesi, rollerin birbirini kolaylatrmasdr (rnein anne olmann anaokuluretmeni olma roln pekitirmesivb.). Rol atmas isebireyin sahip olduu statlerineuygun rolleri arasnda herhangi birine uygun davran yapacana karar verememesi hlinedenir (rnein bir mdrn evde mdr rolne devam etmesi, subayn evdekilere asker gibidavranmas vb.).


50/85

44

UYGULAMA FAALYET

Aadaki ilem basamaklarna dikkat ederek yesi olduunuz toplumsal grupta insanilikilerini dzenleyen kurallarla ilgili bir sunum dosyas hazrlaynz.


Toplumsal gruplar sralaynz.

Toplumsal gruplarn hangileri olduunuinternetten, kitaptan vb. aratrabilirsiniz.

Sraladnz toplumsal gruplar iindenyesi olduunuz bir tanesini seiniz.

nsan ilikilerini dzenleyen kurallarlailgili evrenizi gzlemleyebilirsiniz.

nsan ilikilerini dzenleyen kurallararatrnz.

evrenizdeki folklor aratrmalar yapankurulularla grebilirsiniz.

Setiiniz toplumsal grupta insanilikilerini dzenleyen kurallarsralaynz.

evrenizdeki toplumsal gruplargzlemleyerek zelliklerini notedinebilirsiniz.

Setiiniz toplumsal grupta insanilikilerini dzenleyen kurallardagemiten gnmze meydana gelendeiiklikleri aratrnz.

evrenizdeki toplumsal grup yeleriylegrme yaparak grup ve grup yelerihakknda bilgi edinebilirsiniz.

Sunum dosyas hazrlayarakretmeninize teslim ediniz.

nsan ilikilerini dzenleyen kurallarlailgili evrenizdeki yal kiilerlegrebilirsiniz.

UYGULAMA FAALYET


51/85

45

LME VE DEERLENDRMEAadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1.

Aadakilerden hangisi toplumsal ilikileri dzenleyen kurallardan biri deildir?A)

Ahlak kurallarB) Dini kurallarC) nsan haklarD)

Grg kurallarE) Evlilik trenleri

2.

Belirli davran biimlerinin toplumda yerlemesi, bu davranlarn tekrarlanmas

zorunluluu ve inancnn yaygnlamasyla oluan toplumsal kurallar aadakilerdenhangisidir?

A)

Gelenek ve greneklerB)

nsan haklarC) Grg kurallarD) Ahlak kurallarE) Dini kurallar

3.

Tm insanlarn sahip olduu temel hak ve zgrlklere ne denir?A)

Evrensel kurallarB) nsan haklarC)

Genel grg kurallarD)

rf ve adetlerE)

Ahlak kurallar

4. Toplumsal rollerin birbirini pekitirmesine ne ad verilir?A)

Toplumsal statB)

Rol atmasC)

Anahtar statD) Rol pekimesiE) Genel roller

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilenbilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.

5. ( ) ye says bakmndan aileler ataerkil, anaerkil ve eitliki aile olarak e ayrlr.6. ( ) Kesinlik, rf ve adet kuralnn anlam ve ierii konusunda tartma olmamasdr.7.

( ) Yaama hakk, en temel insan hakkdr.

LME VE DEERLENDRME


52/85

46


8.

Ortak menfaatler etrafnda birleen ve bunlar gerekletirmek iin rgtlenmi gruplara denir.

9. bireyin sahip olduu statlerine uygun rolleri arasndaherhangi birine uygun davran yapacana karar verememesi hline denir.

10.

Bireyin sahip olduu statlerden toplumda en etkin olanna denir.

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap

verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renmefaaliyetine geiniz.


53/85

47

RENME FAALYET4Bu faaliyet sonunda iletmeler hakknda bilgi sahibi olacak, bu bilgiler nda i

yaamnzda etkili iletiim kurabileceksiniz.

letme ile ilgili temelkavramlar aratrnz. evrenizdeki iletmeleri ziyaret ediniz.

evrenizde bulunan iletme trlerini snflandrarak yaznz. Ynetimve yneticilikle ilgili kavramlar ve zelliklerini aratrnz. hayatnzda ilikilerin nasl olmas gerektiini snf ortamnda tartnz.

4. HAYATINDA LKLER

4.1. letmenin Yaps

Sosyal bir varlk olan insan, iinde bulunduu toplumda yer alan kii, kurum veiletmeleriyle srekli etkileim hlindedir. nsanlar birbirlerine ve rettiklerine ihtiya duyar.Bu anlamda insanlar, ihtiya duyduklar mal ve hizmetleri sunabilmek iin faaliyetgerekletirirler. letme, kt kaynaklarn retimi, deiimi, blm ve tketimi ile ilgili

problemlerin zm yollarn aratrr.

4.1.1. letmenin Tanm

letme, retim faktrlerini planl ve sistemli bir ekilde bir araya getirerek mal ya dahizmet retimini amalayan retim birimine denir. letme, ekonomi bilimidir.

4.1.2. letmelerin Organizasyonu

Organizasyon, planlamada belirlenen iletme amalarna ulamak iin seilen iler,kiiler ve i yerleri arasnda yetki ilikilerinin kurulmas faaliyetlerinin tmdr.Organizasyon, alanlar iin belirli amalara ulaabilmelerinde etkin rol oynamas ve

birlikte alma imkn vermesi asndan nem tamaktadr.

letmelerin eitli ilkelerivardr. Bu ilkeler aada sralanmtur: Ama birlii Yeterlilik ve sreklilik blm ve uzmanlama Hiyerari

RENME FAALYET4

AMA

ARATIRMA


54/85

48

Komuta birlii

Sorumluluk

Yetki ve sorumluluun denklii, denge ilkesi, liderliin kolaylatrlmas vegrevlerin tanm

4.2. letmenin rgtlenme Yaps inde Yer Alan Birimler

ema 4.1: letme birimleri

4.2.1. Ynetim

Ynetim birimi; iletme amalarnn planlama, rgtleme, yrtme (yneltme) vekontrol faaliyetlerinin yapld birimdir. Dier bir ifade ile iletme amalarna ulaabilmekiin rgtn sahip olduu sermaye, i gc, makine, ara gere, bina, arsa ve bilgikaynaklarn koordinasyonunun yapld birimdir.

Ynetim birimi st ynetim, orta ynetim ve ilk ynetim basamanda yer alanyneticilerden oluur.

st ynetim basama, ynetim kurulu yeleri ve genel mdrlerden oluur. Bunlariletmenin rgtlenmesi, uzun dneme ilikin ama ve hedeflerin tespiti, iletme

politikalarnn belirlenmesi, yatrm kararlar, retim teknolojisinin seimi gibi uzun sreyikapsayan kararlar alr.

Orta ynetim basama; retim mdr, pazarlama mdr, finansman mdr,personel mdr, insan kaynaklar mdrnden oluur. Orta ynetim, st ynetimce alnan

kararlar yrtmek iin ihtiya duyulan ilemle

Etkili İletişim (1)

Documents