Τεχνολογικές και NaTech Καταστροφές

1

Τεχνολογικές και NaTech Καταστροφές

Κων/νος Καλέμης – ΑΜ 14031

Εργασία

Θέμα: « Πώς μια φυσική καταστροφή είναι δυνατόν ναεπηρεάσει και να προκαλέσει ένα τεχνολογικό ατύχημα. Στησυνέχεια, χρησιμοποιώντας πληροφορίες από το διαδίκτυο,να περιγράψετε, δικαιολογήσετε και επεξηγήσετε ένααντίστοιχο NaTech ατύχημα που έχει συμβεί στον κόσμο.Ποια είναι η άποψή σας για τον τρόπο που θα μπορούσεενδεχομένως το συγκεκριμένο ατύχημα να αποφευχθεί;»

Απάντηση:

1. Εισαγωγή – Ερμηνεία όρων

Τεχνολογική καταστροφή είναι η καταστροφή πουπροκαλείται από την ανθρώπινη δραστηριότητα, που μπορείνα αποτραπεί, και έχει επιπτώσεις σε ανθρώπινη ζωή, υγείακαι περιουσία. Μπορεί να είναι τυχαία διαρροή, μη σκόπιμηή από απροσεξία προκαλούμενη απελευθέρωση επικινδύνουυγρού ή αερίου, παράνομη ή κακώς σχεδιασμένη περιοχήδιακίνησης ή αποθήκευσης επικίνδυνων υλικών.

Τέτοιες καταστροφές είναι:

Ατυχήματα μεταφοράς Βιομηχανικά ατυχήματα Άλλα ατυχήματα.

2

Βιομηχανικό ατύχημα, ονομάζουμε το τεχνολογικό ατύχημαπου προκαλείται σε βιομηχανική εγκατάσταση ή αποθηκευτικόχώρο και προκαλείται από αστοχία των υλικών στηνεγκατάσταση. Στα βιομηχανικά ατυχήματα συμπεριλαμβάνονταιμια σειρά από ατυχήματα όπως χημικές διαρροές, εκρήξεις,καταρρεύσεις κτιρίων, απελευθέρωση δηλητηριωδών αερίωνκαι πυρκαγιές.

Οι διάφορες ανέσεις και ευκολίες, οι οποίες θεωρούνταιαυτονόητες στα πλαίσια του σύγχρονου πολιτισμού,οφείλονται στην ανάπτυξη της τεχνολογίας και είναι τοαποτέλεσμα των σχετικών ανθρωπίνων δραστηριοτήτων. Οιδραστηριότητες αυτές συνεπάγονται ταυτόχρονα και τηνδημιουργία αντιστοίχων νέων κινδύνων για τον πληθυσμό καιτο περιβάλλον.

Σε εθνικό επίπεδο, αλλά και διεθνώς, έχουν θεσπιστείκαι συνεχώς αναπροσαρμόζονται κανονισμοί και τεχνικέςπροδιαγραφές, που στοχεύουν κατ' αρχήν στην πρόληψη,δηλαδή στην αποφυγή των συμβάντων (ατυχημάτων), αλλά καιστην μείωση των επιπτώσεών τους στον πληθυσμό αλλά καιστο περιβάλλον. Οι τεχνικές προδιαγραφές και οικανονισμοί, καθώς και τα βελτιωμένα συστήματα διοίκησης,έχουν σαν αποτέλεσμα την μείωση του αριθμού τωνσυμβάντων, αλλά δεν εξασφαλίζουν ότι δεν θα συμβούνατυχήματα.

Οι τεχνολογικές καταστροφές οφείλονται συνήθως σετεχνολογικούς κινδύνους, οι οποίοι δεν αντιμετωπίζονταικατ΄ αρχήν με τον πρέποντα τρόπο ή σε τεχνολογικάσυμβάντα (ατυχήματα) τα οποία προκαλούνται από ανθρώπιναλάθη, αστοχίες εξοπλισμού, οργανωτικές ή διοικητικέςδυσλειτουργίες, κλπ. και ξεφεύγουν από τον έλεγχο.Μπορούν όμως να είναι και το αποτέλεσμα είτε άλλωνφυσικών καταστροφών (σεισμών, κεραυνών, ισχυρώνβροχοπτώσεων κλπ) είτε σκόπιμων ανθρώπινων ενεργειών.

Γενικά οι τεχνολογικές καταστροφές θεωρούνται ότι δενσυμβαίνουν με μεγάλη συχνότητα (έχουν δηλ. πολύ μικρήπιθανότητα εκδήλωσης) αλλά έχουν, εν δυνάμει, πολύσοβαρές επιπτώσεις.Οι τεχνολογικές καταστροφές, ανάλογαμε την ένταση και έκτασή τους, μπορεί να προκαλέσουν

3

απώλειες ζωών ή τραυματισμούς [τόσο στους εργαζόμενουςστον χώρο του ατυχήματος όσο και στον ευρισκόμενο (μόνιμοή διερχόμενο) «κοντά» (δες τις σχετικές οδηγίες για τηνέννοια του «κοντά») στο σημείο του ατυχήματος πληθυσμό],καταστροφή περιουσιών, διατάραξη της κοινωνικής καιοικονομικής ζωής και υποβάθμιση του περιβάλλοντος.

Η συνήθης ταξινόμηση των τεχνολογικών ατυχημάτων είναιη εξής:

Χημικά Ατυχήματα σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις

Λαμβάνουν χώρα σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις (παραγωγής,επεξεργασίας ή αποθήκευσης).

Ατυχήματα μεταφοράς επικινδύνων εμπορευμάτων

Συμβαίνουν κατά την διάρκεια μεταφοράς επικίνδυνων υλικώνμε διάφορα μέσα μεταφοράς (οδικά, σιδηροδρομικά,θαλάσσια, αεροπορικά).

Ατυχήματα μεταφοράς: οδικά, σιδηροδρομικά, θαλάσσια,αεροπορικά

Είναι τα συμβατικά ατυχήματα μεταφοράς, τα οποία συνήθωςπροκαλούν απώλειες σε ανθρώπινες ζωές και τραυματισμούς,αλλά δεν έχουν μεγάλες επιπτώσεις στο περιβάλλον.

Κατάρρευση Φραγμάτων

Συμβαίνουν σπάνια και έχουν μεγάλες επιπτώσεις, τόσο σεαπώλειες ανθρώπινων ζωών, όσο και στο περιβάλλον.

Πυρηνικά Ατυχήματα

Συνδέονται συνήθως με έκλυση ραδιενεργών στοιχείων στοπεριβάλλον και έχουν μακροχρόνιες επιπτώσεις τόσο στηνανθρώπινη υγεία, όσο και στο περιβάλλον.

Χημικά Ατυχήματα σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις Ατυχήματα μεταφοράς επικινδύνων εμπορευμάτων

Ανεξάρτητα από το αρχικό γεγονός και την αιτία που ταπροκάλεσαν τα τεχνολογικά ατυχήματα (σε βιομηχανικήεγκατάσταση ή κατά την μεταφορά επικινδύνων ουσιών)τελικώς καταλήγουν σε πυρκαγιά, έκρηξη ή διαρροή κάποιας

4

ουσίας στο περιβάλλον (αέρα, έδαφος, νερό). Το εύροςατυχημάτων με επικίνδυνες ουσίες (χημικών ατυχημάτων)κυμαίνεται σε έκταση και ένταση από το ξέβρασμα ενόςβαρελιού με επικίνδυνα υλικά σε κάποια ακτή έως ταβιομηχανικά ή τεχνολογικά ατυχήματα μεγάλης έκτασης(πυρκαγιά σε διυλιστήρια ή σε αποθήκες φυτοφαρμάκων κλπ).

Ως μεγάλο ατύχημα (τεχνολογικό ατύχημα μεγάλης έκτασης,ΤΑΜΕ ή βιομηχανικό ατύχημα μεγάλης έκτασης, ΒΑΜΕ)ορίζεται η μεγάλη διαρροή, πυρκαγιά ή έκρηξη η οποίαπροκύπτει από ανεξέλεγκτες καταστάσεις κατά τηνλειτουργία οποιασδήποτε εγκατάστασης και το οποίοπροκαλεί μεγάλους κινδύνους άμεσους ή απώτερους εντός ήεκτός της εγκατάστασης για την ανθρώπινη υγεία ή/και τοπεριβάλλον και σχετίζεται με μία ή περισσότερεςεπικίνδυνες ουσίες.

Η Οδηγία 96/82/ΕΚ (SEVESO II) του Συμβουλίου της 9 Δεκ.1996 των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων «Καθορισμός μέτρων καιόρων για την αντιμετώπιση των κινδύνων από ατυχήματαμεγάλης έκτασης σε εγκαταστάσεις ή μονάδες λόγω τηςύπαρξης επικινδύνων ουσιών» (Εναρμόνιση της ελληνικήςνομοθεσίας ΚΥΑ 5697/590 από 16 Μαρτίου 2000 (ΦΕΚ ΤεύχοςΒ΄405/29 Μαρτίου 2000) καλύπτει κατηγορίες εγκαταστάσεωνστις οποίες υπάρχουν συγκεκριμένες κατονομαζόμενεςεπικίνδυνες ουσίες (π.χ. χλώριο, νιτρικό αμμώνιο,υδροχλώριο, κλπ) ή κατηγορίες επικινδύνων ουσιών (π.χ.οξειδωτικές, πολύ τοξικές, επικίνδυνες για το περιβάλλον,κλπ).

Τα ΤΑΜΕ (ΒΑΜΕ) έχουν κάποια χαρακτηριστικά που ταδιαφοροποιούν από τις φυσικές καταστροφές.

Δεν έχουν εποχικό χαρακτήρα (όπως π.χ. οι δασικέςπυρκαγιές) και δεν μπορούν να προβλεφθούν.

Μπορεί να έχουν πολύ εκτεταμένες και σοβαρέςεπιπτώσεις στον πληθυσμό και στο περιβάλλον. Επίσηςπέραν του άμεσου αριθμού θυμάτων (νεκρών &τραυματιών) μπορεί να έχουν και μακροπρόθεσμεςσυνέπειες στην υγεία των ατόμων της περιοχής.

5

Κάθε ατύχημα έχει μεγάλη πιθανότητα να επεκταθείπροκαλώντας αλυσιδωτό ατύχημα (domino) είτε στηνίδια μονάδα είτε σε γειτονικές.

Έχουν μεγάλο εύρος διάρκειας ανάλογα με τη μορφήεκδήλωσης του περιστατικού από λίγες ώρες σε αρκετέςημέρες.

Ατυχήματα συμβαίνουν κοντά ή σε οδικές αρτηρίες.

Η υγεία των εργαζομένων στην εγκατάσταση ή/και τουκοινού που βρίσκεται κοντά στο χώρο του ατυχήματος είναιδυνατόν να κινδυνεύσει από εγκαύματα λόγω έκθεσης σεθερμική ακτινοβολία, από τραυματισμούς που οφείλονται στοωστικό κύμα και στα πρωτογενή και δευτερογενή θραύσματαλόγω εκρήξεων και από δηλητηρίαση ή χημικά εγκαύματα λόγωέκθεσης σε τοξικές ουσίες [εισπνοή (ιnhalation), επαφή μετο δέρμα (absorption), κατάποση τροφής (ingestion)].

Οι επιπτώσεις στην υγεία ενός ζωντανού οργανισμού απότην έκθεση σε κάποια χημική ουσία εξαρτώνται από αυτήνκαθεαυτή την ουσία, την οδό εισόδου και την ποσότητα πουθα εισέλθει στον οργανισμό και βεβαίως την ανθεκτικότητατου οργανισμού.

Πολλές επικίνδυνες χημικές ουσίες γίνονται αντιληπτέςείτε από το χρώμα ή την οσμή τους είτε από τα συμπτώματαπου προκαλούν (πχ. ερεθισμό ματιών/δέρματος/λαιμού,δυσκολία στην αναπνοή, αίσθημα ναυτίας, πονοκέφαλο,ζαλάδα, κλπ). Πολλές δεν είναι ορατές, δεν έχουν οσμή ήχρώμα και τα συμπτώματα από την έκθεση σε αυτές δεν είναιπάντοτε άμεσα αντιληπτά. Σημειώνεται, επίσης ότι δενπαρουσιάζουν όλα τα άτομα τον ίδιο βαθμό ευπάθειας ότανεκτεθούν στην ίδια ποσότητα μίας χημικής ουσίας. Στις πιοευπαθείς ομάδες του πληθυσμού ανήκουν τα άτομα μικρήςηλικίας (βρέφη, νήπια, παιδιά), οι ηλικιωμένοι, οι έγκυοικαι τα άτομα που έχουν ήδη κάποιο πρόβλημα υγείας (π.χ.άσθμα, κλπ).

Ανάλογα με τα επίπεδα των τριών κατηγοριών επιπτώσεων[θερμική δόση (θερμική ακτινοβολία), υπερπίεση (ωστικόκύμα), συγκέντρωση (τοξική ουσία)] ορίζονται συνήθωςτρεις ζώνες προστασίας (επιπτώσεων).

6

Ζώνη Ι:

Ζώνη Προστασίας Δυνάμεων Καταστολής : σοβαροίτραυματισμοί και θάνατοι σε σημαντικό ποσοστό.

Ζώνη ΙΙ:

Ζώνη Προστασίας Πληθυσμού - Σοβαρές Επιπτώσεις : για ταπερισσότερα άτομα της ζώνης αυτής αναμένονται μη-ανατάξιμες βλάβες στην υγεία τους και πιθανοί θάνατοι σεμικρό ποσοστό του πληθυσμού. Συστηματικές ενέργειεςδιάσωσης από τα σωστικά συνεργεία.

Ζώνη ΙΙΙ:

Ζώνη Προστασίας Πληθυσμού - Μέτριες Επιπτώσεις : δεναναμένονται θάνατοι ενώ σε μικρό αριθμό ατόμων της ζώνηςαυτής αναμένονται βλάβες στην υγεία τους. Η διάσωσηγίνεται κύρια με ίδια μέσα από τον πληθυσμό και σε λίγεςπεριπτώσεις από τα σωστικά συνεργεία.

2. NaTech ατύχημα: η καταστροφή στις εγκαταστάσεις τηςΦουκουσίμα 1 (Fukushima dai-ichi)

Τα πυρηνικά ατυχήματα στον σταθμό Φουκουσίμα 1 το 2011αναφέρονται στη σειρά των καταστροφικών γεγονότων στημονάδα παραγωγής ενέργειας Φουκουσίμα 1 στην Ιαπωνία τηνάνοιξη του 2011.

Οι καταστροφές προέκυψαν ως ακολουθία του γεγονότος τουμεγάλου σεισμού της 11ης Μαρτίου στο Σεντάι και τουτσουνάμι που τον ακολούθησε.

Τις μέρες μετά τα γεωλογικά συμβάντα σημειώθηκανεκρήξεις σε αντιδραστήρες του σταθμού καταγράφηκε διαρροήμεγάλης ποσότητας ραδιενέργειας στο περιβάλλον.

7

8

Εικόνα 1: Εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής Fukushima dai-ichi

9

Εικόνα 2: Το εργοστάσιο της Fukushima dai-ichi πριν καιμετά το ατύχημα

Εικόνα 3: Εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής Fukushima dai-ichi- 14 Μαρτίου 2011 (09:48 (jst) στις 16 Μαρτίου ρήψηύδατος από ελικόπτερα στον fukushima I-3)

2.1. Ο σεισμός και τα γεγονότα που ακολούθησαν

Ισχυρότατος σεισμός μεγέθους μεγέθους 8,9 βαθμών τηςκλίμακας Ρίχτερ (αρχικά αναφέρθηκαν 7,9 Ρίχτερ),σημειώθηκε στις 8 το πρωί ώρα Ελλάδας στιςβόρειοανατολικές ακτές της Ιαπωνίας. Ο σεισμός, διάρκειαςδύο λεπτών, έγινε ιδιαίτερα αισθητός στο Τόκιο, και ημετεωρολογική υπηρεσία της Ιαπωνίας εξέδωσε προειδοποίησηγια τσουνάμι σε όλο τον Ειρηνικό ωκεανό ενώ τα πρώτακύματα, ύψους μέχρι και 10 μέτρων, χτύπησαν τις ακτές τηςχώρας. Αυξάνεται δραματικά ο αριθμός των νεκρών.Περισσότεροι από 300 είναι οι νεκροί μέχρι αυτή την ώρα.Παράλληλα, προβλήματα έχουν προκληθεί σε πυρηνικέςεγκαταστάσεις στην Οναγκάουα και τη Φουκουσίμα, με

10

αποτέλεσμα οι τοπικές αρχές να έχουν κηρύξει συναγερμό,αν και όπως τονίζουν, δεν έχει εντοπιστεί διαρροήραδιενέργειας.

Η αρχική μέτρηση του σεισμού ήταν 7,9 Ρίχτερ για νααναβαθμιστεί σε 8,8 Ρίχτερ λίγο αργότερα και στη συνέχειαστα 8,9 Ρίχτερ. Όπως μεταδίδουν τα ξένα πρακτορεία,περίπου είκοσι λεπτά μετά τα 8,9 Ρίχτερ ακολούθησεισχυρός μετασεισμός 7,9 Ρίχτερ, καθώς και άλλοι με μεγέθηπου κυμαίνονταν από 5,8 έως και 6,3 Ρίχτερ. Σύμφωνα με τοΑμερικανικό Ινστιτούτο Γεωλογικών Μελετών (USGS) τοεπίκεντρο του σεισμού εντοπίζεται 130 χλμ. ανατολικά τουΣεντάι της Ιαπωνίας και 373 χλμ. βορειοανατολικά τουΤόκιο. Το εστιακό βάθος του σεισμού υπολογίζεται σε 24,4χλμ. Ο σεισμός έγινε αισθητός και στο Πεκίνο.

Λίγη ώρα μετά τον ισχυρότατο σεισμό, μεγάλο τσουνάμισάρωσε τις βορειοανατολικές ακτές της Ιαπωνίας στονΕιρηνικό. Την ίδια στιγμή, ο Ερυθρός Σταυρός ανακοίνωσεότι τα παλιρροϊκά κύματα είναι ψηλότερα από ορισμένανησιά του Ειρηνικού και εκφράζονται φόβοι για εξαφάνισήτους.

Η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία της χώρας εξέδωσε νέαπροειδοποίηση για τσουνάμι ύψους μέχρι 10 μέτρων για τιςακτές του νησιού Χονσού στον Ειρηνικό. Το πρακτορείοKyodo μετέδωσε πληροφορίες για τραυματίες σε πολλέςπεριοχές της βορειο-ανατολικής Ιαπωνίας, καθώς και στηνπεριφέρεια Μιγιάτζι, κοντά στο επίκεντρο του σεισμού.

Οι αεροπορικές και σιδηροδρομικές συγκοινωνίεςδιακόπηκαν στο μεγαλύτερο τμήμα της Ιαπωνίας, μετέδωσε τοπρακτορείο Κιόντο, ενώ σύμφωνα με το πρακτορείο Jiji, έξιπυρκαγιές βρίσκονται σε εξέλιξη στην περιοχή του Τόκιο.Όπως μεταδίδει το Reuters, υπάρχουν εκατοντάδες άνθρωποιπου έχουν θαφτεί κάτω από την λάσπη λόγω κατολίσθησηςστην βόρειο Ιαπωνία. Παράλληλα διακόπηκε η ηλεκτροδότησησε 4 εκατ. σπίτια στο Τόκιο και άλλες περιοχές, ενώυπάρχουν προβλήματα και στις τηλεπικοινωνίες.

Σε δηλώσεις του, ο πρωθυπουργός της χώρας ΝαότοΚαν έκανε λόγο για τεράστια καταστροφή στηβορειοανατολική Ιαπωνία, ενώ τόνισε ότι δεν προκλήθηκαν

11

ζημιές σε πυρηνικούς σταθμούς. Το ιαπωνικό υπουργείοΆμυνας διέθεσε 8 πολεμικά αεροσκάφη προκειμένου ναελέγξουν το μέγεθος της καταστροφής, ενώ και πολεμικάπλοία κατευθύνονται προς τις πληγείσες περιοχές.Η κυβέρνηση της Ιαπωνίας ανακοίνωσε ότι θα στείλει στηνπεριοχή και χερσαίες δυνάμεις, ενώ ζήτησε και τη βοήθειατων ένοπλων δυνάμεων των ΗΠΑ, οι οποίες βρίσκονται στηχώρα, στις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης. 

Σύμφωνα με τα τοπικά μέσα ενημέρωσης, υπάρχουν δεκάδεςνεκροί. Τα εργοστάσια πυρηνικής ενέργειας στην ΒόρειοΙαπωνία έκλεισαν αμέσως μετά τον σεισμό, έγινε γνωστό μεανακοίνωση.

Διακόσια έως 300 πτώματα εντοπίστηκαν σε ακτή τηςΣεντάι, στη νομαρχία Μιγιάγκι, στη βορειοανατολικήΙαπωνία, μετέδωσε το πρακτορείο ειδήσεων Jiji. Το Jijiμετέδωσε επίσης ότι αγνοείται η τύχη 48 ανθρώπων, μεταξύτων οποίων 23 μαθητών, μετά το πέρασμα του παλιρροϊκούκύματος που προκάλεσε ο ισχυρός σεισμός στο λιμάνιΟφουνάτο, στη βορειοανατολική Ιαπωνία.

Σύμφωνα με το ιαπωνικό πρακτορείο ειδήσεων Kyodo,αγνοείται η τύχη των επιβατών ενός επιβατικού τρένου πουεξαφανίσθηκε μετά το τσουνάμι στην περιοχή του Μιγιάγκι,στη βορειοανατολική Ιαπωνία.

Το Γαλλικό Πρακτορείο μετέδωσε ότι κατέρρευσε στέγηκτιρίου στο κέντρο του Τόκιο κατά τη διάρκεια τελετήςαπονομής διπλωμάτων σε σπουδαστές, με αποτέλεσμα ναυπάρχουν πολλοί τραυματίες. Σύμφωνα με το πρακτορείοΚιόντο που επικαλείται στην τοπική αστυνομία, αρκετοίείναι οι τραυματίες στην περιφέρεια Μιγιάτζι, κοντά στοεπίκεντρο του σεισμού. Το πρακτορείο Jiji μετέδωσε ότι οχώρος στάθμευσης του πάρκου αναψυχής της Ντίσνεϊλαντ στηνπεριοχή του Τόκιο πλημμύρισε και δεν έχει γίνει γνωστό ανυπήρχαν άνθρωποι στο χώρο την ώρα του σεισμού.

12

Εικόνα 4: Στις φλόγες οι πυρηνικές εγκαταστάσεις της Fukushima

Το πυρηνικό εργοστάσιο που διαχειρίζεται η TohokuElectric Power στην πόλη Οναγκάουα της επαρχίας Μιγιάγκι,τυλίχθηκε στις φλόγες. Ωστόσο καμιά διαρροή ραδιενέργειαςεντός των εγκαταστάσεων αυτών ούτε σε άλλες πυρηνικέςεγκαταστάσεις στις πληγείσες περιοχές δεν ανιχνεύτηκε τιςώρες που ακολούθησαν τους ισχυρότερους μετασεισμούς.

Η επαρχία Μιγιάγκι είναι μία από εκείνες πουεπλήγησαν χειρότερα από το νέο σφροδρότατο πλήγμα τουΕγκέλαδου.

13

Εικόνα 5: Στις φλόγες οι πυρηνικές εγκαταστάσεις τηςFukushima

Αυξημένο επίπεδο συναγερμού κηρύχθηκε και στονπυρηνικό σταθμό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας τηςνομαρχίας Φουκουσίμα Νταϊίτσι, στη βορειοανατολικήΙαπωνία, μετά τον ισχυρό σεισμό, ανακοίνωσε η ΔιεθνήςΥπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) έπειτα από σχετικήενημέρωσή της από την Ιαπωνία. Σύμφωνα με τις τοπικέςαρχές 2.000 κάτοικοι των περιχώρων του πυρηνικού σταθμούτης Φουκουσίμα κλήθηκαν να εκκενώσουν την περιοχή.Σύμφωνα πάντα με τις τοπικές αρχές, ο πυρηνικός σταθμόςαυτός έχει κλείσει και ότι δεν εντοπίστηκε διαρροήραδιενέργειας, ωστόσο, τα ιαπωνικά μέσα ενημέρωσηςμεταδίδουν ότι υπάρχει πιθανότητα διαρροής στο σταθμό,καθώς υπήρξε πτώση του επιπέδου του ύδατος σε αυτόν.

Ισχυρή έκρηξη σημειώθηκε και σε πετροχημικόεργοστάσιο κοντά στην πόλη της Σεντάι, στη

14

βορειοανατολική Ιαπωνία, λίγες ώρες μετά τον καταστροφικόσεισμό που έπληξε την περιοχή αυτή, μετέδωσαν τα ιαπωνικάμέσα ενημέρωσης επικαλούμενα την αστυνομία.

Η Υπηρεσία του ΟΗΕ για τα Πυρηνικά, IAEA, ανακοίνωσεπάντως πως τα τέσσερα εργοστάσια πυρηνικής ενέργειας πουβρισκόταν πλησιέστερα στο επίκεντρο του σεισμού έχουνσφραγιστεί με ασφάλεια, σύμφωνα με το Reuters. Σύμφωνα μετο υπουργείο Βιομηχανίας, διακόπηκε αυτόματα η λειτουργίασε συνολικά 11 αντιδραστήρες.

Ωστόσο εξακολουθεί να λειτουργεί ο μεγαλύτεροςπυρηνικός σταθμός Κασιουαζάκι-Καρίουα που διαχειρίζεταιστην κεντρική νομαρχία Νιγκάτα, η οποία απέχει αρκετά απότο επίκεντρο του σεισμού.

2.2. Το τσουνάμι

Λίγη ώρα μετά τις προειδοποιήσεις για τσουνάμι, κύματαύψους 4,6 μέτρων έφθασαν στις ιαπωνικές ακτές στονΕιρηνικό. Τσουνάμι 10 μέτρων έπληξε τις ακτές τουΣεντάι, όπου ένας άνθρωπος έχασε τη ζωή του. Το ΚέντροΠροειδοποίησης του Ειρηνικού εξέδωσε προειδοποίηση για τηΡωσία, τις Φιλιππίνες, την Ταϊβάν, τις Μαριάννες Νήσους,το Γκουάμ, τα Νησιά Μάρσαλ, την Ινδονησία, την Παπούα ΝέαΓουινέα, το Ναούρου, τη Μικρονησία, την Αυστραλία, τη ΝέαΖηλανδία, το Μεξικό, τη Χαβάη και τις ακτές των ΗΠΑ.

15

Εικόνα 6: Το τσουνάμι μετά τον ισχυρό σεισμό

16

Εικόνες 7 & 8: Εικόνες καταστροφής από το τσουνάμι

Ο συγκεκριμένος σεισμός στην Ιαπωνία είναι σύμφωνα με τοΑμερικανικό Ινστιτούτο Γεωλογικών Μελετών ο 5οςμεγαλύτερος σεισμός που σημειώθηκε στον κόσμο από το1900 και ο μεγαλύτερος των τελευταίων 140 χρόνων πουσημειώθηκε στην Ιαπωνία.

2.3. Μετασεισμοί και νέοι σεισμοί στην περιοχή

Πολλαπλές μετασεισμικές δονήσεις (τουλάχιστον 200μετασεισμοί), αναφέρθηκαν μετά την αρχική δόνηση μεγέθους9,0 Ρίχτερ, στις 14:46 τοπική ώρα. Μία δόνηση με μέγεθος7,0 βαθμών αναφέρθηκε στις 15:06 τοπική ώρα, μία με 7,4στις 15:15 τοπική ώρα και μία με 7,2 στις 15:26 τοπικήώρα. Συνολικά 25 από αυτούς έφτασαν μέγεθος πάνω από 6,0βαθμούς της κλίμακας Ρίχτερ, ενώ πάνω από 100 είχανμέγεθος 4,5 και άνω.

Ένας ξεχωριστός σεισμός μεγέθους 6,7 βαθμών (μέτρησητης Ιαπωνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας) συνέβη στις 03:59την 12 Μαρτίου τοπική ώρα (11 Μαρτίου 18:59 UTC). Το

17

υπόκεντρο του ήταν στην επαρχεία Νιιγκάτα, σε βάθος 10χιλιομέτρων (6,2 μίλια).

Στις 23:30 το βράδυ της 7ης Απριλίου 2011 σημειώθηκενέος σεισμός 7,4 βαθμών Ρίχτερ, στην επαρχεία Μιγιάκι σταβορειανατολικά της Ιαπωνίας και το μετεωρολογικόινστιτούτο της χώρας είχε προειδοποιήσει για κύματα ενόςμέτρου, τα οποία αναμενόταν να χτυπήσουν τις ακτές.

Το Αμερικανικό Γεωλογικό Ινστιτούτο ανάφερε ότι οσεισμός είχε μέγεθος 7,1 βαθμών Ρίχτερ. Ο σεισμός κράτησεγια ένα λεπτό, και όπως ανέφερε ο υπεύθυνος του πυρηνικούσταθμού "Φουκοσίμα Ι", ο αντιδραστήρας Νταϊτσί δεν υπέστηβλάβη και ότι οι εργαζομένοι είναι ζωντανοί, χωρίς όμωςνα ξέρει αν εκκένωσαν τον σταθμό. 

Το βάθος του σεισμού βρίσκεται στα 25 μίλια, και οσεισμός έγινε αισθητός κυρίως στις γειτονικές περιοχές.Το ηλεκτρικό ρεύμα στην Ιχινοσέκι κόπηκε, σύμφωνα με τοτηλεοπτικό κανάλι NHK, και οι κάτοικοι εκλήθησαν ναφύγουν και να μετακινηθούν σε ψηλότερα επίπεδα.

Εικόνα 9: Οι εγκαταστάσεις του εργοστασίου στις πρώτεςστιγμές

Στις 12 Απριλίου 2011, ξέσπασε νέος μετασεισμός.Σύμφωνα με τη Μετεωρολογική Υπηρεσία της Ιαπωνίας, ο

18

σεισμός 5,8 βαθμών Ρίχτερ είχε ως επίκεντρο την επαρχίατης Φουκοσίμα, όπου βρίσκεται ο πυρηνικός σταθμός, οοποίος προκάλεσε πυρηνική κρίση στη χώρα.

Παρόλο αυτά, δεν ανακοινώθηκε προειδοποίηση γιατσουνάμι μετά τον σεισμό. Σύμφωνα με την εταιρεία TEPCO,διαχειρίστρια εταιρεία του πυρηνικού σταθμού Φουκοσίμα,δήλωσε ότι οι εργαζομένοι δεν εκκένωσαν τον χώρο τουσταθμού, για να αποτρέψουν «εκτεταμένη πυρηνικήκαταστροφή». Επίσης ανακοίνωσε ότι ξέσπασε φωτιά στοναντιδραστήρα Νο. 4, και ότι στάλθηκε ειδική μονάδα γιατην κατάσβεσή της.

Στις 16 Απριλίου, βόρεια του Τόκιο σημειώθηκε νέοςσεισμός 5,8 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ. Σύμφωνα με τοΑμερικανικό Γεωφυσικό Ινστιτούτο USGS δεν υπάρχεικίνδυνος για τσουνάμι.

 Το επίκεντρο του σεισμού είναι η περιοχή στα νότιατης κεντρικής επαρχίας Τοσίτζι, η οποία βρίσκεται 83χιλιόμετρα βορείως του Τόκιο. Το βάθος του σεισμού υπολογίζεται από το ΑμερικανικόΙνστιτούτο σε 20 χιλιόμετρα και σε 70 χιλιόμετρα σύμφωναμε τη Μετεωρολογική Υπηρεσία της Ιαπωνίας.

Κατά τη διάρκεια του σεισμού καταγράφηκε μετατόπισητου βυθού της θάλασσας, κοντά στο επίκεντρο, κατά 24μέτρα (79 πόδια), 4 φορές μεγαλύτερη από την προηγούμενηπαρόμοια μέτρηση στην Ιαπωνία. 

19

Εικόνα 10: Η ρήξη του αντιδραστήρα

Δύο μέρες μετά τον σεισμό επαναδραστηριοποιήθηκε τοηφαίστειο Σινμοεντάκε, ύψους 1.420 μέτρων, που βρίσκεταιστο νησί Κιουσού, αλλά είναι αβέβαιο αν το συμβάνσυνδέεται με τον σεισμό της 11ης Μαρτίου. Το ηφαίστειοείχε ενεργοποιηθεί για πρώτη φορά μετά από 52 χρόνια τονΙανουάριο, αλλά είχε σχεδόν ηρεμήσει 2 εβδομάδες πριν τονσεισμό. Στις 13 Μαρτίου άρχισε ξανά να εκτοξεύει πέτρεςκαι στάχτη που έφταναν σε ύψος 4.000 μέτρων.

3. Καταστροφές στην Ιαπωνία

20

Εικόνα 11: Η πλημμύρα στο αεροδρόμιο του Σεντάι.

Ο σεισμός προκάλεσε τσουνάμι σε πολλές περιοχές τηςχώρας. Το τσουνάμι ξεκίνησε να διαδίδεται στον ΕιρηνικόΩκεανό προς όλες τις κατευθύνσεις, αμέσως μετά τονσεισμό. Η προειδοποίηση για τσουνάμι που εκδόθηκε από τηνΙαπωνία ήταν η πιο σοβαρή στην κλίμακα προειδοποίησης,υπολογίζοντας ότι το κύμα αυτό αναμένεται να είναι έως 10μέτρα (33 πόδια) υψηλό.

Το τσουνάμι αποδείχθηκε ασύλληπτα πιο καταστροφικόαπό τον ίδιο το σεισμό. Συμπαρέσυρε σπίτια, κτίρια,αυτοκίνητα, ακόμα και πλοία, φτάνοντας κατά τόπους έωςκαι 20 χιλιόμετρα μέσα στο εσωτερικό της στεριάς. Τοαεροδρόμιο του Σεντάι κυριολεκτικά σαρώθηκε από τηνπλημμύρα, αναγκάζοντας τους ανθρώπους να καταφύγουν σταάνω επίπεδα του κεντρικού κτιρίου του αερολιμένα για νασωθούν. Η προέλαση του τσουνάμι στην περιοχή τουαεροδρομίου μαγνητοσκοπήθηκε από ένα ελικόπτερο του NHKNews, παρουσιάζοντας ένα αριθμό αυτοκινήτων στουςτοπικούς δρόμους που προσπαθούσαν να ξεφύγουν από τηνπροσέγγιση των κυμάτων να καταπίνονται από αυτά.

Ο ισχυρός σεισμός 9,0 βαθμών Ρίχτερ και το τσουνάμιπου έπληξαν τις βορειοανατολικές ακτές της Ιαπωνίας,προκάλεσαν το θάνατο πολλών ανθρώπων, αλλά και σοβαρές

21

υλικές ζημιές στις επαρχίες Μιγιάγκι, Φουκουσίμα, Τσίμπα,Ιβάτε και Τόκιο. Το υπουργείο Άμυνας της Ιαπωνίας ανέφερεότι περισσότερα από 1.800 σπίτια έχουν καταστραφεί. Οιαρχές υπολογίζουν σε 1.200 τον αριθμό των νοικοκυριών πουεπλήγησαν από αυτό το τσουνάμι.

Εικόνες 12 & 13: Τα αποτελέσματα του σεισμού στο Τόκιοκαι πυρκαγιά στο διυλιστήριο Cosmo Oil στην Ιχιχάρα

Πάνω από 4,4 εκατομμύρια νοικοκυριά έμειναν χωρίςρεύμα ενώ πάνω από 1 εκατομμύριο νοικοκυριά ανέφεραν πωςείχαν έλλειψη νερού. Στην Φουκουσίμα ένα φράγμα έσπασεπαρασύροντας σπίτια. Σύμφωνα με αναφορές, ένα διυλιστήριοπετρελαίου εξερράγη στην Ιχιχάρα, ανατολικά του Τόκιο.Τουλάχιστον 20 άνθρωποι τραυματίστηκαν στο Τόκιο μετά απόκατάρρευση ορόφου ενός κτιρίου, ενώ στο Σεντάι έναξενοδοχείο κατέρρευσε.

Πυρκαγιές αναφέρθηκαν στο Τόκιο και στις πληγείσεςπεριοχές, κυρίως στην πόλη Κεσενούμα όπου φωτιές μήκους

22

αρκετών χιλιομέτρων μαίνονταν σε μεγάλα τμήματα τηςπόλης. Εικόνες που μεταδόθηκαν από το NHK και είχανληφθεί από στρατιωτικό αεροσκάφος απεικονίζουν σπίτια καιάλλα κτήρια να καίγονται στην πόλη.

Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου της Χαβάης,υπολογίζεται ότι το τσουνάμι άφησε πίσω του 25εκατομμύρια τόνους συντριμμιών, εκ των οποίων τέσσεριςέως οχτώ διαλύθηκαν στον ωκεανό και ένα έως δύο επιπλέουνστην επιφάνειά του. Ένα χρόνο μετά το σεισμό και τοτσουνάμι εντοπίστηκε ένα ιαπωνικό ψαράδικο, με σημαία απότο Χοκκάιντο να πλέει ακυβέρνητο κοντά στονΚαναδά. Υπολογίζεται ότι ο κύριος όγκος των συντριμμιώντου τσουνάμι θα αρχίσει να ξεβράζεται στη δυτική ακτή τηςΒόρειας Αμερικής από της Αλάσκα μέχρι τη Καλιφόρνια τονΟκτώβριου του 2012. Ήδη κάποια αντικείμεναπου ξεβράστηκανέχουν επιστραφεί στους ιδιοκτήτες τους, αν αυτοί ζουν.

Οι πυρηνικοί σταθμοί Οναγκάβα, Φουκουσίμα Ι και ΙΙκαι Φουκουσίμα Tokai έκλείσαν αυτόματα μετά το σεισμό. Οπυρηνικός σταθμός Higashidōri, επίσης, στηβορειοανατολική ακτή, είχε ήδη κλείσει για την περιοδικήεπιθεώρηση.

4. Χρονολόγιο του σεισμού

ΠΡΩΤΗ ΕΚΡΗΞΗ

Σεισμός Μ9.0 στις 11 Mαρτίου στις 14:46 JST (05:46UTC)

Στις 16:36 (JST) σταματά η παροχή ύδατος μέσω ECCSστα Fukushima I-1, 2

20:50 (JST) H επαρχιακή Κυβέρνηση Fukushima εκδίδειοδηγία στους 1.864 πολίτες που κατοικούν σε ακτίνα 2χλμ. από τον Fukushima Ι-1

21:23 (JST) Ο Πρωθυπουργός Naoto Kan καλεί εκκένωσησε ακτίνα 3 χλμ από τον Fukushima Ι-1 και παραμονήεντός σπιτιών σε ακτίνα 10 χλμ.

05:44 (JST) στις 12 Mαρτίου ο Πρωθυπουργόςανακοινώνει εκκένωση των κατοίκων σε ακτίνα 10 χλμαπό τον Fukushima Ι-1.

15:36 (JST) έκρηξη υδρογόνου στον Fukushima Ι-1

23

18:25 (JST) Ο Πρωθυπουργός ανακοινώνει εκκένωση τωνκατοίκων σε ακτίνα 20 χλμ από τον Fukushima Ι.

ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΚΡΗΞΗ - ΦΩΤΙΑ

11:01 (JST) στις 14 Mαρτίου έκρηξη υδρογόνου στονFukushima Ι-3

06:20 (JST) στις 15 Mαρτίου ήχος έκρηξης στονFukushima Ι-2

09:38 (JST) φωτιά στον Fukushima Ι-4 11:00 (JST) Ο Πρωθυπουργός καλεί όσους κατοικούν σε

ακτίνα 20-30 χλμ από τον Fukushima Ι να παραμείνουνεντός κτηρίων

5. Οι καταστροφές στους αντιδραστήρες και η διαρροή

Εικόνα 14: Βασική αρχή λειτουργίας αντιδραστήρων ζέοντοςύδατος

24

Εικόνα 15: Σχεδιασμός αντιδραστήρα BWR - Mark-IΔεν χρειάζεται AC για ναλειτουργήσειΧρειάζεται όμως DC για την ρύθμισηβαλβίδωνΔεν είναι διαθέσιμο μετά από 4 h.(Εξάντληση Μπαταριών)

25

Εικόνα 16: Απαγωγή Θερμότητας Ραδιενεργού Μετάπτωσηςμέσω του Σύστημα Ψύξης Απομονωμένης Καρδιάς (RCIC)

Η αλληλουχία των γεγονότων στο εργοστάσιοτης Fukushima δεν είναι ξεκάθαρη, φαίνεται όμως πως ταπροβλήματα επιδεινώθηκαν από το τσουνάμι που χτύπησε τιςεγκαταστάσεις λίγες ώρες μετά το σεισμό.

Περίπου 2 ώρες μετά την έλευση του σεισμού και τηνδιακοπή της λειτουργίας του αντιδραστήρα διαπιστώνεταιαδυναμία λειτουργίας όλων των εναλλακτικών συστημάτωναπαγωγής Θερμότητας από την καρδιά.

Τα φαινόμενα που ακολουθούν την αδυναμία απαγωγήςθερμότητας ραδιενεργού μετάπτωσης, είναι:

1. Αποκαλύπτεται μέρος της καρδιάς2. Αναπτύσσεται μεγ’αλη θερμοκρασία στο καύσιμο3. Δημιουργία Υπέρθερμου Ατμού

ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΜΕΤΑΦΕΡΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝΚΑΡΔΙΑ ΣΤΗΝΔΕΞΑΜΕΝΗ ΣΥΜΠΙΕΣΗΣ

26

4. Αντίδραση Zr Με Υπέρθερμο Ατμό => Η2 5. Φόρτιση Περιβλήματος από ατμό+Η26. Απελεύθερωση (Ανακούφιση Πίεσης) Ατμού+Η2

Εικόνα 17: Η έκρηξη Υδρογόνου

27

Εικόνα 18: Άποψη περιοχής από ψηλά

28

Εικόνα 19: Η θέση του τείχους

29

Εικόνα 20: Η θέση των αντιδραστήρων και των εφεδρικώνγεννητριών

Η μονάδα περιελάμβανε6 αντιδραστήρες ζέοντος ύδατος. Την ημέρα του σεισμούλειτουργούσαν οι αντιδραστήρες 1, 2 και 3 ενώ οιυπόλοιποι είχαν τεθεί εκτός λειτουργίας για συντήρηση. Μετο σεισμό εισήχθηκαν επιτυχώς οι ράβδοι ελέγχου ανάμεσαστα πυρηνικά καύσιμα σε όλους τους αντιδραστήρες, ώστε νατα καλύψουν και να διακοπεί η άμεση θέρμανση του νερούαπό τις αλυσιδωτές αντιδράσεις. Παρόλα αυτά τα καύσιμαστον πυρήνα του αντιδραστήρα είχαν ακόμη την ανάγκη

30

ψύξης, το ελάχιστο για μερικές ημέρες ώστε να αποφευχθεί,έστω, το λιώσιμο της κατασκευής από την αναμενόμενη άνοδοτης θερμοκρασίας και κατ' επέκταση η διαρροήραδιενέργειας στο περιβάλλον. Αμέσως μετά το σεισμόδιακόπηκε η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος και βγήκε εκτόςλειτουργίας το σύστημα ψύξης με τις αντλίες νερού.Ρυθμίστηκαν και τέθηκαν τότε σε λειτουργία οι ντίζεληλεκτρογεννήτριες οι οποίες λειτούργησαν για μερικέςώρες, συντηρώντας το σύστημα ψύξης, ως και τη στιγμή πουεισέβαλε το τσουνάμι και τις έθεσε εκτός λειτουργίαςκαταστρέφοντας τις. Οι υπεύθυνοι αποφάσισαν τότενα εκτονώσουν την ολοένα αυξανόμενη πίεση στον πυρήνα τωναντιδραστήρων 1 και 3, αφήνοντας να διαφύγει ραδιενεργόςατμός, για να αποτρέψουν ενδεχόμενη έκρηξη που θαοδηγούσε στην τήξη του κελύφους τους. Προφανώς οιενέργειες δεν ήταν επαρκείς και η θερμοκρασία συνέχισε νααυξάνει με αποτέλεσμα η επένδυση, (ράβδοι ελέγχου) τωνπυρηνικών καυσίμων από ζιρκόνιο να θερμανθεί στους 1200°Cκαι το ζιρκόνιο να αντιδράσει με το νερόδίνοντας οξείδιο του ζιρκονίου και υδρογόνο. Όταν οραδιενεργός ατμός, που περιείχε υδρογόνο, βγήκε από τιςβαλβίδες εκτόνωσης στην ατμόσφαιρα, το υδρογόνο αντέδρασεμε το οξυγόνο είτε του αέρα είτε και του νερού του ατμούκαι ακολούθησε έκρηξη. Σύμφωνα με μαρτυρίες το κέλυφοςτου πυρήνα δεν καταστράφηκε, κατέρρευσε όμως μερικώς τοεξωτερικό περίβλημα που ήταν έτσι σχεδιασμένο για νααπομακρύνει την πίεση.

Χωρίς ηλεκτρική ισχύ και χωρίς το σύστημα σωληνώσεωνκαι αντλιών που καταστράφηκε από την έκρηξη τουπεριβλήματος των αντιδραστήρων, οι αρχές αποφάσισαν ναψύξουν τα υπέρθερμα πυρηνικά καύσιμα με την εισαγωγήθαλασσινού νερού, σαν μια τελευταία προσπάθεια νααποφευχθεί η πλήρης τήξη του κελύφους του πυρήνα τωναντιδραστήρων. Στο σημείο αυτό φαίνεται να είχε επέλθειήδη τήξη στο εσωτερικό των πυρήνων καταστρέφοντας ταπυρηνικά καύσιμα. Έτσι ο ατμός που αναγκαστικάεκτονωνόταν συνεχώς ήταν ραδιενεργός, περιέχοντας καίσιοκαι ιώδιο με χρόνο ημιζωής 30 χρόνια και 8 ημέρες,αντίστοιχα, που τα κάνει άκρως επικίνδυνα κατά περίπτωση.

31

Σύμφωνα με αναφορές οι ηλεκτρικοί πίνακες, που ήταναναγκαίοι για τη λειτουργία των ηλεκτρογεννητριών ώστε ναεπανενεργοποιηθεί το σύστημα ψύξης, βρίσκονταν σε υπόγειοχώρο που πλημμύρισε από το τσουνάμι. 

6. Η πυρηνική καταστροφή στη Φουκουσίμα: ταπεριβαλλοντικά επακόλουθα, οι μεταφορές και ταταξίδια ένα χρόνο μετάΗ πυρηνική καταστροφή που συνέβη στον πυρηνικό

σταθμό του εργοστασίου ηλεκτρικής ενέργειας τηςΦουκουσίμα προκλήθηκε λόγω της πυρηνικής κατάρρευσης καιέκλυσης ραδιενεργών υλικών μετά το σεισμό και το τσουνάμιTohoku, στις 11 Μαρτίου 2011. Πρόκειται για τη μεγαλύτερηπυρηνική καταστροφή μετά την καταστροφή του Τσερνομπίλ το1986.

Μετά το συμβάν του Τσερνομπίλ, πολλοί λαοίεμφανίστηκαν φοβισμένοι ή τουλάχιστον διστακτικοί ως προςτο αν θα συνέχιζαν τη χρήση πυρηνικής ενέργειας που τουςεφοδίαζε με «καθαρή» ηλεκτρική ενέργεια, η οποίααποδείχθηκε ότι θα μπορούσε να έχει καταστροφικέςσυνέπειες στο περιβάλλον και στη δημόσια υγεία.

Πιο συγκεκριμένα, η καταστροφή που προκλήθηκε στοφυσικό περιβάλλον της Ιαπωνίας και κατ’ επέκταση στονΙαπωνικό λαό αποτελεί μια πληγή που θα κλείσει ότανπαρέλθουν 20 χρόνια και πλέον.

32

Εικόνα 21: Οι πυρηνικοί αντιδραστήρες στην Ιαπωνία

Πριν το σεισμό, η χρήση πυρηνικής ενέργειας στηνΙαπωνία ήταν ανάλογη σε μέγεθος με εκείνη των Ηνωμένων

33

Πολιτειών και της Γαλλίας. Η Ιαπωνία προκειμένου να έχειόσον το δυνατόν λιγότερες εκπομπές του φαινομένου τουθερμοκηπίου, που σχετίζεται με την παραγωγή ηλεκτρικήςενέργειας θα αύξανε σημαντικά τη χρήση πυρηνικών υλικώνως πρώτη ύλη, από 30% σε 40% μέχρι το 2017, και έως 50%μέχρι το 2030. Σαφώς, μετά τον καταστροφικό σεισμό της11ης Μαρτίου τα σχέδια αυτά ματαιώθηκαν.

Οι Ιαπωνικές αρχές εκτίμησαν αρχικά τη σοβαρότητατου ατυχήματος στο Επίπεδο 4 βάσει της διεθνούς κλίμακαςπυρηνικών συμβάντων (INES), παρά τις απόψεις άλλωνδιεθνών οργανισμών ότι θα πρέπει να ήταν υψηλότερη. Τοεπίπεδο σοβαρότητας αυξήθηκε διαδοχικά σε 5 και τελικάέφτασε έως 7, δηλαδή στη μέγιστη τιμή της κλίμακας. Ηκυβέρνηση της Ιαπωνίας και η διοίκηση της TEPCO έχουνεπικριθεί στον διεθνή Τύπο για την κακή επικοινωνία με τοκοινό και τις αυτοσχέδιες προσπάθειες εκκαθάρισης τηςκατάστασης.

Η ιαπωνική κυβέρνηση εκτιμά ότι το συνολικό ποσό τηςραδιενέργειας που απελευθερώθηκε στην ατμόσφαιρα ήτανπερίπου το ένα δέκατο από το αντίστοιχο πουαπελευθερώθηκε κατά την καταστροφή του Τσερνομπίλ.Σημαντικές ποσότητες ραδιενεργού υλικού έχουν επίσηςμολύνει το έδαφος και τα νερά των ωκεανών. Οι μετρήσειςπου πραγματοποιήθηκαν από την κυβέρνηση της Ιαπωνίας 30-50 χμ. από το εργοστάσιο έδειξαν αρκετά υψηλά επίπεδαραδιενεργού καισίου, πράγμα που προκάλεσε ανησυχία καιοδήγησε την κυβέρνηση στην απαγόρευση πώλησης τωντροφίμων που καλλιεργούνται στην περιοχή. Στο Τόκιο,συστήθηκε προσωρινά η μη πόση του νερού της βρύσης καθώςκαι η αποφυγή χρήσης του για την παρασκευή τροφίμων γιαβρέφη.

Ελάχιστοι από τους εργαζομένους του εργοστασίουτραυματίστηκαν σοβαρά ή έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας τηςκαταστροφής από το σεισμό. Δεν υπήρξαν άμεσα προκληθέντεςθάνατοι που να οφείλονταν στην ακτινοβολία, αλλάτουλάχιστον έξι εργαζόμενοι εκτέθηκαν σε ακτινοβολίαυψηλότερη των επιτρεπόμενων διεθνών ορίων καιπερισσότεροι από 300 εκτέθηκαν σε σημαντική ποσότητα

34

ακτινοβολίας. Οι θάνατοι από μελλοντικό καρκίνο λόγω τηςσυσσωρευμένης έκθεσης σε ακτινοβολία του πληθυσμού πουζει κοντά στη Φουκουσίμα εκτιμάται ότι είναι μεταξύ 100και 1000 ατόμων.

Ο φόβος για την ιονίζουσα ακτινοβολία θα μπορούσε ναέχει μακροπρόθεσμες ψυχολογικές επιπτώσεις σε μια μεγάλημερίδα του πληθυσμού στις ρυπασμένες περιοχές. Στις 16Δεκεμβρίου 2011, οι ιαπωνικές αρχές δήλωσαν ότι οπυρηνικός σταθμός έχει σταθεροποιηθεί, αν και θαχρειαστούν δεκαετίες για να απολυμανθούν οι γύρω περιοχέςκαι να παροπλιστεί το εργοστάσιο συνολικά.

Εικόνα 22: Ραδιενεργές εκλυόμενες ύλες

Οι ανησυχίες για την πιθανότητα μιας μεγάληςκλίμακας διαρροής ακτινοβολίας οδήγησε στην 20χιλιομέτρων ζώνη αποκλεισμού γύρω από την μονάδαπαραγωγής ενέργειας.

Στους ανθρώπους που διαβιούσαν σε αυτή την ζώνη των20-30 χιλιομέτρων προτάθηκε να παραμείνουν σε εσωτερικούςχώρους. Αργότερα, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία και

35

ορισμένες άλλες χώρες συμβούλευσαν τους υπηκόους τους ναεγκαταλείψουν το Τόκιο, στην περίπτωση εξάπλωσης τηςραδιενεργού μόλυνσης.

Το ατύχημα στη Φουκουσίμα οδήγησε στη διαφυγή μικρώνποσοτήτων ακτινοβολίας, από στοιχεία όπως το ιώδιο-131,καίσιο-134 και καίσιο-137, η εξάπλωση των οποίωνπαρατηρήθηκε σε όλον τον κόσμο (Πολιτεία της Νέας Υόρκης,Αλάσκα, Χαβάη, Όρεγκον, Καλιφόρνια, το Μόντρεαλ καιΑυστρία).

Μεγάλες ποσότητες ραδιενεργών ισοτόπων επίσηςδιέφυγαν στον Ειρηνικό Ωκεανό.

Εικόνα 23: Οι καθημερινές ενημερώσεις της ιαπωνικήςκυβέρνησης

Τον Μάρτιο του 2011, οι Ιαπωνικές Αρχές ανακοίνωσανότι ραδιενεργό ιώδιο-131 που εντοπίστηκε σε 18 εργοστάσιακαθαρισμού νερού υπερέβαινε τα όρια ασφαλείας για ταβρέφη στο Τόκιο. Τον Ιούλιο του 2011, η ιαπωνικήκυβέρνηση δεν μπόρεσε να ελέγξει την εξάπλωση ραδιενεργούυλικού σε τρόφιμα της χώρας. Ραδιενεργό υλικό εντοπίστηκεσε μια σειρά προϊόντων, όπως το σπανάκι, φύλλα τσαγιού,το γάλα, τα ψάρια και το βόειο κρέας, έως και 200 μίλιααπό το πυρηνικό εργοστάσιο. Στην 12 μιλίων περιοχή

36

εκκένωσης γύρω από το εργοστάσιο, όλες οι καλλιέργειεςέχουν εγκαταλειφθεί.

Από τον Αύγουστο του 2011, από το πυρηνικόεργοστάσιο εξακολουθούν να διαρρέουν χαμηλά επίπεδαακτινοβολίας στη Φουκουσίμα και τις πέριξ περιοχές , κάτιπου θα μπορούσε να τις καταστήσει ακατοίκητες γιαδεκαετίες λόγω της υψηλής ποσότητας ακτινοβολίας. Θαμπορούσε να πάρει πάνω από 20 χρόνια πριν οι κάτοικοιεπιστρέψουν με ασφάλεια στις περιοχές με τις τρέχουσεςενδείξεις ακτινοβολίας των 200 millisieverts ανά έτος,καθώς και μια δεκαετία για τις περιοχές σε 100millisieverts ανά έτος.

Στο πρώτο δεκαπενθήμερο του Σεπτεμβρίου 2011, ηποσότητα των ραδιενεργών ουσιών που εκλύθηκαν από τοεργοστάσιο ήταν περίπου 200 εκατομμύρια Bq ανά ώρα,σύμφωνα με την TEPCO. Αυτό ήταν περίπου το έναεκατομμυριοστό του επιπέδου των αρχικών σταδίων τουατυχήματος, τον Μάρτιο. Ίχνη ραδιενεργού ιωδίουεξακολουθούσαν να ανιχνεύονται σε διάφορες περιοχές τηςΙαπωνίας το Νοέμβριο και Δεκέμβριο του 2011.

Σύμφωνα με έκθεση της μελέτης του ΓαλλικούΙνστιτούτου Ραδιολογικής Προστασίας και ΠυρηνικήςΑσφάλειας τον Οκτώβριο του 2011, που πραγματοποιήθηκεμεταξύ 21 Μαρτίου και μέσων Ιουλίου, περίπου 2,7 × 1016Bq καισίου-137 εισέρευσαν στον ωκεανό. Ωστόσο, στην ακτήτης Φουκουσίμα έχει παρατηρηθεί ένα από τα ισχυρότεραρεύματα του κόσμου, με αποτέλεσμα τα μολυσμένα νερά ναμεταφέρονται σήμερα στον Ειρηνικό Ωκεανό, προκαλώνταςέτσι μια μεγάλη διασπορά ραδιενεργών στοιχείων. Η πιθανήπαρουσία ραδιενεργών ουσιών, όπως το στρόντιο-90 και τοπλουτώνιο, δεν έχει μελετηθεί επαρκώς. Πρόσφατεςμετρήσεις δείχνουν έντονη μόλυνση ορισμένων θαλάσσιωνειδών (κυρίως ψαριών) που αλιεύονται κατά μήκος της ακτήςστην περιοχή της Φουκουσίμα. Οι οργανισμοί στην κορυφήτης τροφικής αλυσίδας είναι, διαχρονικά, η πιο ευαίσθητηομάδα στη ρύπανση από το καίσιο. Επομένως, είναιδικαιολογημένο να επιτηρούνται για ραδιενεργές ουσίες οι

37

θαλάσσιοι οργανισμοί που αλιεύονται στα παράκτια ύδατατης Φουκουσίμα.

Τον Μάρτιο του 2012-ένα χρόνο μετά τον καταστροφικόσεισμό και το νέο «επετειακό» σεισμό, δεν υπήρξανκρούσματα ασθενειών στους κατοίκους της Φουκουσίμα που νασυσχετίζονται με την έκθεσή τους σε ακτινοβολία. Οιειδικοί ωστόσο προειδοποίησαν ότι τα μέχρι τώρα διαθέσιμαστοιχεία ήταν ανεπαρκή για την εξαγωγή συμπερασμάτωνσχετικά με τις επιπτώσεις του ατυχήματος στην υγεία τωνκατοίκων. Παρ ‘όλα αυτά, ο Michiaki Kai, καθηγητής τουτμήματος Νοσηλευτικής της σχολής Επιστημών Υγείας τουΠανεπιστημίου Oita, δήλωσε ότι εάν οι τρέχουσεςεκτιμήσεις για τη δόση ακτινοβολίας είναι σωστές σχετικάμε τους θανάτους από καρκίνο, κατά πάσα πιθανότητα οιτελευταίοι δεν θα αυξηθούν.

Οι αντιδράσεις διεθνώς για την πυρηνική καταστροφήήταν αρκετές και ποικίλου περιεχομένου. Πολλοί μεταξύ τωνκυβερνητικών φορέων ανταποκρίθηκαν στην πυρηνικήκαταστροφή που συντελέστηκε στη Φουκουσίμα, συχνά σε adhoc βάση.

Πολλά κράτη συμβούλευσαν τους υπηκόους τους ναεγκαταλείψουν το Τόκυο εξαιτίας του κινδύνου πουπροκύπτει από τα «παρελκόμενα» της πυρηνικής έκρηξης. Οι«ειδικοί» διεθνώς αποφάνθηκαν ότι θα χρειαστούν χρόνια ήακόμα και δεκαετίες για να απορρυπανθεί η περιοχή.Εξαιτίας του ατυχήματος οι τιμές των μετοχών πολλώνεταιρειών ενέργειας που βασίζονται στην πυρηνική ενέργειαέχουν μειωθεί σημαντικά.

38

Εικόνα 24: Οι περιβαλλοντικές συνέπειες του ατυχήματος

Σε πολλές χώρες διενεργήθηκε σημαντική επανεκτίμησητων υφιστάμενων προγραμμάτων πυρηνικής ενέργειας. Μιαδημοσκόπηση διαπίστωσε ότι όσα προγράμματα είχαναυξανόμενη αποδοχή της πυρηνικής ενέργειας στις ΗνωμένεςΠολιτείες διαβρώθηκαν σημαντικά μετά το ατύχημα στονπυρηνικό σταθμό της Φουκουσίμα το 2011, αφού το 50% τωνερωτηθέντων αποδοκιμάζει την κατασκευή νέων πυρηνικώνεγκαταστάσεων. Σε όλο τον κόσμο, μια μελέτη από την UBS,που διενεργήθηκε στις 12 Απριλίου 2011, δείχνει ότιπερίπου 30 πυρηνικοί σταθμοί μπορεί να κλείσουν ωςαποτέλεσμα του ατυχήματος στη Φουκουσίμα.

Επίσης, υπάρχει μεγάλη πίεση από πλευράς κοινήςγνώμης για τη δέσμευση της Ιαπωνικής κυβέρνησης ναεπεκτείνει τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στη χώρα. Παράτο γεγονός ότι η Ιαπωνία δεν έχει μεγάλη έκταση διαθέσιμηγια μαζικές αιολικές και ηλιακές εγκαταστάσεις, υπήρξανκινήσεις για έρευνα και προώθηση αυτής της τεχνολογίας.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση έχουμε να κάνουμε με έναLOCA όπως είναι η συντομογραφία του προβλήματος που

39

προκύπτει όταν έχουμε απώλεια ψυκτικού μέσου (Loss OfCoolant Accident). Για αυτό το λόγο υπάρχουν συστήματαεφεδρικής ψύξης ECCS (Emergency Core Cooling System) ταοποία πρέπει να δράσουν άμεσα ώστε να μην υπερθερμανθεί οπυρήνας και αρχίσει η τήξη του, κάτι το οποίο μπορεί νααποβεί καταστροφικό. Εδώ φαίνεται πως αστόχησαν ταεφεδρικά συστήματα καθώς αναφέρεται ότι μπορεί να υπάρχειμερική τήξη του πυρήνα. Το ατύχημα έχει ήδη ανελιχθεί στηβαθμίδα 6 των πυρηνικών ατυχημάτων.

Εικόνα 25: Διεθνής κλίμακα πυρηνικών συμβάντων(INTERNATIONAL NUCLEAR EVENT SCALE)

Η βαθμίδα 6 αναφέρεται σε διαφυγή ραδιενεργού υλικούστο περιβάλλον σε ποσότητες ραδιολογικά ισοδύναμες της

40

τάξης των χιλιάδων TBq (Τerra-Becquerel, μονάδα μέτρησηςραδιενέργειας σε τρισεκατομμύρια Becquerel) I-131(Ιώδιο). Επιβάλλεται η άμεσηλήψη μέτρων για τον πληθυσμό! To ατύχημα στην Ιαπωνίαξεκίνησε με τον σεισμό οπότε, όπως προβλεπόταν απο τουςκανονισμους ασφαλειας του αντιδραστήρα, οι ράβδοιπυρηνικού καυσιμου (ουράνιο) απομονώθηκαν με τη βοήθειαράβδων ελέγχου που μπήκαν ανάμεσα τους. Με αυτό το τρόποσταματά η σχάση. Οπως ομως ειπώθηκε και παραπάνω, η σχάσημπορεί να σταματά αλλά το πυρηνικό καύσιμο συνεχίζει ναπαράγει μεγάλη θερμότητα. Έτσι ξεκινά, όπως επίσηςπροβλέπεται, να ψύχεται ο πυρήνας του αντιδραστήρα όμως ηγεννήτρια που τροφοδοτούσε αυτή τη λειτουργία δενλειτουργησε καθώς δεν υπήρχε ρεύμα. Τότε μπήκε σελειτουργία το επόμενο μέσο ψύξης του πυρήνα που ήταν ηεισαγωγή ύδατος σε αυτόν. Η λειτουργία του όμως σταμάτησελίγη ώρα αργότερα, άγνωστο γιατί. Τέλος, μπήκε σελειτουργία η "τελευταία γραμμή άμυνας" που μετέτρεπε τουςκαυτούς ατμούς του πυρήνα σε νερό το οποίοεπανατροφοδοτούσε τον πυρήνα για να τον ψύξει. Ωστόσο,πιθανότατα μια διαρροή στο περίβλημα του πυρήνα άφησεγυμνό τμήμα του πυρηνικού καυσίμου το οποίο έφτασε σεαρκετά μεγάλες θερμοκρασίες ικανές να το οδηγήσουν σετήξη (μερικές χιλιάδες βαθμοί Κελσίου). Όταν έγινε οσεισμός οι αντιδραστήρες 4,5 και 6 ήταν εκτόςλειτουργίας. Οι αντιδραστήρες 1, 2 και 3 έκλεισαν, όπωςπροβλεπόταν, με ασφάλεια. Η ψύξη των αντιδραστήρων έπρεπενα συνεχιστεί, με χρήση της ηλεκτρικής ενέργειας που θαπαρείχαν οι προς τούτο προβλεπόμενες ντηζελογεννήτριεςκαι μπαταρίες. Το σύστημα έκτακτης ψύξης λειτούργησεκανονικά επί μισή ώρα. Μέχρι εκείνη τη στιγμή οιαντιδραστήρες οδηγούνταν ομαλά προς ευσταθές κλείσιμο,ακολουθώντας την προβλεπόμενη ομαλή διαδικασία ασφάλειας.Το μεγάλο τσουνάμι που ακολούθησε ύψους 14 μέτρωνκατέστρεψε τις ντήζελο‐γεννήτριες και το τμήμα τουσυστήματος ψύξης που βρισκόταν, σε υψόμετρο μόλις έξιμέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας. Τα συστήματαασφάλειας έμειναν χωρίς ρεύμα και οι αντιδραστήρες χωρίς

41

ψύξη, οπότε άρχισε το ατύχημα και στους τρειςαντιδραστήρες. Οι ράβδοι καυσίμου, στους τρείςαντιδραστήρες, γυμνώθηκαν και υπερθερμάνθηκαν. Τουπέρθερμο ζιρκόνιο των ράβδων καυσίμου οξειδώνονταν(καιγόταν) από το οξυγόνο του νερού και απελευθερώνοντανυδρογόνο. Ελεύθερο υδρογόνο κατέληξε στο υπερκείμενοκτίριο, με αποτέλεσμα εκρήξεις στα υπερκείμενα κτίρια τωναντιδραστήρων 1, 3 και 2. Οι εκρήξεις διέλυσαν τουςτοίχους από μεταλλικά φύλα και αποκάλυψαν και τραυμάτισαντις δεξαμενές αναλωμένου καυσίμου. Επίσης, από το σεισμό,το τσουνάμι ή τις εκρήξεις, καταστράφηκε, μέρος τουσυστήματος ψύξης των αντιδραστήρων 1,2 και 3. Οιδεξαμενές του αναλωμένου καυσίμου έχασαν έτσι την ψύξητους, μέρος των ράβδων γυμνώθηκαν, υπερθερμάνθηκαν,καίγονταν και άρχισε σημαντική διαρροή ραδιενέργειας καιαπό αυτές

7. Τι θα έπρεπε να έχει γίνει (πρόληψη)

Οι πιθανές αιτίες της διαρροής υδρογόνου σταυπερκείμενα κτήρια έχουν ως εξής. Όταν η πίεση στο δοχείοπίεσης της καρδιάς και στο περίβλημα ασφάλειας άρχισε νααυξάνεται επικίνδυνα, λόγω των ατμών και του υδρογόνου,το προσωπικό διοχέτευσε αέρια από το περίβλημα ασφάλειαςστο περιβάλλον.

Μέρος αυτών φαίνεται πως διέρρευσε και συσσωρεύθηκε στουπερκείμενο κτίριο. Καθώς η πίεση στο περίβλημα ασφάλειαςαυξανόταν , το προσωπικό πραγματοποίησε, ορθώς και όπωςπροβλέπεται, μία ή περισσότερες ελεγχόμενες εκτονώσειςαερίων στην ατμόσφαιρα, συμπεριλαμβανομένου υδρογόνου καιραδιενεργών αερίων, προκειμένου να μειωθεί η πίεση.

Οι χειριστές στην Φουκουσίμα, προκειμένου να μειώσουντην εκροή ραδιενεργών αερίων στην ατμόσφαιρα, επέτρεψαντην αύξηση της πίεσης του συστήματος εγκλωβισμού αρκετάπάνω από την πίεση λειτουργίας, οπότε προέκυψε διαρροήαερίων υψηλής πίεσης από το σύστημα εγκλωβισμού στουπερκείμενο κτίριο.

Οι συνέπειες των εκρήξεων είναι πλέον σαφείς: διαρροήραδιενέργειας στο περιβάλλον από τις δεξαμενές αναλωμένου

42

καυσίμου, βλάβες στον εξοπλισμό ψύξης και ηλεκτροδότησηςστις αίθουσες των στρόβιλο‐γεννητριών, άρα δυσκολίααποκατάστασης επαρκούς ψύξης της καρδιάς, με συνέπεια τηνεπί εβδομάδες, αδυναμία αποκατάστασης ευσταθούςασφάλειας.

7.1. Αίτια Το ατύχημα προέκυψε από το εξαιρετικά μεγάλο

τσουνάμι, για το μέγεθος του οποίου δεν είχαν λάβειμέτρα ασφάλειας, ως όφειλαν, μια και το τείχος είχεκατασκευστεί για κύματα ύψους έως 5,7 μέτρων, ενώ τακύματα του τσουνάμι είχαν ύψος μέχρι 14 μέτρα.

Στο συγκεκριμένο σταθμό υπήρχαν απαράδεκτεςελλείψεις, όντως δαπανηρών, εγκαταστάσεων ασφάλειας.

Οι αντιδραστήρες άντεξαν το μεγάλο σεισμό, έκλεισανόπως προβλεπόταν και όδευαν ομαλά προς ευσταθέςκλείσιμο.

Προτεραιότητα της TEPCO υπήρξε το κέρδος, μέχριβαθμού αβελτηρίας, εις βάρος της ασφάλειας.

Η ρυθμιστική αρχή απεδείχθη, τουλάχιστον, ανεπαρκής. Ενώ οι αντιδραστήρες είναι τεχνολογίας και

προδιαγραφών που ίσχυαν προ πενήντα ετών, στηΦουκουσίμα δεν προέβησαν, ως όφειλαν, στιςεξαιρετικά σημαντικές βελτιώσεις της ασφάλειαςαντίστοιχων αντιδραστήρων, οι οποίεςπραγματοποιήθηκαν σε άλλες χώρες, όπως π.χ. στηνΕυρώπη και τις ΗΠΑ.

Οι γεννήτριες έκτακτης ανάγκης και οι αποθήκεςκαυσίμων τους βρίσκονταν απροστάτευτες ακριβώς πίσωαπό τα τείχη, με αποτέλεσμα να παρασυρθούν αμέσωςαπό τα τεράστια κύματα του τσουνάμι.

Η αδυναμία άντλησης νερού διαπιστώθηκε αφού είχεεμφανιστεί το πρόβλημα της έλλειψης ροής καθαρούνερού.

7.2. Συνέπειες

Οι μεγαλύτερη ποσότητα της ραδιενέργειας εκλύθηκε στιςπρώτες 5 εβδομάδες. Ραδιενεργά αέρια από 3 αντιδραστήρες

43

και 4 δεξαμενές αναλωμένου καυσίμου. Το ατύχημα που έχεισυμβεί στο εργοστάσιο της Fukushima Daiichi στις 11Μαρτίου οδήγησε στην απελευθέρωση ραδιενεργών ουσιών στοπεριβάλλον:

Στην ατμόσφαιρα, με τη μορφή των ραδιενεργών αερίωνή πολύ μικρών ραδιενεργών σωματιδίων διεσπαρμένωνστον αέρα (αεροζόλ), εκ των οποίων ένα μέρος έπεσεστην επιφάνεια του εδάφους, και σχημάτισεεναποθέσεις ραδιενεργών υλικών.

Στο θαλασσινό περιβάλλον, άμεσα, με τη μορφή υγρήςέκλυσης στη θάλασσα και έμμεσα λόγω του νέφους πάνωαπό την επιφάνεια της θάλασσας δηλαδή από ταραδιενεργά αεροζόλ που διασπείρονταν πάνω από τονωκεανό.

Απελευθέρωση του ραδιενεργού ιωδίου Απελευθέρωση του ραδιενεργού τελλουρίου Απελευθέρωση του ραδιενεργού καισίου

Στο ιαπωνικό περιβάλλον μόνο μερικά από αυτά ταραδιονουκλίδια έχουν πράγματι ανιχνευτεί, και μάλιστα, σεχαμηλή ποσότητα.

Ειδικότερα, το πλουτώνιο το οποίο απελευθερώθηκε κατάτη διάρκεια του ατυχήματος (που η παρουσία τουεπιβεβαιώθηκε βάση της ισοτοπικής διαμόρφωσης του)μετρήθηκε στις εναποθέσεις στα βορειοδυτικά τουεργοστάσιο της Fukushima Daiichi, αλλά σε πολύ χαμηλάεπίπεδα που κατέστησαν δύσκολη τη διάκριση του από τοπλουτώνιο που εκλύθηκε από δοκιμές πυρηνικών όπλων.

Ξηρές εναποθέσεις σχηματίζονται σε όλες τις επιφάνειεςπου έρχονται στη επαφή με των ρυπασμένο αέρα ανεξάρτητααπό τη φύση και τον προσανατολισμότους(οριζόντιο ,κατακόρυφο ή ανεστραμμένο).Μέγεθος αυτώντων ξηρών εναποθέσεων εξαρτάται από τη συγκέντρωση τωνραδινουκλιδιων στον αέρα στο επίπεδο του εδάφους και απότην διάρκεια της ρύπανσης του αέρα.

Υγρές εναποθέσεις σχηματιστήκαν στις περιοχές ξηράςοπού βροχόπτωση(βροχή ή χιόνι) παρήχθη κατά τη διασποράτου ραδιενεργού νέφους.

44

Εικόνα 26: Ο σχηματισμός των ξηρών και των υγρώνεναποθέσεων κατά την ατμοσφαιρική διασπορά ραδιενεργώνουσιών

Αυτές οι εναποθέσεις πρόεκυψαν από την μεταφοράραδιενεργών σωματιδίων ή διαλυόμενων αέριων με τασταγονίδια του νερού που κινούνταν στων αέρα. Η κατανομήτης ρύπανσης στις επιφάνειες του εδάφους με υγρέςεναποθέσεις είναι αναπόφευκτα μεταβαλλόμενη σε μικρέςαποστάσεις λόγω της ροής του νερού από την βροχή(ή απόλιώσιμο του χιονιού)στην επιφάνια ή λόγω της διήθησης τουαπό το έδαφος.

Αυτές οι εναποθέσεις οδήγησαν στην ρύπανση Ιαπωνικήςξηράς η όποια παρέμεινε και μετά το πέρας του ραδιενεργούνέφους. Δυο είναι οι σημαντικότερες συνέπειες αυτών τωνεναποθέσεων.

Μόνιμη αύξηση του επίπεδου τις εξωτερικής δόσης λόγοτης γ ακτινοβολίας που εκπέμπεται από ραδιονουκλίδιατων αποθεμάτων. Η δόση αυτή μειώνεται σταδιακά με τοχρόνο λόγω της διάσπασης ραδιονουκλιδίων.

Άμεση και μεταχρονισμένη ρύπανση γεωργικώνπροϊόντων.

45

7.3 Ευθύνες του πυρηνικού ατυχήματος

Η πρωταρχική ευθύνη βαραίνει τα θεσμικά όργανα πουαπέτυχαν να αναγνωρίσουν τους πραγματικούς κινδύνους απότη λειτουργία των αντιδραστήρων, να εφαρμόσουν τακατάλληλα πρότυπα ασφαλείας και εν τέλει να προστατεύσουντον πληθυσμό, έχοντας όλες τις απαραίτητες πληροφορίεςδιαθέσιμες από καιρό. Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα τηςενδελεχούς έρευνας με τίτλο «Μαθήματα από τη Φουκουσίμα»που πραγματοποίησε η Greenpeace με τη συνδρομήανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων. Κάποια χαρακτηριστικάσυμπεράσματα της έκθεσης:

Η πιθανότητα τήξης των αντιδραστήρων ως αποτέλεσμαπλήγματος από τσουνάμι είχε προβλεφθεί από τονΟργανισμό για την Πυρηνική Ασφάλεια της Ιαπωνίας(Japan Nuclear Energy Safety Organization), σύμφωναμε έγγραφα που είχαν δημοσιευθεί το 2008.

Αν και η ιδιοκτήτρια εταιρία του πυρηνικού σταθμούτης Φουκουσίμα, TEPCO, γνώριζε ότι δεν αρκούσαν ταμέτρα προστασίας του σταθμού στο ενδεχόμενο υψηλούπαλιρροϊκού κύματος, δεν έκανε καμία προσπάθεια ναοχυρώσει επαρκώς τις εγκαταστάσεις.

Περισσότεροι από 150 χιλιάδες κάτοικοι αναγκάστηκανπολύ σύντομα να εγκαταλείψουν τα σπίτια και ταχωράφια τους σε μία ακτίνα 50 χλμ από τον πυρηνικόσταθμό. Οι περισσότεροι από αυτούς έχουν επιλέξει ναμην επιστρέψουν εξαιτίας των έντονων ανησυχιών γιατην ύπαρξη ραδιενέργειας, αλλά και από το φόβο τηςανεργίας και της διαβίωσης σε πόλεις «φαντάσματα».

Η πρόσβαση στη ζώνη εκκένωσης 20 χλμ περιμετρικά τουσταθμού εξακολουθεί να απαγορεύεται. Σύμφωνα με τηγνώμη των ειδικών, η ζώνη εκκένωσης θα παραμείνειμία ακατοίκητη – νεκρή – για πολλές δεκαετίες ακόμα,ακολουθώντας την τύχη της αντίστοιχης ζώνης στοΤσερνόμπιλ.

Ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους έκθεσης σεραδιενέργεια, προκύπτει από την κατανάλωση

46

ραδιενεργών σωματιδίων μέσω της τροφικής αλυσίδας. Ηέκθεση σε ραδιενέργεια μπορεί να οδηγήσει σεγενετικές μεταλλάξεις, συγγενείς ανωμαλίες, καρκίνο,λευχαιμία, καθώς και δυσλειτουργίες στοαναπαραγωγικό, ανοσοποιητικό, καρδιοαγγειακό καιενδοκρινικό σύστημα. Αν και μεγάλες δόσειςακτινοβολίας προκαλούν άμεσες επιπτώσεις – ακόμα καιθάνατο – οι επιπτώσεις από μικρές δόσειςραδιενέργειας θα γίνουν έκδηλες μετά το πέραςμεγάλου χρονικού διαστήματος, πολλές φορές ακόμα καιμετά από δεκαετίες.

Σύμφωνα με μελέτη που πραγματοποιήθηκε από τηνΩκεανογραφική Εταιρεία Woods Hole, το ατύχημα τηςΦουκουσίμα αποτελεί τη «μεγαλύτερη κατά λάθοςαπελευθέρωση ραδιενέργειας σε θάλασσα στην ιστορία».

Τον Απρίλιο του 2011, ένα μήνα μετά το ατύχημα, ταεπίπεδα καισίου‐137 που μετρήθηκαν στη θάλασσα ήταν50 εκατομμύρια φορές πιο υψηλά από ό,τι πριν τοατύχημα. Επιπλέον, έρευνα της Greenpeace έδειξευψηλά επίπεδα ραδιενεργού καισίου σε ψάρια καιφύκια. Ανάλυση της Asahi News – της δεύτερηςμεγαλύτερης σε κυκλοφορία εφημερίδας της Ιαπωνίας –κατέδειξε ότι 462 TBq (τεραμπεκερέλ = ένα τριςΜπεκερέλ) ραδιενεργού στροντίου έχουν απελευθερωθείστον Ειρηνικό Ωκεανό.

Στη Ιαπωνία έχει κατά καιρούς εντοπιστείραδιενέργεια σε αγροτικά προϊόντα όπως ρύζι,μοσχάρι, φρούτα, λαχανικά, προκαλώντας τεράστιαανησυχία στο κοινό και μεγάλο κόστος στην ιαπωνικήοικονομία.

Η Ιαπωνική κυβέρνηση παραδέχτηκε ότι χρησιμοποίησεραδιενεργά μπάζα (κυρίως αμμοχάλικο) για τηνκατασκευή νέων κατοικιών και την επισκευή δρόμων καιάλλων υποδομών δρόμων που επλήγησαν από το σεισμό.Δεν υπήρχε καμία μέριμνα για τη μέτρηση τηςακτινοβολίας στις πέτρες και τα χαλίκια.

47

Περίπου 29 δις κυβικά μέτρα ραδιενεργού χώματοςπρέπει να αφαιρεθούν μόνο από την Περιφέρεια τηςΦουκουσίμα για να προστατευθούν σπίτια, σχολεία καιδημοτικές εκτάσεις από τη ραδιενεργό ρύπανση. Ηεκχωμάτωση τέτοιου όγκου χώματος είναι μίαεξαιρετικά δύσκολη διαδικασία και η κυβέρνηση ακόμαπροσπαθεί να προσδιορίσει το μέρος αποθήκευσης τουραδιενεργού χώματος.

Παρά τις συνεχείς διαβεβαιώσεις της κυβέρνησης καιτης TEPCO, οι τέσσερις αντιδραστήρες του σταθμούΦουκουσίμα Νταΐτσι δεν είναι σε σταθερή κατάστασηκαι η ραδιενέργεια συνεχίζει να διαρρέει στη θάλασσακαι τα υπόγεια ύδατα. Οι αντιδραστήρες επίσης είναιευάλωτοι στους πολλούς σεισμούς που συμβαίνουν στηνΙαπωνία, ενώ πολλές προσπάθειες των συνεργείων γιατη συνεχή διατήρηση της ψύξης των αντιδραστήρωνακόμα και σήμερα είναι αυτοσχέδιες.

Τα επίπεδα ραδιενέργειας παραμένουν σε πολύ υψηλάεπίπεδα με αποτέλεσμα οι εργάτες να μην μπορούν ναεισέλθουν στο χώρο των αντιδραστήρων, ενώ όλες οιπροσπάθειες για λήψη εικόνας από το εσωτερικό τωνμονάδων με τη χρήση ενδοσκοπίου έχουν αποτύχει. Οιεργάτες έως σήμερα συνεχίζουν να ρίχνουν άζωτο στουςαντιδραστήρες με σκοπό την αποφυγή μίας νέας έκρηξηςυδρογόνου.

Τον περασμένο Δεκέμβριο, η ιαπωνική κυβέρνηση και ηTEPCO ανακοίνωσαν ότι οι αντιδραστήρες βρίσκονταν σεκατάσταση ψυχρής διακοπής (cold shutdown), όπωςδηλαδή είχαν δεσμευτεί ότι θα κάνουν νωρίτερα μέσαστη χρονιά. Ωστόσο, η αλήθεια είναι ότι δεν είναιακόμα σε θέση να διαπιστώσουν την ακριβή θέση ή τηθερμοκρασία των τηγμένων ράβδων καυσίμου. Υπάρχειέκδηλη η ανησυχία ότι το πυρηνικό καύσιμο έχει ήδητρυπήσει το προστατευτικό ατσάλινο δοχείο πίεσης τουαντιδραστήρα και ίσως και το χοντρό τσιμεντένιο

48

τοίχο του προστατευτικού περιβλήματος τουαντιδραστήρα από κάτω.

Περισσότεροι από 100.000 τόνοι ραδιενεργού νερούβρίσκονται στις εγκαταστάσεις του σταθμού. Με βάσητις σημερινές εκτιμήσεις, η τελική αποσυναρμολόγησητων μονάδων θα επιτευχθεί σε περίπου 40 χρόνια.

Αναφορές:

"Fukushima caesium leaks 'equal 168 Hiroshima’s'. TheTelegraph, August 25, 2011.

http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/japan/8722400/Fukushima ‐ caesium ‐ leaks ‐ equal ‐ 168 ‐ Hiroshimas.html

Japan Center for Economic Research. (JCER). 2011.Abstract The 38th Middle‐Term Forecast, 2 December 2011,p.3.

http://www.jcer.or.jp/eng/pdf/m38_abstract.pdf.

Έκθεση της Διεθνούς Greenpeace ‘Lessons from Fukushima’

8. Αντί επιλόγου

Η ειρωνεία σε 2 φωτογραφίες

Ιαπωνία 1945 (Χιροσίμα)

49

Ιαπωνία 2011 (Fukushima)